Beleggers Belangen Sep 29 2017

19
>>>>
SPECIAL
JONGE BELEGGERS 30
STUDIEBEURS/BEURSSTUDIE
Wat drijft studenten ertoe om zich bij
een beleggersvereniging aan te sluiten?
IN DEZE SPECIAL
STAPPENPLAN 20
FINANCIEEL ONAFHANKELIJK
Hoe zorg je dat je nooit meer hoeft te
werken?
DE TOEKOMST VAN BELEGGEN 22
MAKKELIJKER EN GOEDKOPER
Fintech-oplossingen verlagen de
drempel tot de beurs
DE AEX OVER TIEN JAAR 25
INDEXVOORSPELLINGEN
Vlotte kans dat de hoofdgraadmeter er
straks heel anders uitziet dan nu
BELEGGINGSTRENDS 27
WAT STAAT ONS TE WACHTEN?
Een interview met drie experts over de
belangrijkste beursontwikkelingen
De belegger van
de toekomst
BELEGGERS
BELANGENwww.beleggersbelangen.nl
Buigen
ofbarsten
Omslagpunt nadert
voor bedrijfsobligaties
SPECIAL BELEGGER VAN DE TOEKOMST
Welke trends bepalen de volgende tien jaar? pagina 19
29 SEPTEMBER 2017 | NR: 39
HOUDEN
PHARMING
Hetbiotechbedrijf
heeftdewindstevig
indezeilenende
koersspuitomhoog
pagina 32
HOUDEN
UNILEVER
Nieuwestrategie
krijgtgestaltevia
verschuivingvan
activiteiten
pagina 33
VERKOPEN
DANONE
Uitgerekendde
allerbelangrijkste
divisiepresteert
teleurstellend
pagina 36
TIP VAN DE WEEK
Katalysatorenbouwer
verlegtfocusnaar
elektrischrijden
pagina 15

29 september 2017 | BELEGGERS BELANGEN 39
INHOUD | 3
NEDERLAND
HET KAN BIJNA NIET OP BIJ PHARMING
Het terugkopen van de rechten op het middel Ruconest in
de Verenigde Staten zette een ongekende koersrally in gang.
Hoe lang het feest nog kan duren is de vraag.
32
INTERNATIONAAL
ZUIVEL REMT WINSTGEVENDHEID DANONE
De strategie van het voedingsconcern leidt alleen op de korte
termijn tot winstgroei. Danone is nog veel te afhankelijk van
de zuiveldivisie, die er niet florissant voor staat.
36
BETER BELEGGEN
DE GOUDEN DRIEHOEK VOOR DE BELEGGER
De meningen zijn erover verdeeld welke strategie nu het
beste werkt op de beurs: momentum, waarde of kwaliteit.
Waarom probeert u ze niet eens alledrie tegelijk?
37
03 Inhoud
04 Beeld van de week
06 Commentaar
06 Sociale media
07 Lezersvragen
08 Portefeuilles
10 Beurs & Economie
11 Assetallocatie
15 Tip
16 Omslagartikel
19 Special
32 Aandelen Nederland
33 Update
34 Analisten
36 Aandelen Internationaal
37 Beter Beleggen
38 Technische Analyse
42 Koerswijzer
48 Service
50 Tot slot
OMSLAGARTIKEL > OBLIGATIES BEURS & ECONOMIE > DE BITCOIN
VERANDERING OP KOMST
OP DE OBLIGATIEMARKT
NIETS IS WAT HET LIJKT
BIJ DE CRYPTOMUNT
Onder druk van de centrale banken zal
de luchtbel die op de obligatiemarkt
is ontstaan onvermijdelijk gaan leeg-
lopen. De vraag is alleen hoe snel dat
gaat gebeuren.
16
De bitcoin is de troetelbelegging van
menig zelfverklaard beursexpert.Toch
kunnen cryptovaluta zich maar niet
ontworstelen aan hun louche imago. In
China tekent de instorting zich al af.
10
HOUDEN
HOUDEN
SPECIAL
DE BELEGGER
VAN DE
TOEKOMST

4 | BEELD VAN DE WEEK
BELEGGERS BELANGEN 39 | 29 september 2017
De politie verwijderde maandag in Washington demonstranten tegen de Graham-Cassidy Health Care Bill. De toekomst van
Obamacare bracht de afgelopen week niet alleen de gemoederen op straat in beweging. Ook de koersen van de grote farmacie-
concerns op Wall Street reageerden heftig op de politieke ontwikkelingen. Uiteindelijk kregen de demonstranten hun zin, en
werd het voorstel afgeblazen. De Graham-Cassidy Health Care Bill was de voorlopig laatste poging van de Republikeinen om het
door de vorige Amerikaanse president geïntroduceerde zorgstelsel af te schaffen.
Zorgstelselbrengt
gemoedereninbeweging

6 | REDACTIONEEL SOCIALE MEDIA
Meest gelezen deze week op
www.beleggersbelangen.nl
Meest besproken
opTwitter
VERKIEZINGSSTRIJD: MAAKT NIET UIT,
MAAKT NIET UIT, MAAKT WEL UIT
BEURSGANG TONY’S CHOCOLONELY
BLIJKT PR-STUNT
De verkiezingsstrijd in Duitsland gaat geruisloos aan de
markten voorbij, schreef Ivan Snurer voorafgaand aan de
stembusgang bij onze oosterburen. De tijd dat beleggers
bloednerveus werden van verkiezingen is voorbij. Liever
omhoog kabbelende beurskoersen zonder drama, aldus
Snurer, want volatiele beurzen zijn riskanter. Bovendien: op
de beurs gaat met het anticiperen op koersdalingen meer
geld verloren dan in de correctie zelf.
@eenmiljoenapen Tony’s Chocolonely maakt grap over de ruggen van
slaven die ze zeggen te willen helpen.
@lbsterling Tony’s Chocolonely made a lot of friends in the media
today with a misleading (hoax) PR it’s ‘going to the stock market’.
@breyten Slavenvrije chocola is oké. En hoaxes verspreiden ook.
@sander_vdzwaan Prachtig! Beursgang Tony’s Chocolonely is stunt,
bedrijf opent winkel in Beurs van Berlage.
@Soul7Food Ik kende ooit ‘n gozert, die heette Tony, zijn hond
heette Choco. Toen werd Choco verlaten door Tony, en was: Tony’s
Chocolonely.
THEMA VAN DEZE WEEK SLUIT AAN BIJ LEZERSPROFIEL
Debeleggervan
morgenbentu
A
angezien wij dit jaar zestig jaar bestaan, brengen we
deze week een serie artikelen over de belegger van de
toekomst. Immers: terugblikken is leuk, maar juist
voor een investeerder is vooruitkijken veel interessanter. In dit
kader vonden wij het ook een goed idee om u als particuliere
belegger een aantal vragen voor te leggen over úw toekomst-
perspectief. Een kleine 450 van u vulde deze enquête afgelopen
maand in.
Wat wij op basis van onze contacten met u al vermoedden,
wordt door de uitkomsten van de enquête bevestigd. Meer dan
de helft (51,5%) van u ziet beleggen als een hobby. Dit is samen
met pensioenopbouw (42,3%) het belangrijkste doel waarvoor
u belegt (meerdere antwoorden mogelijk). De horizon die u
daarmee hanteert, bedraagt meer dan tien jaar (32,4%), een tot
vijf jaar (30,8%) of tussen zes en tien jaar (30,3%). Slechts 6,5%
belegt voor één jaar of minder.
Ook niet heel verrassend is dat u belegt in Nederlandse (94,2%)
en buitenlandse (69,0%) aandelen en in beleggingsfondsen
en ETF’s (60,9%). Obligaties (28,9%) en valuta’s en/of com-
modities (13,7%) zijn minder populair (meerdere antwoorden
mogelijk). Net zo min verrassend vinden wij dat ruim drie-
kwart (76,6%) van de ondervraagden heel of een beetje positief
is over de mogelijkheid om de komende vijf jaar het beoogde
rendement te behalen. Beleggers zijn per definitie optimisten.
Over toekomstig rendement gesproken: bijna driekwart van
de deelnemers (63,3%) vind het aspect duurzaamheid een
beetje belangrijk, belangrijk of heel belangrijk voor de beleg-
gingsbeslissingen. Duurzaamheid wordt daarbij in hoofdzaak
gedefinieerd als ‘investeringen die geen of weinig schade aan
het milieu toebrengen’. Meer dan de helft (57,4%) oordeelt dat
duurzame beleggingen niet van invloed zijn op het rendement.
Tot slot: we hebben een fanatieke doelgroep. Niet alleen
noemt het overgrote deel (85,6%) van de ondervraagden zich al
meer dan tien jaar een actieve belegger. Ruim de helft (56,5%)
verwacht ook nog meer dan tien jaar door te gaan. Over zes tot
tien jaar denkt 29,1% van ondervraagden met actief beleggen
te stoppen. Ook nog eens 14,4% geeft aan tussen de één en vijf
jaar te blijven handelen. Geen enkele van de ondervraagden
wil binnen een jaar stoppen. Kortom: ook u behoort tot de be-
leggers van de toekomst die we nog lang met ons tijdschrift en
onze website wensen te informeren. <
johan.brinkman@onebusiness.nl
auteur: Johan Brinkman
foto:ANPfoto:ANP

LEZERSVRAGEN | 7
AAN DE REDACTIE...AAN DE REDACTIE...
€
feb mrt apr mei jun jul augjan
14
15
16
17
18
19
tekst: Jeroen Boogaard en Peter Schutte
OOK CASH IS EEN BELEGGINGSCATEGORIE
D
e meeste vermogensbeheerders
brengen voor hun diensten een vaste
vergoeding per jaar in rekening.
Deze beheerfee is vaak een percentage van
het beheerde vermogen, doorgaans 1,0 tot
1,5% per jaar. De hoogte van de beheerver-
goeding is afhankelijk van de omvang van
het vermogen en van het risicoprofiel, en
wordt berekend over het gemiddeld belegd
vermogen. Voor defensieve portefeuilles
geldt meestal een lager tarief dan voor of-
fensieve portefeuilles.
Liquiditeiten zijn een aparte beleggings-
categorie, en een onderdeel van het ver-
mogen. De cashpositie verlaagt de risico’s
van de gehele portefeuille en maakt het
mogelijk om in te spelen op kansen in de
markt. Daarom is het gebruikelijk om ook
over het spaarsaldo en andere direct op-
eisbare liquide middelen een beheerfee te
berekenen. Door de zeer lage rendementen
op cash vinden sommigen dat wellicht
onrechtvaardig. Er zijn ook partijen, zoals
grootbanken Rabobank en ING, waar de
vermogensbeheerklanten geen beheerkos-
ten over de cashpositie betalen. Het loont
dus om in deze industrie goed rond te kij-
ken en alle kosten in kaart te brengen. <
beleggersbelangen@onebusiness.nl
Waarommoetik
beheerkostenover
mijnliquiditeiten
betalen?
KWALITATIEF STERKE PORTEFEUILLE
H
amborner REIT (HABG) noteert dit
jaar tegen een positief totaalrende-
ment van ruim 4%. In lijn met de Euro-
pese vastgoedsector, staat de koers de laatste
maanden echter onder druk. We schrijven dit
vooral toe aan de dreigende rentestijging en
de opmars van internetwinkels.
Beide hebben voorlopig echter weinig effect
op de operationele gang van zaken bij Ham-
borner REIT. Het fonds zit al geruime tijd
in een groeimodus. Door diverse aankopen
is de omvang van de portefeuille in de afge-
lopen drie jaar verdubbeld naar ruim €1,2
mrd. De portefeuille is goed gespreid over
grootschalige detailhandel (42%), high street
winkels (29%) en kantoren (29%) in mid-
delgrote Duitse steden. Het vastgoed is van
goede kwaliteit, langjarig verhuurd en kent
nauwelijks leegstand.
Voor geheel dit jaar is de winstverwachting
verhoogd naar een direct beleggingsresultaat
tussen €0,55 en €0,56 per aandeel. Dat is een
toename van circa 23% vergeleken met 2016.
Het dividend is nog nooit verlaagd en kan dit
jaar verder stijgen. Bij een dividendrende-
ment van 4,7% en een klein disagio van 4,5%
vinden wij het aandeel echter goed gewaar-
deerd en is het advies ‘houden’. <
HambornerREIT
isgedaald.Biedt
dateengunstig
instapmoment?
PRIJSVECHTER DISSONANT IN SECTOR
S
inds medio augustus heeft Ryanair
een koerscorrectie van zo’n 15%
ondergaan. Dit in tegenstelling tot
bijvoorbeeld Lufthansa, dat de afgelopen
maand juist 10% in koers is gestegen. Afge-
lopen week kwam Ryanair negatief in het
nieuws door de aankondiging zo’n 2000
vluchten te moeten schrappen wegens per-
soneelstekort. Het bedrijf benadrukte dat
dit de winstverwachting niet beïnvloedt.
Voor de rest gaat het goed met Ryanair, dat
in augustus 10% meer passagiers vervoerde
en de bezettingsgraad met 1 procentpunt
zag stijgen tot 97%. Over het eerste kwar-
taal van het gebroken boekjaar 2018, de
maanden april, mei en juni, steeg de winst
per aandeel met 63% tot €0,3266. Voor het
gehele boekjaar is de verwachting een net-
towinst van €1,40-1,45 mrd, gelijk aan circa
€1,20 per aandeel. De huidige k/w van 14
zien wij niet als opgelegde koopkans. Aan-
houden is ons advies. <
Hoekijktuaan
tegenhetaandeel
Ryanairnade
koersdaling?
RYANAIR
Ook na de koersval geeft de waardering nog
geen aanleiding om in te stappen.
foto:ANP
foto:JonesLanf

