Ο ΤΜΗΝΑ ΝΕΟΤΗΤΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ ΣΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΑΚΟΜΗ ΕΝΑ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΩΡΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΑΣ. ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Γραφεῖα Θεσσ/νίκης: Μοναστηρίου 225, Μενεμένη, 54628 τηλ: 2310552207, τηλεομοιότυπο: 2310552209 Γραφεῑα Ἀθηνῶν: Πανεπιστημίου 39, Στοά Πεσματζόγλου 10679, 5ος ὄροφος, τηλ.2106930355 http://www.enromiosini.gr/ http://www.romnios.gr/

1. Οἱ καθ’ ἡμέραν προσευχὲς τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν, Πρωτοπρ. Γεωργίου Θανάσουλα - Τὸ Βιβλίο
τῆς ζωῆς Ἀντωνίου Οὐρεϊλίδη - Πανηγύρια σὲ ἐξωκλήσια, Δήμητρας Βασίλα-Ζιάκου - Γεροντικό - Ἅγιος
Ἰωάννης ὁ Ράπτης - Ἡ λύση εἶναι ὁ Χριστὸς, Μανώλη καὶ Ἀναστασίας Κουρῆ - Ἡ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν
, Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου - Γιατί σήμερα μὲ μεγάλη εὐκολία χωρίζουν τὰ ἀνδρόγυνα; Πρωτοπρ.
Ἀθανασίου Π. Τύμπα - Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸ ΄40, Γεωργίου Ἰλανίδου - Ἡ ἐπίθεση καθορίστηκε νὰ γίνει
τὰ μεσάνυχτα τῆς 8ης πρὸς τὴν 9η Αὐγούστου..., Δημήτρη Φωτιάδη - Συρακοῦσες καὶ Ἀκράγαντας,
Ἀθήνα καὶ Σπάρτη: Βίοι Παράλληλοι, Μιχάλη Βασίλα - Συμβουλὲς τοῦ Κυβερνήτη Καποδίστρια πρὸς
τὸν νεαρό Γεώργιο Μαυρομιχάλη - Ἡ Ντελησυφέρω, Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη - Μεγάλυνον ψυχή
μου... - Πολυπολιτισμικότητα – Διαπολιτισμικότητα. Μιὰ ὀρθόδοξη διερεύνηση, Θεοδώρου
Κουτσιώρα - Τελικὰ ἀγαπᾶμε τὰ παιδιά μας ἄνευ ὅρων, Μ.Μ. - Ὁ Παπαδιαμάντης καὶ τὸ σωματεῖο,
Κοσκινᾶ Καρδίτσας, Ρωμνιός - Συνέντευξη: Συνομιλία μὲ ἕναν πιλότο, Σμηναγὸς Μανώλης
Καραχάλιος.
ΤριμηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’|2€
Τεῦχος 18
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014
Ρωμνιός

2. ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤOΣ
IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους
εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία καί ἐπιδίωξη τοῦ περιοδικοῦ μας.
Ἐλπίζουμε ὃτι θά ἀνταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα.
Ρωμνιός
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
Παπαδόπουλος Θεόφιλος-Πρόεδρος - κιν. 6985085012
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ - ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ
Κατσιαμάνης Δημήτριος
Βασίλας Μιχάλης
ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Κουρῆ Στυλιανὴ
Μιχαήλ Κατερίνα
Πρωτόπαππας Σπύρος
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
Παπαδόπουλος Γεώργιος,
Τσαλικίδου Μακρίνα,
Κουρῆ Ἀναστασία
ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ-ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Ἀνανιάδης Γεώργιος
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ
Ἰωαννίδου Μαρία - Tηλ. 2310 552719
Καπετάνιου Ἀγγελικὴ - Tηλ. 210 5227967
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη,
Τηλ. 2310 55 2207, Τηλεμοιότυπο: 2310 55 2209
ISSN: 1792-9431
http://romnios.gr
e-mail romnios@e5nromiosini.gr
http://www.enromiosini.gr
e-mail contact@enromiosini.gr

3. 3
4 Οἱ καθ’ ἡμέραν προσευχὲς
τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν
Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Θανάσουλα
8 Τὸ Βιβλίο τῆς ζωῆς
Ἀντωνίου Οὐρεϊλίδη
10 Πανηγύρια σὲ ἐξωκλήσια
Δήμητρας Βασίλα-Ζιάκου
Λόγοι πατέρων
12 Γεροντικό
Ἑορτολογικὰ
14 Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ράπτης
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
16 Ἡ λύση εἶναι ὁ Χριστὸς
Μανώλη καὶ Ἀναστασίας Κουρῆ
17 Ἡ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν
Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου
20 Γιατί σήμερα μὲ μεγάλη εὐκολία
χωρίζουν τὰ ἀνδρόγυνα;
Πρωτοπρεσβυτέρου Ἀθανασίου Π. Τύμπα
Πατριδογνωσία
22 Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸ ΄40
Γεωργίου Ἰλανίδου
Ἡ ἱστορία μας
26 Ἡ ἐπίθεση καθορίστηκε νὰ γίνει
τὰ μεσάνυχτα τῆς 8ης πρὸς τὴν 9η Αὐγούστου...
Δημήτρη Φωτιάδη
Ἑλληνομνημοσύνη

4. 4
Ρωμνιός τεῦχος 18
λόγος ἐκ τοῦ κόσμου
34 Ἡ Ντελησυφέρω
Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη
35 Μεγάλυνον ψυχή μου...
Μεγαλυνάρια ἑορτῆς Χριστουγέννων
36 Πολυπολιτισμικότητα
– Διαπολιτισμικότητα
Μιὰ ὀρθόδοξη διερεύνηση
Θεοδώρου Κουτσιώρα
28 Συρακοῦσες καὶ Ἀκράγαντας,
Ἀθήνα καὶ Σπάρτη:
Βίοι Παράλληλοι
Μιχάλη Βασίλα
32 Συμβουλὲς τοῦ Κυβερνήτη Καποδίστρια
πρὸς τὸν νεαρό Γεώργιο Μαυρομιχάλη
Νεανικοὶ προβληματισμοί καὶ προκλήσεις
σχολια-ζωντας
40 Τελικὰ ἀγαπᾶμε τὰ παιδιά μας
ἄνευ ὅρων
Μ.Μ.
42 Ὁ Παπαδιαμάντης καὶ τὸ σωματεῖο
Κοσκινᾶ Καρδίτσας
Ρωμνιός
Συνέντευξη
44 Συνομιλία μὲ ἕναν πιλότο
Σμηναγὸς Μανώλης Καραχάλιος
ἐρωτήσεις ἀπὸ τοὺς Ρωμνιοὺς
48 Σταυρόλεξο
Ἀληθινὲς ἱστορίες ποὺ διδάσκουν

5. 5
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Οἱ καθ’ ἡμέραν προσευχὲς
τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν
Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Θανάσουλα
Ὁ
Χριστιανός κάθε ὥρα καὶ κάθε στιγμὴ
στὴ ζωὴ του ἀντιμετωπίζει κοινωνικά,
οἰκονομικὰ καὶ ἠθικὰ προβλήματα, τὰ
ὁποῖα πολλὲς φορὲς τὸν
ὁδηγοῦν σὲ φαινομενικὰ
ἀδιέξοδα, τὸν συνθλίβουν
καὶ τοῦ προκαλοῦν τὴ φο-
βερὴ μάστιγα τῆς ἀπελ-
πισίας. Καταλαβαίνει ὅτι
εἶναι ἀδύνατος, μόνος,
καὶ χρειάζεται τὴ βοήθεια
κάποιου πιὸ ἰσχυροῦ καὶ
δυνατοῦ ἀπὸ τὸν ἑαυτόν
του. Καὶ αὐτὴ τὴ βοήθεια
ὁ πραγματικὸς πιστός δὲν
τὴν ἀναζητᾶ «ἐπ’ ἄρχο-
ντας καὶ ἐπὶ υἱοὺς ἀνθρώ-
πων» ἀπὸ τοὺς ὁποίους
δὲν ὑπάρχει σωτηρία ἀλλὰ
καταφεύγει στὴν προστα-
σία τοῦ Θεοῦ, στὶς πρε-
σβεῖες τῆς Ὑπεραγίας Θε-
οτόκου καὶ τῶν Ἁγίων τῆς
Ἐκκλησίας μας. Ἡ ἐνθύμη-
σις τοῦ ὀνόματος καὶ τῆς αἴσθησης τῆς συνε-
χοῦς παρουσίας τοῦ Υἱοῦ καὶ τῶν Ἁγίων τῆς
Ἐκκλησίας μας ἐκ μέρους μας μᾶς δημιουργεῖ
τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἐκείνη συνείδηση ὅτι δὲν
εἴμαστε μόνοι καὶ ἔρημοι σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο·
ὅτι δὲν εἴμαστε ἀπομονωμένοι, ὅτι δὲν μᾶς
καταλαβαίνει κανεὶς καὶ κυρίως ὁτι κατὰ τὴ
διάρκεια τῆς νύκτας δὲν θὰ ἔχουμε τοὺς φό-
βους καὶ τὶς νυκτερινὲς φαντασίες, ποὺ εἶναι
ἡ συνέχεια τῶν κακῶν πληροφοριῶν καὶ ἀρνη-
τικῶν μηνυμάτων τῆς ἡμέρας.
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας γνωρίζει πάρα
πολὺ καλὰ τὶς ἀνάγκες τῆς ψυχῆς μας καὶ γι’
αὐτὸ διὰ τῶν Ἁγίων Πατέρων φρόντισε καὶ
διαμόρφωσε τὴ νυχθήμερον Λατρείαν καὶ
μᾶς παρέδωσε θεοπνεύστους θησαυροὺς
προσευχῆς, ποὺ ἔχουν χρησιμοποιήσει καὶ
δοκιμάσει οἱ θεόπνευστοι αὐτοὶ Πατέρες.
Τελώντας αὐτὲς τὶς Ἱερὲς
ἀκολουθίες ἐμεῖς οἱ πιστοί,
κατὰ τὸ δυνατόν, θὰ ἁγια-
ζόμαστε καὶ θὰ χαλυβδω-
νόμαστε μέσα στὶς δύσκο-
λες συνθῆκες τῆς ζωῆς.
Καταγράφουμε τὶς
Ἱερὲς αὐτὲς ἡμερήσιες
ἀκολουθίες μὲ τὴ σειρὰ
ποὺ εἶναι καταχωρημένες
στὸ «Ὡρολόγιο τὸ Μέγα»,
τὸ βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας
μας ποὺ περιέχει αὐθε-
ντικὲς Ἱερὲς ἀκολουθίες
καὶ οἱ ὁποῖες βασίζονται
στὴν προτροπὴ τοῦ Ἀπο-
στόλου Παύλου, ποὺ
ζητάει ἀπὸ ὅλους τοὺς
πιστοὺς καὶ συνειδητοὺς
Χριστιανοὺς «ἀδιαλείπτως
προσεύχεσθαι», ἀλλὰ καὶ
τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ ποὺ εἶπε
«Γρηγορεῖτε καὶ προσεύχεσθε, ἳνα μὴ εἰσέλ-
θητε εἰς πειρασμόν», Μὲ αὐτὲς καλλιεργεῖται
ἡ Λατρευτικὴ ζωὴ τῶν πιστῶν, ἡ ὁποία ἀπο-
τελεῖ τὴν πλέον ἀσφαλῆ μέθοδον γιὰ τὴν δια-
τήρησιν καὶ συνεχῆ ἀνανέωσιν τῆς κοινωνίας
μας μὲ τὸν Θεόν, καθὼς καὶ τὴν καλλιέργεια
ὑγιοῦς λατρευτικοῦ Ὀρθοδόξου φρονήματος
καὶ ἤθους.
1. Προοιμιακὴ προσευχή
«Ἀπὸ τοῦ ὕπνου ἐγερθεὶς καὶ ἑξα-
ναστὰς τῆς κλίνης» ὁ πιστὸς λέγει τὸ
«Βασιλεῦ οὐράνιε», τὸ Τρισάγιο, τὰ τρία τρο-
πάρια καὶ τὶς δύο εὐχές ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἀποτε-
λεῖται ἡ ἑωθινὴ αὐτὴ ἀκολουθία, μὲ τὴν ὁποία

