Η ¨ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ¨ ΣΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΟ ΕΝΔΕΚΑΡΟ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ¨ΕΡΩ¨ – ( ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012). ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΤΩΡΑ ΣΤΗΝ ΟΘΟΝΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΑΣ. ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Γραφεῖα Θεσσ/νίκης: Μοναστηρίου 225, Μενεμένη, 54628 τηλ: 2310552207, τηλεομοιότυπο: 2310552209 Γραφεῑα Ἀθηνῶν: Πανεπιστημίου 34 καί Ἱπποκράτους γωνία, Στοά Παλλάδος 10679, 2ος ὄροφος, τηλ.2105227967 καί Πανεπιστημίου 39, Στοά Πεσματζόγλου 10679, 5ος ὄροφος, τηλ.2106930355 http://www.enromiosini.gr/

1. ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 / ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗς-ΠΡΟΒΟΛΗς ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ
ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΤΟ ΓΡΑΦΟΥΝ:
ΣΕΒ. Μητροπολίτης Λαρίσης & Τυρνάβου κ. ΙΓΝΑΤΙΟΣ, ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ
ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥ, ΑΡΧΙΜ. ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΕΦΑΛΛΟΠΟΥΛΟΣ, π. ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΝΙΚΑΣ,
π. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ, ΠΕΛΑΓΙΔΗΣ ΣΤΑΘΗΣ, ΜΑΣΤΟΡΟΚΩΣΤΑ-
ΖΕΛΛΙΟΥ ΕΡΑΤΩ, ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ, ΠΕΡΣΥΝΑΚΗΣ
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, ΠΟΝΗΡΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, ΧΑΣΑΝΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΕΥΘΥΜΙΟΥ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ, ΜΑΣΣΑΡΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΜΠΟΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΣΚΟΝΤΖΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ,
ΛΕΤΗ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ, ΝΑΖΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΣΙΔΗΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΒΙΛΛΙΩΤΗΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΚΑΤΣΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ, ΤΣΑΚΤΣΙΡΑ ΜΑΡΙΑ

2. 1
ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΕΚΔΟΤΗΣ
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ
-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ KATA TON ΝΟΜΟ
Παπαδόπουλος Θεόφιλος, Πρόεδρος
Τηλ.: 6985 085 012
ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ
Βιλλιώτης Γεώργιος
Θανάσουλας Δῆμος
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ ΤΕΥΧΟΥΣ
Παπαδόπουλος Θεόφιλος
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
Βιλλιώτης Γεώργιος
Τζίκα Δήμητρα
Στεργιούλης Χαράλαμπος
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ-ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ
Ἀνανιάδης Γεώργιος, gmjv2012@gmail.com
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ
Ἰωαννίδου Μαρία, Τηλ.: 2310 552 207
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ντάνη Ἐλευθερία, Τηλ. 2310 552713
Τηλεομοιότυπο: 2310 552209
ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΑΘΗΝΑΣ
Καπετάνιου Ἀγγελική,
Τηλ. & Τηλεομοιότυπο 210 5227967,
Τηλ.210 6930355
EΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ
Ἐσωτερικοῦ: 20 Εὐρώ, Ἐξωτερικοῦ: 40 Εὐρώ
ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ
Eurobank, BIC: EFGBGRAA
IBAN: GR4002603220000140200352972
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
Γραφεῖα Θεσσαλονίκης:
Μοναστηρίου 225, Μενεμένη, 54628
Τηλ: 2310 552207, Τηλεομοιότυπο: 231 0552209
Γραφεῖα Ἀθηνῶν:
Πανεπιστημίου 34 & Ἱπποκράτους γωνία, Στοὰ
Παλλάδος, 10679, 2ος ὄροφος, Τηλ.210 5227967
& Πανεπιστημίου 39, Στοὰ Πεσματζόγλου
10679, 5ος ὄροφος, Τηλ.210 6930355
Ἱστοσελίδα: www.enromiosini.gr
Ἠλεκτρ.ταχυδρομεῖο:contact@enromiosini.gr
ISSN: 1792-2828
Οἱ συγγραφεῖς τῶν ἄρθρων φέρουν
τὴν εὐθύνη γιὰ τὶς ἀπόψεις τους.
ΤΕΥΧΟΣ ΑΡ. 11/ ΙΟΥΛΙΟΣ -ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ TOY ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ
ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
EΚΔΟΤΙΚO ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ζοῦμε σὲ μία ἐποχὴ ποὺ χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὴν
κρίση τῶν ἀξιῶν καὶ ἀπὸ τὴν ἀμφισβήτηση θεμελιωδῶν
ἱστορικῶν καὶ παραδοσιακῶν ἀρχῶν τοῦ λαοῦ μας. Σὲ μία
ἐποχή, κατὰ τὴν ὁποία ὅλο καὶ περισσότεροι Ἕλληνες
ἀναμένουν καὶ ἀπαιτοῦν ἀπὸ τοὺς πνευματικοὺς ἀνθρώ-
πους νὰ λάβουν θέση καὶ νὰ ἀντισταθοῦν μὲ θάρρος σὲ
κείνους ποὺ ξεριζώνουν καθημερινὰ τὶς ρίζες τοῦ Ἔθνους
μας.
«Ὅταν οἱ λαοὶ ἀποκόπτωνται ἀπὸ τὶς ρίζες τους καὶ τὸ
παρελθόν τους ἀδυνατοῦν νὰ κατανοήσουν τὸ παρόν».
Πολλοὶ ἤμασταν κάποτε οἱ Ρωμηοί. Πῶς λιγοστέψαμε
ἔτσι; Τελείωσαν οἱ παλαιοὶ ἐκεῖνοι πληθωρικοὶ Ἕλληνες.
Δὲν τοὺς βρίσκεις πιά.
Δὲν εἶναι τόσο οἱ γενοκτονίες, οἱ πόλεμοι καὶ οἱ ἐξαν-
δραποδισμοί. Τὸ Ρωμαίικο ἁλώθηκε ἐκ τῶν ἔσω.
Λιγόστεψαν ἐπικίνδυνα οἱ γιαγιάδες μὲ τὸ βροχερὸ
δειλινὸ τοῦ Βοσπόρου ἀποτυπωμένο στὰ μελαγχολικὰ
ματόφρυδά τους. Ἔσβησε τὸ καλοσυνάτο νάζι καὶ τὸ
γλυκὺ χαμόγελο τῆς Ἰωνίας καὶ τῆς εὐρύτερης καθ' ἡμᾶς
Ἀνατολῆς. Ἐξαφανίσθηκαν οἱ θεριακλῆδες ἐκεῖνοι Κρῆτες,
οἱ γεροδεμένοι εὐπρεπεῖς Μανιάτες, οἱ αὐθόρμητοι Πό-
ντιοι, οἱ ντόμπροι Μακεδόνες, οἱ μπεσαλῆδες Ἠπειρῶτες,
οἱ ἀνδρειωμένοι Ἀρβανίτες, οἱ ἁγνοὶ καὶ ἄδολοι χωρικοὶ
Κύπριοι, οἱ ἀγαθοὶ σὰν τὰ ζωάκια τοῦ Θεοῦ Θρακιῶτες.
Τὸ σαρωτικὸ κύμα τοῦ πρόσκαιρου εὐδαιμονισμοῦ καὶ
τῆς παγκόσμιας ἰσοπέδωσης κατάφερε λοιπὸν νὰ τὰ πνίξη
ὅλα στὸ πέρασμά του. ΟΛΑ;
Τὸ πιὸ σημαντικὸ δὲν εἶναι ἡ εὐμάρεια καὶ ἡ καλοπέ-
ράση, ἀλλὰ ἡ ΨΥΧΗ μας. Δώσαμε τὰ πρωτοτόκια ἔναντι
πινακίου φακῆς. Ξεχάσαμε τοὺς προγόνους μας ποὺ μὲ
ὅπλο τὸν Χριστὸ ἀγωνίζονταν ξυπόλυτοι καὶ κέρδιζαν.
ΓΙΑΤΙ;
Γιατί τοὺς ἐπιτρέψαμε νὰ μᾶς χαλάσουν καὶ νὰ μᾶς
μεταλλάξουν;
Ἦρθε ὅμως ἡ ὥρα νὰ ξαναγίνουμε ΡΩΜΗΟΙ. Νὰ ἀπο-
κτήσουμε ξανὰ τὰ συμβόλαια τῆς αἰωνιότητας· τὶς μυριά-
κριβες ψυχές μας. Μόνο τὸ ζωντάνεμα τοῦ θησαυροῦ τῶν
ἁγιοτικῶν παραδόσεών μας, τοῦ μόνου ἀληθινοῦ θησαυ-
ροῦ ποὺ συνδέεται μὲ τὰ ἤθη, τὰ ἔθιμα, τοὺς ἀγαπημένους
Ἁγίους καὶ τὴν καλοσύνη τῶν ἰδιαίτερων τῆς καθ' ἡμᾶς
Ἀνατολῆς πατρίδων μας ΑΞΙΖΕΙ!
Ἡ παράδοση λειτουργεῖ ὡς δεξαμενὴ ἀντλήσεως πεί-
ρας, γνώσης, ἀξιῶν καὶ ἀρχῶν ἀναγκαίων στὴ διαμόρφω-
ση κοινοτήτων μὲ ὀργανωμένες δομές, πνευματικὴ καὶ
ἠθικὴ συνοχὴ καὶ συνακόλουθα σὲ αὐτὴν βασίζεται ἡ
διατήρηση τῆς ταυτότητας, ἡ ἐπιβίωση καὶ ἡ προοπτικὴ
ἑνὸς λαοῦ.
«Στὸ μετερίζι τσ' ἀνθρωπιᾶς καὶ στσῆ τιμῆς τὸ χρέος,
ἐκιὰ θὰ στέκω ν' ἀπαντῶ, κι ἂς εἶμαι ὁ τελευταῖος.
Καράβι κάμω τὴν καρδιά, μὲ τὸν Χριστὸ κατάρτι,
κι ἁπλώνω σίγουρο πανί, τὸν νοῦ μου τὸν ἀντάρτη!».

3. 2ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ι ουλιου - σεπτεμβριου 2 0 1 2
ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΤΡΙΜΗΝΟΥ
σ. 4
σ. 6
σ. 10
σ. 15
σ. 18
σ. 22
σ. 24
σ. 31
σ. 33
«ΠΕΡΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΩΝ»
Σεβ. Μητροπολίτου Λαρίσης καὶ Τυρνάβου
κ. Ἰγνατίου
ΥΠΕΡΕΒΗΣΑΝ ΤΟ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ
Ἀρ­χιμ. Νι­κο­δή­μου Καν­σί­ζο­γλου
TΟ ΠΛΗΡΩΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
ΚΑΙ Η ΕΣΧΑΤΗ ΗΜΕΡΑ
π. Κωνσταντίνου Πετράκη
ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΙΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Ἐμμανουήλ Περσυνάκη
ΠΑΤΗΡ ΛΕ­Ω­ΝΙ­ΔΑΣ
Λέτη Αικατερίνης
ΤΟ ΠΕΤΡΑΧΗΛΙ
ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΡΗΣΙΑ
Παπα-Ἐφραίμ Κατουνακιώτη
ΚΡΥΠΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ
Βα­σι­λε­ί­ου Εὐ­στρ. Ναζλῆ­
ΔΥΟ «ΞΕΧΑΣΜΕΝΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ»
Ἐ­πι­μέ­λεια: Ἰ­ω­άν­νου Δρούγ­κα
Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Λάμ­πρου Κ. Σκόν­τζου
ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ-ΝΕΟΤΗΤΑ
ΓΛΩΣΣΑ
σ. 38
σ. 44
σ. 52
ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ
Ἀρχιμ. Κυρίλλου Κεφαλλόπουλου
ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ
Βαρβάρας Καλογεροπούλου-
Μεταλληνοῦ
Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ
Μαρίας Τσακτσίρα
TΟ ΠΛΗΡΩΜΑ
ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
ΚΑΙ Η ΕΣΧΑΤΗ ΗΜΕΡΑ
π. Κωνσταντίνου Πετράκη
Σελ.10
ΥΠΕΡΕΒΗΣΑΝ
ΤΟ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ
Ἀρ­χιμ. Νι­κοδή­μου
Καν­σί­ζο­γλου
Σελ.6
ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΙΝ
ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Ἐμμανουήλ Περσυνάκη
Σελ.15
ΚΡΥΠΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ
Βα­σι­λε­ί­ου Εὐ­στρ. Ναζλῆ­
Σελ.24
ΤΟ ΜΕ­ΓΑ­ΛΕΙ­Ο
ΚΑΙ Η ΚΑ­ΤΑ­ΣΤΡΟ­ΦΗ ΤΗΣ
ΕΛ­ΛΗ­ΝΙ­ΚΗΣ ΓΛΩΣ­ΣΑΣ
Δρ. Ἐ­ρα­τῶς Μα­στο­ρο­κώ­στα-
Ζέλλιου
Σελ.60
σ. 60
σ. 67
σ. 71
ΤΟ ΜΕ­ΓΑ­ΛΕΙ­Ο ΚΑΙ Η ΚΑ­ΤΑ­ΣΤΡΟ­ΦΗ
ΤΗΣ ΕΛ­ΛΗ­ΝΙ­ΚΗΣ ΓΛΩΣ­ΣΑΣ
Δρ. Ἐ­ρα­τῶς Μα­στο­ρο­κώ­στα- Ζέλλιου
ΤO ΔΙ­ΔΑ­ΣΚΑ­ΛΙ­ΚO A­ΞI­Ω­ΜΑ
Ἰ­ω­άν­νη Ἐλ. Σι­δη­ρᾶ
ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ
Γεωργίου Βιλλιώτη

4. 3
ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
ΒαρβάραςΚαλογεροπούλου-
Μεταλληνοῦ
Σελ.44
ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΨΙΣ
Γεωργίου Βιλλιώτη
Σελ.71
ΤΟ ΣΟΥ­ΛΙ ΧΘΕΣ
ΚΑΙ ΣΗ­ΜΕ­ΡΑ
π. Λεωνίδα Νίκα
Σελ.77
Η ΔΟΥΛΕΙΑ
ΤΩΝ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΩΝ
ΑΝΑΓΚΩΝ
Γε­ωρ­γί­ου Μπό­κα
Σελ.92
Ο ΜΟΥ­ΣΙ­ΚΟ­ΔΙ­ΔΑ­ΣΚΑ­
ΛΟΣ ΓΕΡΩΝ ΜΕ­ΛΕ­ΤΙ­ΟΣ
ΣΥ­ΚΙ­Ω­ΤΗΣ
Χασανίδη Ἰωάννη
Σελ.99
σ. 84
σ. 92
σ. 96
σ. 99
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΙΣ ΡΙΖΕΣ
ΤEΧΝΗ
σ. 120
ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
ΔΕΛΤΙΑ ΤΥΠΟΥ
ημερίδα: «επιστροφηστηνυπαιθρο»
30 ιουνιου 2012
ημερίδα: «Σύγχρονη κρίση.
Σκέψεις και εξοδος απ' αὐτήν»
20 Οκτωβρίου 2012
ΕΥΕΞΙΑ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΒΙΟΤΗΤΑ
Θε­ο­δώ­ρου Κατ­σῆ
Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΛΑΣΜΑΤΙΚΩΝ
ΑΝΑΓΚΩΝ
Γε­ωρ­γί­ου Μπό­κα
ΠΡΟΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ
Ἀναστασίας Εὐθυμίου
Ο ΜΟΥ­ΣΙ­ΚΟ­ΔΙ­ΔΑ­ΣΚΑ­ΛΟΣ
ΓΕΡΩΝ ΜΕ­ΛΕ­ΤΙ­ΟΣ ΣΥ­ΚΙ­Ω­ΤΗΣ
Ἰωάννη Χασανίδη
σ. 106
ΙΜΒΡΟΣ ΚΑΙ ΤΕΝΕΔΟΣ
Στάθη Πελαγίδη
ΤΟ ΣΟΥ­ΛΙ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗ­ΜΕ­ΡΑ
π. Λεωνίδα Νίκα
ΟΙ ΠΑΡΕΛΑΣΕΙΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΑΤΗ
ΣΥΝΗΘΕΙΑ ΤΟΥ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Εὐάγγελου Στ. Πονηροῦ
σ. 74
σ. 77
σ. 81
ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΟΜΑΔΑ ΔΟΓΜΑΤΙΚΗΣ
ΕΡΕΥΝΑΣ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ
ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
ΤΟ ΤΑΜΑ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
ΜΕΛΕΤΗΣ «ΦΕΡΩΝ-ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ-
ΡΗΓΑ»
ΕΙΚΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ
Η ΕΛΛΑΔΑ ΠΟΥ ΑΝΘΙΖΕΙ
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ
Η ΦΕΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ
ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΤΟΥ ΚΑΛΥΤΕΡΟΥ ΝΕΟΥ
ΕΡΕΥΝΗΤΗ
Ο «ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ» ΕΡΧΕΤΑΙ
ΕΙΔΗΣΕΙΣ
σ. 102 ΡΩΜΑΙΪΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Δημητρίου Μασσαρᾶ
ΙΣΤΟΡΙΑ