2016 2017
x 1000 €
1220
1240
1260
1280
1300
1320
1340
1360
1380
8 | PORTEFEUILLES
Dollarstijging
paktgoeduit
PENSIOENPORTEFEUILLE
Door gunstige wisselkoerseffecten zijn de dollar-
posities in de pensioenportefeuille 2,2% in waarde
gestegen. Ook in de andere beleggingscategorieën
werkte de stijgende dollar door.
tekst: Karel Mercx
T
ussen 8 en 26 september
kelderde de wisselkoers
van de euro en de Ame-
rikaanse follar van 1,2092 naar
1,1731. De oorzaak is te vinden
op beide continenten. In de
Verenigde Staten zal de centra-
le bank hoogstwaarschijnlijk
in de herfst beginnen met de
afbouw van de balans. Geld dat
is gecreëerd door monetaire
verruiming zal langzaam ver-
dwijnen en als er minder dol-
lars zijn, stijgt de waarde van de
overgebleven dollars. In Europa
is er onenigheid binnen de Eu-
ropese centrale bank over het
moment om de verruiming te
beëindigen. Deze onenigheid
had de financiële markt niet
verwacht. De Europese econo-
mie draait immers goed en kan
best zonder stimuleringsmaat-
regelen.
Afgelopen week steeg onze
goud-ETF (SPDR Gold ETF)
0,1% in dollars en 0,9% in
euro’s. De ETF met de Ameri-
kaanse dividendaandelen die
al 25 jaar het dividend elke
jaar hebben weten te verhogen
(ProShares S&P500 Aristocrats
ETF) pluste met 0,3% in dollars
en 1,1% in euro’s. Obligaties
in opkomende markten ver-
loren in dollars 0,4%, maar in
euro’s stond er juist een winst
van 0,3%. Aandelen hebben in
de pensioenportefeuille een
weging van 47,5%. Deze groep
won afgelopen week 0,6%.
Obligaties (weging 19,2%)
stegen 0,5%. De groei van het
totaalrendement, 0,4%, is lager
dan dat van elke afzonderlijke
beleggingscategorie. Dit komt
door de cashpositie van 29,3%,
die drukkend werkt. Met een
totaalrendement sinds de start
van 34,1%, komt het gemid-
delde jaarlijkse rendement van
de portefeuille op 4,9%. <
PENSIOENPORTEFEUILLE
Sinds de start van de pensioenportefeuille op 1 juli 2011 is het
totaalrendement 34,1%.
TRENDING TOPICS
STERKE STIJGING EUROPESE SMALLCAPS
Op 22 november 2016 namen wij afscheid van het Delta
Lloyd Europees Deelnemingen Fonds. De reden was dat
er meerdere personele veranderingen plaatsvonden in
het strategie- en beheerteam. In het verleden is geble-
ken dat dit één van de ingrediënten is om een succesvol
fonds te laten veranderen in een normaal fonds. Omdat
wij toch blootstelling wilden aan kleinere Europese aan-
delen namen we meteen een positie in de iShares Stoxx
Europe Small 200 ETF (ISIN: DE000A0D8QZ7; ticker:
EXSE). Deze ETF belegt in de kleinste 200 bedrijven uit
de brede pan-Europese Stoxx600. Sinds de wissel blijft
het rendement van de iShares ETF (17,3%) achter bij dat
van het deelnemingenfonds (26,0%), maar voor het
trekken van conclusies is het nog te vroeg.

PORTEFEUILLES | 9In deze rubriek aandacht voor de voorbeeldportefeuilles
van Beleggers Belangen
OFFENSIEVE PORTEFEUILLE
D
e afgelopen weel kende veel
uitblinkers. Wabco, maker van
onder meer rem- en transmissiesy-
stemen voor bussen en vrachtauto’s,
was de grootste. Het bedrijf maakte
een einde aan een joint venture voor
Amerikaanse activiteiten, waardoor
het nu de enige eigenaar is. Beleg-
gers konden dit waarderen, en de
koers steeg in euro’s van 119,80 naar
127,46. Ook Chevron (olie), Deere
(landbouwmachines), Home Depot
(bouwmarkten) en Union Pacific
(spoorwegvervoer) lieten zich niet
onbetuigd. De grootste daler kwam
uit Nederland: Heineken, dat on-
deruit ging omdat de Mexicaanse
grootaandeelhouder een flinke pluk
aandelen verkocht. Het aandelen-
deel van de portefeuille is in 2017
gestegen van 11,8 naar 13,0%. De
andere categorieën blijven wat
achter, zodat de hele portefeuille is
gestegen van 10,0% naar 10,6%. <
jaap.barendregt@onebusiness.nl
+50,9%
Veel uitblinkers en
weinig grote dalers
2 nov 2010 – 25 sep 2017
DEFENSIEVE PORTEFEUILLE
D
e wereldwijde benchmark voor
aandelen, de MSCI World,
steeg afgelopen week uitgedrukt
in euro’s met 0,7%. Dit positieve
sentiment duwde de aandelenposi-
ties van de defensieve portefeuille
naar een jaarrendement van 6,9%
(vorige week 6,3%). De positieve
uitschieter was Cisco. Het IT-
aandeel ging zonder concrete
aanleiding van een jaarverlies van
3,1% naar een jaarwinst van 2,1%.
Het totaalrendement sinds opname
in de defensieve portefeuille op
2 december 2015 liep op van 10,6
naar 16,2%. Het aandeel zit in de
defensieve portefeuille omdat het
sterk winstgevende bedrijf steeds
meer geld naar de aandelenhouder
aan het verplaatsen is. Het dividend
ging in 2017 met 17% omhoog. Het
totaalrendement van de defensieve
portefeuille steeg met 26 basispun-
ten naar 2,1% <
karel.mercx@onebusiness.nl
+28,7%
Vertrouwen stijgt nog
op aandelenmarkt
9 nov 2010 – 18 sep 2017
PORTEFEUILLES
DAGELIJKSE UPDATE
WWW.BELEGGERSBELANGEN.NL
UPDATES
DIVIDENDPORTEFEUILLE
GROOTSTE STIJGERS IN%
Microsoft +241,3
PPG Industries +234,9
3M +216,7
Parker Hannifin +196,3
Becton Dickinson +178,6
CSX +175,4
Groupe SEB +170,5
DowDuPont +164,5
Verdeling weging
■ Verenigde Staten 53,7%
■ Eurozone 27,2%
■ Zwitserland 6,9%
■ Verenigd Koninkrijk 6,0%
■ Scandinavië 5,8%
■ Cash (dividend Q3) 0,4%
GROOTSTE DALERS IN%
Whitbread -21,6
Simon Property Group -13,1
Henkel -5,3
+157,9%
H
et was een bewogen week voor de dividendportefeuille, waarin
het rendement in 2017 opliep tot 6,1%. Ditmaal was er wel een po-
sitieve valutabijdrage, met een euro die op $1,1831 het laagste niveau
ten opzichte van de dollar bereikte sinds 31 augustus. Grootste daler
was General Mills, dat in de VS een organische omzetdaling van 5%
rapporteerde, met vooral zeer teleurstellende yoghurtverkopen.
Uitblinker was Sanofi, dat profiteerde van positieve onderzoeksre-
sultaten voor een nieuw medicijn tegen erfelijke ATTR amyloïdose.
Daarnaast liffte het aandeel mee met L’Oréal, dat 9% van de aandelen
Sanofi bezit. Positief was ook de koersontwikkeling van CSX, Marriott
en Chevron, die alledrie rond de hoogste jaarkoers noteren. Met name
het herstel van Chevron blijft indrukwekkend. Ingegeven door een her-
stellende olieprijs, sloot het aandeel deze maand tot dusver maar liefst
14 van de 16 handelsdagen met winst af. Ook was er goed nieuws van
Microsoft, dat het dividend dit jaar met bijna 8% verhoogt. <
menno.van.hoven@onebusiness.nl
Vooralmeevallers
CHEVRON LAAT INDRUKWEKKEND HERSTEL ZIEN
6 september 2011 – 25 september 2017
STIJGERS, DALERS, ASSETALLOCATIE EN PERFORMANCE
(RENDEMENTEN VANAF START PORTEFEUILLE)
PORTEFEUILLE NL
S
tijgers en dalers hielden elkaar
deze week in evenwicht. De
grootste negatieve koersuitslag
(slotkoersen maandag) betrof
Heineken (-4,3%). Twee positieve
uitschieters waren Randstad en TKH
(beide +2,0%). Dat laatste aandeel
bereikte vrijdag de hoogste stand
ooit door de verkoop van zijn belang
in Nedap. Vorige maand raakte de
koers van TKH nog in een dip na te-
leurstellende winstprognoses.
Het jaarrendement van de Neder-
landse portefeuille bedraagt nu
+23,6%, tegenover +12,5% voor de
AEX Total Return. <
johan.brinkman@onebusiness.nl
Hoogste koers ooit
voor TKH
+93,3%%
1 jul 2013 – 25 sep 2017
ETF-PORTEFEUILLE
D
e koersen op de beurzen zijn de
afgelopen dagen amper veran-
derd. Daardoor is er per saldo in de
ETF-portefeuille ook weinig gebeurd.
Voor 2017 staat de teller op een min
van 0,6%.Om een positief jaarren-
dement te behalen, zullen vooral de
Amerikaanse ETF’s verbetering moe-
ten laten zien. Dat zou bijvoorbeeld
kunnen door een lagere EUR/USD.
Dit paar is dit jaar al hard gestegen,
en een kleine stap terug zou daarom
niet zo vreemd zijn. De Europese
ETF’s renderen prima, maar helaas
niet genoeg om het totaal voor dit
jaar in de plus te krijgen. <
hildo.laman@onebusiness.nl
+31,6%
14 mrt 2014 – 25 sep 2017
Amerikaanse ETF’s
presteren ondermaats

10 | BEURS EN ECONOMIE
20142013 2015 2016 2017
1508
$
1008
508
In 2010 was een Bitcoin nog enkele centen
waard, nu duizenden euro’s.
Tegenwoordig komt op vrijwel elk feestje de bitcoin wel een keer ter
sprake.Trots wordt verteld over behaalde winsten door de gigantische
prijsstijging van de computermunt. Maar hoge toppen kennen diepe dalen.
VIRTUELE MUNTEN VOORAL SPECULATIEF GEKOCHT, NIET ALS BETAALMIDDEL
D
e kalmte op aandelenmarkten staat in
schril contrast met de grote prijsfluc-
tuaties die de bekendste cryptovaluta
laat zien. Betaalde een belegger in 2010
slechts letterlijk in centen voor een bitcoin,
vandaag de dag vertegenwoordigt één zo’n
computermunt een waarde van zo’n €3000.
Begin september handelde de bitcoin nog op
een hoogtepunt van rond de €4150, om ver-
volgens binnen twee weken maar liefs 40% in
koers te dalen. De daaropvolgende handels-
dag schoot de virtuele munt weer meer dan
35% omhoog. Over volatiliteit gesproken.
DIGITAAL GROOTBOEK
Cryptovaluta is digitaal geld dat niet wordt
uitgegeven en beheerd door centrale banken.
Aan de basis ligt een door encryptie uniek
ingrijpen als centrale banken de geldvoor-
ziening niet langer beheren. Daar komt nog
bij dat cryptovaluta’s direct sterke associaties
oproepen met het witwassen van crimineel
verkregen geld en dus (indirect) met het
financieren van criminele activiteiten. Niet
voor niets betitelde Jamie Dimon, ceo van JP
Morgan Chase, de bitcoin onlangs als een
vorm van oplichterij. Hij heeft ook al gewaar-
schuwd dat overheden uiteindelijk streng
zullen optreden tegen de handel in cryptova-
luta’s als de bitcoin.
AAN BANDEN GELEGD
China lijkt het gelijk van de topbankier nu
te bewijzen. De Chinese centrale bank heeft
begin september een tijdelijk verbod op
Initial Coin Offerings (ICO’s) aangekondigd.
Een ICO is binnen de fintech- en blockchain-
industrie (blockchain is de technologie waar
de bitcoin op gebaseerd is) een populaire
manier om geld op te halen met het lanceren
van nieuwe cryptovaluta’s. De grote stijging
van het aantal ICO’s doet denken aan de
enorme toename in Initial Public Offerings
(IPO’s) van internetbedrijven eind vorige
eeuw. We weten allemaal hoe die zeepbel uit-
eindelijk uit elkaar spatte.
Maar er zijn meer karakteristieken die de ge-
dachte aan een cryptobubbel rechtvaardigen.
Zoals exponentiële groei, die in het verleden
werd gevolgd door grote ineenstorting. Me-
nigeen vergelijkt de explosieve prijsstijging
in bitcoin al met de grootste speculatieve
bubbel ooit: de tulpenmanie in Nederland
tijdens de 17e eeuw. Extreme volatiliteit duidt
na een hype-periode vol euforie ook vaak op
een aanstaande crash. Het feit dat bitcoins
vooral voor speculatieve doeleinden worden
gekocht en niet als daadwerkelijk ruilmiddel,
draagt bij aan de zeepbeltheorie.
Om maar weer eens een oude Wall Street-
wijsheid van stal te halen: als zelfs de schoen-
poetser met beleggingstips gaat strooien, is
het tijd om te uit te stappen.
Ik laat deze week mijn schoenen maar weer
eens poetsen. <
Cryptokoorts stijgt
tot grote hoogte
MARKTKAPITALISATIE
Cryptomunten hebben de laatste tijd een
grote vlucht genomen.
geprogrammeerde code, waarmee nieuwe
munten worden gecreëerd (‘gemined’, met
een anglicisme dat is afgeleid van het Engelse
woord voor ‘delven’) en transacties worden
gevalideerd. De hoeveelheid cryptogeld wordt
door diezelfde code begrensd en verandert
bovendien bij elke transactie. Hierdoor ont-
staat één gedecentraliseerd digitaal groot-
boek van transacties, waarin alle mutaties
worden vastgelegd.
De totale marktkapitalisatie van de inmid-
dels meer dan 1000 verschillende cryptomun-
ten bedraagt momenteel bijna €110 mrd.
Maar om als echt geld beschouwd te worden,
moet aan drie vereisten worden voldaan: de
valuta moet worden gebruikt als ruilmiddel,
rekeneenheid en reserve-instrument. Aan dat
laatste voldoet een cryptomunt als de bitcoin;
het is een oppotmiddel bij uitstek. Maar het
‘ruilen’ blijft beperkt tot aan- en verkopen via
de digitale snelweg. En hoe kun je rekenen
met een eenheid waarvan de waarde op één
dag maar liefst 35% fluctueert?
Het grootste probleem voor cryptovaluta’s is
dat centrale bankiers en regeringen de soeve-
reiniteit over hun geldvoorraad niet wensen
op te geven. Bovendien kunnen economieën
niet meer worden bijgestuurd met monetair
OPINIE
auteur:
Hein Praats
BEURS EN ECONOMIE
EURO-OBLIGATIEMARKT
MINDER EUROPEES