6. 6
ὁ πιστὸς εὐχαριστεῖ τὴν Ἁγία Τριάδα, διότι
τὸν ἐξήγειρε ἀπὸ τὸν ὕπνο καὶ τοῦ ζητᾶ νὰ
τοῦ φωτίσει τὰ ὄμματα τῆς διανοίας του γιὰ
νὰ μελετᾶ τὰ λόγια Του, νὰ καταλαβαίνει τὶς
ἐντολές Του, νὰ κάνει τὸ θέλημά Του, ὥστε
νὰ δοξάζεται δι’ αὐτοῦ τὸ Πανάγιον Ὄνομά
Του.
2. Μεσονυκτικόν
Εἶναι μία πλήρης κατανυκτικὴ Ἀκολου-
θία, ἡ ὁποία σκοπὸ ἔχει νὰ συντονίσει
ὁλόκληρη τὴν προσωπικότητα τοῦ πιστοῦ,
ὥστε νὰ προσέχει καὶ κατανοεῖ αὐτὰ ποὺ
διαβάζει ἡ ἀκούει.
Ὑπάρχουν τρεῖς διαφορετικὲς μορφὲς
τοῦ Μεσονυκτικοῦ.
α) Τὸ καθ’ ἡμέραν, τὸ ὁποῖο διαβάζουμε
κάθε Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη καὶ
Παρασκευή.
β) Τοῦ Σαβ-
βάτου, τὸ ὁποῖο
δ ι α β ά ζ ο υ μ ε
κάθε Σάββατο,
καὶ
γ) Τῆς Κυ-
ριακῆς. Τὸ δια-
βάζουμε κάθε
Κυριακὴ ἄνευ
ἄλλης ἑορτῆς.
Κατὰ τὶς Κυρια-
κές τῆς περιό-
δου τοῦ Τριωδί-
ου καὶ τοῦ Πε-
ντηκοστημορίου
ὑπάρχει ἄλλη μορφὴ Μεσονυκτικού. Ὅταν
μέσα στὴν ἑβδομάδα συμπέσει Θεομητορικὴ
ἑορτὴ, ἤ μνήμη ἑορταζομένου Ἁγίου, διαβά-
ζουμε ἀντὶ τοῦ Μεσονυκτικοῦ τὴν Λιτήν τῆς
ἑορτῆς. Ἐξαιρετικὴ σημασία στὸ καθ’ ἡμέραν
Μεσονύκτιο ἔχει ὁ 118ος ψαλμός, ὁ ὁποῖος
ὀνομάζεται «Ἄμωμος». Εἶναι ὁ μεγαλύτερος
ψαλμὸς τοῦ Προφητάνακτος Δαβίδ, μὲ τὸν
ὁποῖον ὁ πιστὸς ὑπόσχεται στὸν Παντοδύ-
ναμο Θεὸ ὅτι θὰ εἶναι πιστὸς τηρητὴς τῶν
νόμων τοῦ Θεοῦ καὶ δέχεται τὴν ἀναγνώρι-
ση τῶν δικαιωμάτων Του πάνω στὴ ζωή του.
Ἐν συνεχείᾳ διαβάζουμε ἐκλεκτὰ τροπάρια
καὶ κατανυκτικὲς εὐχὲς ποὺ ἐκφράζουν τὴν
εὐγνωμοσύνη μας πρὸς τὸν ἐν Τριάδι Ὓψιστο
Θεὸ καὶ ἐπικαλούμαστε τὸ Ἅγιο νομά Του γιὰ
νὰ ἀξιωθοῦμε τοῦ Θείου ἐλέους καὶ μετανοί-
ας. Τέλος κλείνουμε μὲ τὴν παράκληση νὰ
συγχωρήσει τοὺς κεκοιμημένους ἀδελφούς
μας, ἀλλὰ καὶ ἐμᾶς τοὺς ζωντανοὺς καὶ νὰ
μᾶς ἑνώσει ὅλους μαζὶ στὴ Βασιλεία Του.
3. Ὄρθρος
Εἶναι ἡ σπουδαιότερη Ἱερὰ Ἀκολουθία τῶν
καθ’ ἥμεραν προσευχῶν καὶ τελεῖται πάντοτε
στὸ τέλος τῆς νύκτας καὶ τὶς πρῶτες ὧρες
τῆς ἡμέρας. Ἀρχίζει μὲ τὸν ἑξάψαλμο καὶ
τὰ καθίσματα τοῦ Ψαλτηρίου μεταδίδοντας
στὸν πιστὸ ὅλη τὴν ἁγιοπνευματικὴ χάρη τῆς
Παλαιᾶς Διαθήκης. Ἐν συνεχείᾳ ψάλλονται
τὰ καθίσματα, οἱ ὑμνολογικοὶ κανόνες τῶν
ἑορταζόμενων Ἁγίων τῆς ἡμέρας, τὸ Συναξά-
ρι τῆς ἡμέρας καὶ οἱ Αἶνοι. Ὕμνοι ποὺ φέρ-
νουν τὸν πιστὸ
κοντὰ στὴν
Παναγία μας,
τοὺς ἐνδόξους
Ἁγίους, Μάρ-
τυρας καὶ Ὁσί-
ους, οἱ ὁποῖοι
μὲ τὴ ζωὴ τους
εὐηρέστησαν
τὸν Θεό. Στρα-
τευομένη καὶ
θριαμβεύουσα
ἐκκλησία ἑνώ-
νονται σὲ μία
εὐχαριστιακὴ
καὶ δοξολο-
γικὴ προσευχὴ πρὸς τὸν Σωτῆρα Χριστόν, ὁ
ὁποῖος «ἔκλινε οὐρανοὺς» καὶ κατέβει μέσα
στὸ πηχτὸ σκοτάδι τῆς πανανθρώπινης ἀπο-
στασίας φέρνοντας τὸ φῶς τῆς πανανθρώπι-
νης παρουσίας Του κοντὰ στὸν ἄνθρωπο. Γι’
αὐτὸ στὸ τέλος τοῦ Ὄρθρου, ποὺ ἀρχίζει νὰ
φαίνεται τὸ πρῶτο φῶς τῆς ἡμέρας, ψάλλου-
με τὴ Δοξολογία ἀναφωνώντας «Δόξα Σοι τῷ
δείξαντι τὸ φῶς»
4. Ὧρες
Ἡ Ἱερὰ Ἀκολουθία τῶν Ὡρῶν ἀποτελεῖται
ἀπὸ τέσσερεις μικρὲς Ἀκολουθίες, οἱ ὁποῖες
ὀνομάζονται Πρώτη, Τρίτη, Ἕκτη καὶ Ἐνάτη.
Ὡρολογιακὰ ἀντιστοιχοῦν μὲ τὶς ἓξι τὸ πρωί,

7. 7
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
μὲ τὶς ἐννέα, δώδεκα τὸ μεσημέρι καὶ τρεῖς τὸ
ἀπόγευμα.
α) Πρώτη Ὥρα
Συνήθως ἐπισυνάπτεται μὲ τὸν Ὄρθρον
καὶ Ἀρχίζει μὲ τρεῖς ψαλμούς, τὸ Ἀπολυτί-
κιο καὶ τὸ κοντάκιο τῆς ἑορτῆς. Στὸ τέλος δὲ
αὐτῆς διαβάζεται ἡ ὑπέροχη καταληκτικὴ
εὐχὴ ποὺ ἀπευθύνεται εἰς τὸν «Χριστόν, τὸ
Φῶς τὸ ἀληθινόν, τὸ φωτίζον καὶ ἁγιάζον πά-
ντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον»,
καὶ τὸν παρα-
καλοῦμε νὰ
κατευθύνει τὴ
ζωή μας ὥστε
νὰ ἐργαζόμα-
στε καθ’ ὅλη
τὴν ἡμέρα μὲ
τὶς πρεσβεῖες
τῆς Θεοτόκου
καὶ ὅλων τῶν
Ἁγίων τὶς ἐντο-
λές Του καὶ νὰ
ἐκτελοῦμε τὸ
Θέλημά Του.
Κατὰ τὴ Μεγά-
λη Τεσσαρα-
κοστὴ στὸ μέσο τῆς ἀκολουθίας ψάλλομεν
τρεῖς φορὲς τὸν στίχον «Τὸ πρωΐ εἰσάκουσον
τῆς φωνῆς μου, ὁ Βασιλεύς μου καὶ ὁ Θεός
μου», ὁ ὁποῖος καὶ δίδει τὸ κεντρικὸ νόημα
τῆς ὥρας αὐτῆς.
β) Τρίτη Ὥρα
Ἡ Τρίτη ὥρα ἔχει τὴν ἴδια δομὴ μὲ τὴν
πρώτη. Στὸ μέσον αὐτῆς κατὰ τὴ Μ. Τεσ-
σαρακοστὴ ψάλλομεν τὸ βασικὸ τροπάριο
«Κύριε, ὁ τὸ Πανάγιόν Σου Πνεῦμα ἐν τῇ
Τρίτῃ ὥρᾳ τοῖς Ἀποστόλοις σου καταπέμ-
ψας, τοῦτο Ἀγαθέ, μὴ ἀντανέλῃς ἀφ’ ἡμῶν,
ἀλλ’ ἐγκαίνισον ἡμῖν τοῖς δεομένοις σου» , τὸ
ὁποῖον παρέχει καὶ τὸ κεντρικὸ νόημα τῆς
ὥρας αὐτῆς. Ἡ Τρίτη ὥρα κλείνει μὲ τὴν εὐχὴ
πρὸς τὸν Πατέρα Παντοκράτορα, τὸν Μο-
νογενῆ Υἱὸ καὶ Λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ Ἅγιον
Πνεῦμα. Ἀναγνωρίζουμε τὴν μία ἐν Τριάδι
ἑνότητα καὶ παρακαλοῦμε νὰ ἐλεήσει τοὺς
ἀναξίους καὶ ἁμαρτωλοὺς δούλους Του.
γ) Ἕκτη Ὥρα
Καὶ ἡ ἕκτη ὥρα ἔχει τὴν ἴδια δομὴ μὲ τὶς
προηγούμενες. Ἐκεῖνο δὲ ποὺ τὴ χαρακτηρί-
ζει εἶναι τὸ τροπάριο ποὺ ψάλλεται κατὰ τὴ
Μ. Τεσσαρακοστὴ ποὺ μᾶς λέει:
«Ὁ ἐν ἕκτῃ ἡμέρᾳ τε καὶ ὥρᾳ τῷ Σταυρῷ
προσηλώσας τὴν ἐν τῷ παραδείσῳ τολμη-
θεῖσαν τῷ Ἀδὰμ ἁμαρτίαν καὶ τῶν πταισμά-
των ἡμῶν τὸ χειρόγραφον διάρρηξον, Χριστὲ
ὁ Θεὸς καὶ σῶσον ἡμᾶς» Κλείνουμε μὲ τὴν
εὐχὴ «Θεὲ καὶ
Κύριε τῶν Δυ-
νάμεων», ἡ
ὁποία εἶναι
μία βαθιὰ ἱκε-
σία μας πρὸς
τὸν Κύριο καὶ
Θεό μας, ὁ
ὁποῖος ἀπὸ
ἀ ν ε ί π ω τ ο ν
ἀγάπην ἔστει-
λε στὸν κόσμο
τὸν Μονογενῆ
του Υἱὸν γιὰ νὰ
μᾶς ἀπαλλάξει
μὲ τὴ Σταυρική
Του θυσία «ἀπὸ παντὸς ὀλεθρίου καὶ σκο-
τεινοῦ παραπτώματος καὶ ὅλων τῶν ὁρατῶν
καὶ ἀοράτων ἐχθρῶν» ὥστε νὰ ἐπιτύχουμε ἐπὶ
τῆς γῆς τὸν ἁγιασμό μας καὶ νὰ γίνουμε μέ-
τοχοι τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν τῆς Βασιλείας Του.
δ) Ἐνάτη Ὥρα
Ἡ ἐνάτη ὥρα κλείνει τὸν λειτουργικὸ χρό-
νο τῆς ἡμέρας καὶ τελεῖται πρὸ τοῦ Ἑσπερι-
νοῦ καὶ γι’ αὐτὸ στὴν ἀπόλυση μνημονεύε-
ται γιὰ τελευταία φορὰ ὁ τιμηθεὶς Ἅγιος τῆς
ἡμέρας.
Ἀρχίζει μὲ τρεῖς μεσσιανικοὺς ψαλμοὺς
μὲ τοὺς ὁποίους ὁ πιστὸς ἀλλὰ καὶ ὁλόκλη-
ρος ἡ Ἐκκλησία ἐκφράζουν τὸν ἱερὸ πόθο νὰ
βρίσκονται ἀδιαλείπτως κοντὰ στὸν Σωτῆρα
Χριστόν. Ἀκολουθοῦν τροπάρια ποὺ δηλώ-
νουν τὴ θυσία τοῦ Κυρίου μας γιὰ μᾶς τοὺς
ἁμαρτωλοὺς καὶ ἀναξίους δούλους Του, μὲ
χαρακτηριστικότερο ὅλων τὸ τροπάριο τῆς
Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς « Ὁ ἐν τῇ ἐνάτῃ
ὥρᾳ δι’ ἡμᾶς σαρκὶ τοῦ θανάτου γευσάμε-

8. 8
νος, νάκρωσον τῆς σαρκὸς ἡμῶν τὸ φρόνημα
Χριστὲ ὁ Θεός, καὶ σῶσον ἡμᾶς» , τὸ ὁποῖο
παρέχει τὸ κεντρικὸ νόημα τῆς ὥρας αὐτῆς.
5. Ἑσπερινός
Ἡ Ἱερὴ Ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ εἶναι ἡ
πρώτη Ἀκολουθία τοῦ Λειτουργικοῦ χρόνου
τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ τὴ διά-
νοιά μας στὴ δημιουργία τοῦ κόσμου.
«Καὶ ἐγένετο ἑσπέρας καὶ ἐγένετο πρωΐ,
ἡμέρα μία» Ὅπως ἐπίσης καὶ μὲ τὴν μετὰ τὸ
«Εὐλογητὸς ὁ
Θεὸς» ἀνάγνωση
τοῦ 103ου ψαλ-
μοῦ δηλώνουμε
τὸν θαυμασμό
μας μαζὶ μὲ τὸν
ψαλμωδὸ γιὰ τὰ
θαυμαστὰ ἔργα
τῆς δημιουργί-
ας τοῦ Θεοῦ.
Ἐνώπιόν μας,
ἔχομεν ποιητήν,
ὁ ὁποῖος ἐξε-
ταστικὰ ρίπτων
τὰ βλέμματα
εἰς τὴν φύσιν
καὶ τὴν ἱστορίαν
βλέπει ἐν αὐταῖς ἐκδηλούμενην τὴν παντο-
δυναμίαν καὶ πανσοφίαν τοῦ Θεοῦ καὶ συλ-
λαμβάνων οὕτω τὸ μεγαλεῖον τοῦ Θεοῦ πλη-
ροῦται θάμβους καὶ χαρᾶς, ἐξ ἧς αὐθόρμητα
ὁ ὕμνος ἀναβλύζει».
Μὲ διεγερμένα καὶ ἔντονα τὰ θρησκευτι-
κά του συναισθήματα ὁ πιστὸς στρέφει ἐν
συνεχείᾳ τὰ βλέμματά του εἰς τὸν οὐρανὸν
καὶ ψάλλει τὸ «Κύριε ἐκέκραξα πρὸς Σὲ» καὶ
«Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου», ἐπισυνά-
πτει τὰ στιχηρὰ τροπάρια ἀπὸ τὴν Παρακλη-
τικὴν καὶ τὸ Μηναῖον καὶ ἔρχεται κοντὰ στὸν
Χριστό, στὴν Κυρία Θεοτόκο καὶ τοὺς Ἁγίους.
Στὸ μέσον τῆς ἀκολουθίας τὸ «Φῶς ἱλαρόν»,
ὁ ἀρχαιότατος αὐτὸς ὕμνος τῆς πρώτης
Ἐκκλησίας, μᾶς ἑνώνει μὲ τὰ ἑκατομμύρια τῶν
ἁγίων ὅλων τῶν αἰώνων.
Τὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας, θριαμβεύουσας
καὶ στρατευομένης, αἰσθάνεται τὴν ὕψιστη
εὐγνωμοσύνη, δοξολογεῖ καὶ ὑμνεῖ τὸν Χριστὸ
γιὰ τὴ σάρκωσή Του, τὴ Σταύρωσή Του ,τὴν
Ἀνάστασή Του, τὴν Ἀνάληψή Του καὶ τὴν ἐκ
δεξιῶν καθέδρα Του μετὰ τοῦ Πατρός Του μὲ
ὅλη τὴν ἀνθρώπινη φύση μας γιὰ πάντα μαζί
Του.
Ἀκολουθοῦν ἡ ἐκτενής, τὰ πληρωτικὰ,
τὰ ἀπόστιχα μὲ τὰ δοξαστικὰ ποὺ συμπλη-
ρώνουν τὴ λατρεία τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, Τῆς
Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ τῶν μυριάδων δοξα-
σμένων Ἁγίων μας.
6. Ἀπόδειπνο
Εἶναι ἡ τε-
λευταία Ἱερὰ
Ἀ κ ο λ ο υ θ ί α
τῆς ἡμέρας.
Τὶς περισσό-
τερες ἡμέρες
τοῦ χρόνου
τελεῖται τὸ
Μικρὸ Ἀπό-
δειπνο μέσα
στὸ ὁποῖο φι-
λοξενοῦνται
οἱ Χαιρετισμοὶ
τῆς Θεοτόκου.
Κατὰ τὴ διάρ-
κεια τῆς Με-
γάλης τεσσα-
ρακοστῆς κάθε Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη καὶ
Πέμπτη διαβάζεται τὸ Μεγάλο Ἀπόδειπνο.
Τὶς ὑπόλοιπες ἡμέρες αὐτῆς τὸ Μικρὸ
Ἀπόδειπνο. Κατὰ τὴ Διακαινήσιμο Ἑβδομάδα
διαβάζεται ἡ Πασχαλινὴ Ἀκολουθία.
Τελειώνοντας τὴν ἡμέρα μὲ τὸν κόπο της
καὶ τὸν σκληρὸ ἀγώνα γιὰ ἐπιβίωση ὁ πιστὸς
καὶ ἱκανοποιημένος, γιατί δὲν πέρασε ἡ ἡμέ-
ρα στὴ ματαιότητα ἀλλὰ κατάφερε νὰ ἀπο-
κομίσει τὰ Ἀπαραίτητα πρὸς τὸ ζῆν, στρέ-
φει τὰ μάτια του πρὸς τὸν Σωτῆρα Χριστόν,
τὴν Παναγία Μητέρα μας, τοὺς Ἁγίους καὶ
τὸν Φύλακα Ἄγγελο καὶ ἀρχίζει ἕναν διάλο-
γο μαζί τους, ὥστε καὶ κατὰ τὴ διάρκεια τῆς
νύκτας νὰ ἁγιάζεται ὁ νοῦς του, ἡ ψυχὴ καὶ
τὸ σῶμα του, ἔστω καὶ ἂν αὐτὸ εὑρίσκεται σὲ
κατάσταση ἀνάπαυσης, ὥστε ὁ χρόνος τῆς
νύκτας νὰ μὴν περάσει μὲ φαντασίες καὶ φό-
βους, νὰ καταργήσει καὶ μηδενίσει τὸ σαρκι-
κό μας φρόνημα «ἳνα καὶ ἐν τῇ καθ’ ὕπνον