5. 4
ορθοδοξα
πνευματικα θεματα
«ΠΕΡΙΜΕΤΑΦΡΑΣΕΩΝ»
«Ἰδίως κατὰ τὰς πανεκλάμπρους
ἡμέρας ταύτας...»
Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Λ
υποῦμαι πάρα πολὺ γιὰ τὸ μεγά-
λο θέμα ποὺ προέκυψε ἐσχάτως.
Στενοχωριέμαι εἰλικρινὰ καὶ διε-
ρωτῶμαι πῶς προέκυψε, ὡς μὴ ὤφειλε,
τὸ μεγάλο θέμα τῆς μεταφράσεως τῶν
λειτουργικῶν κειμένων. Αἰσθάνομαι
ὅτι πνίγομαι. Αἰσθάνομαι ὅτι μοῦ κό-
βουν τὴν πηγὴ τοῦ δροσεροῦ νεροῦ ποὺ
ρέει ἄφθονο γιὰ νὰ ξεδιψάη τὶς ἀθάνα-
τες ψυχές μας. Καὶ στενοχωριέμαι πρὸ
πάντων, γιατὶ δὲν θἄθελα νὰ εὑρεθῶ
συμμέτοχος σὲ μία τέτοια ἀλλοίωσι τοῦ
ἁγιοπατερικοῦ καὶ ὑμνολογικοῦ μας
πλούτου. Αὐτοῦ ποὺ ἄρδευσε καὶ πότισε
γενεὲς γενεῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν
σ' ὅλα τὰ μήκη καὶ τὰ πλάτη τῆς γῆς.
Αἰσθάνομαι πὼς θὰ κολληθῆ ἡ γλώσσα
μου στὸ λάρυγγά μου, ἐὰν λησμονήσω
τὴν Ἱερουσαλήμ. Μοῦ φαίνεται πὼς
δὲν θὰ μποροῦσα νὰ ζήσω χωρὶς ὅλον
αὐτὸν τὸν ὑμνολογικὸ διάκοσμο τῆς
Θείας Λατρείας τῆς Ἐκκλησίας μας. Τί
νὰ πρωτοερανισθῶ ἀπὸ τὶς λειτουργικές
μας δέλτους καὶ ἀπ' τὴν Ὑμνολογία μας
γιὰ νὰ συγκινήσω τοὺς τολμητίες; Τὶς
ἁγιαστικὲς Εὐχὲς τῆς Θείας Λειτουργίας
τοῦ Μ. Βασιλείου καὶ τοῦ ἱ. Χρυσοστό-
Σεβ. Μητροπολίτου
Λαρίσης καὶ Τυρνάβου
κ. Ἰγνατίου

6. 5
μου; Τὴν Ὀκτώηχό μας; Τὴν Μεγάλη μας
Ἑβδομάδα; Τί; Τί ἀπ' ὅλα; Ὡς κι αὐτὴ
ἡ ἐξόδιος Ἀκολουθία μας εἶναι ποίημα
Κατανυκτικὸ μὲ διαστάσεις θεολογικές,
σωτηριολογικές. Πῶς ἄραγε θἆναι αὐτὰ
μεταποιημένα; Σὲ ποιά γλώσσα καὶ γιὰ
ποιούς; Κλάψαμε καὶ στενάξαμε ὅταν ἔγι-
νε αὐτὴ ἡ πρὸ ὀλίγων ἐτῶν πιλοτικὴ δο-
κιμὴ τῆς μεταφράσεως τῶν κειμένων τῆς
Θείας Λειτουργίας, τοῦ Ἀποστόλου καὶ
τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου. Καὶ δόξα τῷ Θεῷ,
ὁ Κύριος «ἐξήγαγεν
ἡμᾶς εἰς ἀναψυχήν».
Καὶ μάλιστα τότε
ἦταν μόνον μία ἐπὶ
πλέον ἀνάγνωσις τῶν
κειμένων καὶ στὰ
νεοελληνικά. Τώρα
ὅμως, ἀποτολμᾶται
μία ἐκ θεμελίων ἐκρί-
ζωσις ὅλων αὐτῶν
γιὰ τὰ ὁποῖα πρέπει
μόνον νὰ καυχώμεθα.
Τώρα δυστυχῶς, ἀπο-
τολμᾶται μία ἀπαξίω-
σις τοῦ πνευματικοῦ
αὐτοῦ θησαυροῦ, ὁ
ὁποῖος ἀναβιβάζει σὲ
ὕψος τὴ γλώσσα μας,
καταξιώνει τὸ ἔθνος
μας, κι ὅλες τὶς ὁμόδοξες ἑλληνόφωνες
Ἐκκλησίες μας, καὶ ὡραΐζει τὴν Θεία μας
Λατρεία. Καὶ μάλιστα τὸ τολμοῦν αὐτὸ
πρόσωπα ποὺ ξέρουν πολὺ καλὰ τὴν
ἀξία τῶν κειμένων ποὺ ἀλλοτριώνουν
καὶ εὐτελίζουν. Ποιός μπορεῖ νὰ σταθῆ
δίπλα στοὺς Μεγάλους Πατέρες μας γιὰ
νὰ γράψη Θεία Λειτουργία ἀντάξια τῆς
ἰδικῆς των; Ποιός μπορεῖ νὰ ἀρθῆ σ' αὐτὸ
τὸ ὕψος, ὥστε νὰ ἀγνοήση τοὺς μεγάλους
μας Ὑμνογράφους Πατέρες; Πῶς φθάσα-
με ἀλήθεια ἐμεῖς ποὺ πρέπει πρὸ πάντων
ἐμεῖς νὰ κλίνουμε γόνυ ἐνώπιον τοῦ
μεγαλείου τῆς Θείας Λατρείας, νὰ ὑψώ-
σουμε ἀνάστημα καὶ νὰ μὴν ὑποτασσό-
μαστε σ' αὐτὸ ποὺ τόσο εὐεργετικὰ μᾶς
προσφέρθηκε; Μπορεῖ μία μόνη πέννα
νὰ πιστέψη ὅτι μπορεῖ νὰ ἀντικαταστή-
ση τόσους πολλοὺς δογματικοὺς Πατέρες
καὶ Μητέρες Ὑμνογράφους τῆς Ἁγίας μας
Ἐκκλησίας; Δὲν εἶναι αὐτὸ πλάνη; Καὶ
πρὸ πάντων διερωτῶμαι, ἔχουμε τὸ δικαί-
ωμα νὰ ἐπιδοθοῦμε σ' αὐτὴ τὴν παράτολ-
μη πρωτοβουλία; Ὄχι βέβαια. Δὲν φθάνει
ἕως αὐτοῦ τοῦ σημείου ἡ αὐθεντία μας
μέσα στὴν Ἐκκλησία, ὥστε νὰ ἀποφασί-
ζουμε μονότροπα θεμελιώδη πράγματα
Πίστεως ποὺ ἔχουν σωτηριολογικὸ κό-
στος στὴν ζωὴ τῶν πιστῶν μας καὶ ποὺ
μπορεῖ νὰ ὁδηγήσουν σὲ διαιρέσεις μὲ
ἀπρόβλεπτες συνέπειες. Κάνω ἔκκλησι
καὶ παρακαλῶ θερμὰ ὅσους Πατέρες καὶ
Ἀδελφοὺς Ἀρχιερεῖς καὶ Ἱερεῖς πίστεψαν
ὅτι δικαιοῦνται αὐτὴν τὴν ἀλλαγὴ κι
ὅσους τὴν τόλμησαν ἤδη, νὰ «ἀνακάμ-
ψουν πρύμναν», γιὰ νὰ μὴ δεχθοῦμε πάλι
κανένα γερὸ ράπισμα ἀπ'τὸ πλήρωμα τῆς
Ἐκκλησίας, τὸ ὁποῖο εἶναι πλέον ἢ βέ-
βαιο ὅτι θὰ τὸ ἐμέση αὐτὸ τὸ στυφὸ καὶ
ἄγουρο φροῦτο, καὶ μαζὶ μ' αὐτὸ θὰ μᾶς
ἀπορρίψη κι ἐμᾶς καὶ θ' ἀπαξιώση γι'
ἄλλη μία φορὰ κι ἐμᾶς ποὺ κληθήκαμε
νἄμαστε οἱ θεματοφύλακες αὐτῶν._
Ὁ ὅσιος Ρωμανὸς ὁ Μελωδός «δέχεται θαυματουργικῶς μέσῳ
τῆς Θεομήτορος τὴν χάριν τοῦ συνθέτειν Κοντάκια.»
Μικρογραφία ἀπὸ τὸ Μηνολόγιον Βασιλείου Β΄.

7. 6
Α. Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΡΤΥΡΩΝ
ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ
ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΙΝΑ
ΜΕ ΤΗ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΕΠΟΧΗ
1. Μι­ὰ πο­λὺ ση­μαν­τι­κὴ πα­ρα­τή­ρη­
ση ποὺ πρέ­πει νὰ κά­νου­με σχε­τι­κὰ μὲ
τὴν ἐ­πο­χὴ τῶν Ἁ­γί­ων Μαρ­τύ­ρων, αὐ­
τῶν πού ἀ­να­δεί­χθη­καν κα­τὰ τοὺς πρώ­
τους δι­ωγ­μούς, εἶ­ναι πὼς ἔ­ζη­σαν καὶ
ἔ­δω­σαν τὴ μαρ­τυ­ρί­α τους σὲ μι­ὰ ἐ­πο­χὴ
κα­τὰ τὴν ὁ­ποί­α τὸ θρη­σκευ­τι­κό, τὸ πο­
λι­τι­κὸ καὶ τὸ κοι­νω­νι­κὸ κα­τε­στη­μέ­νο
ἦ­ταν θε­ο­ποι­η­μέ­να. Αὐ­τὸ ση­μαί­νει ὅ­τι
κα­νεὶς δὲν μπο­ροῦ­σε νὰ ἀμ­φι­σβη­τή­σει
τοὺς εἰ­δω­λο­λα­τρι­κοὺς θε­οὺς καὶ νὰ ἀ­κο­
λου­θή­σει ἐ­λεύ­θε­ρα καὶ δη­μό­σι­α τὴ δι­κή
του προ­σω­πι­κὴ πί­στη καὶ θρη­σκευ­τι­κὴ
συ­νεί­δη­ση. Αὐ­τὸ δηλ. ποὺ ἐ­μεῖς μὲ σύγ­
χρο­νους ὅ­ρους ὀ­νο­μά­ζου­με «ἐ­λευ­θε­ρί­α
θρη­σκευ­τι­κῆς συ­νει­δή­σε­ως» δὲν ὑ­πῆρ­χε
ἐ­κεί­νη τὴν ἐ­πο­χή. Ὅ­λοι ἔ­πρε­πε νὰ ὑ­πο­
τάσ­σον­ται στὴν πί­στη, εἰ­δω­λο­λα­τρί­α καὶ
δει­σι­δαι­μο­νί­α, τῆς αὐ­το­κρα­το­ρί­ας καὶ
τοῦ αὐ­το­κρά­το­ρα, ὁ ὁ­ποῖ­ος, ση­μει­ω­τέ­
ον, λα­τρευ­ό­ταν καὶ ὁ ἴ­δι­ος ὡς Θε­ὸς ἀ­πὸ
τοὺς ὑ­πη­κό­ους του. Ἐ­πι­πλέ­ον τὴ βού­
λη­ση, τὴ ζω­ή, τὴν πε­ρι­ου­σί­α καὶ γε­νι­κὰ
τὴν τύ­χη τῶν ἀν­θρώ­πων τὴν ἀ­πο­φά­σι­
ζε τὸ πο­λι­τι­κὸ σύ­στη­μα ποὺ στή­ρι­ζε τὸν
αὐ­το­κρά­το­ρα καὶ νο­μο­θε­τοῦ­σε κα­τὰ τὴ
δι­κή του βού­λη­ση. Τέ­λος, οἱ ἄν­θρω­ποι
ἦ­ταν χω­ρι­σμέ­νοι σὲ κα­τη­γο­ρί­ες, σὲ κά­
στες καὶ δὲν ἀν­τι­με­τω­πί­ζον­ταν μὲ ἰ­σο­
νο­μί­α καὶ δι­και­ο­σύ­νη, ἀλ­λὰ ἀ­νά­λο­γα μὲ
τὴν κα­τα­γω­γή, τὴν κοι­νω­νι­κὴ θέ­ση καὶ
τὴν πε­ρι­ου­σί­α ποὺ εἶ­χαν.
2. Εἶ­ναι ἀ­λή­θει­α πώς, ἂν προ­σέ­ξου­με
τὴ δι­α­δρο­μὴ τῆς ἱ­στο­ρί­ας τῆς ἀν­θρω­πό­
τη­τας, θὰ δι­α­πι­στώ­σου­με μὲ ἀρ­κε­τὴ εὐ­
κο­λί­α ὅ­τι ὅ­μοι­ες καὶ πα­ρό­μοι­ες θε­ο­ποι­ή­
σεις ὑ­πῆρ­ξαν πάν­το­τε. Ἐ­κτὸς ἀ­πὸ τὶς θε­
ο­ποι­ή­σεις τῶν δι­α­φό­ρων κα­τὰ και­ροὺς
εἰ­δώ­λων, τῆς κο­σμι­κῆς ἢ πο­λι­τι­κῆς ἐ­ξου­
σί­ας, τῶν κοι­νω­νι­κῶν θέ­σε­ων καὶ δι­α­
κρί­σε­ων, ἡ ἀν­θρω­πό­τη­τα γνώ­ρι­σε καὶ
γνω­ρί­ζει, τὴ θε­ο­ποί­η­ση τῆς οἰ­κο­νο­μί­ας,
τῆς ἐ­πι­στή­μης, τῆς τε­χνο­λο­γί­ας, τῆς πο­
λι­τι­κῆς, τοῦ πο­λι­τι­σμοῦ κ.λπ. Ἀ­κό­μη,
γνω­ρί­σα­με θε­ο­ποι­ή­σεις φυ­λῶν ἢ ἐ­θνῶν
(Ἀ­ρί­α φυ­λή, δυ­τι­κὸς πο­λι­τι­σμέ­νος ἄν­
θρω­πος), θε­ο­ποι­ή­σεις θρη­σκευ­τι­κῶν
θε­σμῶν (Πα­πι­σμὸς κ.τ.ὅ.), θε­ο­ποι­ή­σεις
τά­ξε­ως καὶ ἐ­λέγ­χου (ὑ­περ­δυ­νά­μεις καὶ
παγ­κό­σμι­α ἐ­πι­βο­λὴ «εἰ­ρή­νης» μὲ τὸ ἰ­τα­
μὸ δόγ­μα «ὁ σκο­πός ἁ­γι­ά­ζει τὰ μέ­σα», μὲ
«ἀν­θρω­πι­στι­κὲς βόμ­βες» κ.λπ.). Σὲ κά­θε
ἐ­πο­χὴ κυ­ρι­αρ­χοῦν κά­ποι­ες θε­ο­ποι­ή­σεις
ποὺ ὅ­μως πάν­το­τε ἔ­χουν ὡς πι­κρὸ καρ­
πὸ τὴν ἀ­πα­ξί­ω­ση τοῦ ἀν­θρώ­που καὶ τὴ
με­τα­τρο­πή του σὲ ἄ­βου­λο λά­τρη καὶ κα­
τα­πι­ε­σμέ­νο ὑ­πή­κο­ο τῶν δι­α­φό­ρων κα­τε­
στη­μέ­νων.
3. Σή­με­ρα, μά­λι­στα, ἂν προ­σέ­ξου­με
ἰ­δι­αί­τε­ρα, θὰ δι­α­πι­στώ­σου­με ὅ­τι οἱ συν­
θῆ­κες πα­λαι­ῶν ἐ­πο­χῶν μὲ τὶς δι­ά­φο­ρες
ΥΠΕΡΕΒΗΣΑΝ ΤΟ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ
ΟΙΜΑΡΤΥΡΕΣΔΙΔΑΣΚΟΥΝ ΤΗΝΕΛΕΥΘΕΡΙΑΤΟΥΗΘΟΥΣ
Ἀρ­χιμανδρίτου Νι­κο­δή­μου Καν­σί­ζο­γλου
ἱ­ε­ρο­κή­ρυ­κος Ἱ. Μη­τρο­πό­λε­ως
Ἐ­δέσ­σης, Πέλ­λης καὶ Ἀλ­μω­πί­ας