ASSETALLOCATIE | 11
ASSETALLOCATIE
EXPERTS
RENTE LOOPT LICHT OP EN DOLLAR STERKT WAT AAN TEGENOVER DE EURO
De mededelingen van de Fed over toekomstige renteverhogingen waren toch wel
verrassend en de spanningen rond Noord-Korea hielden aan. Maar de bewegingen
op de financiële markten waren de afgelopen week per saldo zeer gering.
D
at de Fed haar opgeblazen
balans gaat afbouwen was
verwacht. Wel verrassend
was dat de Amerikaanse centrale
bank dit jaar nog één en volgend
jaar nog eens drie renteverhogin-
gen voorziet. Dat is agressiever
dan verwacht. De rente liep
daardoor wat op en de dollar
sterkte aan ten opzichte van de
euro. Dit woog op het sentiment
op de aandelenbeurzen en dat
gold ook voor de aanhoudende
spanningen rond Noord-Korea.
De AEX sloot op weekbasis 0,3%
lager. ArcelorMittal was de groot-
ste daler door de aangekondigde
fusie tussen de Europese staal-
activiteiten van Thyssenkrupp
en Tata Steel. Ook waren er
opnieuw geen grote bewegingen
op de Europese bedrijfsobliga-
tiemarkten. De risico-opslagen
daalden iets. Maar het oplopen
van de Duitse obligatierente
gooide roet in het eten. <
MARKTEN BEWEGEN NIET
OP FED EN NOORD-KOREA
ANALYSE
BLOG VINCENT VAN ROON
tekst: Johan Brinkman
D
e afgelopen beursweek
(dinsdag t/m maandag)
waren de markten vooral
bevreesd over de aanhoudende
spanningen tussen de VS en
Noord-Korea. Uiteindelijk sloot
AANDELEN
NEDERLAND
tekst: Christian Slagter
de AEX op weekbasis 0,3% la-
ger, waarbij ArcelorMittal de
grootste daler was. Dat kwam
onder meer door de aangekon-
digde fusie tussen de Europese
staalactiviteiten van Thyssen-
krupp en Tata Steel. Verder
maakte op dinsdag TomTom
bekend voor maximaal €50 mln
aan eigen aandelen in te kopen,
om zo te voldoen aan de ver-
plichtingen van zijn optie- en
aandelenplan. Daarnaast riep
de VEB Value8 op meer open-
heid van zaken te geven, omdat
een goedgekeurde jaarreke-
ning over 2016 nog altijd niet
is gedeponeerd. Value8 moest
eerder dit jaar de publicatie van
het jaarverslag uitstellen door
ophef rondom BK Group, waar-
in de investeringsmaatschappij
een belang heeft. Op woensdag
volgde Esperite deze ontwikke-
ling door wederom de publica-
tie van zijn halfjaarcijfers uit te
stellen. Dit zal nu volgens het
stamcelbedrijf op 26 september
plaatsvinden. Op donderdag
maakte lege beurshuls Phe-
lix (het voormalige Inverko)
bekend in de eerste zes maan-
den van dit jaar een negatief
bedrijfsresultaat van €153.000
te hebben behaald. Verder is
Phelix naar eigen zeggen druk
bezig om nieuwe activiteiten
binnen de beursnotering onder
te brengen. Ondertussen krijgt
Snowworld een nieuwe eige-
naar. Alychlo, het bedrijf van
de Vlaamse zakenman Marc
Coucke, neemt het 40% belang
van de huidige topman Koos
Hendriks over. Omdat Alychlo
al 24% van de aandelen in de
uitbater van skihallen in bezit
had, komt Coucke uit op een
ruim meerderheidsbelang.
Accsys maakte donderdag be-
kend dat in de vijf maanden tot
eind augustus de omzet op jaar-
basis met ruim 20% is opgelo-
pen tot €22,5 mln. De volledige
resultaten over het eerste half-
jaar van het lopende boekjaar
worden op 22 november gepre-
senteerd. Verder gaf Galapagos
door de uitoefening van war-
rants 28.100 nieuwe aandelen
uit, waarmee inclusief uitgifte-
premie het kapitaal is verhoogd
met €268.478. Een dag later liet
ASMI weten tot maximaal €250
mln eigen aandelen in te kopen
met een looptijd tot uiterlijk 25
november 2018. Verder kondig-
de DSM op vrijdag de overname
aan van diervoederproducent
Twilmij, dat vorig jaar goed was
voor een omzet van €70 mln.
Er zijn geen verdere financiële
details bekendgemaakt. Het ac-
quisitienieuws werd op maan-
dag vervolgd door Unilever, dat
voor bijna €2,3 mrd het Zuid-
Koreaanse cosmeticabedrijf
Carver Korea overneemt van
Bain Capital en Goldman Sachs.
Dezelfde dag zei ook DSM dat
het weer denkt aan overnames.
Het speciaalchemiebedrijf ver-
wacht dit jaar €1,5 mrd op te
halen middels onderdelen die
worden afgestoten. Dit kapitaal
kan volgens DSM voor zowel en-
kele grotere als een reeks kleine
overnames worden gebruikt,
terwijl het ook in interne groei-
projecten wordt geïnvesteerd. <
WEEKPERFORMANCE AEX PER 25 SEPTEMBER
Grootste stijgers
Royal Dutch Shell +4,8%
SBM Offshore +4.0%
Randstad +2,0%
Grootste dalers
ArcelorMittal -7,4%
Altice -5,6%
Heineken -4,3%

2017201620152014
4200
4700
5200
5700
12 | ASSETALLOCATIE
BEDRIJFS-
OBLIGATIES
STAATS-
OBLIGATIES
AANDELEN
INTERNATIONAAL
feb apr jun aug
2,1
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
%
Z
oals verwacht gaat de
Amerikaanse centrale
bank vanaf oktober haar
opgeblazen balans afbouwen.
Verrassend was echter dat de
Federal Reserve dit jaar nog
één en volgend jaar nog eens
drie renteverhogingen voor-
ziet. Dat is agressiever dan
verwacht. Momenteel gaat de
markt uit van slechts twee ver-
hogingen tegen eind volgend
jaar. De Amerikaanse rente liep
daardoor wat op en de dollar
sterkte aan ten opzichte van
de euro. Dit woog op het sen-
timent op Wall Street, net als
de aanhoudende spanningen
rond Noord-Korea.
Over de vijf handelsdagen met
slotkoersen van maandag sloot
zowel de S&P500 als de Dow
Jones fractioneel lager. De
wereldindex bleef in dollars
vrijwel vlak. De zwakkere euro
hielp de pan-Europese Stoxx
600 aan een kleine winst van
0,5%. Olie-en gasproducenten
BP (+4%), Repsol (+3%) en Total
(+2,2%) trokken hier de kar
dankzij de verdere stijging van
de olieprijzen.
Daarnaast bezorgden oplo-
pende rentes de financiële
tekst: Jeroen Boogaard
waarden fraaie koerswinsten.
Santander (+2,7%) BNP Paribas
(+2%) en Banco Bilbao (+1,8%)
eindigden hoger.
Als gevolg van de gestegen
rente waren defensieve aan-
delen minder in trek, met
bijvoorbeeld verliezen voor
Anheuser-Busch (-3,6%), Frese-
nius (-3,1%) en Adidas (-2,9%).
Positieve uitschieter was Air-
bus. Het aandeel won ruim 7%
na de opening van een nieuwe
fabriek in China. Beleggers
hopen dat dit tot meer Chinese
orders zal leiden.
Met een koersverlies van bijna
6% was Hochtief een van de
grootste dalers in Europa. Het
Spaanse moederbedrijf ACS
zou een tegenbod voorbereiden
op tolwegenexploitant Abertis.
Financiering kan wel eens via
dochter Hochtief lopen gezien
de zwakke balans van ACS. De
Italiaanse beheerder van tolwe-
gen Atlantia bracht in mei een
bod uit van €16,50 per aandeel
voor Abertis, maar de regering
in Madrid heeft liever dat het
bedrijf in Spaanse handen
blijft. Ook in New York deden
energieaandelen het goed.
Anadarko Petroleum ging met
een koerswinst van 14% aan
kop in de S&P500 en ook Mara-
thon Oil (+9,7%) en Chesapea-
ke Energy (+7,9%) eindigden
flink hoger. Telecomconcern
Verizon (+3,8%) profiteerde van
geruchten dat concurrenten
Sprint (+1,9%) en T-Mobile US
(+1,8%) gesprekken voeren over
een krachtenbundeling. De
consolidatie in de sector kan
tot minder prijsconcurrentie
leiden.
Amerikaanse technologie-
aandelen werden massaal
getroffen door winstnemingen,
waardoor de Nasdaq 1,3% in de
min sloot. Onder meer Apple
(-5%) had een slechte week van-
wege zorgen over een zwakke
vraag naar de nieuwe iPhone
8. Klanten zouden de iPhone
X afwachten, die begin novem-
ber officieel wordt gelanceerd.
Softwareproducent Adobe
maakte een sterker dan ver-
wachte kwartaalwinst bekend
van $419,6 mln, ruim 50% beter
dan de $270,8 mln van een
jaar geleden. Maar het aandeel
kon hier niet van profiteren en
sloot 7% lager. <
NASDAQ
Amerikaanse technologieaandelen werden massaal getroffen
door winstnemingen, waardoor de Nasdaq 1,3% in de min sloot.
D
e Fed heeft gesproken
en voorspeld, maar de fi-
nanciële markten delen
de opvattingen niet.
Allereerst heeft de Fed besloten
om schuldpapier dat zij bezit
en dat wordt afgelost, niet ge-
heel meer te compenseren door
nieuwe schuld te kopen. De be-
doeling is dat de Fed geleidelijk
steeds minder nieuwe schuld
bijkoopt en op die manier haar
balans langzaam verkort. Dit
proces kan jaren duren.
Voorts blijkt uit de voorspellin-
gen van de verschillende leden
dat zij – nadat nog dit jaar het
officiële kortetermijntarief met
een stap van 0,25 procentpunt
was verhoogd – in 2018 nog
steeds drie verhogingen den-
ken door te voeren. De huidige
lage inflatie zou volgend jaar
onder druk van nog lagere
werkloosheid eindelijk gaan
stijgen. Hogere consumptie-
tekst: Jaap Barendregt
TIENJAARSRENTE
De tienjaarsrente in de VS
daalde na het Fed-besluit.
goederenprijzen zouden hier
verder aan bijdragen. De finan-
ciële markten zijn het er niet
mee eens en verwachten een
lagere inflatie. Vandaar dat de
tienjaarsrente na het besluit
daalde van 2,27 naar 2,22%.
Toch is het logisch dat de Fed-
leden bij de door hen verwachte
drie rentesteappen blijven. Het
is minder marktverstorend als
het er minder worden dan als
er meer stappen worden geno-
men dan eerder voorspeld. Er
is in 2018 voldoende tijd om
andere signalen uit te zenden.
De Fed wil de rente als mone-
tair instrument gebruiken en
de steeds lagere aankopen van
schuld nadrukkelijk niet. <
tekst: Jeroen Boogaard
A
fgelopen week waren
er opnieuw geen grote
bewegingen te zien op de
Europese bedrijfsobligatiemark-
ten. De risico-opslagen daalden
iets, maar het oplopen van de on-
derliggende Duitse obligatieren-
te gooide weer roet in het eten.
Zo verloor de iBoxx Corporates
index (euro investmentgrade-be-
drijfsobligaties) licht terrein en
steeg het effectieve rendement
op weekbasis met circa twee
basispunten naar 1,09% op vrij-
dag. High yield is zoals al vaker

COLUMN | 13
COMMODITIES
aangegeven minder gevoelig voor
bewegingen aan het rentefront,
vanwege de kortere looptijden en
hogere risicopremies. Dalende
risico-opslagen compenseerden
daardoor ruimschoots de lichte
rentestijging. Het effectieve ren-
dement op de iBoxx High Yield
Index lag vrijdag op 2,66%, tegen
2,71% de week daarvoor. In de
Verenigde Staten moest het in-
vestment-gradesegment ook wat
inleveren als gevolg van de stij-
gende Amerikaanse staatsrente.
Deze categorie bood vrijdag een
effectief rendement van gemid-
deld 3,68%, circa twee basispun-
ten meer vergeleken met een
week eerder. Aan beide kanten
van de oceaan is high yield weer
bezig aan een sterk jaar, met een
totaalrendement voor dollarle-
ningen van 5,9% en voor eurole-
ningen van 5,4%. Opmerkelijk is
ook de sterke prestatie van Euro-
pese AT1 CoCo’s waar het totaal-
rendement van 13% tot dusver dit
jaar de pan-Europese Stoxx 600
(+9,3%) overtreft. Dit illustreert
de hoge risicobereidheid onder
beleggers. Deze leningen worden
uitgegeven door banken en kun-
nen worden omgezet in aandelen
wanneer het eigen vermogen
onder bepaalde buffers zakt. On-
danks de hogere volatiliteit zijn
AT1 CoCo’s waarschijnlijk veel
beter bestand tegen een rentestij-
ging dan de meest kredietwaar-
dige investment-gradebedrijfs-
obligaties. Dit geldt ook voor het
highyield-segment. Met de gelei-
delijke afbouw van het obligatie-
aankoopprogramma van de ECB
in het vooruitzicht is dat iets om
in de gaten te houden, aangezien
dit normaliter gepaard gaat met
een stijging van de Duitse rente.
De emissiemarkt begint weer te
draaien: afgelopen week werd
voor €7,7 mrd aan nieuw euro
investmentgrade-papier geëmit-
teerd. Heineken kwam onlangs
met een nieuwe bedrijfsobligatie
met een omvang van €800 mln.
De obligaties hebben een cou-
pon van 1,5% en een looptijd van
twaalf jaar. <
tekst: Koen Lauwers
O
p de grondstofmarkten
waren goud en zilver
vorige week de gebeten
hond. Met de prijsdaling kwam
een abrupt einde aan de klim
die in juli werd ingezet. Oor-
zaak was de monetaire verga-
dering van de Federal Reserve.
De Amerikaanse centrale bank
bevestigde de plannen om de
rente dit jaar nog één keer te
verhogen. Het is de intentie van
de Fed om volgend jaar nog drie
renteverhogingen door te voe-
ren. Bovendien wil het beleids-
comité van de centrale bank
komende maand al starten met
de afbouw van de balans. Die is
door de stimuli van het voorbije
decennium aangegroeid tot
meer dan $4,5 bln ($4500 mrd).
Verwacht wordt dat de verkoop
van het schuldpapier van de
Fed de rente zal doen stijgen.
Dit is in theorie ongunstig voor
niet-rentedragende activa als
goud en zilver. De Fed gaf wel
aan de verkopen over een erg
lange periode te zullen sprei-
den. Op dit manier zou het
financiële systeem zo min mo-
gelijk worden verstoord. Maar
een operatie van een dergelijke
omvang werd nooit eerder uit-
gevoerd. Er blijft daarom veel
onzekerheid over de afloop
ervan.
De tweede opeenvolgende
weekdaling bracht de prijs van
een troy ounce goud opnieuw
onder de psychologisch belang-
rijke grens van $1300. Dit was
voor het eerst sinds 24 augus-
tus. Goud verloor vorige week
per saldo meer dan 2%. Daar-
mee is het rendement in dol-
lars sinds begin dit jaar terug-
gevallen naar 12,5%. In euro’s
is dit rendement weer negatief
geworden. Zilver kreeg het
vorige week nog harder te ver-
duren met een verlies van 4%,
STUIVERTJE WISSELEN OM DE VIJF À TIEN JAAR
H
et is niet moeilijk om aan te tonen dat Amerikaanse aan-
delen op de korte termijn richtinggevend zijn voor Eu-
ropese aandelen. Drie voorbeelden. 1) De laagste koers
van de Amerikaanse S&P500 en de Europese Stoxx600 dateert
in beide gevallen van 9 maart 2009. 2) Een crash in New York
wordt direct gevolgd door een crash in Europa, zoals in 1987,
toen de S&P500 op één dag met 20,4% daalde en de Stoxx600
met 16,5%. 3) De gerealiseerde beweeglijkheid van de afgelopen
30 handelsdagen is voor de Stoxx600 8,2 en voor de S&P500 8,1.
De leidende positie van de Amerikaanse beurs op de korte ter-
mijn is niet verrassend, aangezien de meeste handel in aande-
len en futures plaatsvindt in S&P500-fondsen. Onderzoek van
de prominente vermogensbeheerder GMO laat echter zien dat
er op de lange termijn geen leidende beurs is. Europese aan-
delen en Amerikaanse aandelen presteren om en om een stuk
beter dan de ander gedurende een periode van vijf à tien jaar.
Tussen 2008 en maart 2017 (de periode van het onderzoek) lag
het totaalrendement (inclusief valuta-effecten) op Amerikaanse
aandelen 97% hoger dan dat op Europese aandelen. Maar tus-
sen 2002 en 2008 lag het totaalrendement op Europese aande-
len 74% hoger dan dat op Amerikaanse aandelen, terwijl in de
periode daarvoor Amerikaanse aandelen 84% beter rendeerden
dan Europese. Zelfs als we teruggaan tot begin jaren ’70 zien we
telkens ditzelfde patroon, en ongeveer dezelfde percentages.
De grote verschillen in rendement komen door de combinatie
van veranderingen in de koers-winstverhouding en de valuta.
Na 2008 daalde de euro tegenover de Amerikaanse dollar van
1,46 naar 1,06. Dit betekent grofweg dat er wereldwijd meer
vraag was naar dollars dan naar euro’s. Die vraag werd veroor-
zaakt doordat er een grotere behoefte was om te beleggen in
de Amerikaanse aandelenmarkt dan in de Europese aande-
lenmarkten. Dit heeft de Amerikaanse koers-winstverhouding
(Shiller-k/w) doen oplopen van 24 naar 29. De Europese koers-
winstverhouding is in deze periode gelijk gebleven, op 20.
Het verschil tussen de Amerikaanse en de Europese koers-
winstverhouding is naar mijn mening te groot. Dit zal voor
kapitaalstromen zorgen van de Verenigde Staten naar Europa.
Dit zal ervoor zorgen dat in de komende vijf à tien jaar Europese
aandelen betere rendementen zullen laten zien dan Ameri-
kaanse aandelen. <
karel.mercx@onebusiness.nl
NuisEuropa
weeraande
beurt
auteur: Karel Mercx