9. 9
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Τὸ Βιβλίο τῆς ζωῆς
Ε
ἶναι ἀλήθεια ὅτι ἔχουμε γίνει, ἐν
γνώσει ἢ ἐν ἀγνοίᾳ μας, ἀπεργοὶ πεί-
νας. Ἔχουμε στερήσει ἀπὸ τὴν ψυχή
μας τὴν τροφή της καὶ οἱ συνέπειες αὐτοῦ
τοῦ γεγονότος εἶναι ἐμφανεῖς στὴν καθημερι-
νή μας ζωή. Ὁ ἄνθρωπος «οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ
ζήσεται, ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ρήματι ἐκπορευομένῳ
διὰ στόματος Θεοῦ» (Λουκ. 4,4). Αὐτὴ εἶναι
ἡ ἀπάντηση τοῦ Χριστοῦ στὸν διάβολο, ὅταν
ὁ τελευταῖος πείραξε τὸν Κύριο. Τὸν προ-
έτρεψε νὰ μετατρέψει τὸν λίθο σὲ ἄρτο γιὰ
νὰ χορτάσει τὴν πείνα Του μετὰ ἀπὸ νηστεία
σαράντα ἡμερῶν καὶ σαράντα νυχτῶν! Ἀπά-
ντησε τότε ὁ Χριστός ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν ζεῖ
μόνο μὲ ἄρτο ἀλλὰ καὶ μὲ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ.
«Τὴν ψυχὴν πρέπει νὰ τὴν τρέφωμεν μὲ
τὸν Λόγον τοῦ Θεοῦ, διδάσκει ὁ ἅγιος Σερα-
φεὶμ τοῦ Σάρωφ, διότι αὐτὸς κατὰ τὰς λέξεις
τοῦ Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου εἶναι ὁ ἄρτος
τῶν ἀγγέλων τρέφων τὰς ψυχὰς τῶν πεινώντων
τὸν Θεόν. Ἑξαιρέτως πρέπει νὰ μελετῶμεν τὴν
Καινὴν Διαθήκην καὶ τὸ ψαλτήριον. Τοῦτο
πρέπει νὰ τὸ μελετῶμεν ὄρθιοι. Τὸ ἀποτέλε-
σμα ἀπὸ τοῦτο εἶναι ὅτι τὸ μυαλὸ διαφωτίζε-
ται ὀλίγον κατ’ ὀλίγον, μεταβάλλεται μὲ τὴν
θείαν δύναμιν. Μὲ τὴν ἀνάγνωσι τῆς Γραφῆς,
ὄχι μόνο ἡ ψυχὴ ἀλλὰ καὶ τὸ σῶμα δυναμώ-
νει. Πρέπει νὰ συνηθίσωμε τὸ μυαλό μας νὰ
κολυμβᾶ στὸν νόμο τοῦ Θεοῦ.»1
«Ὅ,τι εἶναι ἀπαραίτητο στὸν κόσμο αὐτὸ
καὶ στοὺς ἀνθρώπους ποὺ ζοῦν σ’ αὐτόν,
ὁ Κύριος τὸ ἔδωσε μέσα στὴν Ἁγία Γραφή.
Μέσα σ’ Αὐτὴν ἔδωσε τὶς ἀπαντήσεις γιὰ
ὅλα τὰ ἐρωτήματα. Δὲν ὑπάρχουν ἐρωτήμα-
τα ποὺ νὰ βασανίζουν τὴν ἀνθρώπινη ψυχὴ
καὶ γιὰ τὰ ὁποῖα νὰ μὴν ἔχει δοθεῖ μέσα στὴν
Ἁγία Γραφὴ εἴτε ἄμεση εἴτε ἔμμεση ἀπάντη-
ση. Οἱ ἄνθρωποι δὲν μποροῦν νὰ ἐπινοήσουν
περισσότερα ἐρωτήματα ἀπ’ ὅσες ἀπαντή-
σεις ὑπάρχουν μέσα στὴν Ἁγία Γραφή. Τὸ ὅτι
δὲν βρίσκεις στὴν Ἁγία Γραφὴ ἀπάντηση σὲ
κάποιο σου ἐρώτημα σημαίνει ἢ ὅτι ἔθεσες
ἀσήμαντο ἐρώτημα ἢ ὅτι δὲν μπόρεσες νὰ
διαβάσεις τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ νὰ πάρεις τὴν
τελικὴ ἀπάντηση»2
, σημειώνει ὁ ἅγιος Ἰουστί-
νος Πόποβιτς.
«Μέχρις ὅτου δεχθεῖ ὁ ἄνθρωπος στὴν
ψυχὴ του Τὸν Παράκλητο, ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ
τὶς θεῖες Γραφές, γιὰ νὰ ἐντυπωθεῖ στὴν καρ-
διὰ ἡ ἐνθύμηση τῶν ἀγαθῶν καὶ μὲ τὴν συ-
νεχῆ ἀνάγνωση νὰ ἀνανεώνεται μέσα του ἡ
κίνηση καὶ ἡ ροπὴ πρὸς τὸ ἀγαθό· ἔτσι θὰ
προφυλάσσεται ἡ ψυχὴ ἀπὸ τὰ δυσδιάκριτα
μονοπάτια τῆς ἁμαρτίας, ἐπειδὴ ἀκόμη δὲν
ἀπέκτησε τὴ δύναμη τοῦ Πνεύματος νὰ ἀπο-
μακρύνει ἀπὸ τὸν νοῦ τὴ λησμοσύνη, ποὺ
σβήνει τὶς ψυχωφελεῖς ἐνθυμήσεις», λέγει ὁ
ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος.
«Ντύσου τὴν πανοπλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
Μελετώντας καθημερινὰ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ,
θὰ μένεις ἄτρωτος ἀπὸ τὶς ἐπιθέσεις τῆς
ἁμαρτίας. Ἡ Ἁγία Γραφὴ θὰ σὲ κρατήσει μα-
κριὰ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία», συμβουλεύει ὁ ἅγιος
Ἰσίδωρος Πηλουσιώτης.
Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, στὸ
«Συμβουλευτικὸ Ἐγχειρίδιό» του, γράφει:
Ὅλοι οἱ χριστιανοὶ ποὺ ξέρουν γράμματα
ὀφείλουν νὰ διαβάζουν τὴ θεία Γραφή. Ἐπει-
δή, ὅπως λέει ὁ θεῖος Χρυσόστομος, χωρὶς τὴν
ἀνάγνωση τῶν θείων Γραφῶν κανεὶς δὲν μπο-
ρεῖ νὰ σωθεῖ […] Καὶ ἀλλοῦ ὁ θεῖος Χρυσό-
στομος κατηγορεῖ τοὺς λαϊκοὺς χριστιανοὺς
γιατί ἀμελοῦν καὶ δὲν διαβάζουν τὶς θεῖες
Γραφές· καὶ ἀνατρέποντας τὴν πρόφαση ποὺ
προβάλλουν γι’ αὐτὸ οἱ λαϊκοὶ λέγοντας: «Δὲν
εἶμαι μοναχός, ἀλλὰ ἔχω νὰ φροντίσω γυναί-
κα καὶ παιδιὰ καὶ σπίτι», τοὺς λέει: «Αὐτὸ
εἶναι ἐκεῖνο ποὺ κατέστρεψε τὰ πάντα· γιατί
νομίζετε ὅτι ἡ ἀνάγνωση τῶν θείων Γραφῶν
ἁρμόζει μόνο σὲ κείνους (τοὺς μοναχοὺς
δηλ.), ἐνῷ πολὺ περισσότερο τὴν ἔχετε ἀνά-
γκη ἐσεῖς· γιατί αὐτοὶ ποὺ βρίσκονται ἐν μέσῳ
πολέμων καὶ δέχονται καθημερινὰ τραύματα,
αὐτοὶ ἔχουν ἀνάγκη μεγαλύτερη φαρμάκων·
Ἀντωνίου Οὐρεϊλίδη

10. 10
ὥστε, ἀπὸ τὸ νὰ μὴ διαβάζετε, εἶναι πολὺ
χειρότερο νὰ θεωρεῖτε τὴν ἀνάγνωση περιττὸ
πράγμα. Γιατί αὐτὰ τὰ λόγια εἶναι σατανικὴ
μελέτη».3
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τονί-
ζει ὅτι εἶναι «Μεγάλη ἀσφάλεια πρὸς τὸ μὴ
ἁμαρτάνειν, τῶν Γραφῶν ἡ ἀνάγνωσις· μέγας
κρημνὸς καὶ βάραθρον τῶν Γραφῶν ἡ ἄγνοια.
Μεγάλη προδοσία σωτηρίας τὸ μηδὲν ἀπὸ
τῶν θείων εἰδέναι νόμων. Τοῦτο καὶ αἱρέσεις
ἔτεκε. Τοῦτο βίον διεφθαρμένον εἰσήγαγε,
τοῦτο τὰ ἄνω κάτω πεποίηκεν». Ὁ ἅγιος Νι-
κόδημος ὁ Ἁγιορείτης, συνεχίζει στὸ «Συμ-
βουλευτικὸ Ἐγχειρίδιό» του: Τὶς ζημιὲς ποὺ
προκύπτουν ἀπὸ τὴν ἀμάθεια καὶ τὴν ἔλλει-
ψη γνώσεως τῶν Γραφῶν, διηγεῖται σύντομα
ὁ χρυσὸς ρήτορας τῆς Ἐκκλησίας λέγοντας·
«Γιατί ἀπὸ ἐδῶ προῆλθαν τὰ μύρια κακά, ἀπὸ
τὴν ἄγνοια τῶν Γραφῶν. Ἀπὸ ἐδῶ βλάστησε ἡ
μεγάλη φθορὰ τῶν αἱρέσεων, ἀπὸ ἐδῶ οἱ ἀμε-
ταμέλητοι βίοι, ἀπὸ ἐδῶ οἱ ἀκερδεῖς κόποι.
Γιατί ὅπως ἀκριβῶς αὐτοὶ ποὺ στεροῦνται
αὐτὸ τὸ φῶς δὲν μποροῦν νὰ βαδίσουν σω-
στά, ἔτσι καὶ αὐτοὶ ποὺ δὲν βλέπουν τὴν ἀκτί-
να τῶν θείων Γραφῶν, βασανίζονται πολὺ καὶ
συνεχῶς ἁμαρτάνουν, ἐπειδὴ βαδίζουν σὲ
βαθύτατο σκότος».4
Στὸ «Γεροντικόν»,
ἀναγράφεται τὸ ἑξῆς
γεγονός: «Εἶδα κάποτε
τὸν διάβολο, ἔξω ἀπὸ τὸ
κελλὶ τοῦ μαθητοῦ μου,
ἔλεγε ἕνας διορατικὸς
γέρων, νὰ παραμονεύει.
Ἔριξα τότε μιὰ ματιὰ
μέσα νὰ ἰδῶ τί ἔκανε
ἐκεῖνος. Εἶχε ἀνοικτὴ
ἐμπρός του τὴν Ἁγία
Γραφὴ κι ἦταν βυθισμέ-
νος στὴ μελέτη. Μόλις
τελείωσε τὸ διάβασμα κι
ἔκλεισε τὸ βιβλίο, ὣρμη-
σε μέσα ὁ διάβολος νὰ
τὸν πειράξει»!5
Βέβαια, τονίζει ὁ
ἅγιος Μάρκος ὁ Ἀσκη-
τής, «Ὁ ταπεινόφρων
καὶ ἀσχολούμενος
μὲ ἔργα πνευματικά,
ὅταν διαβάζει τὶς θεῖες
Γραφὲς, ὅλα τὰ νοήματα
αὐτῶν θὰ τὰ προσαρμό-
σει στὸν ἑαυτό του καὶ
ὄχι στοὺς ἄλλους. Τὰ
γραφόμενα στὴν Ἁγία
Γραφὴ δὲν ἔχουν γραφεῖ γιὰ νὰ τὰ ἐννοοῦμε
μόνον, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ τὰ ἐφαρμόζουμε».
Μέσα ἀπὸ τὶς γνῶμες αὐτὲς τῶν Πατέρων,
ποὺ ἀφοροῦν στὴ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς
καὶ κυρίως στὶς συνέπειες ἀπὸ τὴ μὴ ἀνάγνω-
σή Της, ἀναγνωρίζουμε τὴ φαύλη ἐποχή μας.
Εἶναι, λοιπόν, στὸ χέρι μας νὰ ἐπανακάμψου-
με, νὰ ἀναστρέψουμε τὴ φαυλότητα μελετώ-
ντας καὶ ἐφαρμόζοντας τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ…
Παραπομπές:
1. Ἀρχιμ. Σεραφεὶμ Δημοπούλου, Ο ΑΓΙΟΣ ΣΕΡΑ-
ΦΕΙΜ ΤΟΥ ΣΑΡΩΦ.
2. «Γιατί καὶ πῶς πρέπει νὰ διαβάζουμε τὴν Ἁγία
Γραφή», Ἃγ. Ἰουστίνος Πόποβιτς, hristospanagia4
3,4. ΕΚΔΟΣΙΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ, ΝΕΑ
ΣΚΗΤΗ, ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ.
5. ΘΕΟΔΩΡΑΣ ΧΑΜΠΑΚΗ ΗΓΟΥΜΕΝΗΣ Ι. ΜΟΝΗΣ