8. 7
θε­ο­ποι­ή­σεις τους, ἔ­χουν πολ­λὰ κοι­νὰ
ση­μεῖ­α μὲ τὸν δι­κό μας κό­σμο στὰ πα­
ρα­πά­νω κα­τε­στη­μέ­να. Ἐ­πι­πλέ­ον, ἡ δι­κή
μας ἐ­πο­χὴ πλά­ι στὶς πα­λαι­ό­τε­ρες θε­ο­ποι­
ή­σεις, πα­ρέ­τα­ξε καὶ ἕ­να πλῆ­θος ἄλ­λων
πε­ρισ­σό­τε­ρο αὐ­θαί­ρε­των καὶ ἐ­ξου­σι­α­
στι­κῶν. Ὁ Οἰ­κου­με­νι­σμός, ὁ Κρα­τι­σμὸς
καὶ ὁ Οἰ­κο­νο­μι­σμὸς εἶ­ναι τὰ βά­θρα καὶ
οἱ θε­ω­ρη­τι­κὲς βά­σεις πά­νω στὶς ὁ­ποῖ­ες
στη­ρί­ζον­ται καὶ ἀ­παι­τοῦν λα­τρεί­α τὰ
δι­ά­φο­ρα εἴ­δω­λα, ἡ αὐ­θαί­ρε­τη ἐ­ξου­σί­α
καὶ τὸ χρῆ­μα. Ἂν κά­ποι­ος, θέ­λον­τας νὰ
δι­α­τη­ρή­σει τὴν ἐ­λευ­θε­ρί­α τοῦ ἤ­θους
του, ἀν­τι­στα­θεῖ σὲ αὐ­τὲς τὶς ποι­κί­
λες θε­ο­ποι­ή­σεις, θὰ ἔρ­θει ἀν­τι­μέ­τω­πος
μὲ τοὺς ἐμ­πρό­σω­πους ἢ ἀ­πρό­σω­πους
ὑ­πη­ρέ­τες καὶ ὑ­πουρ­γούς των, οἱ ὁ­ποῖ­
οι θὰ ἐ­πι­χει­ρή­σουν νὰ ὑ­πο­χρε­ώ­σουν
κά­θε ἀν­τι­στε­κό­με­νο σὲ προ­σκύ­νη­ση,
ὑ­πο­τα­γὴ καὶ ἔ­λεγ­χο στὰ θε­ο­ποι­η­μέ­
να συ­στή­μα­τα. Γι­ὰ ὅ­λους τό­τε προ­κύ­
πτουν δύ­ο ἐ­πι­λο­γές: ἢ προ­σκυ­νοῦ­με
θυ­σι­ά­ζον­τας τὴ βα­σι­λι­κὴ (θε­ϊ­κή) μας
κα­τα­γω­γὴ ἢ γι­νό­μα­στε ἡ­ρω­ι­κοὶ μάρ­
τυ­ρες ἀ­να­μέ­νον­τας μὲ πί­στη τὴ μαρ­
τυ­ρί­α τοῦ Θε­οῦ ὑ­πὲρ ὑ­μῶν «Γί­νε­σθέ
μοι μάρ­τυ­ρες, καὶ ἐ­γὼ μάρ­τυς Κύ­ρι­ος
ὁ Θε­ός». Ἡσ. μγ΄, 9-24.
Β. Η ΥΠΕΡΒΑΣΗ
ΤΩΝ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΩΝ
1. Ἡ εἰ­δω­λο­λα­τρί­α ἀ­πο­τέ­λε­σε καὶ
ἀ­πο­τε­λεῖ ἕ­να θα­νά­σι­μο βρόγ­χο στὴ ζω­ὴ
τοῦ ἀν­θρώ­που. Οἱ ἅ­γι­οι Μάρ­τυ­ρες ἀ­πὸ
τοὺς πρώ­τους αἰ­ῶ­νες, ἀλ­λὰ καὶ κα­τό­
πιν μέ­χρι τὴν Τουρ­κο­κρα­τί­α, ἀλ­λὰ καὶ
πι­ὸ πρό­σφα­τα, στὶς λε­γό­με­νες χῶ­ρες τῆς
ἀ­να­το­λι­κῆς Εὐ­ρώ­πης, μπό­ρε­σαν μὲ με­
γά­λη γεν­ναι­ό­τη­τα νὰ δε­χθοῦν πολ­λοὺς
βρόγ­χους στὸν τρά­χη­λό τους, δὲν ἀ­νέ­
χθη­καν, ὅ­μως, μὲ τί­πο­τε τὸν βρόγ­χο τῆς
εἰ­δω­λο­λα­τρί­ας μὲ τὴν ὁ­ποι­α­δή­πο­τε μορ­
φή της. Τοῦ­το καὶ δι­ό­τι, ἂν τὸ σῶ­μα μας
δε­χθεῖ βρόγ­χο, ξί­φος, μά­χαι­ρα, σφαῖ­ρες
καὶ δη­λη­τή­ρι­α χά­ριν τῆς ἀ­λή­θει­ας, τῆς
δι­και­ο­σύ­νης καὶ τῆς πί­στε­ως, ὅ­λα γλυ­
καί­νουν καὶ ὑ­πο­φέ­ρον­ται. Ὅ­ταν, ὅ­μως,
ὁ βρόγ­χος πνί­γει τὴν πί­στη μας καὶ τὸ
ξί­φος σφά­ζει τὴν ἀ­ξι­ο­πρέ­πει­ά μας καὶ τὸ
δη­λη­τή­ρι­ο φαρ­μα­κώ­νει τὴν ψυ­χή μας,
δὲν μπο­ροῦ­με νὰ τὰ ἀ­νε­χθοῦ­με καὶ ἡρω­
ϊκῶς ἀν­τι­στε­κό­μα­στε. Αὐ­τὸ ἔ­κα­ναν πάν­
το­τε οἱ ἅ­γι­οι Μάρ­τυ­ρες. Δὲν ἀ­νέ­χθη­καν
νὰ χά­σουν τὴν ἀ­ξι­ο­πρέ­πει­α τῆς ψυ­χῆς
τους ὑ­πο­τασ­σό­με­νοι καὶ προ­σκυ­νών­τας
ὁ­ποι­ο­δή­πο­τε εἴ­δω­λο, ἀλ­λὰ ξε­πέ­ρα­σαν τὰ
ἀ­νό­σι­α θρη­σκευ­τι­κὰ κα­τε­στη­μέ­να τῆς
ἐ­πο­χῆς τους.
2. Οἱ πι­στοὶ στὸν Θε­ὸ ἄν­θρω­ποι, οἱ
γνή­σι­οι χρι­στι­α­νοί, πάν­το­τε ἀ­πο­τε­λοῦ­
σαν τὴν ψυ­χὴ τῆς πα­τρί­δας τους. Τὰ
ἔ­θνη καὶ τὰ γέ­νη με­γα­λουρ­γοῦ­σαν, ὅ­ταν
ἀν­θοῦ­σε ἡ πί­στη στὸν ἀ­λη­θι­νὸ Θε­ό. Καὶ
οἱ ἥ­ρω­ες τοῦ Ἔ­θνους ὑ­πῆρ­ξαν καὶ ἥ­ρω­
Τὸ μαρτύριο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Νέου,
Ἱ. Μονὴ Ἁγίου Γεωργίου Σουτσεάβα, Ρουμανία.

9. 8
ες τῆς Πί­στε­ως. Ἂς δι­α­βά­σου­με τὴν ἱ­στο­
ρί­α μας προ­σε­κτι­κά. Ὅ­σες φο­ρὲς οἱ ἄν­
θρω­ποι τοῦ Θε­οῦ ὑ­πο­χρε­ώ­νον­ταν νὰ
ὑ­πο­κύ­ψουν σὲ ἄ­νο­μες ἀ­πο­φά­σεις, ποὺ
ὑ­πα­γο­ρεύ­ον­ταν ἀ­πὸ ἕ­ναν ἀ­πρό­σω­πο
κρα­τι­σμὸ ἢ κά­ποι­ον δι­κτα­το­ρι­κὸ δι­ε­θνι­
σμό, τό­τε ἀν­τι­στέ­κον­ταν, μι­λοῦ­σαν, δι­α­
μαρ­τύ­ρον­ταν καὶ ἀ­να­δει­κνύ­ον­ταν ἥ­ρω­
ες. Θε­ω­ροῦ­σαν τὴ σι­ω­πὴ ἐ­νο­χὴ καὶ ἀ­να­
ξι­ο­πρε­πὲς βό­λε­μα. Ἀν­τί­θε­τα, ἂν κά­ποι­ες
φο­ρὲς ἔ­λει­ψαν οἱ ἥ­ρω­ες ἀ­πὸ μι­ὰ χώ­ρα,
αὐ­τὴ ἀ­πέ­μει­νε ὡς νε­κρὸς ποὺ ἀ­πο­συν­τί­
θε­ται καὶ ἀ­πο­φέ­ρει δυ­σω­δί­α, με­τα­τρά­πη­
κε σὲ ἕ­ναν ἠ­θι­κὸ βόρ­βο­ρο καὶ σὲ μί­α ἄ­νι­
κμη ἄμ­μο. Οἱ ἅ­γι­οι Μάρ­τυ­ρες ὅ­λων τῶν
ἐ­πο­χῶν κα­τε­νό­η­σαν πὼς ἡ ὁ­ποι­α­δή­πο­τε
κο­σμι­κὴ ἐ­ξου­σί­α, ὁ αὐ­το­κρά­το­ρας, ὁ βα­
σι­λι­άς, ὁ κά­θε φο­ρέ­ας ἐ­ξου­σί­ας δὲν μπο­
ρεῖ νὰ πά­ρει στὴ ζω­ὴ τοῦ ἀν­θρώ­που τὴ
θέ­ση τοῦ Θε­οῦ καὶ ὑ­πε­ρέ­βη­σαν κά­θε τέ­
τοι­α κα­τε­στη­μέ­νη θε­ο­ποί­η­ση.
3. Ὑ­πῆρ­ξε, ἄ­ρα­γε, ἐ­πο­χὴ ποὺ ἡ κοι­
νω­νι­κὴ κα­τα­ξί­ω­ση καὶ ἡ κο­σμι­κὴ ἐ­πι­
φά­νει­α νὰ μὴ γο­η­τεύ­ουν τὶς καρ­δι­ὲς τῶν
πε­ρισ­σο­τέ­ρων; Σί­γου­ρα ὄ­χι! Γι᾿αὐ­τὸ καὶ
πά­λι μι­λοῦ­με γι­ὰ ἕ­να ἰ­σχυ­ρὸ κα­τε­στη­μέ­
νο, ποὺ ὅ­μως καὶ αὐ­τό, μα­ζὶ μὲ τὰ ἄλ­λα,
τὸ ὑ­πε­ρέ­βη­σαν οἱ μάρ­τυ­ρες τοῦ Θε­οῦ.
Κά­θε ἄν­θρω­πος, ποὺ ἔν­τι­μα ἀ­πο­φα­σί­ζει
καὶ ἀ­να­λαμ­βά­νει τὴν πο­ρεί­α τοῦ εὐ­αγ­
γε­λι­κοῦ δρό­μου, θε­ω­ρεῖ τὴν κοι­νω­νι­κὴ
κα­τα­ξί­ω­ση καὶ τὴν κο­σμι­κὴ ὑ­πό­λη­ψη
με­γέ­θη μη­δα­μι­νὰ ἐ­νώ­πι­ον τῆς ἐ­σω­τε­
ρι­κῆς πα­ρου­σί­ας τοῦ Θε­οῦ. Αὐ­τὸς ποὺ
γεύ­ε­ται τὴ γλυ­κύ­τη­τα τῆς σχέ­σε­ως, τῆς
κοι­νω­νί­ας μὲ τὸν Θε­ό, εὔ­κο­λα κα­τα­φρο­
νεῖ τὰ πρό­σκαι­ρα καί, στοὺς πολ­λούς,
ἀ­γα­πη­τὰ καὶ πο­θη­τά. Οἱ μάρ­τυ­ρες τοῦ
Θε­οῦ θε­ω­ροῦ­σαν πάν­τα τὰ πα­ρερ­χό­με­
να ὡς μὴ ἔ­χον­τα ἀ­ξί­α καὶ χα­ρά. Ἔτ­σι νί­
κη­σαν τὴ θε­ό­τη­τα τῆς μα­ται­ο­δο­ξί­ας καὶ
τοῦ χρή­μα­τος.
Γ. ΜΗΝΥΜΑΤΑ
ΣΤΗ ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΕΠΟΧΗ
1. Δὲν θὰ κα­τα­φέρ­να­με νὰ ἐ­πι­ση­μά­
νου­με σὲ ποι­οῦ εἴ­δους κα­τε­στη­μέ­να καὶ
θε­ο­ποι­ή­σεις ὑ­πό­κει­ται ἡ ἐ­πο­χή μας. Καὶ
τοῦ­το, δι­ό­τι πρό­κει­ται μᾶλ­λον γι­ὰ μι­ὰ
ὑ­πο­δού­λω­ση σὲ ὅ­λα τὰ κα­τε­στη­μέ­να καὶ
τὶς θε­ο­ποι­ή­σεις, ὅ­σες ὑ­πῆρ­χαν ἀ­πὸ τὴν
ἀρ­χὴ τῆς ἱ­στο­ρί­ας τοῦ ἀν­θρώ­που. Ζοῦ­με
σὲ μι­ὰ ποι­κι­λώ­νυ­μη τρα­γι­κό­τη­τα. Προ­
σο­χὴ ὅ­μως! Κα­μμί­α τρα­γι­κό­τη­τα καὶ κα­
μμί­α θε­ο­ποί­η­ση δὲν εἶ­ναι ἀ­δύ­να­τον νὰ
ὑ­περ­βα­θοῦν. Μπο­ροῦ­με νὰ κα­τα­φέ­ρου­
με τὰ πάν­τα μὲ τὴ δύ­να­μη τῆς Πί­στε­ως
ἡ ὁ­ποί­α νι­κά­ει κά­θε κο­σμι­κὸ κα­τε­στη­μέ­
νο τὸ ὁ­ποῖ­ο φαν­τά­ζει ἀ­με­τά­θε­το καὶ ἀ­ξε­
πέ­ρα­στο. Στὸ κά­θε εἶ­δος εἰ­δω­λο­λα­τρί­ας,
ἂς ἀν­τι­τά­ξου­με τὴν Πί­στη μας καὶ θὰ
γκρε­μι­σθοῦν τὰ εἴ­δω­λα, ὅ­πως γκρε­μί­
ζον­ταν στὴν πα­ρου­σί­α τῶν μαρ­τύ­ρων
τοῦ Θε­οῦ. Μὴν ξε­χά­σου­με πο­τὲ πὼς οἱ
ἅ­γι­οί μας «δι­ὰ πί­στε­ως κα­τη­γω­νί­σαν­το
Οἱ πι­στοὶ στὸν Θε­ὸ ἄν­θρω­ποι, οἱ γνή­σι­οι χρι­στι­α­νοί,
πάν­το­τε ἀ­πο­τε­λοῦ­σαν τὴν ψυ­χὴ τῆς πα­τρί­δας τους.
Τὰ ἔ­θνη καὶ τὰ γέ­νη με­γα­λουρ­γοῦ­σαν,
ὅ­ταν ἀν­θοῦ­σε ἡ πί­στη στὸν ἀ­λη­θι­νὸ Θε­ό.
Καὶ οἱ ἥ­ρω­ες τοῦ Ἔ­θνους ὑ­πῆρ­ξαν καὶ ἥ­ρω­ες τῆς Πί­στε­ως.