feb apr jun aug
92
96
100
augjunaprfebdecokt
1150
1200
1250
1300
1350
$ per troy ounce
14 | ASSETALLOCATIE
VALUTA’S
de slechtste prestatie sinds juli.
Het rendement van zilver sinds
de start van 2017 bedraagt nu
respectievelijk +7% en -6% in
dollars en in euro’s. Er kwam
wel gunstig nieuws over de
fysieke vraag naar de edelmeta-
len. Vorige week ging in India
het festivalseizoen van start. Dit
is traditioneel een sterke perio-
de voor de vraag naar edelmeta-
len. De Russische centrale bank
maakte bekend in augustus
opnieuw een half miljoen troy
ounce goud, of circa 15,6 ton,
goud te hebben aangekocht.
Dit brengt het totaal in de acht
eerste maanden van dit jaar al
op 129 ton. Rusland bezit nu
1745 ton goud als onderdeel
van de valutareserves. Dit is
bijna even veel als de officiële
Chinese goudvoorraad.
Vorige vrijdag hield de OPEC
een formele bijeenkomst in
Wenen. Sinds begin dit jaar
hebben de leden hun productie
met 1,2 miljoen vaten per dag
verminderd. Rusland en enkele
andere niet-OPEC producenten
doen daar nog eens 600.000
vaten per dag bij. De voorraden
ruwe olie in de industrielanden
bedroegen eind augustus 3
miljard vaten. Dit is nog steeds
170 miljoen vaten boven het
vijfjaars gemiddelde. In januari
bedroeg het verschil nog 340
miljoen vaten. Vraag en aanbod
groeien dus naar elkaar toe.
Over een eventuele verlenging
van de productiebeperkingen
wordt waarschijnlijk pas in
januari beslist. Het kartel wil
wel een controlesysteem orga-
niseren om niet alleen de pro-
ductie maar ook de uitvoer te
monitoren.
De prijs van een vat Brent voor
levering in november steeg be-
gin deze week naar het hoogste
niveau sinds januari. West Texas
Intermediate was sinds mei
niet meer zo duur. De spread of
het prijsverschil tussen beide
varianten was met meer dan
$6,5 sinds augustus 2015 niet
meer zo hoog. De prijsstruc-
tuur van de termijncontracten
evolueerde bij Brent de voorbije
maanden van contango naar
backwardation. Dit kan wijzen
op fysieke schaarste. <
GOUD
Goud kruipt weer onder de
barrière van $1300.
D
e Amerikaanse dollar
presteerde dit jaar on-
dermaats met een verlies
van bijna 10% voor de dollarin-
dex. De daling van zes maan-
den is de langste sinds 2007.
Steeds meer handelaren zetten
daarom in op een herstel van de
dollar. De Amerikaanse centrale
tekst: Koen Lauwers
gefundmanagers om terug
long te gaan op de dollar kan
een eerste indicatie zijn dat het
sentiment stilaan keert. Begin
dit jaar waren de speculatieve
investeerders nog nettolong op
de Amerikaanse munt. In juni
keerde de markt en eerder deze
maand klom de shortpositie
zelfs naar het hoogste niveau
sinds 2013. De dollarindex trok
aan na de Fed-vergadering en de
Amerikaanse munt won terrein
tegenover onder meer de Ja-
panse yen en een aantal valuta’s
van opkomende markten. Voor-
lopig is het herstel pril, maar
de kans is reëel dat de dollar de
komende tijd een deel van de
verliezen sinds begin dit jaar zal
goedmaken. <
bank zorgde vorige week voor
argumenten om dit optimisme
te staven.
In aanloop naar de monetaire
vergadering was de hoop op een
renteverhoging in december
een stuk kleiner dan begin dit
jaar. Maar de Fed bevestigde
dat die derde rentestap er in de-
cember toch zit aan te komen.
Bovendien werden ook voor
volgend jaar drie bijkomende
renteverhogingen in het voor-
uitzicht gesteld. De centrale
bank gaat er dus van uit dat de
groei van de economie sterk zal
blijven en dat de inflatie verder
zal aantrekken.
De Fed stopte al in oktober 2014
met het opkopen van schuld-
papier. Aan de afbouw van deze
portefeuille overheidsobligaties
en herverpakte hypotheek-
schulden werd tot nog toe niet
begonnen. Daar komt vanaf
volgende maand al verandering
in. De balans van $4,5 bln wordt
geleidelijk afgebouwd. Dit extra
aanbod zal in theorie de obliga-
tiekoersen doen dalen en dus
de rente laten toenemen. Deze
zomer daalde het rendement
op tienjarige Amerikaanse
overheidsobligaties naar 2,05%.
Sinds het dieptepunt van begin
september is het rendement
opgelopen naar 2,22%.
De beslissing van enkele hed-
DOLLARINDEX
Een jaarverlies van 10% en
de langste daling sinds 2007.
D
e goede macrocijfers uit de eurozone blijven maar binnenstromen. In september steeg
het consumentenvertrouwen naar het hoogste niveau sinds april 2001. Maar ook pro-
ducenten kijken met optimisme naar de toekomst. De inkoopmanagersindex (PMI)
klom volgens voorlopige cijfers van Markit naar 56,7 in september, tegen 55,7 in augustus.
Dat was beter dan verwacht. Economen gepolst doorTheWall Street Journal voorzagen een
daling naar 55,6. Zowel in de industrie als de dienstensector versnelde de groei. Het is echter
vooral de industrie die de kar blijft trekken. Hoewel de sterkere euro hier een zorg is, zwakt de
exportgroei nog nauwelijks af.Volgens Markit komt de huidige stand van de PMI-index over-
een met een groei van de economie van de eurozone over het derde kwartaal met 0,7%. Dat
zou een kleine versnelling betekenen ten opzichte van het tweede en eerste kwartaal, toen de
expansie uitkwam op respectievelijk 0,6 en 0,5%. De sterke cijfers zouden de Europese
Centrale Bank ertoe kunnen aanzetten om sneller het opkoopprogramma af te bouwen.
STEMMING IN EUROZONE NIET STUK TE KRIJGEN
HOOG CONSUMENTEN- EN PRODUCENTENVERTROUWEN

TIP JAAROVERZICHT
TIPS | 15
KOOPTIP VAN DE WEEK TIP JAAROVERZICHT
GEMIDDELD
RENDEMENT
augjunaprfebdecokt
pence
2800
2900
3000
3100
3200
3300
3400
3500
JOHNSON MATTHEY
Het koersherstel is de laatste tijd zeer fors
geweest, maar het eind lijkt nog niet in zicht.
O
pvallend genoeg vormde de opkomst
van schone auto’s lange tijd een grote
bedreiging voor een bedrijf dat zich
heeft gespecialiseerd in het schoner maken
van auto’s. Het Britse Johnson Matthey is
voor ruim 60% van de inkomsten afhankelijk
van de afzet van katalysatoren die een grote
rol spelen bij het terugdringen van de uitstoot
van schadelijke gassen door dieselwagens.
Op de korte en middellange termijn heeft de
onderneming de wind in de rug van steeds
strengere eisen voor de maximale uitstoot.
Onder meer omdat autofabrikanten steeds
duurdere katalysatoren installeren nam de
omzet vorig jaar met ruim 12% toe naar £12,8
mrd (€14,6 mrd). De opmars van elektrische
auto’s – waarin geen katalysator is verwerkt
– wierp echter een schaduw over de voor-
uitzichten op de lange termijn. Daar heeft
Johnson Matthey op 21 september tijdens
de jaarlijkse beleggersdag verandering in
gebracht. Het concern maakte bekend dat
het £200 mln investeert in de bouw van een
fabriek voor batterijen van elektrische auto’s.
Dat is een heel sterke strategische zet. Het
concern maakt al onderdelen voor deze bat-
terijen en bovendien heeft het goede banden
met autofabrikanten. De onderneming richt
zich daarbij op het topsegment van de markt,
waar de marge relatief hoog is. Daarnaast
probeert Johnson Matthey ook op korte ter-
mijn de marge op te schroeven door £50 mln
te besparen via het stroomlijnen van de in-
koopafdeling. Op de beleggersdag herhaalde
topman Robert MacLeod dat de inkomsten
in het boekjaar dat maart 2018 wordt afgeslo-
ten met circa 6% gaan toenemen. Dat tempo
moet ook de volgende jaren gehaald worden.
Dankzij de combinatie van omzetgroei en
margeverbetering kan de winst per aandeel
voorlopig met ruim 10% toenemen. Met het
oog op het groeipotentieel is de waardering
(k/w 15,3) alleszins redelijk. De strategische
plannen en de rugwind van strengere regelge-
ving maken Johnson Matthey tot een intrige-
rende belegging. <
JOHNSON MATTHEY
Nieuwe focus op
elektrische auto’s
Johnson Matthey heeft als leverancier van katalysatoren een goede
band met autobouwers. De onderneming gaat die positie als springplank
gebruiken bij het uitbreiden van het productassortiment.
tekst: Michiel Pekelharing
KERNGEGEVENS
Fondscode (ISIN): GB00BZ4BQC70
Beurs: London Stock Exchange
Hoogste koers 12 mnd: 3568p
Laagste koers 12 mnd: 2677p
Beurswaarde: £6,54 mrd
Koers-winstverhouding 2018 (t): 15,3
Dividendrendement (t): 2,61%
Datum fonds rendement %
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
H
K
H
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
V
K
K
K
K
K
K
K
K
K
K
H
H
20-09-17 Leifheit 5,44
13-09-17 Diplomat Pharmacy 12,15
06-09-17 Envipco Holding -0,01
30-08-17 iShares MSCI India ETF -2,99
23-08-17 Watsco 9,70
16-08-17 Adobe Systems -5,91
09-08-17 Mediobanca 0,17
02-08-17 Panasonic 6,16
26-07-17 Conagra Brands -2,28
19-07-17 Gerresheimer -9,06
12-07-17 Renault -1,17
05-07-17 iShares Gold Trust ETF 2,30
27-06-17 Helen of Troy -3,42
20-06-17 Dometic Group -8,46
13-06-17 Bossard 9,91
06-06-17 Swisscom 1,62
30-05-17 Sony -0,30
23-05-17 US Foods -14,40
16-05-17 3M 0,75
10-05-17 Cellnex Telecom 14,14
02-05-17 Wessanen 12,70
25-04-17 Snyder's Lance -2,38
18-04-17 Intuit 9,92
11-04-17 Foot Locker -56,89
04-04-17 Akamai Technologies -27,27
28-03-17 Criteo -24,72
21-03-17 Uponor -13,29
14-03-17 Lloyds Banking Group 0,67
07-03-17 PVH 24,55
28-02-17 Argenx 21,04
21-02-17 Amer Sports 2,65
14-02-17 ASE -1,55
07-02-17 Synergie 12,91
31-01-17 Elior Group 13,06
24-01-17 Italmobiliare 2,00
17-01-17 Hugo Boss 30,69
10-01-17 Econocom -8,94
03-01-17 S&T 110,79
13-12-16 DB Crude Oil Short ETN -0,08
06-12-16 Capgemini 36,06
29-11-16 Orpea 42,09
22-11-16 Biocartis 26,39
15-11-16 Brown-Forman 9,58
08-11-16 Hollyfrontier 51,07
01-11-16 Mercialys -7,19
25-10-16 Atos 36,67
18-10-16 PPG Industries 10,91
11-10-16 Campbell Soup -17,63
04-10-16 Fitbit -58,65
27-09-16 Alten 19,90
+5,39%
PER 27 SEPTEMBER 2017