11. 11
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Πανηγύρια σὲ ἐξωκλήσια
Δήμητρας Βασίλα-Ζιάκου
Ἄ
γρυπνοι φύλακες στὰ περίχωρα τῶν
πόλεων στέκουν τὰ ἐξωκλήσια, ἄγρυ-
πνοι ὑπηρέτες τοῦ τόπου, τοῦ χρό-
νου ἀλλὰ κυρίως τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς
πίστης. Σκαρφαλωμένα σὲ κορυφὲς βουνῶν,
σὲ ὄμορφες ρεματιὲς ἢ σὲ ἀνοιχτὰ ξέφωτα
κάποιου δάσους, μοιάζουν στολίδια μέσα
στὴν - ἔτσι κι ἀλλιῶς - πανέμορφη φύση. Στέ-
κουν, μοναχικὰ καὶ ὑπερήφανα, ἐκεῖ ὅπου ὁ
ἄνθρωπος τὰ ἔχτισε καὶ τὸ θεῖο χέρι τὰ εὐλό-
γησε κι ἀναμένουν ἕναν ὁλόκληρο χρόνο τὴν
ἡμέρα τῆς πανηγύρεώς τους, γιὰ νὰ μυρίσει
καὶ πάλι τὸ θυμίαμα καὶ τὸ καμένο κερί, γιὰ
νὰ ἀκουστοῦν καὶ πάλι τὰ οὐράνια λόγια τοῦ
ἑσπερινοῦ καὶ τῆς Θείας Λειτουργίας, γιὰ νὰ
γεμίσουν κόσμο καὶ φωνὲς παιδιῶν. Καὶ γιὰ νὰ
σφραγιστοῦν ξανά, παραμένοντας στὴ σιω-
πή, μέσα στὴ γαλήνη τῆς πλάσης, νὰ λειτουρ-
γοῦνται ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους τοῦ Θεοῦ, ὡς τὸ
ἑπόμενο πανηγυράκι τους.
Ἔχω τὴν εὐτυχία νὰ ζῶ σ’ ἕναν τόπο, ὅπου
τὰ ἐξωκλήσια τὸν ἔχουν κυριολεκτικὰ ἀγκα-
λιασμένο, προσφέροντας ἁπλόχερα, ἐδῶ κι
αἰῶνες, τὴν προστασία καὶ τὴν εὐλογία τους.
Κάποια γιορτάζουν κατὰ τοὺς χειμερινοὺς
μῆνες, τὰ περισσότερα τὸ καλοκαίρι. Οἰκογέ-
νειες τοῦ τόπου τὰ ἔχουν ἀναλάβει ὡς οἰκο-
νομάδες καὶ φροντίζουν γιὰ ὁτιδήποτε χρει-
αστεῖ, ὄχι μόνο κατὰ τὶς ἡμέρες τῆς πανηγύ-
ρεως, ἀλλὰ καὶ ὅλο τὸν ὑπόλοιπο χρόνο ὅταν
ὑπάρξουν ἀνάγκες συντήρησής τους. Ἔτσι,
ὄμορφα καὶ περιποιημένα, μᾶς ἀνοίγουν τὴ
μικρή τους πορτούλα κι ὅλοι μαζὶ χαιρόμα-
στε τὴ γιορτή μέσα στὴ φύση καὶ νιώθουμε
πὼς ἐρχόμαστε λίγο πιὸ κοντὰ στὸν Θεό, ἐκεῖ
ἀνάμεσα στὰ δημιουργήματά Του.
Στ’ ἀλήθεια συγκινοῦν αὐτὰ τὰ πανηγυ-
ράκια. Ἐκεῖ, ὃπου ἀνακατεύεται ἡ φωνὴ τοῦ
ἱερέα μὲ τὸ θρόισμα τῶν φύλλων κι ἡ εὐωδία
ἀπὸ τὸ θυμιατὸ μὲ τὴ μυρωδιὰ τῆς ρίγανης.
Καὶ τὸ ἀεράκι, ποὺ παίρνει τὶς ψαλμωδίες καὶ
τὶς σκορπᾶ σ’ ὅλη τὴ γύρω φύση, καὶ τὰ ἁγιά-
ζει ὅλα, καὶ τὰ μοσχοβολᾶ καὶ τὰ ἀλλοιώνει.
Τὸ ἀχνὸ φεγγάρι ποὺ συντροφεύει πάντα
τοὺς ἑσπερινοὺς καὶ τὸν ἥλιο ποὺ ἀνατέλ-
λει καὶ μᾶς καλωσορίζει στὸν ὄρθρο. Κι ὅταν
χτυπᾶ ἐκείνη ἡ μικρή τους καμπάνα, μοιά-
ζει νὰ καλεῖ κι ὅλη τὴν κτίση. Ἀλήθεια, πόσο
ἀγαλλιάζουν κι ἠρεμοῦν τὴν ψυχὴ ὅλα αὐτὰ
τὰ ἁπλὰ πράγματα, τὰ ταπεινὰ, καὶ πόσο
παρηγοροῦν τὴν ψυχή μας, ὅταν ὅλα γύρω
μας μοιάζουν ψεύτικα καὶ φθαρτά...
Κάποια ἀπὸ αὐτὰ βρέθηκαν θαυματουρ-
γικῶς, ἄλλα ὑπῆρξαν τάματα τῶν οἰκονομά-
δων τους κι ἄλλα κατασκευάστηκαν ἀπὸ τὴν
πίστη καὶ τὴν εὐλάβεια τῶν ἀνθρώπων καὶ τὴν
ἀγάπη τους πρὸς τὸν Τριαδικὸ Θεό, τὴν Πα-
ναγία καὶ τοὺς Ἁγίους. Κι αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι,
στ’ ἀλήθεια, τὰ νοιάζονται καὶ τὰ κρατοῦν
ὅπως τὰ σπίτια τους. Οἱ ἑτοιμασίες λαμπρὲς
γιὰ τὴν πανήγυριν. Ἀσβεστωμένα παρτέρια,
σιδερωμένα σημαιάκια, γυαλισμένα μανου-
άλια, μοσχοβολισμένες εἰκόνες. Ἀλλὰ καὶ τὰ
κεράσματα πλουσιοπάροχα, προσκαλώντας
ὅλους στὸ γιορτινὸ τραπέζι. Ἄσπρα κεντη-
μένα τραπεζομάντηλα, ὄμορφα στολισμένα
πανέρια μὲ τοὺς ἄρτους, τὸ λουκούμι καὶ τὸ
κόλλυβο γιὰ τὸν τιμώμενο Ἅγιο καὶ τὴν ἑπο-
μένη τὸ κρέας, ὅταν ἡ μέρα τὸ ἐπιτρέπει, τὸ
κόκκινο κρασί, τὸ δροσερὸ νερό. Κι ἔπειτα
ὁ λόγος τοῦ ἱερέα, τὸ συναξάρι τοῦ Ἁγίου,
πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ δικοῦ μας ζωντανοῦ
παραδείγματος. Διότι αὐτὰ τὰ ἐξωκλήσια
χτίστηκαν πρὸς τιμὴν ἀνθρώπων σὰν κι ἐμᾶς,

12. 12
ἀνθρώπων ὅμως ποὺ κουβάλησαν ἀγόγγυστα
τὸ σταυρό τους κι ἀκολούθησαν τὸν Χριστό
μὲ κάθε τίμημα. Κι Ἐκεῖνος τοὺς χαρίτωσε,
τοὺς ἁγίασε, τοὺς ἔβαλε στὰ προσκυνητάρια
τῶν ἐκκλησιῶν καὶ στὶς δικές μας προσευχὲς
καὶ παρακλήσεις.
Ἀλησμόνητη θὰ μοῦ μείνει μία ἀγρυπνία
στὸ ἐξωκλήσι τῆς Ἁγίας Κυριακῆς, ποὺ βρί-
σκεται σ’ ἕνα ὄμορφο ὕψωμα, ποὺ ἀγναντεύ-
ει πέρα μακριὰ τὴ θάλασσα. Καθισμένοι ὅλοι
κάτω ἀπὸ τὰ δέντρα, μὲ τὰ κεράκια στὰ χέρια
μας γιὰ νὰ φέγγουμε τὸ σκοτάδι, κι ἡ γλυκιὰ
φωνὴ τοῦ ἱερέα, καθὼς διάβαζε τὶς εὐχές,
μᾶς συνεπῆρε, μέσα σ’ ἐκείνη τὴν ἀπόκοσμη
νύχτα καὶ μοιάζαμε ὅλοι σὰν ἄνθρωποι τοῦ
παλιοῦ καιροῦ, ποὺ ξενυχτοῦσαν στὰ χωρά-
φια τους, μόνοι μὲ τὸν Θεὸ μόνο. Καὶ τὰ λό-
για πότιζαν τὶς καρδιές μας καὶ θαρρεῖς πὼς
ἐκεῖ, ἔξω στὴν ὄμορφη πλάση, ντύνονταν τὸ
πραγματικό τους νόημα, τὸ βαθύ, τὸ ἀληθι-
νό. Καὶ μετὰ τὸ Δι’ εὐχῶν γίναμε ὅλοι μία πα-
ρέα γύρω ἀπὸ τὸν πατέρα μας καὶ
μιλούσαμε γιὰ τὴν Ἁγία Κυριακή,
γι’ αὐτὸ τὸ μικρὸ κορίτσι ποὺ
ἐκείνη τὴ βραδιά μᾶς φιλοξένη-
σε καὶ μᾶς ἔκανε νὰ τὴν αἰσθαν-
θοῦμε κοντά μας. Κανεὶς δὲν
ἤθελε νὰ ξημερώσει, γιατί ἐκείνη
ἡ βραδιά, σ’ ἐκεῖνο τὸ μικρὸ καὶ
ταπεινὸ ξωκλήσι, δὲν ἀνταλλασ-
σόταν μὲ τίποτα.
Μύριες τέτοιες στιγμὲς ἔχει
ὁ κάθε χριστιανὸς νὰ θυμηθεῖ
καὶ νὰ διηγηθεῖ. Κάπου θὰ ἔχει
βρεθεῖ καὶ κάτι ἀνάλογο θὰ ἔχει
ζήσει σὲ κάποιο ἀπὸ τὰ χιλιάδες
ἐξωκλήσια ποὺ στολίζουν ὁλό-
κληρη τὴ χώρα μας, ἀπὸ τὰ πιὸ
ψηλὰ βουνὰ ὡς τὶς πιὸ μικρὲς
βραχονησίδες.
Κουβαλοῦν κι αὐτὰ μὲ τὴ
σειρὰ τους τὰ ἤθη καὶ τὰ ἔθιμα
τῆς γλυκιᾶς μας πατρίδας καὶ
προσπαθοῦν νὰ μᾶς θυμίσουν
τὴ φυσιογνωμία τῆς ταυτότητάς
μας, τὴ θρησκευτική μας παρά-
δοση καὶ τὸν ἑλληνικὸ πολιτι-
σμό. Μοιάζουν στ’ ἀλήθεια σὰν
νὰ τὰ ἔσπειρε τὸ χέρι τοῦ Θεοῦ,
φάροι κι ὁδηγοὶ στὴ δύσκολη
καὶ δύσβατη πορεία τῆς ζωῆς
μας. Ἀλλὰ καὶ χαρὰ καὶ παρη-
γοριά, σὰν θὰ ἀκούσουμε τὴν
καμπανούλα τους νὰ χτυπᾶ καὶ
τὸ πανηγυράκι τους νὰ ξεκινᾶ,
νὰ πάρουμε κι ἐμεῖς τὸν δρόμο, νὰ γίνουμε
κοινωνοὶ τῆς ἁπλότητας, τῆς χαρᾶς καὶ τῆς
συντροφικότητας, δίπλα σὲ κάποιο κύμα ἢ
κάτω ἀπὸ κάποιο ἔλατο, κάποιο ἐξωκλήσι θὰ
μᾶς καλωσορίσει. Καὶ θὰ μᾶς θυμίσει πὼς ὅ,τι
πιὸ ἀληθινὸ καὶ οὐσιαστικό, κρύβεται ἐκεῖ,
μέσα σὲ μιὰ φθαρμένη εἰκόνα κι ἕνα παλιὸ
προσκυνητάρι, σὲ ἕνα ταπεινὸ καντήλι καὶ σὲ
μιὰ εὐλογημένη ἐρημία κι ἡσυχία, στὴν ἁγία
Ἅγιος Ἰωαννίκιος, Ὕδρα

13. 13
ΓεροντικόλΟΓΟΙ ΠΑΤΕΡΩΝ
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Ἀββᾶς Ἀντώνιος
ΕΠΙΣΚΕΦΘΗΚΑΝ ΚΑΠΟΤΕ τὸν ἀββᾶ Ἀντώνιο
γέροντες καὶ μαζί τους ἦταν ὁ ἀββᾶς Ἰωσήφ. Ὁ γέρο-
ντας θέλησε νὰ τοὺς δοκιμάσει καὶ διαλέγοντας ἕνα
ρητὸ ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ τοὺς ρωτοῦσε τί σημαίνει,
ἀρχίζοντας ἀπὸ τοὺς μικρότερους. Καὶ ἕνας ἕνας ἔλεγε
ὅπως μποροῦσε τὴ γνώμη του. Ὅταν τελείωναν ὁ
γέροντας ἔλεγε σὲ ὅλους,
− Δὲν τὸ κατάλαβες ἀκόμα.
Τέλος ρώτησε καὶ τὸν ἀββᾶ Ἰωσὴφ,
− Ἐσὺ τί νομίζεις ὅτι σημαίνει αὐτὸ τὸ ρητό;
Κι ἐκεῖνος ἀπάντησε, − Δὲν ξέρω.
Τότε ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος εἶπε,
− Πάντως ὁ ἀββᾶς Ἰωσὴφ βρῆκε τὸν δρόμο ἐπειδὴ
εἶπε «δὲν ξέρω».
ΤΡΕΙΣ ΠΑΤΕΡΕΣ εἶχαν τὴ συνήθεια κάθε χρόνο
νὰ ἐπισκέπτονται τὸν μακάριο Ἀντώνιο. Κι ἐνῷ οἱ
δύο τὸν ρωτοῦσαν γιὰ λογισμοὺς καὶ γιὰ τὴ σωτηρία
τῆς ψυχῆς, ὁ ἕνας ἔμενε πάντοτε σιωπηλὸς καὶ δὲν
ρωτοῦσε τίποτα.
Μετὰ ἀπὸ πολὺ χρόνο ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος τοῦ
λέει, − Ὁρίστε, τόσες φορὲς ἔχεις ἔρθει ἐδῶ καὶ δὲν
μὲ ρωτᾶς τίποτα.
Κι ἐκεῖνος τότε τοῦ ἀπάντησε, − Μοῦ φθάνει μόνο
νὰ σὲ βλέπω, πάτερ.
ΕΙΠΕ ὁ ἀββᾶς Ἀντώνιος
− Δὲν φοβᾶμαι πιὰ τὸν Θεό, ἀλλὰ τὸν ἀγαπάω.
Γιατὶ «ἡ ἀγάπη διώχνει τὸν φόβο» ( Ἰω. 4:18).
ΠΟΛΛΟΙ ΒΑΣΑΝΙΣΑΝ τὸ σῶμα τους μὲ
ἀσκήσεις ἀλλὰ ἐπειδὴ δὲν κατόρθωσαν ν’ ἀποκτήσουν
διάκριση βρέθηκαν μακριὰ ἀπ’ τὸν Θεό.
Ἀββᾶς Ἀρσένιος
ΟΤΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ὁ ἀββᾶς Ἀρσένιος συμβου-
λευόταν ἕναν Αἰγύπτιο γέροντα, ἕνας ἄλλος ποὺ τὸν
εἶδε τοῦ εἶπε:

14. 14
− Ἀββᾶ Ἀρσένιε, σὺ ποὺ τόσο κατέχεις τὴ ρωμαϊκὴ
καὶ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία, πῶς καὶ ρωτᾶς αὐτὸν ἐδῶ τὸν
ἀγροῖκο γιὰ τὶς σκέψεις σου;
Κι ἐκεῖνος τοῦ ἀπάντησε
− Τὴ ρωμαϊκὴ καὶ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία τὴν κατέχω,
τὴν ἀλφάβητο ὅμως αὐτοῦ τοῦ ἀγροίκου δὲν τὴν ἔχω
μάθει ἀκόμα.
Ἀββᾶς Ἀγάθων
ΕΙΠΕ
− Ὁ ἄνθρωπος ποὺ ὀργίζεται δὲν εἶναι δεκτὸς ἀπὸ
τὸν Θεὸ ἀκόμα κι ἂν ἀναστήσει νεκρό.
Ὅσιος Μάρκος ὁ Ἀσκητής
ΚΑΛΥΤΕΡΑ νὰ προσεύχεσαι μὲ εὐλάβεια γιὰ τὸν
πλησίον σου παρὰ νὰ τὸν ἐλέγχεις γιὰ κάθε ἁμάρτημά
του.
ΑΝ ΣΟΥ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ἄσχημα, μὲ τὸν ἑαυτό σου
νὰ ὀργίζεσαι, ὄχι μὲ τὸν ἄλλον· γιατὶ ἂν εἶναι πονηρὴ ἡ
ἀκοή, πονηρὰ θὰ ἀπαντήσεις.
ΑΛΛΟ ΕΙΝΑΙ ἡ ἐκτέλεση μιᾶς ἐντολῆς καὶ ἄλλο
ἡ ἀρετή, ἂν καὶ ξεκινοῦν ἡ μία ἀπὸ τὴν ἄλλη γιὰ νὰ
κάνουν τὸ καλό.
Ἅγιος Διάδοχος Φωτικῆς
ΤΟ ΚΑΚΟ δὲν ὑπάρχει στὴ φύση, οὔτε εἶναι κα-
νεὶς πλασμένος κακός· τίποτε κακὸ δὲν δημιούργησε ὁ
Θεός. Ὅταν κάποιος ἐπιθυμήσει στὴν καρδιά του τὸ
κακὸ καὶ δώσει ἔτσι ὑπόσταση στὸ ἀνυπόστατο, τότε
ἀρχίζει νὰ ὑπάρχει, ὅπως ἀκριβῶς τὸ θέλησε αὐτὸς
ποὺ τὸ δημιουργεῖ. Πρέπει ἑπομένως νὰ φροντίζουμε
πάντοτε νὰ ἔχουμε στὴ μνήμη μας τὸν Θεό καὶ νὰ πο-
λεμοῦμε τὴ συνήθεια γιὰ τὸ κακό.
Αὐτὸ μπορεῖ νὰ γίνει γιατὶ ἡ φύση τοῦ καλοῦ εἶναι
πιὸ δυνατὴ ἀπὸ τὴ συνήθεια γιὰ τὸ κακό, ἀφοῦ τὸ καλὸ
ὑπάρχει ἐνῷ τὸ κακὸ δὲν ὑπάρχει, παρὰ μόνο ὅταν τὸ
κάνουμε.
Γεροντικόν

15. 15
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ράπτης
Κατὰ τὸ ᾳχνβ΄ (1652),
Δεκεμβρίου κ΄, ἡμέρα β΄,
Ἐμαρτύρησεν
ὁ Ἅγ. Ἰωάννης, Ράπτης,
παιδίον νέον
(Ἐκ τοῦ Νέου Μαρτυρολογίου
Ἁγ. Νικόδημου)
Σεμνύνεται νῦν Θάσος
ἡ πατρὶς φίλη,
σὲ μάρτυρα πλουτοῦσα.
ὢ πλούτου ξένου!
Ο
ὗτος ὁ μακάριος ἦτον ἀπὸ τὸ
νησίον τῆς Θάσου, ἀπὸ χωρίον
ὀνομαζόμενον Μαρίαις· ὅταν
δὲ ἔγινε χρόνων δεκατεσσάρων, τὸν
ἔφεραν τινὲς εἰς τὴν Κωνσταντινούπο-
λιν καὶ τὸν ἔδωσαν εἰς ἕνα Χριστιανὸν
εἰς τὸν Γαλατᾶν διὰ νὰ μαθαίνῃ ρά-
πτης.
Καὶ μίαν ἡμέραν τὸν ἔστειλεν ὁ
μάστοράς του νὰ ἀγοράσῃ ράμματα
παρά τινος Ἑβραίου, καὶ δυσαρεστῶν
ἐφιλονείκει μετὰ τοῦ Ἑβραίου τοῦ πω-
λοῦντος αὐτά.
Ἔτυχε δὲ κατὰ τὴν ὥραν ἐκείνην
νὰ φωνάζῃ ὁ χότζας ἐπάνω εἰς τὸν μι-
ναρὲν ἐν τῇ ὥρᾳ τοῦ μεσημερίου, κατὰ
τὴν συνήθειαν τῶν τούρκων.
Ὁ δὲ μιαρὸς Ἑβραῖος, καιροῦ δρα-
ξάμενος, ἔλεγε τόσον πρὸς τὸν κράζο-
ντα, ὅσον καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους Ἀγα-
ρηνούς· δὲν ἀκούετε τὸ παιδίον τοῦτο
πὼς ὑβρίζει τὴν πίστιν σας καὶ τὸ προ-
σκύνημά σας; ἐκεῖνοι δὲ ὡς ἤκουσαν,
ἐπίστευσαν εἰς τοῦ Ἑβραίου τὰ λόγια
καὶ λαβόντες τὸν παῖδα, τὸν ἔδειραν
ἀνηλεῶς, καὶ φέροντές τον εἰς τὸν βε-
ζύρην, ἐμαρτύρησαν, πὼς ὕβρισε τὴν
πίστιν τους· τὸ δὲ παιδίον ὤμνυεν, ὅτι
τὸ ἐσυκοφάντησεν ὁ Ἑβραῖος.
Ὁ βεζύρης, ὡς εἶδε τὸ παιδίον νέον,
τὸ ἐλυπήθη, καὶ λέγει του, ἔλα νὰ γίνῃς
Τοῦρκος, νὰ γλυτώσῃς τὴν ζωήν σου
καὶ νὰ σὲ ἔχω κοντά μου, νὰ σὲ τιμή-
σω καὶ νὰ σὲ πλουτίσω· πάσχοντας, μὲ

16. 16
τοιαύτας κολακείας καὶ ὑποσχέσεις,
νὰ χωρίσῃ τὸν νέον ἀπὸ τὴν πίστιν τοῦ
Χριστοῦ.
Τὸ δὲ εὐλογημένον τέκνον τοῦ Κυρί-
ου, ἀπεκρίθη καὶ εἶπε: δὲν θέλω ἁρνηθῇ
ἐγὼ ποτὲ τὸν γλυκύτατόν μου Ἰησοῦν
Χριστόν, ἂν καὶ μυρίας βασάνους μοῦ
κάμετε, ἂν καὶ τὸ βασίλειόν σας ὅλον
μοὶ χαρίσητε.
Τότε ὁ βεζύρης ἰδὼν τὸ ἀμετά-
θετον τῆς γνώμης του, ἐπρόσταξε
νὰ τὸ ἀποκεφαλίσουν, καὶ παίρ-
νοντάς το ὁ ἔπαρχος, τὸ ἐπῆγεν
εἰς τόπον λεγόμενον τζαρσίον τῶν
γουναράδων, ἔμπροσθεν εἰς τὸ
λουτρὸν ἀντικρὺ εἰς τὴν βρύσιν,
καὶ ἐκεῖ τὸ ἐπαράδωκαν εἰς τὸν δή-
μιον, διὰ νὰ τὸ θανατώσῃ· ὅστις γο-
νατίζοντάς το, καὶ θέλοντας διὰ νὰ
τὸ φοβίσῃ ἐκατέβαζε τὸ σπαθὶ καὶ
τὸ ἐκτύπα συχνὰ εἰς τὸν τράχηλον,
κόπτοντάς τον, ὀλίγον-ὀλίγον.
Βλέποντας δὲ τὸν Μάρτυρα,
πῶς ἐδέχετο τὸν θάνατον μὲ με-
γάλην χαράν, χωρὶς ποσῶς νὰ
δειλιάσῃ, ἐκατέβασε δυνατώτερα
τὸ σπαθί, καὶ ἀπέτεμε τὴν Ἁγίαν
αὐτοῦ κεφαλήν, καὶ οὕτως ἔλαβεν
ὁ μακάριος τοῦ Μαρτυρίου τὸν
στέφανον. διὰ νυκτὸς δέ τινες τῶν
εὐσεβῶν ἐπῆραν τὸ ἅγιον αὐτοῦ Λεί-
ψανον καὶ τὸ ἐνταφίασαν εἰς τὸ Μπέ-
γιογλου, οὗ ταῖς πρεσβείαις καὶ ἡμεῖς
ἀξιωθείημεν τῆς οὐρανῶν βασιλείας.
Ἀμήν.
«Συναξαριστὴς Νεομαρτύρων»,

17. 17
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
Ἡ λύση εἶναι ὁ Χριστὸς
Μανώλη καὶ Ἀναστασίας Κουρῆ
Σ
τὶς μέρες μας ἡ οἰκογένεια περνάει με-
γάλη κρίση. Ὅλο καὶ περισσότερο πα-
ράγει καταναλωτές καὶ ὅλο καὶ λιγότε-
ρο ἀνθρώπους μὲ ἀξίες καὶ πνευματικὲς βά-
σεις στὴ ζωή τους. Οἱ νέοι σήμερα καθυστε-
ροῦν ἢ καὶ δὲν θέλουν
νὰ δημιουργήσουν οἰκο-
γένεια, διότι τὰ πάντα
γύρω τους πορεύονται
στὴ λογική τῆς ἐπιβίω-
σης, χρηματικῆς ἀλλὰ
καὶ ἐργασιακῆς. Πολλοὶ
νομίζουν ὅτι, ἂν πα-
ντρευτοῦν, θὰ χάσουν
τὴν ἐλευθερία τους καὶ
θὰ ἐπιφορτιστοῦν μὲ
δεσμεύσεις καὶ ὑπο-
χρεώσεις ποὺ εἶναι ἀνέ-
τοιμοι νὰ ἀναλάβουν.
Δυστυχῶς ὅμως, ἀκόμα
καὶ ὅταν παντρεύονται
ἀντιμετωπίζουν ποικί-
λους πειρασμούς. Λυ-
γίζουν μπροστὰ στὶς
ἀξίες καὶ στὸν σύγχρο-
νο τρόπο ζωῆς ποὺ δι-
αφημίζουν τὰ ΜΜΕ, τὰ
ὁποῖα προβάλλουν ἤθη
ἀπιστίας, δικαιωμάτων
καὶ ἀπολαύσεων.
Ὅλα αὐτὰ καταλήγουν σὲ ἕναν δρόμο
ποὺ ὁδηγεῖ στὸ κλείσιμο τοῦ ἑαυτοῦ μας,
στὴ λύπη, στὴν ἀπαισιοδοξία, στὴν ἀπου-
σία ὁραματισμοῦ, στὴ νωθρότητα. Ἡ λύση
ποὺ χρειάζεται γιὰ ὅλα αὐτὰ εἶναι νὰ ξα-
ναβροῦμε τὶς πνευματικὲς καὶ ἠθικές μας
ἀρχές. Πῶς ὅμως γίνεται αὐτό; Μόνο μέσα
ἀπὸ τὴ σχέση μας μὲ τὸν Χριστὸ καὶ τὴν
Ἐκκλησία. Ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ Ὁδός, ἡ Ἀλή-
θεια καὶ ἡ Ζωή. Γίνεται συνοδοιπόρος καὶ
βοηθὸς σὲ ὅλα μας τὰ προβλήματα μέσα
ἀπὸ τὴν προσευχὴ καὶ τὸ μυστήριο τῆς θεί-
ας Εὐχαριστίας καὶ, κυ-
ρίως, ὅταν στὴν πορεία
τῆς ζωῆς μας μιμούμα-
στε τὸ παράδειγμα τῶν
Ἁγίων Του. Τὸ Εὐαγγέλιο
καὶ τὴν Παλαιὰ Διαθή-
κη, τὴν πατερικὴ καὶ τὴν
ἀσκητικὴ παράδοση νὰ
προσπαθήσουμε νὰ τὰ
μεταφράσουμε σὲ ἦθος
καὶ σὲ στάση ζωῆς.
Ἔτσι, θὰ ἀποκτήσει ἡ
ζωὴ μας νόημα, χαρὰ
καὶ ἐλπίδα.
Ὁ κόσμος περιμένει
χρῆμα καὶ περιουσίες.
Γι’ αὐτὰ μιλᾶ. Ὁ καθέ-
νας ὅμως ἀπό μᾶς, κλη-
ρικὸς καὶ λαϊκός, πρέπει
νὰ παλέψει ἐναντίον
αὐτοῦ τοῦ πνεύματος
τοῦ πονηροῦ, ποὺ κα-
θιστᾶ τὴν ἀνθρώπινη
ζωὴ κόλαση καὶ δημι-
ουργεῖ ἕναν ἐγωκεντρικὸ
ἄνθρωπο ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ συνυπάρξει μὲ
τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους γύρω του, ἀλλὰ
παραμένει σταθερὸς στὰ δικαιώματά του,
στὶς ἀλήθειές του, στοὺς τρόπους του. Πά-
ντα γιὰ ὅλα θὰ φταῖνε οἱ ἄλλοι καὶ ποτὲ ὁ
ἴδιος. Ἡ Ἐκκλησία καὶ ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ μό-
νος δρόμος, καὶ γιὰ τοὺς νέους καὶ γιὰ τοὺς