10. 9
βα­σι­λεί­ας, εἰρ­γά­σαν­το δι­και­ο­σύ­νην, ἐ­πέ­
τυ­χον ἐ­παγ­γε­λι­ῶν, ἔ­φρα­ξαν στό­μα­τα λε­
όν­των, ἔ­σβε­σαν δύ­να­μιν πυ­ρός, ἔ­φυ­γον
στό­μα­τα μα­χαί­ρας, ἐ­νε­δυ­να­μώ­θη­σαν
ἀ­πὸ ἀ­σθε­νεί­ας, ἐ­γε­ν-
νή­θη­σαν ἰ­σχυ­ροὶ ἐν
πο­λέ­μῳ, πα­ρεμ­βο­λὰς
ἔ­κλι­ναν ἀλ­λο­τρί­ων»
(Ἑ­βρ. ι­α΄, 33-34).
2. Σκο­πὸς τῆς πο­
λι­τι­κῆς ὡς ὀρ­γά­νω­
σης τῆς δι­α­κυ­βέρ­
νη­σης μι­ᾶς χώ­ρας
δὲν πρέ­πει νὰ εἶ­ναι
ἡ ἰ­σο­πέ­δω­ση τοῦ ἀν­
θρώ­που, ἡ ἀ­πο­προ­
σω­πο­ποί­η­σή του, ἡ
με­τα­τρο­πή του σὲ
ἄ­ψυ­χο γρα­νά­ζι μι­ᾶς
ἀ­πρό­σω­πης μη­χα­
νῆς. Οἱ Χρι­στι­α­νοὶ
σέ­βον­ται τὴν ἐ­ξου­
σί­α, κα­θό­σον αὐ­τὴ
ὑ­πη­ρε­τεῖ καὶ βο­η­
θᾶ στὴν ἐ­λευ­θε­ρί­α
τοῦ αὐ­το­προσ­δι­ο­ρι­
σμοῦ τοῦ κα­θε­νός.
Ὅ­ταν, ὅ­μως, ὁ­ποι­
α­δή­πο­τε πο­λι­τι­κὴ
ἐ­ξου­σί­α με­τέρ­χε­ται
τὸ ἔρ­γο δη­μί­ου τῆς
ἐ­λευ­θε­ρί­ας τοῦ ἀν­
θρώ­που, πρω­τί­στως
τῆς ἐ­σω­τε­ρι­κῆς, οἱ
ἀ­ξι­ο­πρε­πεῖς ἄν­θρω­
ποι κα­ταγ­γέ­λουν
τὴ δι­α­φο­ρο­ποί­η­σή
της ἀ­πὸ τὴν ἀ­λή­θει­α
καὶ τὴ δι­και­ο­σύ­νη
καὶ στρέ­φον­ται μὲ
πε­ρισ­σὴ ἐ­πι­θυ­μί­α πρὸς τὸν Οὐ­ρα­νό,
ὅ­που ὑ­πάρ­χει καὶ τὸ ἀ­λη­θι­νὸ πο­λί­τευ­μα
τῆς γνή­σι­ας ἐ­λευ­θε­ρί­ας. Ἡ πο­λι­τι­κὴ ζω­ὴ
καὶ κά­θε μορ­φὴ ἐ­ξου­σί­ας πρέ­πει νὰ μᾶς
βο­η­θά­ει στὴν ἐ­λευ­θε­ρί­α τοῦ ἤ­θους καὶ
νὰ μᾶς προ­ά­γει στὸν ἀλ­λη­λο­σε­βα­σμὸ καὶ
τὴν ἀλ­λη­λο­δι­α­κο­νί­α.
3. Χω­ρὶς νὰ κα­τα­φά­σκου­με σὲ κά­
ποι­α θε­ω­ρί­α «Ἀγ­γε­λι­σμοῦ», νὰ πα­ρα­θε­
ω­ρή­σου­με δηλ. ὅ­τι ὁ ἄν­θρω­πος «πε­ρι­
κεῖ­ται σῶ­μα καὶ πε­
ρι­πα­τεῖ ἐ­πὶ τῆς γῆς»
καὶ δὲν μπο­ρεῖ νὰ ζεῖ
ὅ­πως ἀ­κρι­βῶς οἱ ἄγ­γε­
λοι, δὲν πρέ­πει νὰ μᾶς
δι­α­φεύ­γει ὅ­τι ἡ ἀ­λη­θι­
νὴ χα­ρὰ δὲν βρί­σκε­ται
στὰ κτή­μα­τα καὶ στὰ
χρή­μα­τα καὶ πὼς δὲν
δυ­στυ­χοῦ­με, ὅ­ταν αὐ­
τὰ ἐ­λατ­τω­θοῦν ἢ καὶ
χα­θοῦν ἀ­κό­μη, ἀλ­λὰ
πὼς ἡ χα­ρὰ βρί­σκε­ται
ἐ­κεῖ ποὺ μπο­ροῦ­με νὰ
ἀ­γα­πᾶ­με καὶ νὰ ἀ­γα­
πι­ό­μα­στε καὶ δυ­στυ­
χί­α ἀ­σή­κω­τη εἶ­ναι νὰ
σβή­σει στὴν καρ­δι­ά
μας ἡ φλό­γα τῆς πί­
στε­ως στὸν Θε­ό μας, ἡ
ἐλ­πί­δα στὴν εὐ­σπλα­
χνί­α Του καὶ ἡ ἀ­γά­
πη μας πρὸς πάν­τας.
Ἂν λεί­ψει τὸ χα­μό­γε­
λο τῆς συγ­χω­ρή­σε­ως,
ἂν λεί­ψει τὸ σφί­ξι­μο
τῶν χε­ρι­ῶν τῶν φί­
λων, ἂν λεί­ψει τὸ κα­
θα­ρὸ ἀγ­κά­λι­α­σμα τῶν
ἀ­γα­πη­μέ­νων προ­σώ­
πων, τό­τε θὰ κα­τα­λά­
βου­με κα­λά, αὐ­τὸ ποὺ
κα­τά­λα­βαν σὲ τέ­λει­ο
βαθ­μὸ οἱ Μάρ­τυ­ρες
τοῦ Χρι­στοῦ, ὅ­τι τὰ
χρή­μα­τα καὶ τὰ κτή­
μα­τα, οἱ τί­τλοι καὶ τὰ δι­πλώ­μα­τα, τὰ
ἀ­ξι­ώ­μα­τα καὶ τὰ πα­ρά­ση­μα καὶ ὅ­λες οἱ
κα­τε­στη­μέ­νες θε­ο­ποι­ή­σεις αὐ­τοῦ τοῦ
κό­σμου, οὔ­τε τρώ­γον­ται οὔ­τε πί­νον­ται
οὔ­τε ζε­σταί­νουν οὔ­τε καὶ τοὺς νε­κροὺς
ἀ­να­σταί­νουν._

11. 10
TΟ ΠΛΗΡΩΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
ΚΑΙ Η ΕΣΧΑΤΗ ΗΜΕΡΑ
Σύγχρονοι προβληματισμοὶ
γύρω ἀπὸ τὴν ἐσχατολογία τῶν Εὐαγγελίων
π. Κωνσταντίνου Πετράκη
ἐφημέριου τοῦ Ἱ. Ναοῦ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων
Περαίας Θεσσαλονίκης
«Ὁ
χρόνος ἀποτελεῖ τὴν τέταρτη
συνιστῶσα τοῦ κοσμικοῦ μυ-
στηρίου, ἐνῷ οἱ ἄλλες τρεῖς
συνιστῶσες ἀντιστοιχοῦν στὸ χῶρο. Μέσα
στὸν χῶρο κινοῦνται τὰ πράγματα καὶ
μέσα στὸν χρόνο ἀλλάζουν, γεννιοῦνται
καὶ φθείρονται. Ὁ χρόνος καθιστᾶ τὸν
κοσμικὸ χῶρο τραγικὸ θέατρο, ἀφοῦ μέσα
σ' αὐτὸν φανερώνεται τὸ εἶναι, τὸ κάλλος
καὶ ἡ ὡραιότητα καὶ ταυτοχρόνως ὅλα
αὐτὰ ἀφανίζονται. Μέσα στὸ τραγικὸ θέ-
ατρο τοῦ κοσμικοῦ χώρου δοκιμάζεται ἡ
ἀνθρώπινη συνείδησις καὶ ὁ ἀνθρώπινος
λόγος σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα, ἀφοῦ δι' αὐτῶν
συνειδητοποιεῖται ἡ γένεσις καὶ ὁ ἀφα-
νισμὸς τῶν ὄντων καὶ τῆς ὡραιότητος -
μοναδικότητός των».
Ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς, μᾶς βεβαιώνει ὁ
εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης στὸ ἱερὸ κείμενό
του, ἀντικρούει τὸν παραπάνω ὁρισμὸ
τοῦ χρόνου, καταργώντας τὸν ἀφανισμὸ
τῶν ὄντων καὶ σώζοντας τὴν ὡραιότη-
τα - μοναδικότητά τους. Αὐτὴ εἶναι ἡ
ἐσχατολογικὴ προοπτικὴ τοῦ χρόνου
τὴν ὁποίαν συναντᾶμε συχνὰ στὰ λόγια
τοῦ Ἰησοῦ στὰ τέσσερα Εὐαγγέλια. Ἡ
ἐσχατολογία εἶναι ὁ περὶ ἐσχάτων λόγος,
εἶναι ὁ λόγος περὶ χρόνου, ἱστορίας, μέλ-
λοντος καὶ ἐσχάτων. Γιὰ τοὺς Χριστια-
νοὺς ὁ χρόνος καὶ ἡ ἱστορία ἀρχίζουν
μὲ τὴ δημιουργία τῆς κτίσεως ἐκ τοῦ μὴ
ὄντος εἰς τὸ εἶναι.
Τὰ τελευταῖα χρόνια ὅλο καὶ περισ-
σότερο γίνεται συζήτηση γιὰ τὴν πορεία
αὐτοῦ τοῦ κόσμου, γιὰ τὴν γεωφυσικὴ
πορεία τοῦ πλανήτη μας, γιὰ τὴν οἰκο-
νομικὴ πορεία τῆς κοινωνίας, γιὰ τὴ γε-
νικὴ πορεία τῆς ἀνθρωπότητας. Καὶ συ-
νήθως ἀκοῦμε περισσότερα ἀρνητικὰ
στοιχεῖα συνδυασμένα μὲ θεωρίες γιὰ
ἕνα ἀναπόφευκτο τέλος.
Ἐμεῖς οἱ Χριστιανοὶ οἱ ὁποῖοι ἔχου-
με πίστη στὸν Θεὸ θὰ ἔπρεπε νὰ ἔχου-
με ἀπάντηση σ' αὐτὲς τὶς παγκόσμιες
ἀνησυχίες, μία ἀπάντηση-στάση ζωῆς.
Δυστυχῶς, ἡ ταλαιπωρημένη χριστια-
νοσύνη δὲν μπορεῖ νὰ παρέχῃ πρὸς τὸ
παρὸν αὐτὴν τὴν ἀπάντηση. Καὶ πρέπει
νὰ δεχτοῦμε ὅτι εἶμαστε ἀγχωμένοι καὶ
πολλὲς φορὲς τρομοκρατημένοι ὅταν συ-
ζητᾶμε αὐτὰ τὰ θέματα.