16 | OMSLAGARTIKEL
KOERSWIJZERTIPS HEBBEN VRIJWEL ALLEMAAL UITSTEKEND GEPRESTEERD
tekst: Jaap Barendregt
Nog altijd heerst er een gunstig economisch klimaat
voor bedrijfsobligaties.Verandering is echter op
komst, en nu is de vraag of die zich de komende
maand al zal voltrekken.
V
eel analisten die zich
richten op de obligatie-
markten, menen dat er
sprake is van een bubbel. Die
zou gecreëerd zijn door het
lagerentebeleid van de belang-
rijkste centrale banken. De
bubbel zal een keer langzaam
leeglopen, of hij zal knappen.
Op de ontstaansgeschiede-
nis gaan we hier niet in. Veel
interessanter is het voor obli-
gatiebeleggers om gevoel te
krijgen bij mogelijke toekom-
stige ontwikkelingen van deze
markt. Uiteraard heeft dat veel
weg van kijken in een glazen
bol. Toch gaan wij daartoe een
poging doen, al was het maar
omdat we de toekomstige ren-
dementen van onze eigen tips
optimaal willen inschatten.
HUIDIGE MARKT
Vorig jaar hebben we in
editie nr 46 van Beleggers Be-
langen, die op 18 november
verscheen, voor het laatst een
soort ‘portefeuille’ van be-
drijfsobligatiesgepresenteerd.
Onze norm was toen dat het
rendement van de tips boven
de 4% moest zijn – niet geheel
toevallig ook het rendement
waarvan de fiscus in box 3 uit-
gaat. We introduceerden toen,
naast de bestaande tips, vier
nieuwe bedrijfsobligaties, alle
Keerpunt nabij voor
bedrijfsobligaties
DURATION ALS NORM VOOR
HET RENTE-EFFECT
B
ij de veronderstelling van een ononderbroken
stroom couponbetalingen wordt het risico
bij obligatiebeleggingen vooral bepaald
door het renteklimaat. Die risico’s kunnen worden
gemeten met de zogeheten duration. Een duration
van 5 geeft bijvoorbeeld aan dat de koers van
een obligatie bij een renteverandering van 100
basispunten (1 procentpunt) bij benadering met
5% verandert. In de regel is de duration van betere
leningen (investment grade) lager, net als van
leningen met een kortere termijn en leningen
met een hogere coupon. De vuistregel is: hoe
kwetsbaarder de lening, hoe groter het rente-effect
op de koers.
RENTEVERHOGING HEEFT AFWIJKEND EFFECT

OMSLAGARTIKEL | 17
uit de financiële sector, hybride
en achtergesteld. Het ging om
obligaties van Delta Lloyd, ASR,
SRLeven en Achmea, waarvan
de laatste inmiddels is afgelost.
De bestaande tips waren be-
drijfsobligaties van Rabobank
(eigenlijk certificaten) en Delta
Lloyd, en van Véolia Environ-
nement als enige non-financial.
Financiële instellingen moeten
vaak hogere coupons betalen
omdat regelgeving het mogelijk
maakt de vaak achtergestelde
leningen tot aan een vervroegde
aflosdatum (call) deels bij hun
eigen risicodragend vermogen
op te tellen. Na de eerste aflos-
datum verandert dan ook vaak
de coupon, vandaar dat ze hy-
bride worden genoemd.
RESULTATEN
De tips waren zeer succesvol.
De tabel op de volgende pagina-
biedt een weergave van de gere-
aliseerde rendementen (koers-
verandering plus ontvangen
coupon) en de ongerealiseerde
rendementen (opgelopen maar
nog te ontvangen coupon). De
laatste wordt niet opgenomen
in de Koerswijzer, die daarmee
dus een te laag rendement
weergeeft. Dat is bewust gedaan
omdat de ongerealiserde rende-
menten technisch moeilijk zijn
op te nemen.
De bedrijfsobligaties en certi-
ficaten van de financiële orga-
nisaties hebben uitstekend ge-
presteerd. De obligatie van Véo-
lia Environnement steekt daar
wat schril bij af. Dat is de enige
obligatie die onder invloed van
verwachtingen over de aflossing
(waarschijnlijk in april 2018)
in koers is gedaald. De coupon
biedt daarvoor nog nauwelijks
compensatie, vandaar ook het
lage effectief rendement. Het ef-
fectief rendement geeft het ge-
middelde jaarlijkse rendement
weer tot aan het moment van
verwachte aflossing, rekening
houdend met een aflossing op
100 en met de tot de aflossing
uit te betalen coupons.
Opvallend is ook het effectief
rendement van de Delta Lloyd
9%-lening. De koers daarvan
is zó ver opgelopen dat het
effectief rendement onder
sterk neerwaartse druk staat,
ondanks het feit dat de coupon
van 9% nog meerdere malen
moet worden uitbetaald. De
aflossing gebeurt waarschijn-
lijk op de eerste calldatum, in
augustus 2022. Het effectief
rendement van de Rabobank-
certificaten blijft juist hoog
doordat de einddatum van de
certificaten onbepaald is en er
dus nog heel lang couponuit-
keringen van 6,5% zullen zijn.
De uitkering gebeurt in vieren,
elk kwartaal 1,625%. Overigens
onderscheiden de certificaten
zich van de overige bedrijfsobli-
gaties in die zin dat Rabobank
in geval van liquiditeits- of
rentabiliteitsproblemen de cou-
ponbetaling kan overslaan zon-
der deze later alsnog te hoeven
compenseren. De uitgevers van
de andere obligaties hebben
wel de plicht om later alsnog de
coupon te betalen. Rabobank-
certificaten kennen hier dus
een groter risico.
BELEGGINGSKLIMAAT
Een belangrijke vraag is of ook
de komende periode zo gunstig
blijft voor de obligatiehouders.
Het lage renteniveau van de
centrale banken, die zeker ook
een resultante is van de grote
hoeveelheid geld die naar de
rentemarkten komt, heeft alle
renteniveaus naar beneden
getrokken. Doordat een lagere
rente automatisch koersstijging
inhoudt, hebben obligatiebe-
leggers naast de couponuitke-
ringen ook van koersstijging
kunnen profiteren.
Die rentedaling kende trouwens
twee aspecten. De eerste is dat
een lagere benchmarkrente – in
Europa is dat de rente op een
vijf- of tienjaars Duitse staats-
lening – bij een solide bedrijf
veelal leidt tot een lagere rente
op de bedrijfsobligatie (bij een
constant blijvend verschil, de
zogeheten spread). Als echter
het vertrouwen van beleggers in
een bedrijf of in de bedrijfsobli-
gaties toeneemt, kan die spread
ook nog afnemen. Deze extra
rentedaling uit zich in meer
koersstijging, aangezien rente
en koersen tegengesteld aan
elkaar bewegen. Gezien het lage
aantal wanbetalingen door be-
drijven, en hun veelal gunstige
rentabiliteits- en liqiditeitsposi-
tie, is de spread de laatste jaren
inderdaad gedaald.
Algemeen wordt echter aange-
nomen dat het renteklimaat
minder gunstig zal worden. De
Fed is in de VS de monetaire
verruiming al aan het vermin-
deren (tapering) en ook de ECB
staat op het punt dit te gaan
doen. De volgende stap van de
Fed is om de waarde van afge-
loste obligaties niet meer te
herbeleggen, wat tot een echte
verkrapping leidt. Dit beleid zal
aangevuld worden met verho-
gingen van de officiële korte-
termijn-geldmarkttarieven. De
eerste stap van de ECB zal waar-
schijnlijk het beperken van het
opkoopprogramma zijn. Dan is
er in Europa dus nog altijd geen
sprake van een verkrapping,
maar slechts van een lager ni-
veau van verruiming.
Op den duur zal het nieuwe
TWEE KANALEN
CRUCIALE ROL
CENTRALE BANK
R
enteverhogingen
door centrale banken
zullen op den duur
ook de rentes van bedrijfs-
obligaties doen stijgen. De
gevoeligheid is afhankelijk
van de duration (zie kader
op linkerpagina).
Als algemene regel kan
gelden dat leningen met
een lage coupon het eerst
de gevolgen van de ho-
gere rente zullen merken;
zij worden snel minder
populair, zeker als de
marktrente hoger wordt
dan hun coupon. Dat geldt
al helemaal voor leningen
die nog langere tijd lopen;
kortertermijnleningen kun-
nen snel worden afgelost
en worden vervangen door
nieuwe hoger rentende
leningen.
Een ander belangrijk facet
is dat bedrijven die, gelokt
door eerdere lage rente-
niveaus, veel leningen
hebben afgesloten, bij het
vernieuwen ervan in pro-
blemen kunnen komen. Bij
het opnieuw lenen van het
afgeloste bedrag moeten
zij hogere coupons bieden
en het is de vraag of hun
balanspositie die druk aan-
kan. Hun rentabiliteit zal er
zeker onder lijden want zij
krijgen op en duur hogere
financieringskosten. Het
aantal wanbetalingen zal
dan stijgen, wat het risico
voor de verschaffers van
vreemd vermogen ver-
groot en leidt tot het eisen
van een hogere spread
boven op de reeds hogere
coupon van de benchmark-
lening. Ook hierdoor zal de
rente op bedrijfsobligaties
dus stijgen.
Verkrapping
komt er
pas als de
waarde van
de afgeloste
obligaties
niet wordt
herbelegd

18 | OMSLAGARTIKEL
beleid van centrale banken
onvermijdelijk tot rentestijging
gaan leiden. Dit betekent dat de
koersen van de bedrijfsobliga-
ties onder druk zullen komen.
Hierbij spelen twee effecten
een rol. Het eerste is dat het
hele rentegebouw (leningen
van alle termijnen en voor alle
vragers) omhoog wordt getild.
Het tweede is het verhoogde
debiteurenrisico: bedrijven krij-
gen hogere rente-uitgaven en
daardoor lagere winsten of zelfs
rentebetalingsachterstanden.
In het kader op de vorige pagina
over het effect van de rente
van de centrale bank wordt dit
uitgebreider besproken. Het
veranderde renteklimaat zal
op verschillende leningen een
ander effect hebben, al naar ge-
lang het karakter van de lening.
Dit wordt ook wel het duration-
effect genoemd (zie kader op
eerste pagina).
DE TIPS UIT DE KOERSWIJZER
Uitgangspunt bij onze aanbeve-
lingen is dat het renteklimaat
slechts langzaam verandert. Wij
denken dat centrale banken
langzaam hun beleid zullen bij-
sturen en dat duration-effecten
en hogere spreads heel gelei-
delijk de winstgevendheid van
onze tips zullen beïnvloeden.
Bij de hoogrentende tips zal het
couponrendement dus nog lang
het beleggingsresultaat bepalen.
Bij alle tips gingen wij uit van
een effectief rendement van
meer dan 4%, maar door de
prachtige koersstijgingen is
dit niet langer reëel. We heb-
ben geen betere kandidaten
gevonden, tippen daarom bo-
venstaand beleggingsfonds (zie
kader) en verlagen onze effec-
tieve-rendementseis naar meer
dan 2,5% (zie tabel). De Rabo-
bank-certificaten voldoen daar
nog steeds ruimschoots aan. De
koersverhogingen hebben het
effectief rendement van de ASR
5%, de Delta Lloyd 4,375% en de
SR Leven 9% flink verlaagd, maar
hun effectief rendement staat
nog wel boven 2,5%. Het is niet
waarschijnlijk dat de mooie re-
sultaten die we sinds november
vorig jaar hebben geboekt door
koersstijging en couponuitke-
ring, nog overtroffen worden.
We nemen afscheid van de Vé-
olia Environnement 4,475%-le-
ning en de Delta Lloyd 9%-le-
ning. De eerste lening wordt
waarschijnlijk in april 2018
afgelost. De waarde van de reste-
rende coupon (september 2017
tot april 2018, het ongerealiseer-
de rendementsdeel in de tabel)
wordt bijna geheel opgegeten
door de waarde van de koers-
daling naar 100 als er wordt
afgelost. Het is daarom beter de
door de verkoop vrijkomende
liquiditeiten voor winstgevender
Op den
duur zal
het nieuwe
beleid van
centrale
banken tot
rentestijging
leiden
beleggingen te gebruiken. Bij de
Delta Lloyd-lening is moeilijk in
te schatten hoe vaak de coupon
nog zal worden uitgekeerd voor-
dat de aanstaande aflossing (in
2022) de koers gaat aantasten.
We kunnen ons voorstellen
dat een belegger hoopt op een
late koersdaling en de obligatie
vasthoudt. Dan heeft hij aan de
obligatie nog langer een goede
belegging. Wij gaan af op het
huidige effectieve rendement en
dat is met 1,59% laag geworden.
In plaats van beide obligaties
voegen we als tip een beleg-
gingsfonds toe dat in bedrijfs-
obligaties is gespecialiseerd, elk
kwartaal dividend uitkeert en op
jaarbasis als streefpercentage
5% heeft: Robeco Financial Insti-
tutions Bonds BH € (zie kader). <
De auteur heeft een positie in de certiﬁ-
caten Rabobank 6,5% en de obligaties
Delta Lloyd 9% en SRLeven 9%.
DE ROBECO FINANCIAL INSTITUTIONS BH € IS ONZE
NIEUWE BEDRIJFSOBLIGATIETIP
D
e Robeco Financial Institutions BH € (ISIN: LU0622663093) uit 2011 belegt vooral in
achtergestelde vastrentende obligaties die zijn uitgegeven door financiële instellingen
en die in euro’s luiden. Steeds meer aantrekkelijke achtergestelde leningen zijn helaas
ingericht voor institutionele beleggers. Zo is de vereiste minimum koopomvang meestal
€100.000, waarmee de obligaties onbereikbaar worden voor veel beleggers. Dit fonds kan
wel meedoen aan zo’n emissie, waardoor een belegger ook weer in zulke onbereikbare
obligaties kan beleggen. Het fonds zit in ruim 110 obligaties, is duur wat betreft de aanschaf
(maximaal 3%), kent 1,58% als jaarlijkse kosten (Morningstar-gegevens), maar keert met een
streefpercentage van 5% een hoog dividend uit (1,25% per kwartaal). Het geannualiseerde
koersrendement over vijf jaar is 8,7%, dat over drie jaar 4,5% en in 2017 is het 6,7%. De
gemiddelde kredietstatus van de obligaties is investment grade (BBB). BBB is met bijna 70%
ook de categorie waarin het meeste wordt belegd.
GESPREID BELEGGEN IN DE INVESTMENT GRADE-OBLIGATIES UIT DE FINANCIËLE SECTOR
RENDEMENT TEN OPZICHTE VAN 23 NOVEMBER 2016
Naam ISIN- krediet- €-koers op €-koers op gerealiseerd ongerealiseerd totaal effectief
code status 23-11-2016 22-9-2017 rendement rendement rendement rendement
Rabobank ledencertificaten 6,5% XS1002121454 112,85 119,16 9,49% 1,50% 10,99% 5,45%
Véolia Environnement 4,45% 01/29/2049 FR0011391820 investm grade 104,16 102,31 0,05% 1,93% 1,98% 0,19%
Delta Lloyd 9% 08/29/42 XS0821168423 investm grade 123,95 134,90 15,31% 0,54% 15,85% 1,59%
ASR 5% 09/30/49 XS1115800655 investm grade 101,73 114,41 12,46% 4,15% 16,61% 2,72%
Delta Lloyd 4,375% 06/29/49 XS1076781589 high yield 92,09 108,74 20,71% 1,23% 21,93% 2,92%
SRLeven 9% 04/15/41 XS0616936372 high yield 107,59 119,18 14,37% 3,96% 18,33% 3,21%