18. 18
Ἀπαραίτητος ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ
Βάλτε μέσα τους ἀπὸ τὴν πρώτη ἡλικία
τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ καὶ θὰ
τὰ διατηρήση καλλίτερα
ἀπὸ κάθε πατέρα. Αὐτὸ
θὰ εἶναι τεῖχος στερρεός.
Διότι, ὅταν κάθεται μέσα
ὁ φύλακας, δὲν μᾶς χρει-
άζεται κανένα ἀπὸ τὰ ἔξω
τεχνάσματα· ὅταν ὅμως
δὲν ὑπάρχη ἐκεῖνος, ὅλα
τὰ ἔξω γίνονται στὰ χαμέ-
να. Αὐτὸ θὰ εἶναι σὲ αὐτὰ
καὶ πλοῦτος καὶ δόξα καὶ
ἔπαινος, αὐτὸ θὰ τὰ κάνη
λαμπρά, ὄχι μόνο στὴ γῆ,
ἀλλὰ καὶ στὸν οὐρανό.
(Α’ Θεσσαλονικεῖς,
ΣΤ΄ ΕΠΕ 22,480.
PG 62,433)
«Δὲν θὰ εἶναι ἄμισθη
ἡ παιδοτροφία»
Ἡ ἀνατροφὴ τῶν παι-
διῶν δὲν θὰ μείνη γιὰ σᾶς
χωρὶς μισθό. Αὐτὸ βέβαια
λέγει καὶ στὴ συνέχεια
λέγοντας: «Ἂν ὑπάρχουν
μαρτυρίες γιὰ τὰ καλά
της ἔργα, ἂν ἀνέθρεψε
παιδιὰ» (Α΄ Τιμόθ. 5, 10),
θέτοντας μαζὶ μὲ τὰ ἂλλα
καὶ αὐτό.
Διότι δὲν εἶναι μικρὸ αὐτό, τὸ νὰ προ-
σφέρης δηλαδὴ στὸν Θεὸ τὰ παιδιὰ πού σοῦ
δόθηκαν ἀπὸ τὸν Θεό. Ἂν λοιπὸν βάλλουν
καλὰ θεμέλια καὶ βάθρο στὴν ἀνατροφή
τους, θὰ ἔχουν μεγάλο μισθό, ὅπως πάλι θὰ
τιμωρηθοῦν ἂν ἀμε-
λήσουν.
Ἐπειδὴ καὶ ὁ
Ἠλεὶ χάθηκε ἐξ αἰτί-
ας τῶν παιδιῶν του·
διότι ἔπρεπε νὰ τὰ
νουθετῆ. Τὰ νουθε-
τοῦσε βέβαια, ὄχι
ὅμως ὅπως ἔπρεπε,
ἀλλὰ μὴ θέλοντας νὰ
τὰ λυπήση, καὶ αὐτὰ
καὶ ὁ ἴδιος χάθηκαν.
Ἀκοῦστέ τα αὐτὰ
οἱ πατέρες· παιδεύε-
τε τὰ παιδιά σας μὲ
παιδεία καὶ νουθε-
σία Κύριου, μὲ μεγά-
λη φροντίδα.
«Ἄγριον ἡ νεότης»
Ἂγρια εἶναι ἡ νε-
ότητα καὶ ἔχει ἀνά-
γκη ἀπὸ πολλοὺς
δασκάλους, ἐπιστά-
τες, παιδαγωγούς,
συνοδούς, τροφεῖς·
ὅμως εἶναι εὐχάρι-
στο νὰ τὴ δαμάσης
μετὰ ἀπὸ τὰ τόσα.
Ὅπως ἀκριβῶς
ἕνα ἄλογο ἀδάμα-
στο, ὅπως ἕνα θηρίο ἀτίθασσο, τέτοια εἶναι
ἡ νεότητα. Ἂν λοιπὸν ἀπὸ νωρὶς καὶ ἀπὸ τὴ
Ἡ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν
Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσουΟἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου

19. 19
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
μικρὴ ἡλικία τῆς θέσουμε καλοὺς νόμους,
δὲν θὰ κοπιάσουμε πολὺ μετὰ ἀπὸ αὐτά,
ἀλλὰ στὸ ἑξῆς ἡ συνήθεια θὰ εἶναι νόμος γιὰ
τοὺς νέους.
Δὲν πρέπει νὰ τοὺς κάνουμε τίποτε ἀπὸ
τὰ εὐχάριστα καὶ βλαβερὰ καὶ οὔτε νὰ τοὺς
κάνουμε τὰ χατίρια, ἐπειδὴ τάχα εἶναι παι-
διά.
Ἀγώνας γιὰ τὴ σωφροσύνη
Πρὸ παντὸς νὰ τοὺς κρατᾶμε σὲ σω-
φροσύνη· διότι αὐτὸ περισσότερο ἀπὸ ὅλα
καταστρέφει τὴ νεότητα. Καὶ κοντὰ σὲ αὐτὰ
χρειάζονται πολλοὶ κόποι ἐκ μέρους μας,
πολλὴ προσοχή.
Γρήγορα νὰ τοὺς ὁδηγοῦμε σὲ γάμο, ὥστε
νὰ δέχωνται τὴ νύφη μὲ καθαρὰ καὶ ἁγνὰ τὰ
σώματά τους· αὐτοὶ οἱ ἔρωτες εἶναι θερμό-
τεροι. Αὐτὸς ποὺ εἶναι φρόνιμος πρὶν ἀπὸ
τὸν γάμο, πολὺ περισσότερο θὰ εἶναι μετὰ
τὸν γάμο, ἐνῷ ἐκεῖνος ποὺ ἔμαθε νὰ πορ-
νεύη πρὶν ἀπὸ τὸν γάμο, θὰ τὸ κάνη αὐτὸ
καὶ μετὰ τὸν γάμο.
Διότι λέγει: «Στὸν πόρνο ἄνθρωπο κάθε τί
ποὺ θὰ τοῦ παρουσιασθῆ σὰν ἄρτος πρὸς
κορεσμὸ τῆς ἀχόρταστης ἐπιθυμίας του,
εἶναι εὐχάριστος» (Σοφ. Σειρ. 23,17). Γι’
αὐτὸ βάζουν στεφάνια στὸ κεφάλι, σύμβολο
τῆς νίκης, διότι παραμένοντας ἀνίκητοι, ἔτσι
προσέρχονται στὸν γάμο, διότι δὲν νικήθη-
καν ἀπὸ τὴν ἡδονή. Ἂν ὅμως κυριευμένος
ἀπὸ τὴν ἡδονὴ παραδίνη τὸν ἑαυτό του σὲ
πόρνες, γιὰ ποιὸ λόγο λοιπόν φέρει στεφάνι
στὸ κεφάλι του, ἐνῷ εἶναι νικημένος;
Αὐτὰ ἂς τὰ συμβουλεύουμε, μὲ αὐτὰ ἂς
τὰ νουθετοῦμε, ἂς τὰ φοβερίζουμε, ἂς τὰ
ἀπειλοῦμε, ἄλλοτε κάνοντας αὐτό, καὶ ἄλλο-
τε ἐκεῖνο.
Ἡ μεγάλη παρακαταθήκη
Μεγάλη παρακαταθήκη ἔχουμε τὰ παι-
διά. Ἂς τὰ φροντίζουμε λοιπόν, κι ἂς κάνου-
με τὰ πάντα, μήπως ὁ πονηρὸς ἁρπάξη ἐμᾶς
τοὺς ἴδιους. Τώρα ὅμως ἐμεῖς κάνουμε ὅλα
τὰ ἀντίθετα.
Γιὰ νὰ εἶναι λοιπὸν καλὸ τὸ χωράφι, κά-
νουμε τὰ πάντα, καὶ φροντίζουμε νὰ τὸ πα-
ραδώσουμε σὲ ἄνδρα πιστό, καὶ ψάχνουμε
νὰ βροῦμε ἡμιονηγὸ καὶ ἁμαξηλάτη καὶ λο-
γιστὴ ἔξυπνο· ἐκεῖνο ὅμως ποὺ μᾶς εἶναι τὸ
πιὸ πολύτιμο ἀπὸ ὅλα, τὸ νὰ ἀναθέσουμε τὸ
γυιό μας σὲ κάποιον ποὺ θὰ μπόρεση νὰ δι-
ατήρηση τὴ σωφροσύνη του, δὲν φροντίζου-
με καθόλου, ἂν καὶ αὐτὸ τὸ κτῆμα εἶναι πιὸ
πολύτιμο ἀπὸ ὅλα, καὶ ὅλα ἐκεῖνα γίνονται
γι’ αὐτό.
Γιὰ τὰ κτήματά τους φροντίζουμε, γι’
αὐτὰ τὰ ἴδια ὅμως καθόλου. Βλέπεις τὸν πα-
ραλογισμό; Ἄσκησε τὴν ψυχὴ τοῦ παιδιοῦ
καὶ ἐκεῖνα θὰ ἀκολουθήσουν ἀπὸ πίσω· ὅταν
αὐτὴ δὲν εἶναι ἀγαθή, δὲν τὸ ὠφελοῦν κα-
θόλου τὰ κτήματα· ἐνῷ ὅταν αὐτὴ ἀσκηθῆ,
τότε καμμία βλάβη δὲν ὑπάρχει ἀπὸ τὴ φτώ-
χεια.
Ὁ πλοῦτος τῆς χρηστότητος
Θέλεις ν’ ἀφήσης τὸ παιδί σου πλούσιο;
δίδαξέ το νὰ εἶναι τίμιο· διότι ἔτσι θὰ μπόρε-
ση νὰ διαφυλάξη καὶ τὰ κτήματα· καὶ ἂν δὲν
ἀπόκτηση ἂλλα, δὲν θὰ ἐλαττώση τὰ ἀπο-
κτημένα· ἂν ὅμως εἶναι πονηρό, κι ἂν ἀκόμη
τοῦ ἀφήσης ἀμέτρητα κτήματα, δὲν ἄφησες
τὸν φύλακα, ἀλλὰ τὸ ἔκανες χειρότερο ἀπὸ
αὐτοὺς ποὺ ἔφτασαν στὸν χειρότερο βαθμὸ
φτώχειας.
Διότι γιὰ ἐκείνους ποὺ δὲν ἀνέθρεψαν
σωστὰ τὰ παιδιά, εἶναι προτιμότερη ἡ φτώ-
χεια ἀπὸ τὸν πλοῦτο. Διότι ἐκείνη τοὺς δια-
τηρεῖ στὴν ἀρετὴ καὶ χωρὶς τὴ θέλησή τους,
ἐνῷ ὁ πλοῦτος δὲν τοὺς ἀφήνει νὰ εἶναι
φρόνιμοι οὔτε κι ὅταν τὸ θέλουν, ἀλλὰ τοὺς
παρασύρει καὶ τοὺς καταστρέφει, καὶ τοὺς
ὁδηγεῖ σὲ ἀμέτρητα δεινά.
Οἱ μητέρες νὰ φροντίζουν
τὶς θυγατέρες
Οἱ μητέρες κατεξοχὴν νὰ φροντίζουν τὶς
θυγατέρες· εἶναι εὔκολη γιὰ σᾶς αὐτὴ ἡ ἐπα-
γρύπνησις.
Φροντίζετε ὥστε νὰ εἶναι νοικοκυρές, καὶ

20. 20
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσουΟἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
πρὶν ἀπὸ ὅλα νὰ τὶς ἀνατρέφετε ἔτσι, ὥστε
νὰ εἶναι εὐλαβεῖς, σεμνές, νὰ περιφρονοῦν
τὰ χρήματα, νὰ ἀποφεύγουν τοὺς καλλωπι-
σμούς.
Ἔτσι παραδῶστε αὐτὲς στὸν γάμο. Ἂν
τὶς διαπλάττετε ἔτσι, ὄχι μόνο αὐτὲς θὰ σώ-
σετε, ἀλλὰ καὶ τὰ παιδιὰ· καὶ ὄχι μόνο τὰ
παιδιά, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐγγόνια.
Διότι, ὅταν ἡ ρίζα εἶναι καλή, ὡραιότερα
θὰ ἁπλωθοῦν τὰ κλαδιὰ καὶ θὰ λάβετε τὸν
μισθὸ ὅλων αὐτῶν. Καὶ ὅλα νὰ τὰ κάμνουμε
ἔτσι, σὰν νὰ μὴν ὠφελοῦμε μία ψυχή, ἀλλὰ
πολλὲς μέσῳ τῆς μίας.
Διότι ἔτσι πρέπει νὰ βγαίνουν ἀπὸ τὸ
πατρικὸ σπίτι γιὰ τὸν γάμο, ὅπως ὁ ἀθλητὴς
ἀπὸ τὴν παλαί-
στρα, κατέχο-
ντας τὴν ἐπιστή-
μη μὲ κάθε λε-
πτομέρεια, ὅπως
ἀκριβῶς ἡ ζύμη,
ποὺ ὀφείλει νὰ
μεταμορφώση τὸ
φύραμα στὸ δικό
της κάλλος.
Καὶ τὰ παι-
διά, πάλι, ἂς μά-
θουν νὰ εἶναι σε-
μνά, ὥστε νὰ δια-
κρίνωνται μᾶλλον
ἀπὸ τὴ σεμνό-
τητα καὶ τὴ σω-
φροσύνη, ὥστε
νὰ ἔχουν μεγάλο
ἔπαινο καὶ ἀπὸ
τοὺς ἀνθρώπους
καὶ ἀπὸ τὸν Θεό.
Ἂς μάθουν
νὰ ἐξουσιάζουν
τὸ στομάχι, νὰ
ἀπέχουν ἀπὸ τὴν
πολυτέλεια, νὰ
εἶναι οἰκονόμα,
φιλόστοργα, νὰ
μάθουν νὰ ἂρχω-
νται.
Διότι ἔτσι
θὰ μπορέσουν
νὰ προσφέρουν
πολὺ μισθὸ
στοὺς γονεῖς,
ἔτσι ὅλα θὰ εἶναι πρὸς δόξαν Θεοῦ καὶ δική
μας σωτηρία, στὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ
τοῦ Κυρίου μας...
(Α’ Τιμόθεον, Θ’ ΕΠΕ 23,266-270.
PG 61,546-550)