12. 11
Ρίχνοντας μιὰ ματιὰ στὴ ζωὴ τῆς
πρώτης Ἐκκλησίας βλέπουμε ὅτι καὶ
οἱ πρῶτοι Χριστιανοὶ συζητοῦσαν περὶ
τοῦ τέλους τοῦ κόσμου. Ὅμως δὲν ἦταν
τρομοκρατημένοι, ἀλλὰ χαρούμενοι,
ἔχοντας τὴν ἐπιθυμία νὰ δοῦν ξανὰ τὸν
ἀγαπημένο Κύριο. Σὲ τέτοιο βαθμὸ ἐπι-
θυμοῦσαν αὐτὸ ποὺ πολλὲς κοινότητες
ἐγκατέλειψαν τὸ κοινωνικό τους γίγνε-
σθαι γιὰ νὰ συναντήσουν τὸν Κύριο. Οἱ
Ἀπόστολοι, ὡς ὑπεύθυνοι ποιμένες, ἀνα-
γκάστηκαν νὰ καθησυχάσουν τὸ ποί-
μνιο καὶ νὰ ἐξηγήσουν ὅτι ἡ Ἐκκλησία
ἔχει μία πορεία καὶ μία συγκεκριμένη
ἀποστολὴ στὴν ἱστορία. Ἔχει μία πο-
ρεία τὴν ὁποίαν ὀνομάζουμε ἐσχατολο-
γικὴ - βιώνοντας τὸ μυστήριο τῆς πίστε-
ως ἡ Ἐκκλησία πορεύεται πρὸς τὰ ἔσχα-
τα καὶ αὐτὴ ἡ πορεία γίνεται μέσα στὴν
ἱστορία καὶ μέσα στὸν κόσμο, ἔχοντας
τὴν ἀποστολὴ νὰ ἁγιάσῃ τὸν κόσμο.
Ἀναρωτιόμαστε ὅμως, κουράστηκε
σήμερα ἡ ἀνθρωπότητα καὶ θέλει ὁπωσ-
δήποτε ἕνα τέλος ἢ ἕνα ὁποιοδήποτε
τέλος;
Ὁ προφητικὸς λόγος καὶ τὸ προ-
φητικὸ ἔργο τῆς Ἐκκλησίας δὲν εἶναι
νὰ κάνῃ φθηνὲς ἀποκαλύψεις ἢ νὰ μα-
ντέψῃ τὸ μέλλον ἢ νὰ διατυπώσῃ θεωρί-
ες περὶ τοῦ τέλους, ἀλλὰ εἶναι νὰ ἑρμη-
νεύῃ καὶ νὰ βιώνῃ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ
στὸ παρόν.
Οἱ συγγραφεῖς τῆς Καινῆς Διαθήκης
ἐκφράζουν αὐτὸ τὸ θέλημα καὶ μᾶς πα-
ρέχουν τὰ ἀπαραίτητα γιὰ νὰ καταλά-
βουμε τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Παρουσιά-
ζουν τὸν ἐσχατολογικὸ χρόνο-καιρὸ τῆς
Καινῆς Διαθήκης ὡς ἐκπληροῦντα τὸν
καιρὸ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὡς παρά-
δειγμα ἔχουμε τὸν Ἀπόστολο Παῦλο, ὁ
ὁποῖος ἑρμηνεύει ἕνα χωρίο τοῦ Ἡσαΐα1
ὡς ἐκπλήρωση τοῦ καιροῦ τῆς προσω-
πικῆς σωτηρίας τοῦ κάθε πιστοῦ διὰ
τῆς κοινωνίας τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος: «Συνεργοῦντες δὲ καὶ πα-
ρακαλοῦμεν μὴ εἰς κενὸν τὴν χάριν τοῦ
Θεοῦ δέξασθαι ὑμᾶς (2) λέγει γάρ· Καιρῷ
δεκτῷ ἐπήκουσά σου καὶ ἐν ἡμέρᾳ σω-
τηρίας ἐβοήθησά σοι· ἰδοὺ νῦν καιρὸς
εὐπρόσδεκτος· ἰδοὺ νῦν ἡμέρα σωτηρίας
(3) μηδεμίαν ἐν μηδενὶ διδόντες προ-
σκοπήν, ἵνα μὴ μωμηθῇ ἡ διακονία (4)
ἀλλ΄ ἐν παντὶ συνιστάνοντες ἑαυτοὺς ὡς
Θεοῦ διάκονοι»2
.

13. 12
Οἱ ἱεροὶ συγγραφεῖς βλέπουν τὴ
δράση τοῦ Ἰησοῦ ὡς συνέχεια τῶν λε-
γομένων ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ. Ἀπὸ
τὴν ἀρχὴ αὐτῆς τῆς δράσεως ὁ Εὐαγγε-
λιστὴς Μᾶρκος παρουσιάζει τὸν Ἰησοῦ
«κηρύσσοντα τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ
καὶ λέγοντα ὅτι· Πεπλήρωται ὁ καιρὸς
καὶ ἤγγικεν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ· μετα-
νοεῖτε καὶ πιστεύετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ»3
.
Τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου, δηλαδὴ συνδέ-
εται στενὰ μὲ τὸν ἐρχομὸ τῆς βασιλείας
τοῦ Θεοῦ. Στὴν πρώτη φάση τῆς δημό-
σιας δράσεως Του ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ «δι-
δάσκων καὶ κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον
τῆς βασιλείας καὶ θεραπέυων...»4
. Στὴν
τελευταία ὅμως προβάλλει τὸν καιρό
Του ὁ ὁποῖος ἤγγικεν5
, γιὰ νὰ πληρωθῇ
ἡ οἰκονομία τοῦ Θεοῦ στὸ πρόσωπο τοῦ
Ἰησοῦ.
Στοὺς Συνοπτικοὺς ἡ ἐσχατολογία
ταυτίζεται μὲ αὐτὸν τὸν ἐρχομὸ τῆς βα-
σιλείας τοῦ Θεοῦ μὲ κεντρικὸ πρόσωπο
τὸν Ἰησοῦ ὡς Υἱὸ τοῦ ἀνθρώπου ἀλλὰ
καὶ μὲ τὰ γεγονότα τοῦ τέλους τῆς ἱστο-
ρίας, τῆς ἀναδημιουργίας τοῦ κόσμου
τούτου καὶ τῆς ἐνσωματώσεώς του στὴ
βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Καὶ οἱ τρεῖς ἀφιερώ-
νουν ὀλόκληρο κεφάλαιο γιὰ τὴν ἐξιστό-
ρηση τῶν γεγονότων τοῦ τέλους, τὸ 24ο
ὁ Ματθαῖος, τὸ 13ο ὁ Μᾶρκος καὶ τὸ 21ο
ὁ Λουκᾶς. Εἶναι ἀπὸ τὶς τελευταῖες πα-
ρακαταθῆκες τοῦ Ἰησοῦ πρὸς τοὺς μα-
θητὲς Του, πρὶν ἀρχίσουν τὰ γεγονότα
τοῦ σταυρικοῦ θανάτου καὶ τῆς Ἀναστά-
σεως. Ἡ εὐαγγελικὴ ἀφήγηση ξεκινᾶ μὲ
τὴν προφητεία γιὰ τὴν καταστροφὴ τοῦ
Ναοῦ τῶν Ἱεροσολύμων6
, συνεχίζει μὲ
τὰ σημεῖα τοῦ Τέλους7
, ἀκολουθοῦν θλί-
ψεις καὶ διωγμοὶ τῶν μαθητῶν8
, παρου-
σιάζονται οἱ ψευδοπροφῆτες9
καὶ στὸ
τέλος ἡ ἐμφάνιση τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώ-
που10
. Καὶ οἱ τρεῖς Συνοπτικοὶ κλεί-
νουν ὑπογραμμίζοντας τὸν ἄγνωστο
χρόνο τῆς συντέλειας καὶ τῆς κρίσεως11
.
Τὸ κύριον χαρακτηριστικὸ τῆς ἀφηγή-
σεως τῶν Συνοπτικῶν εἶναι ὁ ἔντονος
εἰκονολογισμὸς μὲ χρώματα καὶ ἐκφρά-
σεις τῆς Ἀποκαλυπτικῆς Γραμματείας12
.
Ἕνα ἀκόμη κοινὸ στοιχεῖο ποὺ τονί-
ζουν οἱ Συνοπτικοὶ εἶναι ὅτι κανεὶς ἀπὸ
τὴ δημιουργία, ἀνθρώπους ἢ ἀγγέλους,
δὲν γνωρίζει τὴν στιγμή, τὸν ἱστορικὸ
χρόνο, τῶν ἐσχάτων γεγονότων. Καὶ
αὐτὸ εἶναι τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν
ἄνθρωπο τὸν ὁποῖον ὁ Θεὸς τὸν θέλει
κόντα Του σὲ μία βιωματική, ζωντανὴ
σχέση ἀγάπης μακριὰ ἀπὸ ἀνθρώπινους
ὑπολογισμούς13
.
Στὸ Κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιο πα-
ρατηροῦμε μεμονωμένα ἐσχατολογικὰ
μηνύματα διασκορπισμένα στὸ πρῶτο
μέρος, στὸ βιβλίο τῶν Σημείων (κεφά-
λαια 1-12). Τὸ κεντρικὸ πρόσωπο εἶναι
ἐπίσης ὁ Ἰησοῦς, Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου, ὁ
ὁποῖος χωρὶς λεπτομερειακὴ περιγραφὴ
καὶ στὰ πλαίσια μιᾶς συγκεκριμένης
«ὥρας» ἀνακοινώνει τὸ οὐσιῶδες μήνυ-
μα τοῦ Τέλους - ἡ ἀνάσταση καὶ ἡ κρίση
τοῦ κόσμου «ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ».
Ἡ ἐσχατολογία τοῦ Ἰωάννου διατυ-
πώνεται μὲ τὴν εἰδικὴ χρήση τῆς λέξεως
«ὥρα» καθὼς καὶ τῆς ἐκφράσεως «ἐν τῇ
ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ». Οἱ ἐκφράσεις δὲν ὑπάρ-
χουν στὰ συνοπτικὰ εὐαγγέλια14
. Ἐπί-
σης ὁ ἐσχατολογικὸς χρόνος προσδιορί-
ζεται ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ μὲ ἐκφράσεις, ὅπως
«οὔπω ἥκει ἡ ὥρα μου»15
, «ἀλλὰ ἔρχεται
ὥρα.
καὶ νῦν ἐστιν»16
, «ἀναστήσω αὐτὸν
ἐγὼ [ἐν] τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ.»
Στὴ λειτουργικὴ ἐμπειρία τὸ ἔσχα-
τον ἤδη πραγματοποιήθηκε στὸ πρό-
σωπο τοῦ Ἰησοῦ (τὸ αὐτὸ παρατηροῦμε
καὶ στὴν λειτουργικὴ ἀντίληψη τῆς
Ἐκκλησίας ἀπὸ τοὺς πρώτους αἰῶνες,
σὲ ὅλα τὰ τροπάρια ποὺ μιλοῦν γιὰ τὴ
γέννησή Του ἀπὸ τὴν Θεοτόκο Μαρία,
γιὰ τὴν ἱστορικὴ στιγμὴ τῆς ἐνανθρω-
πήσεως τοῦ Λόγου17
)· ἀπὸ αὐτὴν τὴν
ἱστορικὴ στιγμὴ τῆς ἐνανθρωπήσεως
τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ὁ ἱστορικὸς χρό-
νος συμπορεύεται μὲ τὸν ἐσχατολογικὸ
χρόνο. Τὸ κείμενο τῆς θείας λειτουργί-

14. 13
ας μᾶς βεβαιώνει ὅτι ἡ Εὐχαριστία ση-
μαίνει ὅτι ὁ ἱστορικὸς καὶ ὁ ἐσχατολο-
γικὸς χρόνος συμπίπτουν στὸ λειτουρ-
γικὸ-εὐχαριστιακὸ γεγονός: ὁ Ἰησοῦς
Χριστὸς εἶναι «ὁ ἐλθὼν καὶ πᾶσαν τὴν
ὑπὲρ ἡμῶν οἰκονομίαν πληρώσας»18
ὁ
ὁποῖος μᾶς ἔδωσε τὴν ἐντολὴ νὰ κάνου-
με αὐτὴν τὴν ἀνάμνησιν: «Μεμνημένοι
τοίνυν τῆς σωτηρίου ταύτης ἐντολῆς καὶ
πάντων τῶν ὑπὲρ ἡμῶν γεγενημένων·
τοῦ σταυροῦ, τοῦ τάφου, τῆς τριημέρου
ἀναστάσεως, τῆς εἰς οὐρανοὺς ἀναβάσε-
ως, τῆς ἐκ δεξιῶν καθέδρας, τῆς δευτέρας
καὶ ἐνδόξου πάλιν παρουσίας, τὰ σὰ ἐκ
τῶν σῶν, σοὶ προσφέρομεν κατὰ πάντα
καὶ διὰ πάντα».
Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἀκολου-
θοῦν τὴ βιβλικὴ παράδοση, ἰδιαίτε-
ρα ὅπως αὐτὴ διαμορφώθηκε ἀπὸ τὴν
ἀνθρωπολογικὴ διδασκαλία τοῦ Ἀπο-
στόλου Παύλου καὶ τὴ χριστολογικὴ
θεολογία τοῦ εὐαγγελιστῆ Ἰωάννη. Κατ'
αὐτὴνὁἸησοῦςεἶναιὁβασιλεὺςτῶναἰώ-
νων, εἶναι ὁ Κριτὴς ζώντων καὶ νεκρῶν,
εἶναι ἡ θύρα, ὁδηγὸς πρὸς τὴ βασιλεία
τοῦ Θεοῦ· πάνω ἀπὸ ὅλα, τονίζει ὁ ἅγιος
Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, εἶναι ὁ ἴδιος ἡ
βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Διαπιστώνου-
με ὅτι οἱ Πατέρες δὲν κάνουν ἑρμηνεῖες
περὶ τῆς ἔννοιας τοῦ χρόνου, τονίζουν
ὅμως τὴ συνεχῆ καὶ συνεπῆ συμμετοχὴ
τοῦ ἀνθρώπου στὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλη-
σίας. Ἡ Ἐκκλησία δὲ εἶναι τὸ σῶμα τοῦ
Χριστοῦ, εἶναι, ὅπως καὶ ὁ Χριστός, σαρ-
κωμένη στὴν Ἱστορία, ἀλλὰ ἀληθινὴ
πατρίδα της εἶναι τὰ ἔσχατα, ἐπειδὴ ἡ
Ἐκκλησία εἶναι ἐν τέλει ἡ κοινωνία τῶν
ἐσχάτων. Γι' αὐτὸ μποροῦμε νὰ ποῦμε
ὅτι ἡ ἰωάννεια Χριστολογία καὶ ἡ ἰωάν-
νεια ἐσχατολογία ταυτίζονται, οἱ ἔσχα-
τες ἡμέρες ξεκίνουν μὲ τὴν ἐνανθρώπη-
ση τοῦ Λόγου, τὴ γέννηση τοῦ Ἰησοῦ
Χριστοῦ, ξεκινοῦν μὲ τὸ πλήρωμα τοῦ
χρόνου καὶ κορυφώνονται μὲ τὴν κατ'
ἐξοχὴν ἐσχάτη ἡμέρα, τὴν ἡμέρα Ἀνα-
στάσεως καὶ θριάμβου, ὅταν ὁ πρωταγω-
νιστὴς θὰ εἶναι ὁ ἴδιος Ἰησοῦς Χριστός,
Βασιλεὺς τῶν ἐσχάτων.
Ὁ Χριστιανὸς ἔχει τὴν εὐκαιρία νὰ
βιώνῃ καθημερινὰ στὶς ἱερὲς ἀκολουθίες
τὴν ἐμπειρία τῶν ἐσχάτων. Ἡ Θεία Λει-
τουργία εἶναι ἡ ἀνάμνηση τοῦ βίου τοῦ
θεανθρώπου Χριστοῦ καὶ ὁ Χριστιανὸς
πρέπει νὰ γίνῃ ὁ μεμνημένος τῶν σωτη-
ἹερὰΜονὴἉγίουΝικολάουἈναπαυσᾶ,Μετέωρα.