19
>>>>
SPECIAL
JONGE BELEGGERS 30
STUDIEBEURS/BEURSSTUDIE
Wat drijft studenten ertoe om zich bij
een beleggersvereniging aan te sluiten?
IN DEZE SPECIAL
STAPPENPLAN 20
FINANCIEEL ONAFHANKELIJK
Hoe zorg je dat je nooit meer hoeft te
werken?
DE TOEKOMST VAN BELEGGEN 22
MAKKELIJKER EN GOEDKOPER
Fintech-oplossingen verlagen de
drempel tot de beurs
DE AEX OVER TIEN JAAR 25
INDEXVOORSPELLINGEN
Vlotte kans dat de hoofdgraadmeter er
straks heel anders uitziet dan nu
BELEGGINGSTRENDS 27
WAT STAAT ONS TE WACHTEN?
Een interview met drie experts over de
belangrijkste beursontwikkelingen
De belegger van
de toekomst

20 | STAPPENPLAN
Met een gericht plan en een weloverwogen beleggingsstrategie is
financiële onafhankelijkheid op termijn voor bijna iedereen binnen
bereik. De inkomsten uit de beleggingen voorzien dan in het
inkomen. Hoe pakt u dat aan?
tekst: Cleo Scheerboom
F
inanciële onafhankelijkheid is
het nieuwe rentenieren. Een leven
waarbij niet langer inkomen uit
arbeid nodig is voor de vaste lasten,
maar het rendement op het vermogen
volstaat. Of u nu 32 of 62 jaar bent. Het
principe blijft hetzelfde, met een hoofd-
rol voor de beleggingsportefeuille. Deze
genereert het inkomen (bijvoorbeeld
rente, dividend of huurinkomsten) dat
nodig is voor het levensonderhoud.
STAP 1
BRENG UW WENSEN IN KAART
Het gewenste inkomen is het uitgangs-
punt van de beleggingsstrategie voor fi-
nanciële onafhankelijkheid. Met een pot
van 25 maal het benodigde jaarinkomen
bent u financieel onafhankelijk. De basis
voor dit getal ligt in de wetenschap: het
is mogelijk om aan een vermogen dertig
jaar lang jaarlijks 4 procent te onttrekken
(daarover later meer).
Begin de berekening met uw huidige
uitgavenpatroon. Stel, u besteedt maan-
Opnaarfinanciële
onafhankelijkheid
LEVEN VAN DE BELEGGINGSPORTEFEUILLE
delijks €2.500 netto, €30.000 per jaar. Dat
betekent dat u met een vermogen van
€750.000 financieel onafhankelijk bent.
STAP 2
BEPAAL DE BELEGGINGSSTRATEGIE
Als duidelijk is welk bedrag er nodig is,
kunt u gaan nadenken over de beleg-
gingsstrategie die aansluit bij uw beleg-
gingshorizon, het beschikbare startka-
pitaal en uw risicobereidheid. En de tijd
die u heeft om de portefeuille te beheren.
Zorg bijvoorbeeld dat de dividenden au-
tomatisch worden herbelegd, als u weinig
tijd heeft om de portefeuille te beheren.
In ieder geval is een goede spreiding no-
dig om schokken gedurende de opbouw
van het vermogen op te vangen. Enig
houvast biedt de wetenschap. Er is veel
onderzoek gedaan naar de karakteristie-
ken van een portefeuille om van te leven.
Klassiek zijn de studies van econoom en
financieel planner William P. Bengen en
de Trinity-studie van drie onderzoekers
aan de Trinity University in San Antonio.
Beide onderzoeken laten zien dat het moge-
lijk is dertig jaar lang jaarlijks 4% te onttrek-
ken aan een portefeuille met 50/50 aandelen/
vastrentende waarden (Bengen) of 75/25
(Trinity), rekening houdend met inflatie en
grote tussentijdse dalingen van de financiële
markten. Bedenk wel dat het gaat om weten-
schappelijk onderzoek. In de Trinity-studie
slaagden beleggers er in 98 procent van de
gevallen in circa 4 procent per jaar op te ne-
men en geld in de portefeuille over te houden
aan het eind van de dertig jaar. In de praktijk
krijgt twee procent van de mensen dus te
maken met een inkomenstekort. Het aan-
houden van veiligheidsmarge in de vorm van
een financiële buffer is daarom van belang.
STAP 3
START MET VERMOGENSOPBOUW
Een cruciale stap om financiële onafhan-
kelijkheid te bereiken is tijdig te starten
met het opbouwen van vermogen. Wat u
overhoudt van uw inkomen nu, is immers
de bron van rendement straks. Het spaar-
Bij het bereiken van financiële on-
afhankelijkheid draait alles om het
behalen van het hoera-punt, een term
die is gemunt door de schrijvers van
Je Geld of je Leven, een van de eerste
Nederlandse boeken over financiële
onafhankelijkheid. Het hoera-punt is
Bereken het
hoera-punt

21SPECIAL
percentage is daarbij van belang. Dit is de
ruimte tussen de uitgaven en de inkomsten,
uitgedrukt in een percentage. Als u maande-
lijks €3000 verdient en €2500 uitgeeft, is uw
spaarpercentage een kleine 17%. Hoe hoger
het spaarpercentage, hoe eerder u financieel
onafhankelijk bent. Een hoog spaarpercen-
tage heeft een dubbel effect: het verhoogt het
vermogen dat u per maand kunt beleggen
en verlaagt het vermogen dat nodig is voor fi-
nanciële onafhankelijkheid. Sluis bonussen,
financiële meevallers en salarisverhoging
dan ook direct naar uw beleggingsrekening.
Door het rente-op-rente-effect neemt uw
vermogen daardoor snel toe. Ook voorkomt
u zo levensstijl-inflatie, waarbij uw uitgaven
onbewust meestijgen met uw inkomen.
STAP 4
VERFIJN DE STRATEGIE
Als het plan er ligt, is het belangrijk dit gere-
geld te verfijnen. Breng elk half jaar de ver-
houdingen tussen de verschillende assets in
balans om het risico te beperken. Zorg er ook
voor dat er geen geld weglekt in de vorm van
kosten, want die zijn van grote invloed op het
totaalrendement van de portefeuille.
STAP 5
VOLG DE VOORTGANG
Het opbouwen van vermogen voor financi-
ele onafhankelijkheid vraagt om een lange
adem. Bij een dergelijk langjarig project
spelen naast de cijfers, ook emoties een be-
langrijke rol. Inzicht in de voortgang helpt
om het vol te houden, zeker als u dit kunt de-
len met anderen. Niet voor niets kiezen veel
beleggers ervoor om online (anoniem) hun
voortgang te delen. De blogs over financiële
onafhankelijkheid (ofwel FI) hebben zich
inmiddels tot een veelgelezen categorie ont-
wikkeld (zie ook het interview met blogger
Mike, hiernaast.) Houd uw vorderingen bij en
beloon uzelf bij het behalen van tussentijdse
successen, zoals een bepaald percentage van
uw beoogde vermogen. <
DE PRAKTIJK: Leven van je beleggingsportefeuille
Mike* (36) startte vier jaar geleden met
het opbouwen van een portefeuille voor
financiële onafhankelijkheid. Over
circa vijf jaar kunnen hij en zijn vrouw
leven van de inkomsten uit de porte-
feuille. Op cheesyfinance.nl houden ze
hun ervaringen bij.
De strategie
‘Onze focus ligt op beleggingen die kas-
stroom genereren. Het heeft onze voor-
keur om elke maand een betaling te
krijgen, in plaats van geld te onttrekken
aan een groeiend vermogen.’
De beleggingsportefeuille
‘Toen we vier jaar geleden begonnen
met de reis naar financiële onafhanke-
lijkheid, wisten we nog niet hoe we ons
portfolio wilden hebben. Nu weten we
waar we ons prettig bij voelen: vastgoed
en dividendaandelen. De opties zijn er
later bij gekomen. Een leuke extra bron
van inkomsten, die echter wel veel dis-
cipline en een goed plan vergt.’
Aandelenselectie
‘We richten ons op dividend en niet
op waardegroei. Bij aandelenselectie
houden we rekening met verscheidene
criteria. In onze selectie nemen we het
rendement mee, en daarnaast de pay-
out ratio, P/E ratio, het aantal jaren van
stijgend dividend evenals de dividend-
groei over vijf of tien jaar. Ook houden
we rekening met de Chowder rule bij de
selectie van aandelen (dit is een maat-
staf die aandelen rangschikt op basis
van de dividendgroei, red.) Als laatste
punt houden we de sectorspreiding en
marktvooruitzichten in het oog.’
De vastgoedportefeuille
‘Het plan is om met behulp van de beleg-
gingsopbrengsten de vastgoedportfolio
uit te breiden naar maximaal tien indivi-
duele woningunits, net boven de sociale
huurgrens van circa €710. Met de huurin-
komsten zijn we in principe financieel on-
afhankelijk. We verwachten een nettoren-
dement van tussen de 4 en7%. Daarin is de
waardevermeerdering niet opgenomen.
Leegstand en probleemhuurders kunnen
echter roet in het eten gooien. Het divi-
dendportfolio dient dan ook als back-up.’
Belangrijkste inzicht
‘Wees zeer selectief en kritisch bij het
aankopen van beleggingen. Dat maakt een
enorm verschil in het rendement dat je
kunt behalen met je eigen vermogen.’
Tegenvallers
‘De weg naar financiële onafhankelijkheid
lijkt soms frustrerend langzaam te gaan.
Zeker als aandelen- en valutakoersen flink
bewegen is de verandering van maand tot
maand in de portefeuille slecht zichtbaar.
In werkelijkheid verandert er natuurlijk
wel degelijk iets en kom je dichterbij je
doel.’
Tips voor financiële onafhankelijkheid
‘Doe je huiswerk en neem geen overhaaste
beslissingen. Zeker bij vastgoed geldt dat
je vaak beter kan wachten op een echt
goede deal.’
* Naam gefingeerd uit privacyoverwegingen.
Echte naam bij de redactie bekend.
het moment dat het rendement op het
vermogen (bijvoorbeeld spaarrente of
dividend) genoeg is om de maandelijkse
lasten van te betalen. Op dat punt ont-
staat financiële onafhankelijkheid.
Bereken het hoera-punt door maande-
lijkse uitgaven in een grafiek af te zetten
tegen de maandelijkse inkomsten uit
rente en dividend. Bijvoorbeeld in een
excel-spreadsheet.
De strategie van het hoera-punt werkt
twee kanten op: u kunt meer verdienen
en zo meer overhouden om te beleggen.
Of u kunt actief proberen de uitgaven te
beperken, zodat de lasten dalen en er
minder opzij hoeft te worden gezet om
het hoerapunt te bereiken. Ieder kiest
zijn eigen strategie – of combineert ze.
‘Je geld of je leven’ is gratis te downloaden.

22 | ENQUETE DUURZAAM BELEGGEN
Beleggenzalnooit
meerhetzelfdezijn
LAAT JE ADVISEREN DOOR EEN ROBOT
Beleggen wordt steeds makkelijker, persoonlijker en goedkoper. Dat is nodig
ook, want het zelfstandig opbouwen van vermogen wordt voor een groeiend
aantal Nederlanders een bittere noodzaak. Slimme fintech-toepassingen
moeten de drempel tot de beurs verlagen.
tekst: Cleo Scheerboom
B
eleggers raken steeds
meer gewend aan de apps
en online dashboards die
snel toegang tot koersinforma-
tie en handelsplatforms geven.
Met één swipe op de smartpho-
ne legt de belegger zijn order in
en krijgt razendsnel informatie
over de uitvoering ervan.
Het is slechts één van de zicht-
bare wijzen waarop beleggen
de komende tijd verandert.
Zo experimenteren diverse
aanbieders met fintech-toe-
passingen die de klant helpen
om beter te beleggen. Fintech,
een samentrekking van de
Engelse woorden ‘financial’
en ‘technology’, staat voor in-
novatie in de financiële sector
op basis van technologie. Deze
technieken geven de belegger
ook steeds meer inzicht in zijn
beleggingsgedrag, bijvoor-
beeld door een signaal als hij
meer handelt dan gemiddeld
of verliesgevende aandelen
lang in portefeuille houdt. Wie
vermogen opbouwt voor zijn
pensioen, kan dagelijks de
stand van zaken zien. Daarin
zijn niet alleen de beleg-
gingsportefeuille, maar ook
de overwaarde van de woning,
de spaarrekening en het op-
gebouwde pensioen bij vorige
werkgevers opgenomen.
FINANCIËLE DOELEN
Door de inzet van technologie
wordt beleggen makkelijker,
persoonlijker en goedkoper.
Dat is belangrijk, want Neder-
landers moeten in toenemende
mate zelf vermogen opbouwen
om hun financiële doelstel-
lingen te halen. Collectieve
regelingen als de AOW en stu-
diefinanciering zijn door maat-
schappelijke veranderingen
steeds moeilijker te betalen en
worden versoberd. Dat geldt
ook voor pensioen. Door de toe-
genomen levensverwachting is
meer geld nodig om een langere
periode van intensieve zorg en
huisvesting te betalen tegen
hogere kosten. En dit terwijl
het pensioen dat Nederlanders
collectief opbouwen juist daalt
door het toenemende aantal
zelfstandigen en de versobering
van pensioenregelingen bij be-
drijven.
Het inkomen voor later is niet
het enige waar we voor moeten
beleggen. Er is ook steeds meer
eigen vermogen nodig voor stu-
diekosten en voor de aankoop
van een (andere) woning.
SPAREN VOLSTAAT NIET
Wie de historische rende-
menten vergelijkt, ziet dat het
niet lukt om vermogen op te
S
lechts 23 procent
van de Nederlandse
huishoudens belegt.
Onder 65-plussers is het
percentage beleggers (25%)
iets hoger, evenals het aan-
deel beleggers onder de
huishoudens die ruim twee
keer modaal verdienen. Uit
een steekproef van de Uni-
versiteitTilburg blijkt dat de
Nederlanders niet durven te
beleggen, door risicoaversie,
kennisgebrek en te weinig
vertrouwen in de financiële
sector. Ze zetten hun vermo-
gen liever op een spaarreke-
ning. Dat is zorgelijk, vindt
onder andere de overheid,
want sparen is niet toerei-
kend om financiële doelen in
de toekomst te halen. Dienst-
verlening die beleggen
makkelijker, persoonlijker en
goedkoper maakt verlaagt
de drempel voor spaarders
om te gaan beleggen, en
verleidt ervaren beleggers
om meer te gaan beleggen.
MEER DAPPERE
BELEGGERS GRAAG
22 | ACHTERGROND