21. 21
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
Α
ὐτὴν τὴν ἐρώτηση ἀπηύθυνε κάπο-
τε κάποιος στὸν γέροντα Παΐσιο καὶ
αὐτὸς ἀπάντησε: «Οἱ ἄνθρωποι, βρὲ
παιδί μου, χωρίζουν ἀπὸ τὴ φιληδονία τους
καὶ ἀπὸ τὸν ἐγωισμό τους.
Ὅλους τοὺς ἄλλους λόγους τοὺς ἐμπνέ-
ονται ἐκ τῶν ὑστέρων, γιὰ νὰ δικαιολογοῦν
τοὺς ἑαυτούς τους».
Μὴν βρίσκουμε λοιπὸν ὅλοι μας «προ-
φάσεις ἐν ἁμαρτίαις». Ζοῦμε σὲ μιὰ εἰκονικὴ
πραγματικότητα.
Μιὰ πραγματικότητα γεμάτη λαγνεία
καὶ φιληδονία. Ἀπὸ τὸ πρωὶ ποὺ θὰ ἀνοί-
ξει κανεὶς τὰ μάτια του ἕως τὸ βράδυ ποὺ
θὰ τὰ κλείσει πρέπει νὰ ἀγωνίζεται νὰ τὰ
προφυλάξει ἀπὸ τὴ γύμνια καὶ κάθε εἴδους
προκλητικὲς εἰκόνες.
Μακάριος καὶ ἤρεμος εἶναι ὁ ἄνθρωπος
ποὺ δὲν θὰ ἀνοίξει καθόλου τηλεόραση.
Οἱ ἀρχαῖοι μας πρόγονοι γι’ αὐτὸ ὀνό-
μασαν τὶς ματιὲς τῶν ὀφθαλμῶν κόρες,
διότι συμβούλευαν τοὺς νέους νὰ εἶναι
παρθένες, καὶ ὁ Θεὸς μὲ τὴ σοφία Του το-
ποθέτησε πάνω τους τὰ βλέφαρα γιὰ νὰ τὶς
προστατεύουμε ἀστραπιαῖα.
Αὐτὸ ποὺ δὲν ἔγινε ὁρατὸ φέρνει μέσα
μας τὴν εἰρήνη.
Ἀντίθετα, ὅ,τι δέχεται ὁ νοῦς τοῦ
ἀνθρώπου διεγείρει τὴ φαντασία.
Ἡ φαντασία μὲ τὴ σειρὰ της διεγείρει
ὅλα τὰ σαρκικὰ πάθη καὶ ἔτσι χάνεται ἡ
γαλήνη τῆς ψυχῆς καὶ ἀρχίζει ὁ «ἀόρατος
πόλεμος» τῶν λογισμῶν. Εἶναι λάθος νὰ θε-
ωροῦμε τὸν ἑαυτὸ μας ἰσχυρότερο ἀπὸ τὸν
προφήτη Δαυίδ.
Ὁ Δαυὶδ ἦταν ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ μὲ
εὐγενικὰ αἰσθήματα, ὅμως ἔπεσε σὲ δύο
μεγάλα ἁμαρτήματα, τὴ μοιχεία καὶ τὸν
φόνο. Ἀφορμὴ ἦταν ἕνα καὶ μόνο βλέμμα·
αὐτὸ ἄναψε ὁλόκληρη πυρκαγιὰ ποὺ τὸν
ἔκαψε. Ἀπὸ τὴν ταράτσα τοῦ ἀνακτόρου
του εἶδε γυμνὴ μιὰ γυναίκα ποὺ ἔκανε τὸ
λουτρό της, τὴν ἐπιθύμησε, σχεδίασε τὸν
φόνο τοῦ συζύγου της κι ἔτσι τὴν πῆρε.
Ὅταν μετάνιωσε, ἔκλαψε πικρὰ καὶ
ἔγραψε, ζητώντας τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, τοὺς
ἑκατὸν πενήντα Ψαλμοὺς τῆς Παλαιᾶς Δι-
αθήκης, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν τὴν «καρδιὰ»
ὅλης τῆς Ἁγίας Γραφῆς.
Ὅλες οἱ αἰσθήσεις μας θέλουν προ-
Γιατί σήμερα
μὲ μεγάλη εὐκολία
χωρίζουν τὰ ἀνδρόγυνα;
Πρωτοπρεσβυτέρου Ἀθανασίου Π. Τύμπα

22. 22
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσουΟἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
σοχὴ, διότι εἶναι οἱ πύλες τῆς ψυχῆς μας.
Ἕνα ἀπὸ τὰ βιβλία ποὺ δὲν πρέπει νὰ
λείπει ἀπὸ κανένα σπίτι εἶναι τὸ «Συμβου-
λευτικὸ ἐγχειρίδιο» ἢ «περὶ φυλακῆς τῶν
πέντε αἰσθήσεων» τοῦ ἁγίου Νικoδήμου
τοῦ Ἁγιορείτου, τὸ ὁποῖο ἀποτελεῖ περί-
ληψη ὅλης της Πατερικῆς Θεολογίας καὶ
Ἀνθρωπολογίας.
Ἐκεῖ διαβάζουμε τὸ περίφημο ρητό:
«ἐκ τοῦ ὁρᾶν τίκτεται τὸ ἐρᾶν (=ἡ ἐρωτικὴ
ἐπιθυμία)» καὶ τὸ ἀντίστροφον «ἐκ τοῦ μὴ
ὁρᾶν τίκτεται τὸ μὴ ἐρᾶν».
Τὸ νὰ βολέψουμε τὴν καλοπέραση τοῦ
ἑαυτούλη μας εἶναι ἡ εὔκολη λύση.
Ἡ ἁμαρτία σήμερα ἔγινε μόδα.
Καὶ γιὰ νὰ γίνουμε λίγο πρακτι-
κοὶ, ὀφείλουμε νὰ προσέχουμε ποιοὺς
ἀνθρώπους βάζουμε μέσα στὸ σπίτι μας.
Φροντίζουμε στὸν χῶρο ἐργασίας μας
ἄνδρες καὶ γυναῖκες νὰ μὴν ἔχουμε τὸν
ἀντίστοιχο πειρασμό;
Ἀλλοίμονον, λέγει τὸ Εὐαγγέλιο,
σ’ αὐτὸν ποὺ σκανδαλίζει ἀλλὰ καὶ
σ’ αὐτὸν ποὺ σκανδαλίζεται.
Τέχνη καὶ ἐξυπνάδα εἶναι ἡ πρόληψη
καὶ ὄχι τὸ σβήσιμο τῆς φωτιᾶς.
Ἂς φροντίσει κάθε οἰκογενειάρχης, ποὺ
θέλει τὴν εἰρήνη μέσα στὸν γάμο του, νὰ
ἀφήσει ἔξω ἀπὸ τὸ σπίτι του τὰ «ὑλικά»
τῆς πυρκαγιᾶς.

23. 23
Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸ ‘40
Ἑλληνομνημοσύνη
Γεωργίου Ἰλανίδου
Τ
ὸ 1922 ἦταν ὁ ἑλληνοτουρκικὸς πόλε-
μος. Οἱ Ἕλληνες τῆς Μ. Ἀσίας, τὸν δεκα-
πενταύγουστο ἔφυγαν γιὰ τὴν Ἑλλάδα
πεζῇ. Μὲ τὰ πόδια ἤρθαμε ἀπὸ τὴν Κιουτά-
χεια, περάσαμε τὸ Ἴλιτζε - εἶναι παραθερι-
στικὰ λουτρά.
Ὅταν ἤμασταν ἐκεῖ
ἐγὼ ἤμουν τριῶν ἐτῶν, ὁ
ἀδερφός μου ὁ Κώστας
ὀχτὼ. Ἀπὸ τὸ Ἴλιτζε
φύγαμε γιὰ τὴν Ἑλλά-
δα, περάσαμε ἀπὸ τὴν
Προύσσα, ἤρθαμε στὰ
Μουδανιά, στὰ παρά-
λια τῆς Μ. Ἀσίας. Μετὰ
ἀνεβήκαμε στὰ καράβια
ὅσοι προλάβανε-ἑνάμι-
σι μὲ δύο ἑκατομμύρια
κόσμος ἦταν στοὺς δρό-
μους, μὲ τὰ πόδια καὶ τὰ
κάρα. Ἀνεβήκαμε σ΄ ἕνα
μεγάλο καράβι, ὅπου
γινόταν σκοτωμός, ἄλλοι
πέφταν στὴ θάλασσα,
ἄλλοι δὲν μποροῦσαν
καὶ μεῖναν ἐκεῖ στοὺς
Τούρκους ποὺ τοὺς πιά-
σαν καὶ τοὺς σκοτῶσαν
ὅλους. Καὶ ἐμεῖς βγήκαμε
στὴν Ἀλεξανδρούπολη
μὲ τὸ καράβι. Ἀπὸ ἐκεῖ μὲ τὰ πόδια ἤρθαμε
στὴν πόλη τῶν Σερρῶν. Μερόνυχτα ὁλόκλη-
ρα καθόμασταν στὴν παλαιὰ μεραρχία τῶν
Σερρῶν, ὅπου εἶχε δεκατέσσερα καμαράκια
, ἕνα καμαράκι γιὰ κάθε οἰκογένεια. Ὑπῆρχε
ἕνα σοκάκι γιὰ διάδρομος καὶ ἑπτὰ δωμάτια
ἀπὸ τὴ μία καὶ ἑπτὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη. Τὰ παιδά-
κια ποὺ ζοῦσαν ἐκεῖ ἦταν συνολικὰ πενήντα
μὲ ἑξήντα.
Τὸ 1924 γεννήθηκε ἡ ἀδελφή μου Φωτεινὴ
καὶ τὸ 1928 γεννήθηκε ὁ ἀδελφός μου ὁ Γιάν-
νης, στὴν ἴδια παράγκα. Ἢμασταν ἑξαμελὴς
οἰκογένεια. Τὸ 1930 μᾶς
ἔκαναν σπίτι στὴν Καλλι-
θέα καὶ ἐκεῖ ἔζησα μέχρι
τὸ 1940 ποὺ ἔγινα παλ-
ληκάρι 20-21 ἐτῶν καὶ
τὴν 1η Μαρτίου 1940
πῆγα στρατιώτης στὸ
Γ΄ Σύνταγμα Ἱππικοῦ
Σερρῶν στὸν Ἅγιο Ἰω-
άννη. Ἐκεῖ ὑπηρέτησα
8 μῆνες καὶ μετὰ μᾶς
βρῆκε ὁ πόλεμος στὶς 28
Ὀκτωβρίου 1940. Ἢμα-
σταν πέντε Σερραῖοι
στρατιῶτες καὶ τὸ Σαβ-
βατόβραδο κοιμήθηκα
στὸ πατρικό μου στὴν
Καλλιθέα. Τὴν Κυριακὴ
τὸ βράδυ, ξημερώνο-
ντας 28η Ὀκτωβρίου,
πηγαίνοντας πρὸς τὸν
στρατώνα, οἱ ἱππεῖς κα-
τέβαιναν μὲ δύο ἄλογα
γιὰ νὰ πάρουν τοὺς ἀξι-
ωματικούς. Στὸ ἕνα ἄλο-
γο καβάλα ἦταν ὁ ἱππέας καὶ τὸ ἄλλο ἦταν
γιὰ τοὺς ἀξιωματικοὺς ποὺ ἔμεναν μέσα στὴν
πόλη. Μόλις ἔφτασα στὸν Ἁι Γιώργη εἶδα κι
ἄλλους ἱππεῖς καὶ φθάνοντας στὸ στρατόπε-
δο ἦταν ἐκεῖ ἕνας ἱππέας μὲ τὸ ἄλογό του καὶ
μοῦ λέει: «Ἰλανίδη, πόλεμος». Μπῆκα μέσα
καὶ ἔμεινα ἐκεῖ καὶ τὸ βράδυ ἤμουν περίπολο

24. 24
Πατριδογνωσία
12-3 στὴν πόλη τῶν Σερρῶν, ἀπ΄τὴ Μεραρ-
χία μέχρι τὸ Φρουραρχεῖο καὶ πῆρα σύνθημα
- παρασύνθημα. Ἤμουν δεκανέας τότε καὶ
ἤδη 8 μῆνες στρατιώτης καὶ μὲ βάλανε πε-
ρίπολο. Τὴν ἄλλη ἡμέρα τὸ πρωὶ, ξημέρωσε
ὁ Θεὸς τὴν ἡμέρα καὶ φύγαμε μὲ τραῖνα μία
ὕλη πολυβόλων γιὰ τὴ Λάρισα, 8 ἄλογα σὲ
κάθε βαγόνι καὶ 8 ἱππεῖς στρατιῶτες μὲ τὸν
ὁπλισμό μας. Ξεκινήσαμε περὶ ὥρα 10 π.μ.
καὶ φθάσαμε στὴ Λάρισα στὶς 11 τὸ βράδυ.
Μόλις φθάσαμε, ἀνεβήκαμε στὰ ἄλογα καὶ
κατευθυνθήκαμε πρὸς τὰ Τρίκαλα ποὺ εἶναι
περίπου 60 χιλιόμετρα δρόμος. Φθάσαμε στὰ
Τρίκαλα, θυμᾶμαι, ξημερώματα,καὶ διασχίζο-
ντας μία μεγάλη πλατεία πηγαίναμε γιὰ τὴν
Καλαμπάκα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ γιὰ τὴν Κατάρα καὶ
τὸ Μετσοβο, ὅπου στρίψαμε δεξιὰ πρὸς τὴν
Πίνδο. Οἱ Ἰταλοὶ εἶχαν εἰσβάλει στὴν Πίνδο
καὶ ἀπὸ ἑλληνικῆς πλευρᾶς εἶχε σταλεῖ πρὸς
ὑπεράσπισή της μία ἀνεξάρτητη μεραρχία
ἱππικοῦ, ποὺ ἀποτελεῖτο ἀπὸ τρία συντάγ-
ματα ἱππικοῦ, τὸ πρῶτο ἦταν τῆς Θεσσαλο-
νίκης, τὸ δεύτερο ἦταν τῆς Λάρισας καὶ τὸ
τρίτο τῶν Σερρῶν.
Ἐγὼ ὑπηρετοῦσα σ΄ αὐτὸ τῶν Σερρῶν.
Ὅλη ἡ μεραρχία κινήθηκε πρὸς τὴν Πίνδο γιὰ
νὰ διώξει τοὺς Ἰταλοὺς ποὺ εἶχαν εἰσβάλει σὲ
40 χωριά της, ὅπως τὴ Βωβούσα, τὸ Δίστρα-
το, τή Μπίγλιστρα, τὸ Λάιστρα, ἀπ΄ ὅπου
τοὺς κυνηγήσαμε. Μέσα στὴν Πίνδο οὐρανὸ
δὲν ἔβλεπες, μονάχα δάση, ρεματιές, ποτά-
μια, καὶ εἶχε ἐκείνη τὴ χρονιὰ βαρὺ χειμώνα
καὶ κρύο πολύ.
Στὴ Βωβούσα πεινούσαμε για ἀρκετὲς
μέρες, ὥσπου ἕνας σαλπιγκτὴς ἀπὸ τὸν Νέο
Σκοπὸ ποὺ μὲ γνώριζε, μοῦ ἔβαλε στὶς τσέ-
πες καρύδια ποὺ τὰ βρῆκαν σ΄ ἕνα τσουβάλι
καὶ τὰ μοίραζαν. Ἔβαλα καὶ στὸ σακίδιο λίγα,
τὰ ὁποῖα τὰ μοίρασα λίγες μέρες ἀργότερα
σὲ κάποιους Ἰταλοὺς αἰχμαλώτους ποὺ πιά-
σαμε σὲ κάτι μάχες ποὺ ἔγιναν στὰ χωριὰ
αὐτά. Οἱ αἰχμάλωτοι ἦταν 640 τὸν ἀριθμὸ καὶ
τοὺς κατέβαζαν ἕναν-ἕναν μέσα ἀπὸ τὸ δά-
σος. Αὐτοὶ πεινοῦσαν καὶ ἅπλωναν τὰ χέρια,
οἱ καημένοι, καὶ τοὺς ἔδινα ἀπὸ ἕνα καρύδι.
Μέχρι τότε ἐμεῖς ἤμασταν καλὰ ἀκόμη, δὲν
εἴχαμε πεινάσει πολύ. Κάποια στιγμὴ βλέπω
μεταξὺ τῶν αἰχμαλώτων καὶ δύο Ἰταλοὺς ἀξι-
ωματικοὺς ποὺ εἶχαν κάτι καπέλα μὲ φτερά.
Αὐτοὶ ἦταν ἀλπινιστές, λεβεντόπαιδα, ἀπὸ
τὰ καλύτερα τμήματα τῆς Ἰταλίας καὶ ἔτρω-
γαν κολοκύθι ὠμό, τὰ σαγόνια τους ἦταν μὲς
στὰ κολοκύθια. Καὶ οἱ Ἰταλοὶ ἔλεγαν: «Μπό-
νο Γκρέκο, μπόνο Γκρέκο» καὶ ἅπλωναν τὰ
χέρια τους γιὰ νὰ πάρουν τὰ καρύδια, ποὺ
τοὺς μοίρασα. Πέρασαν 2-3- μέρες καὶ μᾶς
ἒπιασε καὶ ἐμᾶς μιὰ πείνα καὶ εἴχαμε νὰ φᾶμε
8 ἡμέρες ψωμί. Οἱ δρόμοι εἶχαν κλείσει, δὲν
ὑπῆρχε τίποτα νὰ φᾶμε καὶ κοιμόμασταν νη-
στικοί. Ἤμουν τότε 21 ἐτῶν παιδί.
Γιὰ νὰ βγοῦμε ἀπὸ τὴ Βωβούσα, πήγαμε
Σαραντάπορο, Ἁλιάκμονα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πή-