15. 14
ρίων ἐντολῶν Του καθὼς καὶ τῶν γεγε-
νημένων γιὰ ὅλους μας.
Αὐτὸ πιστεύουμε ὅτι εἶναι τὸ μήνυ-
μα τῶν Ἱερῶν Εὐαγγελίων ἡ προσωπικὴ
πίστη στὸ πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ,
Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου,
πίστη ἡ ὁποία συνδέεται μὲ τὸ πλήρωμα
τῆς χάριτός Του, μὲ τὴν Ἐκκλησία Του
δηλαδή, καὶ κάνει τὸν ἄνθρωπο νὰ βιώνῃ
ἀπ' αὐτὴν τὴν ζωὴ τὴ βασιλεία Του. Ἡ
Ἐκκλησία καὶ μαζὶ κάθε μέλος της προ-
χωρᾶ πρὸς μία τελειότητα τῆς ὑπάρξε-
ως, πρὸς τὴν θεότητα, δὲν νοσταλγεῖ τὸ
παρελθὸν, οὔτε καμία Ἰθάκη, ἀξιοποιεῖ
μὲ τὸν λειτουργικὸ - λατρευτικὸ τρόπο
της τὸ παρὸν, βιώνει τὴν ἐλευθερία μέσα
στὴν ἑνότητα καὶ στὴν ἀγάπη ποὺ ὁδη-
γεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν αἰώνια ζωὴ ὡς πο-
λύτιμη δωρεὰ τοῦ Ἰησοῦ ἐν τῇ ἐσχάτῃ
ἡμέρᾳ.
Εἶναι ἡ πίστη στὸν τριαδικὸ Θεὸ τῆς
ζωντανῆς βιβλικῆς, ἰουδαιοχριστιανικῆς
καὶ ἐκκλησιαστικῆς παραδόσεως. _
1. Ἡσ 49.8: «Οὕτως λέγει Κύριος Καιρῷ δεκτῷ
ἐπήκουσά σου καὶ ἐν ἡμέρᾳ σωτηρίας ἐβοήθησά σοι
καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην ἐθνῶν τοῦ καταστῆσαι
τὴν γῆν καὶ κληρονομῆσαι κληρονομίαν ἐρήμου».
2. Β΄ Κορ 6.1-3
3. Μκ 1.14-15
4. Μθ 4.23
5. Μθ 26.18, Λκ 21.8
6. Μθ 24.1-2, Μκ 13.1-2, Λκ
7. Μθ 24.3-14, Μκ 13.3-13, Λκ 21.7-11
8. Μθ 24.15-22, Μκ 13.14-23, Λκ 21.12-19
9. Μθ 24.23-28, Μκ 13.21-22
10. Μθ 24.29-31, Μκ 13.24-27, Λκ 21.25-28
11. Μθ 24.23-34, Μκ 13.32-37, Λκ 21.29-33
12. Μποροῦμε νὰ θεωρήσουμε κοινὸ στοιχεῖο, ἀλλὰ
καὶ ὁ πυρῆνας σὲ κάθε ἔργο τῆς ἐποχῆς ἐκείνης
ποὺ χαρακτηριζόταν ἀπὸ μία ἔντονη μεσσιανικὴ-
ἐσχατολογικὴ προσδοκία.
13. Οἱ παραλλαγὲς στὰ χειρόγραφα ὅσον ἀφορᾶ
στὸν ἐν προκειμένῳ στίχο: «Περὶ δὲ τῆς ἡμέρας
ἐκείνης καὶ ὥρας οὐδεὶς οἶδεν οὐδὲ οἱ ἄγγελοι τῶν
οὐρανῶν οὐδὲ ὁ Υἱὸς, εἰ μὴ ὁ Πατὴρ μόνος» (Μθ
24.36, Μκ 13.32) καθὼς καὶ οἱ ἑρμηνεῖες τῶν Πατέ-
ρων δείχνουν ὅτι αὐτὸ τὸ θέμα συζητήθηκε ἔντονα
καὶ στὴν πρώτη Ἐκκλησία καὶ πολλοὶ σκόνταψαν
στὸν ὑπολογισμὸ τοῦ χρόνου τοῦ τέλους.
Τὰ παλιὰ χειρόγραφα δὲν περιέχουν τὶς λέξεις οὐδὲ
ο Υἱός ποὺ ἐμφανίζονται ὅλο καὶ περισσότερο ἀργό-
τερα. Ἔχουμε τὴν ἐκτενῆ ἑρμηνεία τοῦ Μεγάλου
Φωτίου ὁ ὁποῖος ἀναλύει τὸν στίχο χωρὶς τὴν προ-
σθήκη, τονίζοντας ὅτι ὁ Υἱὸς κατὰ φύσιν ἔχει τὴν
γνώση, ὅπως καὶ ὁ Πατέρας καὶ θεωρεῖ ὅτι οἱ Χρι-
στιανοὶ του δὲν ὠφελοῦνται νὰ ξέρουν τὸν χρόνο
τοῦ τέλους. Ἡ προσθήκη ἐξηγεῖται μὲ τὴν προσπά-
θεια τῆς Ἐκκλησίας νὰ ἀποφύγουν οἱ χριστιανοὶ
αὐτὸν τὸν πειρασμό.
14. Γιὰ παράδειγμα Μθ 24.36: «Περὶ δὲ τῆς ἡμέρας
ἐκείνης καὶ ὥρας οὐδεὶς οἶδεν.
οὐδὲ οἱ ἄγγελοι τῶν
οὐρανῶν οὐδὲ ὁ Υἱός.
εἰ μὴ ὁ Πατὴρ μόνος».
15. Ἰω 2.4
16. Ἰω 4.23
17. «Ἄχραντε, ἡ διὰ λόγου τὸν Λόγον ἀνερμηνεύ-
τως ἐπ' ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν τεκοῦσα, δυσώπη-
σον, ὡς ἔχουσα μητρικὴν παῤῥησίαν» (ἀπὸ τὸν Πα-
ρακλητικὸ Κανόνα). «Κατανοῶν ὁ Προφήτης τὴν
ἐπ' ἐσχάτων σου Χριστε ἔλευσιν, ἀνεβόα· τὴν σὴν
εἰσακήκοα Κύριε τὴν δυναστείαν, ὅτι πάντας τοῦ
σῶσαι τοὺς χριστοὺς σου ἐλήλυθας» (ἀπὸ τὶς Κα-
ταβασίες τοῦ Ἁγίου Πνεύματος).
18. Ἱερατικὸν, ἔκδ. Ε΄ Ἀποστολικὴ Διακονία τῆς
Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι, 1995, σελ. 125.
Τὸ μήνυμα τῶν ἱερῶν Εὐαγγελίων εἶναι ἡ προσωπικὴ πίστη
στὸ πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καὶ Υἱοῦ
τοῦ ἀνθρώπου, πίστη ἡ ὁποία συνδέεται μὲ τὸ πλήρωμα
τῆς χάριτός Του, μὲ τὴν Ἐκκλησία Του δηλαδή, καὶ κάνει
τὸν ἄνθρωπο νὰ βιώνῃ ἀπ’ αὐτὴν τὴν ζωὴ τὴ βασιλεία Του.

16. 15
ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΙΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Ἐμμανουὴλ Περσυνάκη
καθηγητοῦ-ἱεροψάλτου
«Π
ανηγυριζέτωσαν οἱ θεοφρο-
νες» εἶναι ἡ ἀκροστιχίδα τοῦ
κανόνος, τὸν ὁποῖον συνέθεσε
ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Μελωδός, Ἐπίσκοπος
Μαϊουμᾶ, μὲ τὸν ὁποῖο καλεῖ τοὺς Χρι-
στιανοὺς νὰ πανηγυρίσουν τὴν Κοίμη-
ση τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, γιατί αὐτὴ
εἶναι ἡ σπουδαιότερη Θεομητορικὴ ἑορτὴ
ἡ ὁποία «πάντας ἄγει» (συναθροίζει) στὸν
ἑορτασμὸ τῆς ζωηφόρου Κοιμήσεως τῆς
Θεοτόκου. Εἶναι ἡ μόνη Θεομητορικὴ
ἑορτὴ κατὰ τὴν ὁποία στοὺς ναοὺς
ψάλλονται δύο κανόνες. Ὁ πρῶτος ποὺ
ἔχει ἀκροστιχίδα «πανηγυριζέτωσαν οἱ
θεοφρονες» καὶ συνετέθη ἀπὸ τὸν ἅγιο
Κοσμᾶ τὸν Μελωδὸ σὲ ἦχο πρῶτο, καὶ ὁ
δεύτερος ποὺ συνετέθη ἀπὸ τὸν ἅγιο Ἰω-
άννη τὸν Δαμασκηνὸ σὲ ἦχο τέταρτο «Ζῆ
ἀεὶ Θεομήτωρ, κἂν δεκάτη θᾶνε πέμπτη».
Ζῆ πάντοτε ἡ μητέρα τοῦ Θεοῦ, καὶ ἂν
ἀκόμη πέθανε τὴ δεκάτη πέμπτη.
Σὲ ἡλικία 59 ἐτῶν ἡ Θεοτόκος προ-
έβλεψε τὸ τέλος τῆς ἐπιγείου ζωῆς Της
καὶ κάλεσε τοὺς Ἀποστόλους νὰ κηδεύ-
σουν τὸ σῶμα Της «συναθροισθέντες»
στὴ Γεσθημανή. Καθ' ὅλην τὴν ἐπίγεια
ἹερὰΜονὴΒατοπεδίου,ἍγιονὌρος

17. 16
ζωή Της ἡ Παναγία «Νικητικὰ μὲν βρα-
βεῖα ἤρω, κατὰ τῆς φύσεως...» σύμφωνα
μὲ τὸν ἱερὸ Κοσμᾶ Μελωδό. Ὅπως ἑρμη-
νεύει ὁ ἅγιος Νικόδημος, ἡ Παναγία ἐνί-
κησε τὴν ἀνθρώπινη φύση, διότι ἀσπό-
ρως συνέλαβε τὸν Θεὸν Λόγον, ἐγέννησε
αὐτὸν ἀφθόρως καὶ ἀνωδίνως, διαμείνα-
σα οὕτω Ἀειπάρθενος. Ὅλα αὐτὰ τὴν κα-
τέστησαν «τῶν Οὐρανῶν πλατυτέρα».
Εἶχε «τὸ κατὰ φύσιν» ἔφθασε ὅμως εἰς
τὸ «ὑπὲρ φύσιν», ἔχουσα «καθ' ἑαυτὴν»
τὴν ὑπόσχεση ποὺ εἶχε δώσει στὸν Θεὸ
μὲ τοὺς λόγους «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου
γένοιτο μοι κατὰ τὸ ρῆμα σου». Ἔτσι
μιμήθηκε τὸν Χριστὸν καὶ ὅπως Αὐτός,
ὑπέκυψε καὶ ἡ «Μήτηρ τῆς ζωῆς» στὸν
φυσικὸ νόμο τοῦ θανάτου. Ἀναστήθη-
κε ὅμως, ὅπως μαρτυρεῖ ὁ ἱερὸς Ὑμνο-
γράφος γράφοντας «σὺν τῷ Υἱῷ ἐγείρη
διαιωνίζουσα».
Πολλοὶ εἶναι οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλη-
σίας ποὺ μαρτυροῦν ὅτι ἡ Παναγία ἀνα-
στήθηκε. Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης σ'ἕνα
ἐγκωμιαστικὸ λόγο γιὰ τὴν Κοίμηση
τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου γράφει: «Μυ-
στήριον ἡ παροῦσα πανήγυρις... Πῶς
οὐκ ἀψευδὴς ἡ μετάθεσις; Ἐπεὶ συνθέ-
του λύσις, μερῶν διάζευξις, ἀνάλυσις
ἐπίτευξης, (ἤτοι, ἕνωση ψυχῆς καὶ σώ-
ματος), σύμπηξις (ἤτοι, ἀνάστασις ) καὶ
πρὸς τὸ ἀφανὲς ὑποχώρησις».
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης Δαμασκηνὸς στὸν
τρίτο ἐγκωμιαστικὸ πρὸς τὴν Κοίμη-
σιν λόγο του ἀναφέρει: «Ἔδει καθάπερ
χρυσὸν ἀποβαλοῦσαν τὸ γεῶδες καὶ
ἀλαμπὲς τῆς θνητότητος πάχος, ὡς ἐν
χωνεύσει τῷ θανάτω τὴν σάρκα (τῆς Θε-
οτόκου) ἄφθαρτον καὶ καθαρὰν τῷ φέγ-
γει τῆς ἀφθαρσίας ἐκλάμπουσαν, ἑξα-
ναστῆναι τοῦ μνήματος». Εἰς τὸν δεύ-
τερο ἐγκωμιαστικὸ γιὰ τὴν Κοίμησιν
λόγο ὁ ἴδιος πατὴρ ἀναφέρει: «...Οὕτω
τὸ πανάγιον σῶμα (τῆς Θεοτόκου) τῷ
πανευκλεεῖ καὶ ὑπερφυεῖ ἀποτίθεται
μνήματι, κἀντεῦθεν τριταία πρὸς οὐρα-
νίους δόμους μετεωρίζεται...ὥσπερ τὸ ἐξ
αὐτῆς ἐνυποστὰν τῷ Θεῷ Λόγῳ σῶμα τὸ
ἅγιον τὸ ἀκήρατον τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ τοῦ
μνήματος ἐξανίστατο. οὕτω καὶ ταύτην
ἔδει ἑξαρπασθῆναι τοῦ τάφου, καὶ πρὸς
τὸν Υἱὸν τὴν Μητέρα προσορμισθήναι».
Τὴν ἴδια ἄποψη ὑποστηρίζει καὶ ὁ θεῖος
Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς εἰς τὸν εἰς τὴν
Κοίμησιν λόγον του.
Ὁ ἅγιος Μάρκος Εὐγενικός, Ἐπίσκο-
πος Ἐφέσου, συνέθεσε εἰς τὴν Κοίμη-
σιν τῆς Θεοτόκου κανόνες στοὺς ὀκτὼ
ἤχους. Σ' ἕνα τροπάριο τῆς ἐνάτης ὠδῆς
τοῦ βαρέως ἤχου ἀναφέρει: «Μεγαλυ-
νέσθω εὐφήμοις ὠδαῖς ἡ Παναγνὸς μα-
καριζέσθω ἀξίως ἡ Παμμακάριστος, ὅτε
νενέκρωται καὶ ἐγήγερται πάλιν ὡς Μή-
τηρ τοῦ Κυρίου, εἰς πίστωσιν ἐσχάτης
ἀναστάσεως ἥν ἐλπίζομεν». Σὲ ἄλλο τρο-
πάριο τῆς ἕκτης ὠδῆς τοῦ κανόνα τοῦ
πλαγίου τετάρτου ἤχου ὁ ἴδιος πατὴρ
ἀναφέρει : «Νέκρωσιν ἡ τῆς ζωῆς Μήτηρ
δέχεται, καὶ τάφῳ τεθεῖσα μετὰ τρίτην
ἡμέραν εὐκλεῶς ἐξανίσταται εἰς αἰῶνας
τῷ Υἱῷ συμβασιλεύουσα, καὶ αἰτοῦσα
τὴν τῶν πταισμάτων ἡμῶν ἄφεσιν».
Ἐκτὸς τῶν παραπάνω πατερικῶν
μαρτυριῶν θὰ μπορούσαμε νὰ ἀναφέ-
ρουμε πολλὲς ἀκόμη μαρτυρίες πολλῶν
Πατέρων ποὺ νὰ ἀποδεικνύουν ὅτι ἡ
Παναγία μας «ἐξανέστη πρὸς οὐρανοὺς
καὶ τῷ Υἱῳ αὐτῆς, συμβασιλεύει». Ἡ
τῶν οὐρανῶν ὑψηλότερα καὶ τῶν Χε-
ρουβεὶμ ἐνδοξότερα... ἐν ταῖς τοῦ Υἱοῦ
χερσί, σήμερον τὴν Παναγίαν παρατίθε-
ται ψυχήν... Ἔδει τῆς ἐν τῷ τίκτειν φυ-
λαξάσης τὴν Παρθενίαν ἀλώβητον, ἀδι-
άφθορον τηρηθῆναι τὸ σῶμα καὶ μετὰ
θάνατον. Καὶ ὅπως τίκτουσα ἀλώβητος
ἡ παρθενία μεμένηκε οὕτω καὶ μεταστά-
σα ἀδιάλυτον τὸ σῶμα πεφύλακται».
Κατὰ τὸ ἐξαποστειλάριον τῆς ἑορτῆς
ἡ Παναγία κάλεσε τοὺς Ἀποστόλους νὰ
συναθροισθοῦν στὴ Γεθσημανὴ γιὰ νὰ
κηδεύσουν τὸ σῶμα Της καὶ ζήτησε ἀπὸ
τὸν Υἱόν Της νὰ παραλάβει τὸ πνεῦμα
Της. Εἶναι βέβαιον λοιπόν, ὅτι ἡ Πανα-