23SPECIAL
19601950 1970 1980 1990 2000 2010
72
74
76
78
80
bouwen met sparen alleen. De
spaarrente is historisch laag en
houdt de lage inflatie nauwelijks
bij. En dan is er nog de vermo-
gensrendementsheffing. In box
3 betaalt iedere Nederlander
een vast percentage belasting
over zijn vermogen boven de
belastingvrije voet, ongeacht
het werkelijke rendement. De
belastingdruk die de vermogens-
rendementsheffing oplevert
wordt door het nieuwe kabinet
waarschijnlijk wel iets aange-
past. Maar nog steeds teren veel
spaarders in op hun vermogen,
en de verandering van een forfai-
taire belasting naar een heffing
op het daadwerkelijk behaalde
rendement lijkt nog ver weg. Niet
alleen is de administratie van het
werkelijke rendement complex,
ook fluctueren bij het belasten
van reëel rendement de belas-
tingopbrengsten met de koersen
op de financiële markten. Het
ministerie van Financiën is na-
tuurlijk gebaat bij een stabiele
inkomstenstroom.
MET DANK AAN BIG DATA
Diverse ontwikkelingen maken
beleggen dus tot een noodzaak.
Dat gaat wel gepaard met een
kritische houding tegenover
actief beheer, een gevolg van de
onaangename verrassingen voor
beleggers tijdens de financiële
crisis. Verschillende beleggings-
categorieën bleken toen veel
meer gecorreleerd dan verwacht.
Bovendien bleken vele actieve
beheerders zich niet aan de da-
ling op de aandelenmarkten te
kunnen onttrekken.
Deze ontwikkeling heeft grote
invloed op het aanbod van beleg-
gingsproducten. De groei van
passieve beleggingsproducten
als ETF’s is onstuitbaar, en wie
wél actief belegt (of laat beleg-
gen) wil meer inzicht in het
verwachte rendement en het
risico. De wetgeving helpt daar-
bij. Fondsen en andere beleg-
gingsproducten moeten vanaf
2018 vergezeld gaan van een zo-
geheten PRIIPs KID-document.
Dat is een Europese variant op
de essentiële beleggingsinfor-
matie, die meer inspeelt op de
werkelijke vragen van beleggers.
Zo laat de wijzer zien hoe een
product zich naar verwachting
houdt in een markt die snel en
hard onderuit gaat. Een pré voor
risico-averse spaarders, maar
ook voor ervaren beleggers. De
belegger wil ook weten waar
het rendement vandaan komt:
is het een kwestie van talent of
puur geluk? Niet voor niets is
er een hernieuwde waardering
voor wetenschappelijke inzich-
ten in de beleggingsindustrie.
Fondsen die beleggen volgens
wetenschappelijk bewezen en
controleerbare strategieën zijn
momenteel populair.
KIES DE JUISTE FACTOR
Een voorbeeld van dit ‘evidence
based’ beleggen is factorbeleg-
gen. Al sinds de jaren ‘30 is
bekend dat bepaalde factoren
– zoals volatiliteit, kwaliteit,
grootte, momentum en waarde-
ring – bepalend zijn voor groei
en rendement. Het gebruik van
dergelijke inzichten zal de ko-
mende jaren verder toenemen,
met dank aan big data. Door
snelle en geavanceerde data-
analyse kunnen beheerders
enorme hoeveelheden gegevens
analyseren en zo de factoren
herkennen die bepalend zijn
voor risico en rendement. Met
die kennis is het mogelijk be-
leggingsportefeuilles samen te
stellen die aansluiten op spe-
cifieke behoeften. Het aantal
beleggingsfondsen en ETF’s dat
factoren gebruikt bij de aande-
lenselectie, neemt snel toe. De
belegger die een portefeuille wil
die schokbestendig is en onder
diverse marktomstandigheden
goede resultaten laat zien, kiest
voor een belegging die goed
scoort op de factoren volatiliteit
en kwaliteit. Liever wat meer
rendement en niet bang voor
risico? Dan is momentum een
factor om rekening mee te hou-
den in de portefeuille.
Door de beschikbaarheid van
data en de toenemende moge-
lijkheden om die te analyseren,
is het makkelijker om porte-
feuilles aan te laten sluiten bij
de uiteenlopende wensen van
beleggers, zoals de wens om al-
leen te beleggen in bedrijven die
duurzaam ondernemen. Veel
vermogensbeheerders werken
met gespecialiseerde onafhanke-
lijke researchbedrijven die gede-
tailleerde informatie verzamelen
over de duurzaamheid van on-
dernemingen. Dat leidt tot inte-
ressante inzichten, bijvoorbeeld
dat autoproducent BMW veel
duurzamer is dan het vermeend
groene Toyota. Aan de belegger
de keuze of hij de research wil
lezen, of dat hij juist alleen de
online duurzaamheidsindicator
van zijn broker of vermogens-
beheerder gebruikt die in een
oogopslag toont hoe duurzaam
een bedrijf is.
TOEGANKELIJKHEID
Veel van de veranderingen die
beleggen makkelijker en inzich-
telijker maken, komen niet van
de fin-kant van fintech. Het is
vooral de tech-kant die verande-
ringen aanjaagt: kleine bedrijven
die, niet gehinderd door historie,
regeldruk en landelijke kan-
torennetwerken, oplossingen
bedenken die aansluiten bij de
wens van de belegger. In het
Verenigd Koninkrijk heeft de
Britse toezichthouder FCA zelfs
een proeftuin voor jonge bedrij-
ven in de financiële technologie
geopend. In de ‘Sandbox’ kan
Meer geld
voor later
Nederlanders leven
langer en er is meer
vermogen nodig om
deze extra jaren te
overbruggen. Zeker
ook door versobering
van veel pensioen-
regelingen, waarin
indexatie ontbreekt,
en stijgende zorgkos-
ten. Maak daarom
tijdig een plan om
voldoende vermogen
op te bouwen voor
later. Door de langere
horizon speelt ook
de inflatie een niet te
onderschatten rol. Bij de
huidige inflatie van 1%
(consumentenprijsindex,
CBS) teert de belegger
vanaf de pensioendatum
gemiddeld zo’n 20% in
op het vermogen. Het op-
waarts potentieel van een
aandelenportefeuille kan
dit ondervangen.
Nederlanders worden steeds ouder en daar-
mee neemt de noodzaak om te beleggen toe.
LEVENSVERWACHTING BIJ GEBOORTE

1
2
3
4
Kosten blijven dalen
Aan de dalende kosten van brokers,
fondsbeheerders en vermogensbeheer-
ders lijkt voorlopig geen eind te komen.
De toon voor lagere kosten werd gezet
door de aanbieders van passieve beleg-
gingen als indextrackers. De kosten van
deze producten zijn laag. Een passieve
strategie die de index volgt vraagt nu een-
maal niet om fondsbeheerders, analisten
of onderzoekers, en daarnaast maken
aanbieders van passieve beleggingen op-
timaal gebruik van de technologie. Door
snelle computers kunnen steeds grotere
portefeuilles efficiënt worden beheerd.
Ook helpen softwarerobots bij het afwik-
kelen van transacties en het beheer van
portefeuilles. Die ontwikkeling zorgt voor
prijsdruk op actief beheerde portefeuil-
les. Aanbieders zetten technologie in om
de dienstverlening te optimaliseren, en
diverse fondsaanbieders hebben in de
afgelopen tijd de fondskosten al verlaagd.
Goed nieuws voor beleggers. Uit een
opvallend onderzoek van Russel Kinnel,
director of Manager Research bij fondsen-
onderzoeker Morningstar, blijkt dat het
kostenniveau van doorslaggevend belang
is om de kans op toekomstig beleggings-
succes te vergroten. Niet alleen omdat
kosten het rendement aantasten. Kinnel
vond ook een direct verband tussen hoge
kosten en de prestaties van een fonds.
Kosten blijven dus iets om rekening mee
te houden voor beleggers.
CHECKLIST
ZIJN UW BELEGGINGEN TOEKOMSTBESTENDIG?
Beleggen wordt de komende jaren makkelijker, persoonlijker en goedkoper.
Geldt dat ook voor uw beleggingsportefeuille nu? Kleine veranderingen
kunnen het beheren en renderen van uw portefeuille verbeteren.
GERICHT NAAR HET DOEL
Het opbouwen van vermogen gaat beter als de portefeuille is afgestemd op
uw doelen in de toekomst. Kies een verhouding tussen risico en rendement
die aansluit op uw beleggingshorizon en het beoogde rendement. Zo
neemt u niet te veel of te weinig risico. In de opleiding Gestructureerd
opbouwen van vermogen van de Beleggers Belangen Academy leert u hoe
u een portefeuille opbouwt die aansluit bij uw doelen. (Meer informatie op:
beleggersbelangen.nl/academy)
OVERWEEG EEN ALTERNATIEF
Het vervangen van – een deel van – uw individuele beleggingen door een
fonds of ETF kan het rendement en risico van de portefeuille verbeteren. In
sommige courante markten is het lastig de index te verslaan, en dan kan
een indextracker een goed alternatief zijn. In andere markten is het juist
lastig om rendement te behalen met een buy-and-hold strategie, zoals in de
obligatiemarkt. Een actief beheerd fonds kan dan een alternatief zijn.
BETAAL NIET TE VEEL BELASTING
Veel beleggers hebben naast hun beleggingsportefeuille ook nog cash.
Controleer wat u aan belasting betaalt over uw vermogen boven de
belastingvrije voet in box 3. Int de fiscus de jaarlijks de effectieve heffing van
1,2% over uw spaarrekening met 0,9% rente? Het kan aantrekkelijk zijn om
een groter deel van uw vermogen te beleggen en zo het rendement op lange
termijn en de belastingdruk op uw vermogen te verlagen.
KIJK NAAR DE KOSTEN
Kosten gaan direct ten koste van het rendement. Controleer daarom
regelmatig of er een alternatief tegen lagere kosten is voor uw broker,
beleggingsfonds of indextracker.
zonder veel overheidsregels geëxperimen-
teerd worden met financiële innovatie. Niet
voor niets waren het niet-financiële bedrijven
die in de Verenigde Staten als eerste nadruk-
kelijk naar buiten traden met robo-advies,
waarbij de menselijke factor totaal uit het
portefeuille-beheer is verdwenen. Nu volgen
ook de traditionele vermogensbeheerders dit
voorbeeld. De klant belegt in door robotsoft-
ware beheerde modelportefeuilles, op basis
van enorme hoeveelheden data en een algo-
ritme dat dit structureert. Robo-advies is sim-
pel en goedkoop, en sluit aan bij de wens van
veel beleggers in spe. Op basis van informatie
over de beleggingsdoelen en de horizon van
de belegger, bepaalt de robot de ideale beleg-
gingsportefeuille. De klant krijgt een goed
gespreide portefeuille van ETF’s die automa-
tisch herschikt als de marktomstandigheden
of de financiële situatie daar aanleiding toe
geven. Door schaalvoordelen kan de vermo-
gensbeheerder deze dienst tegen lage kosten
aanbieden. Amerika loopt daarin voorop: on-
line vermogensbeheerders als Betterment en
Wealthfront bieden beheervergoedingen van
0,25% procent per jaar.
Kritiek op de robot-adviseurs is er ook. Zo
zouden marktomstandigheden die de soft-
ware niet ‘begrijpt’, kunnen leiden tot onbe-
doelde transacties. Uit tests met historische
data bleek dat sommige robots koersdalin-
gen rond de Arabische Lente en de olieramp
in de Golf van Mexico zagen als koopmomen-
ten voor respectievelijk opkomende markten
en oliemaatschappij BP – reden om de filters
verder te verbeteren.
PERSOONLIJKER
De opkomst van de robo-portefeuille en an-
der geautomatiseerd financieel advies lijkt
niet te stoppen. De voordelen voor begin-
nende beleggers zijn dan ook evident. Zo is
de investeringsdrempel laag: klanten kunnen
al met €10 inleg beginnen met het opbouwen
van vermogen. Bovendien zijn de verwachte
rendementen en risico’s transparant. Ook
voor ervaren beleggers biedt dit voordelen.
Beleggen wordt goedkoper, door automati-
sering en door de prijsdruk die nieuwkomers
veroorzaken (zie kader). Maar het wordt
vooral ook persoonlijker. De online platforms
coachen beleggers met aantrekkelijke tools
bij het behalen van hun financiële doelen.
Bijvoorbeeld door het creëren van specifieke
portefeuilles voor doelen in de toekomst.
Daar profiteert ook de ervaren belegger van. <
24 | ACHTERGROND