25. 25
γαμε στὴν Κόνιτσα. Ἦταν γύρω στὶς 12 Νοεμ-
βρίου 1940. Ἐκεῖ ὁ μέραρχος Στήνοντας μᾶς
λέει ὅτι πρέπει νὰ ἀνοίξει ὁ δρόμος γιὰ νὰ
πιάσουμε τὸ Καλπάκι, γιατί ἀλλιῶς εἴμαστε
καταδικασμένοι νὰ πεθάνουμε ἀπὸ τὴν πεί-
να. Καὶ ὅταν μπήκαμε χαράματα στὴν Κόνι-
τσα, οἱ Ἰταλοὶ εἶχαν ἐγκαταλείψει τὰ πολυβο-
λεῖα τους καὶ εἶχαν ἀφήσει πίσω πάρα πολλὰ
λάφυρα. Καὶ θυμᾶμαι τότε, ὅταν ξημέρωσε
καλὰ, κάθε ἕνας-στρατὸς πολύς, τοῦ ἱππικοῦ
ἤμασταν ὅλοι-ἔψαχνε στὰ λάφυρα νὰ βρεῖ
τροφὴ νὰ φάει. Καὶ βρήκαμε κάτι γάλατα
καὶ κρέατα, κορνμπὶφ καὶ ἔδωσαν ἐντολὴ οἱ
ἀξιωματικοὶ νὰ μὴν τὰ πειράξει κανεὶς, νὰ μὴ
φάει, γιατί εἶναι δηλητηριασμένα. Ἐγὼ εἶχα
πάρει 15-20 κουτιὰ ἀπ‘ αὐτὰ, ἄνοιξα μὲ τὸ
ξιφάκι ἕνα κουτάκι καὶ εἶχε μέσα κρέας βοδι-
νό, μαλακὸ, ὡραῖο καὶ τὸ ἔφαγα πρωὶ-πρωί,
νύχτα ἀκόμη δὲν εἶχε ξημερώσει καλὰ, ἤπια
καὶ ἕνα γάλα. Δὲ μᾶς πείραξε τίποτα.
Ἐκεῖ στὴν Κόνιτσα ἦταν ἕνας ἀξιωματικὸς
ἱππίλαρχος - ταγματάρχης δηλαδὴ τοῦ ἱππι-
κοῦ-καὶ μᾶς μοίραζε γαλέτες ἰταλικὲς .Μᾶς
ἔδωσαν ἀπὸ 5 γαλέτες τὸν κάθε στρατιώτη
ὅπως ἤμασταν καβάλα στὰ ἄλογα. Τὴν Κό-
νιτσα οἱ Ἰταλοὶ τὴν ἔβαλαν φωτιά, καιγόταν
δηλαδὴ ὅταν πήγαμε. Μετὰ τὴν Κόνιτσα,
πηγαίνοντας πρὸς τὰ σύνορα, βρίσκεται τὸ
Μάζι, ὅπου ἔγιναν μεγάλες μάχες. Οἱ Ἰταλοὶ
ἦταν 4-5 μεραρχίες καὶ ἐμεῖς ἤμασταν ἡ με-
ραρχία τοῦ Ἱππικοῦ, τὸ 301 σύνταγμα πεζι-
κοῦ τῶν Τρικάλων καὶ ἄλλα 2-3 συντάγματα
καὶ ἔγιναν σκληρὲς μάχες. Ἀλλὰ οἱ Ἕλληνες
ἦταν πολὺ γενναῖοι καὶ ψύχραιμοι καὶ ἤθελαν
μὲ κάθε τρόπο νὰ ἀνοίξουν τὰ σύνορα ἀπὸ
ἐκεῖ καὶ νὰ βγοῦν στὸ Καλπάκι νὰ ἑνωθοῦν μὲ
τὰ ἄλλα στρατεύματα
ποὺ ὑπῆρχαν ἐκεῖ γιὰ νὰ
ὑπάρχει τροφὴ γιὰ τοὺς
στρατιῶτες. Ἡ πείνα
ἦταν τὸ χειρότερο πράγ-
μα. Μέσα στὰ δάση ποὺ
σταματοῦσαν τὰ ἄλογα
ποὺ ἦταν ὅλα ψηλὰ, δύο
μέτρα σχεδὸν ὕψος εἴχα-
νε, μεγάλα ἄλογα, ἔτρω-
γαν τοὺς κορμοὺς τῶν
δένδρων, τὶς φλοῦδες
τους ἀπὸ τὴν πείνα. Ἐκεῖ
στὸ Μάζι ἔγιναν σκληρὲς
μάχες. Οἱ τραυματίες καὶ
οἱ σκοτωμένοι Ἕλληνες
στρατιῶτες ἦταν πάρα
πολλοί. Ἐκεῖ σκοτώθηκε
ἕνας φίλος μου ὁ Νίκος
Μούλτζας καὶ ὁ Εὐγένιος Μπαλουκτσὴς στὸ
χωριὸ Λάιστρα. Αὐτὰ τὰ παιδιὰ ἦταν παλικά-
ρια 21 χρονῶν.
Ἀλλὰ εἶχε πολλοὺς στρατιῶτες προ-
παντὸς τὸ σύνταγμα τοῦ Ἱππικοῦ , τὸ δικό
μας, τὸ Γ΄ Σύνταγμα Ἱππικοῦ. Ἦταν πάρα
πολλοὶ Κρητικοί, τὸ μισὸ σύνταγμα περίπου.
Ἂν ἤμασταν 1.500 στρατιῶτες οἱ μισοὶ ἦταν
Κρητικοὶ ἀπὸ τὰ Χανιὰ, ἀπ΄ τὸ Ρέθυμνο, ἀπὸ
διάφορες πόλεις καὶ ἀπὸ χωριὰ τῆς Κρήτης.
Βγήκαμε στὰ σύνορα, σπάσαμε τὴ
γραμμὴ τῶν Ἰταλῶν- τότε αὐτοὶ εἶχαν συρ-
ματοπλέγματα 30-40 μέτρα καὶ εἶχαν ζώσει
ὅλα τὰ βουνὰ γερὰ μὲ συρματοπλέγματα-
καὶ περάσαμε τὰ σύνορα τὰ ἑλληνικὰ καὶ τὴ
γέφυρα τοῦ Μπουρζάνη ποὺ εἶναι στὰ σύνο-
ρα. Βγήκαμε ἀπὸ ἐκεῖ σιγὰ-σιγὰ ἀλλὰ μὲ μά-
χες τρομερές. Στὸ Μέτσοβο, στὴν Πρεμετή,
στὸ Λεσκοβίκι, στὸ Σέκο, ἐμεῖς ἤμασταν στὸ
κεντρικὸ μέτωπο. Κάναμε 72 ἡμέρες στὶς μά-
Ἑλληνομνημοσύνη

26. 26
Πατριδογνωσία
χες καὶ μετὰ μᾶς ἀντικατέστησαν ἐμᾶς τοῦ
ἱππικοῦ γιὰ ξεκούραση καὶ βάλαν ἄλλα τμή-
ματα στὴ θέση μας. Μετὰ περάσαμε ἀπὸ
τὸ Λεσκοβίκι, Ἐρσέκα, ἤρθαμε ἔξω ἀπὸ τὴν
Κορυτσά, καὶ περάσαμε στὴν Πλιάσα, ἕνα
χωριὸ πέρα ἀπὸ τὴν Κορυτσά. Τὸν Μάρτη
μήνα στρατοπεδεύσαμε στὸ χωριὸ Λάιστρα,
τὸ Ζιμπλάκι ἦταν ἐκεῖ κοντά. Ὅλο τὸ ἱππικὸ
σκορπίστηκε ἐκεῖ. Ἀφοῦ κάναμε στὸ μέρος
αὐτὸ κανένα μήνα περίπου ξεκούραση, μᾶς
πῆγαν μετὰ στὸ Μπόγρα-
δετς, στὴν Ὀχρίδα ἐκεῖ,
σ΄ ἕνα χωριὸ κοντὰ στὰ
ἀλβανικὰ σύνορα, ὅπου
ἦταν τὸ τριεθνές, τὰ σύ-
νορα Ἑλλάδας, Ἀλβανί-
ας, Σερβίας. Κάναμε ἐκεῖ
στὰ χαρακώματα καὶ στὰ
ὑψώματα.
Στὶς 6 Ἀπριλίου τὸ
1941 μᾶς χτύπησαν οἱ
Γερμανοὶ, καὶ ὁ ἑλληνικὸς
στρατὸς, τὸ ἱππικὸ ὅλο
ἔφυγε ἀπὸ τὴν Ἀλβανία κι
ἦρθε πρὸς τὴν Κορυτσὰ
καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πήραμε τὸν
δρόμο γιὰ τὴ Φλώρινα.
Ὅπως χτύπησαν τὴν
Ἑλλάδα οἱ Γερμανοὶ στὶς 6 Ἀπριλίου, τὴν ἴδια
ἡμέρα χτύπησαν καὶ τὴ Σερβία. Ὅταν φθά-
σαμε στὰ σύνορα τὰ ἑλληνικά, στὴ Φλώρινα,
καβάλα, μὲ τὰ σπαθιά μας, μὲ τὸν ὁπλισμό
μας, στρατὸς ὀργανωμένος πήγαμε πρὸς τὴ
μεριὰ τοῦ Πισοδερίου. Ἐκεῖ στὸ Πισοδέρι οἱ
Σέρβοι φεύγαν κακὴν κακῶς. Οἱ Σέρβοι ἀξιω-
ματικοὶ εἶχαν ἅμαξες καὶ ρωτοῦσαν ποῦ εἶναι
ἡ θάλασσα. Τὴ Μ. Δευτέρα ὀπισθοχωρήσαμε
ἀπὸ τὴ Φλώρινα καὶ πήγαμε γιὰ τὴν Καστο-
ριά. Μέσα ἀπὸ τὰ βουνὰ, τὸ Βίτσι ὅπως τὸ
λένε, βγήκαμε στὴν Καστοριὰ πρωί, χαράμα-
τα καὶ ἀρχίσαμε μάχες μὲ τοὺς Γερμανούς.
Αὐτοὶ εἶχαν μεγάλες δυνάμεις. Τὰ ἀεροπλά-
να τους ἰδίως ἦταν γύρω στὶς 2 τὸ μεσημέρι
χωρὶς ὑπερβολὴ 500 τὸν ἀριθμὸ καὶ συνεχῶς
μᾶς βομβάρδιζαν, μ΄αὐτὰ τὰ στούκας ποὺ
μούγκριζαν. Ὁ Θεὸς νὰ φυλάξει οἱ νέοι μας
νὰ μὴ τὰ δοῦν αὐτά. Καὶ σκοτωθήκανε ἐκεί-
νη τὴ μέρα πολλὰ παιδιὰ ἀπὸ τὸ ἱππικὸ καὶ
ἀπὸ ἄλλα συντάγματα. Τὸ βαρὺ πυροβολικὸ
τῶν Ἑλλήνων ἦταν ἐκεῖ, αὐτοὶ βομβάρδιζαν.
Αὐτὰ γίνονταν Μ. Τρίτη. Ἐγὼ τότε ἤμουν δε-
κανέας καὶ ἤμασταν δέκα στρατιῶτες σ΄ ἕνα
πολυβολεῖο, ποὺ ἦταν ὅλο ἀπὸ πέτρα, σωστὸ
φρούριο. Μπήκαμε μέσα καὶ αὐτὸ κουνιόταν.
Κατέβηκαν τότε χαμηλὰ τὰ ἀεροπλάνα καὶ
πυροβολοῦσαν μὲ τὰ πολυβόλα οἱ Γερμανοί.
Δόξα τῷ θεῷ γλυτώσαμε ἐκείνη τὴν ἡμέρα. Τὸ
βράδυ, ὥρα 9, πιαστήκαμε αἰχμάλωτοι ἀπὸ
τοὺς Γερμανούς. Μᾶς συγκέντρωσαν ὅλους,
μᾶς πῆγαν σ΄ ἕνα σχολεῖο ἐκεῖ ἔξω καὶ κατὰ
τῆς 10 μ.μ ξεκινήσαμε νὰ πᾶμε στὸ Ἀμύνταιο,
60 χιλιόμετρα πορεία μὲ τὰ πόδια. Μᾶς συ-
νόδευαν Γερμανοί, αὐτοὶ καβάλα στὰ ἄλογά
τους, ἐμεῖς τὰ ἄλογα τὰ ἀφήσαμε πίσω. Ἀπ΄
τὸ Ἀμύνταιο θὰ πηγαίναμε στὴ Φλώρινα ποὺ
εἶναι ἄλλα 60 χιλιόμετρα. Στὴ Φλώρινα τὴν
ἄλλη μέρα, μᾶς ἔκλεισαν σ΄ ἕνα στρατόπεδο
στὸ κέντρο τῆς πόλεως. Ἐκεῖ εἶχε Νεοζηλαν-
δοὺς αἰχμαλώτους, Αὐστραλοὺς, Ἐγγλέζους,
Καναδούς, μεταξὺ αὐτῶν ἤμουν καὶ ἐγὼ καὶ
ἄλλα παιδιὰ τοῦ Γ΄ Συντάγματος ἱππικοῦ.
Ἀπὸ ἐκεῖ μᾶς πῆγαν στὴ Γεωργικὴ Σχολὴ στὴ
Φλώρινα σ΄ ἕνα στρατόπεδο καὶ μᾶς ἔκλει-
σαν γιὰ 12 ἡμέρες. Μετὰ τὸ Πάσχα, ἄφησαν
κάποιους, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἐγὼ, ἐλεύ-
θερους.