18. 17
γία ἀνελήφθη εἰς οὐρανούς. Χαρακτη-
ριστικὸς εἶναι ὁ λόγος τοῦ ἱεροῦ Χρυ-
σοστόμου ὁ ὁποῖος περιγράφοντας τὴν
Ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου ἐμφανίζει τὸν Υἱὸ
τῆς Θεοτόκου νὰ παρηγορεῖ τὴν Μητέρα
Του ἡ ὁποία παρακολουθοῦσε τὴν Ἀνά-
ληψιν... «Οὐ μὴ σὲ ἐγκαταλείψω Μῆτερ
μου Παρθένε, ἀλλ' ὅτε μέλλεις ἐξέρχε-
σθαι ἐκ τοῦ σώματός Σου, οὐ πέμψω
Ἄγγελον, οὐ πέμψω Ἀρχάγγελον, ἀλλὰ
ἐγὼ αὐτὸς ἔρχομαι καὶ παραλήψομαί
Σου τὴν ψυχὴν λαμπροτέραν τοῦ ἡλίου
οὖσαν« (Λόγος εἰς τὴν Ἀνάληψιν).
Ἡ ἀθάνατος Κοίμησις τῆς Θεοτόκου
προκάλεσε θλίψη στοὺς Ἀποστόλους
οἱ ὁποῖοι «Θεαρχίῳ νεύματι πάντοθεν
ὑπὸ νεφῶν μεταρσίως αἰρόμενοι παρέ-
στησαν καὶ ἐπόπτευσαν τὸ τελευταῖον
ἐπ' αὐτὴ μυστήριον». Καὶ τῷ ἀχράντῳ
σώματι κηδεύσαντες σεπτῶς ἀνεβόων
«Χαῖρε Κεχαριτωμένη Παρθένε Μή-
τηρ Ἀνύμφευτε». «Ἄρατε πύλας» ἦταν
ἡ ἐντολὴ τοῦ Βασιλέως τῶν Οὐρανῶν
πρὸς τὶς Οὐράνιες Δυνάμεις «καὶ ταύ-
την ὑπερκοσμίως ὑποδέξασθαι» γιὰ νὰ
ἀπολαμβάνει ἡ Θεοτόκος τὴν οὐράνιον
δόξαν. Ἀνέστη καὶ ἀνελήφθη ἡ Θεοτό-
κος πρὸς τοὺς Οὐρανούς, αὐτὸ τὸ μαρ-
τυρεῖ ὁ κενὸς τάφος ποὺ βρίσκεται μέχρι
σήμερα στὴ Γεσθημανή. Γεννᾶται εὐλό-
γως τὸ ἐρώτημα, ἀφοῦ ἡ Παναγία ἀνα-
στήθηκε γιατί ἡ Ἐκκλησία δὲν ἑορτάζει
τὴν Ἀνάστασιν τῆς Θεοτόκου; Κατὰ τὸν
ἅγιο Νικόδημο τρεῖς εἶναι οἱ λόγοι. Ὁ
πρῶτος, διότι ἡ Ἀνάστασις τῆς Θεοτόκου
δὲν μαρτυρεῖται στὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ
Διαθήκη οὔτε στὶς ὑπόλοιπες ἱερὲς Γρα-
φές. Ὁ δεύτερος, διότι ἡ ἀνάστασις τῆς
Θεοτόκου «δόγμα ἐστὶ μυστικὸν» καὶ
κατὰ τὸν 91 κανόνα τοῦ Μ.Βασιλείου
«τὰ δόγματα σιωπᾶται, τὰ δὲ κηρύγματα
δημοσιεύεται». Τρίτον, ἡ λέξη μετάστα-
σις ὑποδηλώνει ἔννοια εὐρυτέρα τῶν λέ-
ξεων ἀνάστασις καὶ ἀνάληψις καὶ ἐμπε-
ριέχει αὐτές. Γι' αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία μας
τὴν 15η Αὐγούστου ἑορτάζει τὴ μνήμη
τῆς Πανσέπτου Μεταστάσεως τῆς Πανυ-
περευλογημένης Δεσποίνης ἡμῶν καὶ
Ἀειπαρθένου Μαρίας.
Ἐπήρθησαν πύλαι οὐράνιαι καὶ
ἄγγελοι ἀνύμνησαν καὶ ὑπεδέξατο ὁ
Χριστὸς τὸ τῆς Παρθενίας μητρῷον κει-
μήλιον. Ἔτσι ἡ Παναγία μας μὲ τὴ Γέν-
νηση τοῦ Χριστοῦ «τὸ μεσότοιχον» τῆς
ἁμαρτίας διέλυσε μὲ τὴν Κοίμησίν της,
κατὰ τὸν Γρηγόριο Παλαμᾶ, «μεθόριον
ἐστὶν μεταξὺ κτιστῆς καὶ ἀκτίστου φύ-
σεως. Καὶ οὐδεὶς ἂν ἔλθοι πρὸς Θεόν, εἰ
μὴ δι'αὐτῆς τὲ καὶ τοῦ ἐξ αὐτῆς τεχθέ-
ντος μεσίτου καὶ οὐδὲν ἂν ἐκ τῶν τοῦ
Θεοῦ δωρημάτων, εἰ μὴ διὰ ταύτης γέ-
νοιτο καὶ Ἀγγέλοις καὶ ἀνθρώποις».
«Ἡγιάσθη ὁ αἰθὴρ ἐν τῇ ἀνόδῳ τῆς
Θεοτόκου ὅπως ἐφωτίσθη ἡ γῆ ἐν τῷ
τόκῳ αὐτῆς», γι' αὐτὸ «Αἱ γενεαὶ πᾶσαι
μακαρίζομεν σὲ τὴν μόνην Θεοτόκον». _
«Θεαρχίῳ νεύματι πάντοθεν ὑπὸ νεφῶν μεταρσίως
αἰρόμενοι παρέστησαν καὶ ἐπόπτευσαν
τὸ τελευταῖον ἐπ’ αὐτὴ μυστήριον».
Καὶ τῷ ἀχράντῳ σώματι κηδεύσαντες σεπτῶς ἀνεβόων
«Χαῖρε Κεχαριτωμένη Παρθένε Μήτηρ Ἀνύμφευτε».

19. 18
ΠΑΤΗΡ ΛΕ­Ω­ΝΙ­ΔΑΣ
Πι­νε­λι­ὲς ποὺ ἀ­πο­δί­δουν
τὴν προ­σω­πι­κό­τη­τά του
καὶ τὴ δρά­ση του­
Αἰκατερίνης Λέτη
Τ
ὸν π. Λεωνίδα τὸν ξέρουν τὰ παι-
διά, ὅπως τὸν ξέρουν καὶ τὰ πουλιὰ
καὶ τὰ λουλούδια. Τὰ παιδιὰ πολλὲς
φορὲς τὸν ἄκουσαν νὰ λέει: «Ἀγαπῶ τὰ
παιδιὰ καὶ τὰ πουλιὰ καὶ τὰ λουλούδια».
Καὶ ὅ,τι ἔλεγε ἦταν τῆς καθαρῆς του καρ-
διᾶς ἀνάσα. Καὶ μόνο τὸ ἄκουσαν; Τὸν
εἶδαν νὰ τὸ δείχνει μὲ τὴ ζωή του, μὲ τὰ
ἔργα του. Γλυκειὰ μοσχοβολιὰ ἀγάπης,
ποὺ τὰ παιδιὰ τὴν ἔκλεισαν μὲς στὴν
ἁγνή τους τὴν καρδιὰ σὰν φυλαχτὸ ἀκρι-
βό. Ἀλησμόνητή τους μένει ἡ καραμέλα
ποὺ ἔπαιρναν ἀπὸ τὸ χέρι του τὸ ἁγια-
σμένο. Τὴν ἔνιωθαν ξεχωριστὴ εὐλογία.
Ἔχουν ἀκόμη νὰ τὸ λένε.
Ἐρημικὸς εἶναι ὁ τόπος ὅπου μένει
μετὰ τὴν ἐκθρόνηση ἀπὸ τὸν ἐπισκο-
πικὸ θρόνο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Θεσ-
σαλονίκης. Ἐδῶ βρίσκει τὴν ἠρεμία
του ὁ ἀκάματος, ὁ φλογερὸς ἐργάτης
τοῦ Εὐαγγελίου – δῶρο τῆς ἀγάπης
τοῦ Θεοῦ. Μέσα ἕνα ἄλλο μοτίβο ζωῆς
ζῆ τώρα τὸ σταυρώσιμο Πάσχα. Τώρα
ἐνατενίζει σ’ ἕνα ἄλλο πλάνο ζωῆς τὸν
Ἐσταυρωμένο καὶ Ἀναστάντα Κύριό
του. Συνεχίζει τὴν ἐν Χριστῷ πορεία τῆς
ζωῆς του. Εἶναι ἀγκιστρωμένος ἀπὸ τῆς
πίστης τὴν ἐλπίδα «ἣν οἱ πιστοὶ κατέ-
χοντες ἀγαλλόμεθα». Ὑποτάσσεται στὸ
θέλημα τοῦ Θεοῦ. «Οὐχὶ τῷ Θεῶ ὑποτα-
γήσεται ἡ ψυχή μου;». Εἶναι ἡ ἀνταύ-
γεια τῆς ἐσωτερικῆς πνευματικότητάς
του. Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ χαρά του. Εἶναι
τρισευτυχισμένος, τυλιγμένος στὸ Ἀνα-
στάσιμο φῶς. Προγεύεται τὸν Παράδει-
σο κι ἂς ζῆ σ’ αὐτὸ τὸ τόσο μικρό, τὸ
ταπεινό, τὸ φτωχὸ τὸ σπίτι μόνος του,
ἀδικημένος, κατασυκοφαντημένος.
Ἔπιανε τὸν σφυγμὸ τῆς ἐποχῆς.
Ἡ ὀξύνοιά του καταπληκτική.
Οἱ ὁρίζοντες τῆς σκέψης ἀνοιχτοί,
μὲ διαστάσεις ψυχολογικοῦ βάθους καὶ
χρονικῆς ταχύρρυθμης ἐπέκτασης.
Οἱ προοπτικές του εὔστοχες, καίριες
μακρινὲς καὶ μαζὶ ρεαλιστικὲς ζυμωμέ-
νες μὲ τὶς προσωπικές του ἐμπειρίες καὶ
μὲ τὶς νεύσεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἦταν φορές, ποὺ δύσκολα παρα-
κολουθοῦσες τὴ σκέψη του. Τὰ ψηλὰ
πετάγματά του δὲν εἶχες τὰ δυνατὰ
φτερὰ νὰ φτερουγίσεις καὶ νὰ τὰ φτά-
σεις. Ἦταν πρὸ πάντων ὁ ἄνθρωπος τῆς
γνήσιας, τῆς ἁπλῆς εὐαγγελικῆς ἀγάπης.
Πιὸ πολὺ ἀγαποῦσε καὶ συμπονοῦσε
«τὸν κάλαμον τὸν συντετριμμένον».
Συχαινόταν τὴν ὑποκρισία. «Ἂν βρεῖς»,
ἔλεγε, μιὰ εἰκόνα τοῦ Κυρίου στὸν δρό-
μο λασπωμένη, τσαλαπατημένη, τί θὰ
κάνεις; Θὰ τὴν πετάξεις; Ὄχι βέβαια.
«Θὰ τὴν πάρεις μὲ εὐλάβεια, θὰ τὴν συ-

20. 19
ναρμολογήσεις, θὰ τὴν καθαρίσεις -δὲν
παύει νὰ εἶναι εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ- θὰ
τὴν ἀσπαστεῖς μὲ εὐλάβεια καὶ σεβασμό.
Ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος ὁ πληγωμένος
ἀπὸ τὴν ἁμαρτία εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ.
Δὲν ἔχεις παρὰ νὰ τὸν βοηθήσεις νὰ βρεῖ
τὴν πρωτινή του μορφή. Μήπως ὅμως,
συνέχισε, ὁ φαρισαϊσμὸς μᾶς ξήρανε τὴν
ἰκμάδα τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ σεβασμοῦ
στὴν ἀνθρώπινη προσωπικότητα;
Ὁ π. Λεωνίδας ἦταν ὁ ρακοσυλλέ-
κτης τῶν ταλαιπωρημένων ψυχῶν. Ἡ
χριστιανικὴ ζωὴ πίστευε ὅτι δὲν εἶναι
ἠθικολογία εἶναι μετοχὴ στὴν ἐν πνεύ-
ματι ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ.
«Ὁ Κύριος μιλάει γιὰ τὴ δυνατότη-
τα ποὺ μᾶς ἔχει δοθεῖ νὰ διακρίνουμε
τὴν παρουσία Του στὸ πρόσωπο τῶν
ἀδελφῶν μας. Ἡ θέση αὐτὴ τοποθετεῖ
τὴν ὕπαρξή μας κοντὰ στὸν Θεὸ καὶ
φέρνει τὸν Κύριο πολὺ κοντά μας, στὴν
ὕπαρξή μας». (Ἀπὸ ὁμιλία του στὸν
Ἅγιο Βασίλειο). Κοντὰ στὸν π. Λεωνί-
δα, τὴ χαρά σου, ἂν τὴν ἔλεγες, διπλὴ
θὰ τὴ χαιρόσουν. Τὴ λύπη σου, ἂν τὴν
ἀκουμποῦσες, ἀνάλαφρος θὰ ἔφευγες.
«Κριτήριο γιὰ τὴν αἰωνιότητα εἶναι ἡ
ἀγάπη». Ἦταν τὸ σύνθημά του καὶ τὸ
βίωμά του.
«Ὅτανσυναντοῦμεἄνθρωποπονεμέ-
νο, ἄρρωστο, φυλακισμένο, πιστεύουμε
ὅτι εἶναι σταυροφόρος. Σηκώνει σταυρό,
ὅπως ὁ Ἰησοῦς. Ἂν τὸν συμπαρασταθεῖς
μοιράζεσαι μαζί του τὸν πόνο.
Αὐτὲς τὶς πράξεις ὁ Ἰησοῦς τὶς ὑπο-
λογίζει σὰν νὰ γίνονται στὸν ἑαυτό Του.
«Ἐφ ὅσον ἐποιήσατε… ἐμοὶ ἐποιήσατε»
ἀπὸ σημειώσεις του. Ἐλαφρώνοντας τὸν
πόνο τοῦ συνανθρώπου γίνεσαι Σίμων ὁ
Κυρηναῖος. Παραστέκεσαι στὸν Μεγάλο
Σταυροφόρο».
Ὁ πατὴρ Λεωνίδας ὁραματίζεται
καὶ ἱδρύει σχολεῖο, τὰ Ἐκπαιδευτήρια
«Ἀπόστολος Παῦλος»
Στὰ τέλη τοῦ 1974 εἶχε ὑποχρεωθεῖ
νὰ ἀποτραβηχθεῖ στὸ ἐρημητήριο ἐξόρι-
στος τώρα ὁ στοργικός, ὁ φλογερός, μὲ
τὴν πολύμορφη δραστηριότητα Ἱεράρ-
χης. Εἶχε ἀποχαιρετήσει σεμνὰ μὲ ὅλη
του τὴν ἀγάπη τὸ ποίμνιό του στὸν Ναὸ
τοῦ Ἁγ. Δημητρίου. Μοίρασε τὴν εὐλο-
γία του στὸν καθένα ἀπὸ τὰ ἀναρρίθμη-
τα πλήθη ποὺ βρέθηκαν σ ἐκείνη τὴν
τελευταία, τὴν ἱστορικὴ Θ. Λειτουργία.
Τί συνωστισμός, πόσα δάκρυα τότε, πό-
σος πόνος βαθύς, σιωπηλός!
Ἔφυγε γιὰ νὰ μονάσει στὸ ἀγαπη-
μένο του ἐρημητήριο. Ὁ χωρισμὸς ἀπὸ
τὸ ποίμνιό του, τοῦ στοίχισε πολύ, ἀλλὰ
δὲν κλονίστηκε: «μὲ πρότυπον τὸν Κύ-
ριον Ἰησοῦν, τὸν Ἀναμάρτητον καὶ τὰ
παθήματά Του, μὲ ὑπόδειγμα τὰ μεγάλα
πνευματικὰ ἀναστήματα, τοὺς Πατέρες
τῆς Ὀρθοδοξίας καθὼς καὶ τοὺς ἀγω-
νιστὰς τῶν ἰδανικῶν του Γένους μὲ τὶς
Ὁ π. Λεωνίδας
ἦταν ὁ ρακοσυλλέκτης
τῶν ταλαιπωρημένων ψυχῶν.
Ἡ χριστιανικὴ ζωὴ πίστευε ὅτι δὲν εἶναι ἠθικολογία.
εἶναι μετοχὴ στὴν ἐν πνεύματι ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ.