25
Er is een grote kans dat een derde van de AEX-fondsen over tien jaar niet
meer in de index zit. De vrijgevallen plaatsen worden ingenomen door
beursnieuwkomers en middelgrote bedrijven die op eigen kracht lijken
op te stomen naar de AEX, zoals Besi, ASMI,TKH Group en FlowTraders.
T
enopzichtevan tienjaargeleden
bestaatdeAEX-indexuit zeven
nieuwenamen. Indetussentijd
hebbenondermeerTeleAtlas, USGPeop-
leenZiggoerenigetijd ingestaan.
Erzijnverschillenderedenenwaarom een
bedrijfuitdeindexverdwijnt. Beleggers
denkenmetplezierterug aanbeursfond-
senzoalsCorporateExpress, Hagemeyer,
NumicoenVedior,die deafgelopentien
jaarhunplaatsindeindexverlorenom-
datzewerdenovergenomen. Dat geldt
ookvoorABNAmro,maardit fondsheeft
sindsmaartvorigjaardeplaatsindeindex
weerterug.Dieverloordebankinoktober
2007naeenovername doorFortis, RBS
enBancoSantander.Nog geenjaarlater
HoezietdeAEXvan
detoekomsteruit?
SPECULEREN OP OVERNAMES OF KIJKEN NAAR VEELBELOVENDE GROEIERS?
werd Fortisgenationaliseerd,waardoorook
dit aandeeluitdeAEXverdween.TomTom
raaktezijnplekindeindexkwijttoenhethan-
delsvolumeendemarktwaardeflinkterugvie-
lennaeenkoersdalingvanruim80%overde
afgelopentienjaar.
Het laatzichlastigvoorspellenwelkeaande-
lenuit deAEXindeperiodetot2027inan-
derehandenterechtkomen.Desuccesvolle
wijzewaaropAkzoNobelenUnileverzichver-
zettentegenovernamepogingendoorgrote
buitenlandsepartijen,onderstreepthoelastig
hetisom succesvolteanticiperenopoverna-
mefantasie.Vanuitbeleggingsperspectiefis
kijkenwelkeaandelenerdekomendetien
jaaropeigenkrachteenplekkunnenverdie-
nenindeAEX,eenstukinteressanterdante
speculerenopdebeursfondsendiedooreen
overnameverdwijnen.
FREE-FLOAT
Denieuwkomerszijnonderteverdelenin
tweesegmenten.Aandeenekantzijndat
ondernemingenwaarvanaltijdensofvlak
nadebeursgangduidelijkwordt datzein
aanmerkingkomenvooreenAEX-positie.
RecentevoorbeeldenzijnAltice,Gemaltoen
NNGroup.Alticekwaminjanuari2014naar
EuronextAmsterdamenkreegvoorheteind
vanhetjaareenplaatsindeAEX,terwijlGe-
maltoeenhalfjaareerderalinde index was
opgenomen.BijNNGroupzaten ercirca drie
kwartalentussendebeursintroductieinjuli
2014endetoevoegingaandeindex.
Deafgelopentweejaarhebbenop hetBeurs-
pleinverschillendebedrijvenhundebuut
gemaaktdieinhetkielzogvanAltice,Gemalto
enNNGroupsnelkunnenopklimmennaar
deAEX.GrandVision,ASRenPhilipsLighting
zijndemeestvoordehandliggendenamen.
Opbasisvanmarktkapitalisatiezouoptiek-
ketenGrandVision(beurswaarde€5,5mrd)
eenstukmeeraanspraakmaken opeen
indexplaatsdanSBMOffshore(beurswaarde
€3,0mrd).Euronextkijktbijhetsamenstellen
vandeAEXechterooknaardefree-float,het
percentageaandelendatvrijverhandelbaar
is.VoormaligmoederbedrijfHALheeftruim
Hoe komt het dat
de AEX zo ver
achterblijft bij
indices als de
DAX en S&P500?
De AEX heeft de afgelopen tien jaar ongeveer 10 punten
prijsgegeven ten opzichte van de 540 die in september 2007
op de borden stond. Dat verlies van 2% vormt een pijnlijk
contrast met indices zoals de Duitse DAX of de Amerikaanse
S&P500 die in de afgelopen tien jaar met respectievelijk
57 en 70% zijn gestegen. Beide indices noteren in de buurt
van het recordniveau, terwijl voor de AEX de top uit 2000
(701,56) nog ver weg is. Het grote verschil wordt verklaard
doordat de AEX een prijsindex is die het koersverloop volgt
van de onderliggende aandelen, terwijl de DAX en S&P500
het totale rendement meten: koersrendement en (herbelegd)
dividendrendement.
‘08 ‘10 ‘12 ‘14 ‘16
55
75
95
115
135
155
26 sep 2007 = 100
■ S&P500 ■ DAX ■ AEX
SPECIAL

26 | AEX
driekwartvandeaandelenGrandVisionin
handen,Philipsheefteenbelang van41%
inPhilipsLighting.ASRmaakt opkorte
termijndemeestekansop promotienaar
deAEX,nudeNederlandseStaat net het
resterendebelangheeftafgestoten.
Oplangetermijnishetechterinteressanter
omopzoek tegaannaarkleinebedrijven
diemetsterkegroeiopeigenkrachteen
plaatsindeindexkunnenafdwingen. In
hetafgelopendecenniumvielenonder
meerAalbertsenGalapagosindezecatego-
rie.Debeurskoersvandezeaandelenisin
hetafgelopendecenniummetrespectieve-
lijk138% en1118%omhoog geschoten.
BeleggingsfondsAddValueFund heeft al
sindsoprichtingeenpositieinAalberts.
Hetfondsinvesteertsinds februari 2007
succesvol(gemiddeldjaarlijkstotaalren-
dementvan9%)inmiddelgroteenklei-
nereNederlandseondernemingen. Het
kostbeheerdersWillemBurgersenHilco
Wiersmadesgevraagdweinig moeiteom
aandelentenoemendieeengoedekans
makenomdekomendetienjaartepromo-
verennaardeAEX.Besiisbijvoorbeeld een
voornamekandidaat.‘Deonderneming is
actiefineengroeiendemarkt, wordtheel
goedgeleidenslaagteruitstekend inom
beleggerstebereikenmet eenjaarlijkse
InvestorDay’,verteltWiersma: ‘Dielaatste
factormagnietonderschat worden. Ook
TKHismogelijk instaatom doorboven-
gemiddeldewinstgroeieenplaatsinde
AEXaftedwingen.Ook hierspeeltmeedat
hetbedrijfzichsteedsbeteraanbeleggers
weettepresenteren.Sinds 2010 organiseert
TKHregelmatigeenCapital MarketsDay.
Daarmeeslaagthetbedrijferinnieuweaan-
deelhoudersaanzichtebindenenmeer
aandachttegenererenonderanalisten.
NetalsbijBesiisdebeurswaardevanTKH
onlangs bovendegrensvan€2 mrd uitge-
komen.Vaak ziejedateen aandeel danbij
groterebeleggersopderadarkomt, wat de
koerssomseenduwtjeinderug geeft.’
Besiisniethetenigehalfgeleiderbedrijfdat
maghopenopeenplaatsjeindeindex.Ook
ASMImaaktkansomdekomendetienjaar
tepromoverennaardeAEX. ‘Erislangetijd
kritiekopASMIgeweestomdat het telang
zouvasthoudenaanhetbelang inASM
Pacific’,zegtBurgers:‘Datwasechtergeen
slechtezet.Potentiëlekoperswerdenafge-
schriktdoorhetvooruitzichtdatzeookeen
bodopASMPacific moestenuitbrengen,
zodatASMIdekanskreegom eeneigen
koerstevaren.Hetbedrijfmaakt dejuiste
keuzes, bijvoorbeelddoorookinminderslech-
tetijdenteblijveninvesterenintechnologie.
InmiddelsisASMIeringeslaagdomdeeigen
frontend-activiteitenwinstgevendtemaken.
DepositieinASMPacificwordtstapsgewijsaf-
gebouwd endeinkomstengeefthetbedrijfvia
aandeleninkoopdooraandeaandeelhouders.’
ETF’S
Voorbeleggersdietijdigpositiekiezenineen
bedrijfdatpromoveertnaardeAEX,lonkteen
extrabeloning.HetbelegdvermogenvanETF’s
opdeAEX looptindehonderdenmiljoenen,
terwijl het vermogenvandeenigeAMX-ETF
minderdan€30mlnis.Zodraeenbedrijfinde
hoofdindexkomt,zullenbeleggersdiedein-
dexvolgen, dezestukkengaankopenzodatde
koersvaaknogwatverderwordtopgestuwd.
DeopmarsvanpassiefbeleggeninEuropa
speelteenandermidkap-bedrijfindekaart,
datmogelijkoptermijndestapkanmaken
naardeAEX.‘FlowTradersisEuropeesleider
opdemarktvanpartijendiedehandelinETF’s
faciliteren’,verteltWiersma.‘AllegroteAme-
rikaansepartijen,zoalsBlackrock,breiden
hunactiviteitennuuitvandeVSnaarEuropa
omdatdemargeopETF-productenhierhoger
ligtenhetbeleggenviaETF’snogindekinder-
schoenenstaat.MomenteelheeftFlow Traders
hetlastigdoorhetrustigebeursklimaatende
lagevolatiliteit.Hierdoorliggende margesla-
gereniserrelatiefweinighandel.Hetverleden
leertechterdatdeonrustopfinanciëlemark-
tenvroegoflaatweertoeneemt.Datspeelt
FlowTradersindekaart.Daarnaaststuwtde
invoeringvanMIFIDIIvanafjanuari2018de
handelsvolumesinETF’s.Hetdividendrende-
mentvanbijna4%iseenmooiebeloningvoor
beleggersdiehetgeduldhebbenomtewach-
tenopbeteremarktomstandigheden.<
D
e AEX van van-
daag lijkt in
verschillende
opzichten nauwelijks
op de index die in 1983
als EOE-index werd ge-
lanceerd. EOE was een
afkorting van European
Options Exchange. Inder-
tijd was het de eerste Eu-
ropese beursindex waar-
van de stand tijdens de
handelsdag continu be-
rekend werd. Oorspron-
kelijk bestond de EOE uit
dertien aandelen, maar
die selectie is in de peri-
ode tot 1990 geleidelijk
gegroeid naar het hui-
dige aantal van 25. Vier
jaar later kreeg de index
de huidige naam – die is
afgeleid van Amsterdam
Exchange Index – en
eind 1998 werd de in-
dexstand omgerekend
van guldens naar euro’s.
Een andere wijziging is
dat de manier waarop de
AEX precies wordt sa-
mengesteld niet langer
openbaar is. Hierdoor
is het voor beleggers
tegenwoordig heel moei-
lijk om te anticiperen op
indexwijzigingen. Van de
oorspronkelijke dertien
aandelen van bijna 35
jaar geleden is het groot-
ste gedeelte gefuseerd
(bijvoorbeeld ABN met
Amro) of overgenomen
(bijvoorbeeld Gist-
Brocades, Hoogovens en
Nedlloyd). Dat is een vrij
geleidelijk proces. Bin-
nen tien jaar verdwijnen
er gewoonlijk zeven tot
negen aandelen uit de
index via overnames,
fusies of omdat de
beurswaarde en het han-
delsvolume niet langer
een plaats binnen de in-
dex rechtvaardigt. Sinds
2007 zijn bijvoorbeeld
Corporate Express, For-
tis, Hagemeyer, Numico,
TNT,TomTom en Vedior
verdwenen. De nieuw-
komers zijn Aalberts,
Altice, Boskalis, Galapa-
gos, Gemalto, NN Group
en Vopak.
DE GELEIDELIJKE METAMORFOSE VAN EEN BEURSINDEX
WAT IS ER VERANDERD?
DE AEX 10 JAAR GELEDEN
‘85 ‘90 ‘00 ‘10‘95 ‘05 ‘15
100
200
300
400
500
600
700
De AEX steeg in de jaren ‘90 tot grote hoogten. Het record
uit die tijd is nog altijd niet geëvenaard.
DE AEX-INDEX DOOR DE DECENNIA HEEN

SPECIAL 27
29 b 2017 | BELEGGERS BELANGEN 39
De komende tien jaar beloven een mix van veelbelovende
technologieën, oplopende volatiliteit en productiviteitsgroei
die het verschil gaat maken tussen een terugkeer naar een
hoger groeitempo en een verloren decennium.
H
et is aanlokkelijk om de
belangrijkste beleggings-
trends voor de komende
tien jaar in kaart te brengen via
het doortrekken van de grote
lijnen uit het afgelopen decenni-
um. Dan komt echter al meteen
naar voren hoe groot het gevaar
is van extrapoleren, want de kre-
dietcrisis, die in 2008 een hoog-
tepunt bereikte, zorgde ervoor
dat er een dikke streep getrokken
moest worden door alle vooruit-
blikken van een jaar eerder. ‘Tien
jaar is een heel lange tijd in de
beleggingswereld’, benadrukt
Lukas Daalder, chief investment
officer van Robeco Investment
Solutions: ‘Op de lange termijn
zijn er twee verklarende factoren
voor het rendement: inflatie en
groei. In de voorgaande jaren
lagen zowel de inflatie als de
economische groei lager dan de
Trendsvoorde
toekomst
BELEGGEN TOT 2027
niveaus die in de decennia daar-
voor gebruikelijk waren.
Wat betreft de toekomstverwach-
tingen, kan de economische
wereld nu verdeeld worden in
twee kampen. De eerste groep
verschuift steeds verder, door
de combinatie van een zeer lage
bevolkingsgroei en vergrijzing
in de ontwikkelde wereld en veel
Aziatische landen. Volgens veel
economen is dit de doorslagge-
vende factor die de economische
groei onder druk zet.
‘Zelf behoor ik tot het tweede
kamp, dat van mening is dat de
huidige periode de afwijking
van de trend is, in plaats van de
vijftig jaar ervoor. Als je kijkt naar
de technologische vooruitgang
op gebieden zoals kunstmatige
intelligentie, big data, automati-
sering en robotisering, is de kans
heel groot dat de productiviteits-
groei terugkeert naar het niveau
dat tot een aantal jaar terug
gebruikelijk was. In dat geval kan
de economische groei ook bij
een gelijkblijvende beroepsbe-
volking weer aantrekken.’
DE BESTE BESTEMMING VAN BEDRIJFSWINSTEN
‘B
edrijven kunnen hun winst
investeren in nieuwe groei.
Daarin zijn ze vaak niet erg
goed, omdat de nadruk ligt op het ver-
groten van de omzet in plaats van op
het opschroeven van de winstgevend-
heid. Een andere optie is om de winst
door te geven aan de aandeelhouders.
Dat kan via het inkopen van eigen aan-
delen. Vaak zie je dat het hoogtepunt
van de aandeleninkoop samenvalt met
koersrecords op de beurs. Bedrijven
betalen dan de hoofdprijs voor hun ei-
gen stukken. In plaats daarvan kunnen
ze de winst veel beter als dividend uit-
keren. Sinds 1970 bestaat het overgro-
te deel van het totale rendement uit
dividenduitkeringen en dividendgroei.
Hoewel beleggers rekening moeten
houden met een zeer zwakke groei in
het komende decennium, liggen er
wel degelijk kansen voor aandelen
met een lage waardering, een hoge
vrije kasstroom en de discipline om
die inkomsten zoveel mogelijk te delen
met de aandeelhouders in plaats van
te investeren in dure overnames of
riskante groeiprojecten. Goede voor-
beelden daarvan zijn Microsoft, Cisco
en Gilead Sciences.’
Nick
Clay
Investment Manager Global
Funds bij Newton Investment
Management (BNY Mellon)
2000 – Investment manager bij
Newton Investment Management
BNY Mellon
1994 – Head UK Equities bij Morley
Fund Management
1991 – Analist bij Sun Alliance IM
1987 – Studie Economie en filosofie
aan Leeds University
waarschuwt dat we er rekening
mee moeten houden dat de toe-
komstige rendementen een stuk
lager liggen dan we gewend zijn.
De verhouding tussen het aantal
werkenden en niet-werkenden

Beleggers Belangen Sep 29 2017

Beleggers Belangen Sep 29 2017

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Beleggers Belangen Sep 29 2017

Ähnlich wie Beleggers Belangen Sep 29 2017 (20)

Mehr von Eric Van 't Hoff

Mehr von Eric Van 't Hoff (12)

Beleggers Belangen Sep 29 2017