21. 20
κακοπάθειες τῶν ἐνδυναμούμενος ἐν
Κυρίῳ ἔμεινα εἰρηνικὸς καὶ πιστὸς εἰς
τὴν προσταγὴν τοῦ χρέους μέχρι τέ-
λους. Εἶναι τὰ λόγια τὰ δικά του γραμ-
μένα μὲ τὸ ἴδιο του τὸ χέρι στὴ διαθήκη
ποὺ μᾶς ἄφησε.
Ἡ ψυχή του ἔμεινε ἐλεύθερη μὲ τὴ
Χάρη τοῦ Θεοῦ. Κι ἦταν ἡ ἐλευθερία
αὐτή, ἡ πνευματική, πρόσβαση στὸν
χῶρο τοῦ ἐλέους τοῦ Θεοῦ.
Τώρα σαλπάρει γενναῖος θαλασσοπό-
ρος στ’ ἀνοιχτὸ πέλαγος τῆς ἀγάπης τοῦ
Θεοῦ μὲ ὑψωμένη τὴ σημαία τῶν ἰδα-
νικῶν. «Χριστὸς - Ἑλλάδα». Κρατᾶ στα-
θερὴ γραμμὴ πλεύσεως μὲ τὴν πυξίδα
τῆς πίστης του καὶ τὸ τιμόνι του τὸ κα-
τευθύνει ὁ Κύριος τῶν δυνάμεων. «Κύ-
ριε τῶν δυνάμεων μεθ’ ἡμῶν γενοῦ…»
ψάλλει καὶ ζῆ τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. «Ἡ
Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ἡμῶν ἐστι».
Προγεύεται τὸν Παράδεισο.
Ἡ ἀγάπη του στὸν Θεὸ εἶναι ἡ πηγὴ
ἀπ’ ὅπου ἀντλεῖ τὴν ἀγάπη του στὰ παι-
διὰ τοῦ Θεοῦ.
Τὰ συσσίτια τῆς Κατοχῆς στὴ Θεσσα-
λονίκη, τόλμημα θαυμαστὸ στοὺς κρίσι-
μους ἐκείνους καιροὺς στὴν κατοχὴ τοῦ
41-44. Ἑφτὰ χιλιάδες παιδιὰ σώθηκαν.
«Πίστις, ἐλπίς, ἀγάπη. Μείζων δὲ τού-
των ἡ ἀγάπη». Ὁ π. Λεωνίδας πρωτο-
στατεῖ. Τότε τὰ συσσίτια γιὰ τὸ ψωμὶ τὸ
ὑλικό. Τώρα τὸ σχολεῖο γιὰ τὴν πνευμα-
τικὴ τροφοδοσία. Τότε στὸ σῶμα, τώρα
στὴν ψυχὴ στοχεύει ἡ κρίση.
Ὁ π. Λεωνίδας ὁραματίζεται τὴν
ἵδρυση σχολείου μὲ ἑλληνοχριστιανικὴ
ἀγωγή. Ἱδρύονται τὰ ἐκπαιδευτήρια «Ο
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ». Γραμμὴ τοῦ
Σχολείου σταθερὰ ἑλληνικὴ - χριστια-
νική. Ὁ π. Λεωνίδας πρωτοστατεῖ μὲ τὴ
βαθειὰ παιδαγωγική του πείρα, μὲ τὴν
ἄνωθεν σοφία, τὴν πατερική του ἀγάπη
καὶ μὲ καρδιὰ νεανική.
Τὰ ἐκπαιδευτήρια αὐτὰ δὲν θέλουν
νὰ περιορισθοῦν σὲ μιὰ ἀποταμίευση
γνώσεων. Φροντίδα καὶ ἐπιδίωξή τους
ΧΡΙΣΤΟΣ καὶ ΕΛΛΑΔΑ. Ὁ π. Λεωνίδας
πυροδοτεῖ τὶς ψυχὲς μικρῶν καὶ μεγά-
λων. Ἦταν «ἐπαναστάτης» ἐνάντια στὸ
βόλεμα, στὴν ὑλιστικὴ νοοτροπία, στὸ
«κατεστημένο».
Τὸν πύργο χτίζουμε ὅλοι ἀντάμα
καὶ στὸ Χριστὸ κάνουμε τάμα
κανένας μας νὰ μὴ σταθεῖ
ὥσπου ἡ δουλειά μας νὰ τελειώσει.
Γ. Βερίτης
Τὸ σχολεῖο ἀνοίγει δρόμο
γιὰ τὸν Χριστό
Ὁ π. Λεωνίδας ἀγωνίζεται τὰ παιδιὰ
ἀνεμπόδιστα νὰ ζήσουν στὸ «ΦΩΣ». Νὰ
ζήσουν στὴν ἀβασίλευτη χαρὰ τοῦ Θεοῦ,
νὰ γίνει παράδεισος ἡ ζωή τους. Ὅλοι μὲ
τὸν π. Λεωνίδα, ἡγέτη μέσα σὲ τοῦτο τὸ
σχολεῖο στὸν στόχο τοῦτο σημαδεύουν,
στὸ Φῶς ποὺ εἶναι ὁ Χριστός.
Ἀνάσταση 1984
Ἡ Ὡραία Πύλη ἀνοίγει. Ὁ π. Λεω-
νίδας προβάλλει ἐπιβλητικός, συγκινη-
μένος. Ὑψώνει ἐπίσημα τὴν ἀναμμένη
λαμπάδα μπροστὰ στὸ ποίμνιό του. Ἡ
στιγμὴ εἶναι ἱερή. «Δεῦτε λάβετε Φῶς
ἐκ τοῦ ἀνεσπέρου Φωτός…» μᾶς προ-
σκαλεῖ. Κι ἐμεῖς ἀκινητοποιηθήκαμε.
Κοκκάλωσε τὸ χέρι κρατώντας ἀκόμη
τὴ λαμπάδα μας σβηστή.
Ἡ καρδιὰ τοῦ π. Λεωνίδα ἔχει ραγί-
σει ἀνεπανόρθωτα. Ἡ φωνὴ τοῦ ἐπιβλη-
τική, ὅσο κι ἂν σπασμένη βγαίνει ἀπὸ
τὸ πληγωμένο στῆθος. Μᾶς προσκαλεῖ
ὁπωσδήποτε στῆς Ἀναστάσεως τὴν Ἑορ-
τή. Ὁ π. Λεωνίδας ἔμεινε στὸ Ἱερὸ νὰ
προσμένει. Ἡ τελευταία του λειτουρ-
γικὴ πράξη εἶχε τελεσθεῖ. Κι ἦταν αὐτὴ
ποὺ σφράγισε ὁλόκληρη τὴν ἐπὶ γῆς
ζωή του. Νύχτα ἱστορική.
Ὡστόσο πρῶτος μέσα στὸ Ἅγιο Βῆμα
μεγαλόφωνα ψάλλει τὸν Ἀναστάσι-
μο Ὕμνο. Ἀσυγκράτητος ὁ ἱερός του
ἐνθουσιασμός. Ποῦ βρίσκει τὴν τόση
δύναμη; Μετέχει ἔντονα στὴ Θ. Λει-
τουργία. Κοινωνεῖ τῶν Ἀχράντων Μυ-

22. 21
στηρίων καὶ προσμένει νὰ ἀπολαύσει
«ἐκτυπώτερον» τὸ Πάσχα τὸ Μέγα «ἐν
τῇ ἀνεσπέρῳ ἡμέρᾳ τῆς Βασιλείας» τοῦ
Θεοῦ.
Ἔμεινε, ἂν καὶ ἀνεπίτρεπτο ἀπὸ τὴν
ἐπιστήμη, μαζί μας σ’ ὅλη τὴ διάρκεια
τῆς Θ. Λειτουργίας, τῆς Πασχαλινῆς καὶ
ἔψαλλε, ἔψαλλε μαζί μας ἐνθουσιαστι-
κά, ὁλόψυχα:
«Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν
θανάτῳ θάνατον πατήσας
καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι
ζωὴν χαρισάμενος».
Ἀσθενὴς στὸ Νοσοκομεῖο ἤρεμος,
καρτερικὸς δὲν δίνει σημεῖα τῆς μεγά-
λης του δοκιμασίας. Τὸν προκαλοῦν
οἱ γιατροὶ γιὰ νὰ τοὺς φανερώσει τὴν
πραγματικότητα.
–Πρέπει πολὺ νὰ πονᾶτε, πάτερ, τοῦ
λέει ἡ ἀδελφὴ ποὺ τὸν παρακολουθεῖ.
–Παιδί μου, ἐμεῖς οἱ Χριστιανοὶ ἔχο-
με ἕνα μεγάλο μυστικὸ ποὺ μ’ αὐτὸ
ἀντιμετωπίζουμε τὸν πόνο. Βλέπω ἀπέ-
ναντί μου τὸν Κύριό μου, τὸν Ἐσταυ-
ρωμένο καὶ ἀντλῶ δύναμη ἀπὸ Αὐτόν.
Τί εἶναι ὁ δικός μας πόνος μπροστὰ στὸν
πόνο ποῦ Ἐκεῖνος δοκίμασε γιὰ μένα
στὸ Σταυρό;
«Προορώμην τὸν Κύριον ἐνώπιόν
μου, ἵνα μὴ σαλευθῶ»
Ἡ συνάντηση μὲ τὸν Τρισαγαπημέ-
νο του Κύριο τὸν διακατέχει.
–Ἔξω εἶναι πολὺς κόσμος. Τί θέλετε
νὰ τοὺς πῶ; τὸν ρωτᾶ ἡ ἀδελφή.
–Νά δώσεις τὴν εὐχή μου σ’ ὅλους
καὶ νὰ τοὺς πεῖς «οὐκ ἔχομε ὧδε μέ-
νουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν
ἐπιζητοῦμεν». Θέλω νὰ εἶστε καλὰ καὶ
νὰ εἶστε ἀγαπημένοι». Λαχταρᾶ νὰ μᾶς
κάνει μέτοχους τῆς χαρᾶς του.
Ἔρχεται ὁ π. Μάξιμος γιὰ νὰ τὸν
κοινωνήσει. Κάνει τὸν σταυρό του καὶ
μὲ δίψα κοινωνεῖ τὸ «Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα
τοῦ Χριστοῦ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ
εἰς ζωὴν αἰώνιον». Κάνει τὸ σημεῖο τοῦ
σταυροῦ στὴν καρδιά του καὶ ἀκουμπᾶ
εὐλαβικὰ στὸ στῆθος του τὸ ἱερὸ Εὐαγ-
γέλιο - ἕνα μικρὸ ποὺ εἶχε.
–Θά ἔχουμε Θ. Λειτουργία - Ἀγρυ-
πνία.
–Τί ὥρα θὰ ἀρχίσει ἡ Ἀγρυπνία;
– 9.30΄.
–Ὡραῖα, 9.30΄ ἀκριβῶς θὰ ἔλθω κι
ἐγὼ στὴν Ἀγρυπνία.
9.30΄ τὸ βράδυ ἀκριβῶς περνάει ὁ π.
Λεωνίδας στὴν ἀντίπερα ὄχθη, γιὰ νὰ
λατρεύει ἐκεῖ ὡς Ἀρχιερέας τοῦ Ὑψί-
στου ἀκατάπαυστα καὶ ἀσίγητα τὸν Λα-
τρευτό του καὶ τὸν ΕΝΑ μαζὶ μὲ τοὺς
Ἀγγέλους, μαζὶ μὲ τὴν Ὑπεραγία Θεοτό-
κο, ποὺ τόσο τὴν τιμοῦσε καὶ γέμιζε ἡ
ψυχὴ τοῦ κυριολεκτικά, ὅταν τὴν ἀπο-
καλοῦσε «Μάννα». _

23. 22
ΤΟ ΠΕΤΡΑΧΗΛΙ
ΕΧΕΙ ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΡΗΣΙΑ
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ
ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΠΑ-ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΝ ΚΑΤΟΥΝΑΚΙΩΤΗ
(Γύρω στὸ ἔ­τος 1975-80)
«Ὅ
ταν λειτουργᾶς, νἄχεις ὑπ'
ὄψιν σου ὅτι εἶσαι μεσί-
της. Παραλαμβάνεις ἀπὸ
τὸν κόσμο πόνο, δάκρυα, ἀσθένειες,
παρακλήσεις καὶ τὰ ἀναφέρεις ἐπάνω
εἰς τὸν θρόνο τῆς θεότητος. Καὶ μετα-
φέρεις κατόπιν στὸν κόσμο παρηγοριά,
θεραπεία, ὅ,τι ἔχει ἀνάγκη ὁ καθένας.
Μεγάλο ἀξίωμα σ' ἔχει ἀξιώσει, παι-
δί μου, ὁ Θεός. Νὰ τὸ καλλιεργήσεις.
Τὸ ἀφτὶ τοῦ Θεοῦ εἶναι στὸ στόμα τοῦ
ἱερέως. Μεγάλη δύναμη ἔχει τὸ πετρα-
χήλι. Τὸ πετραχήλι εἶναι ὁ διαλλάκτης
τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου μὲ τὸν Πα-
τέρα, μὲ τὸν Δημιουργό του. Γι' αὐτὸ
ὅσο μπορεῖς περισσότερα ὀνόματα νὰ
μνημονεύεις. Ὅσο μπορεῖς περισσό-
τερα. Στὸν καιρὸ τῆς Τουρκοκρατίας
γύριζαν πολλοὶ παπάδες, ἀλλὰ ἕνας
παπὰς γύριζε καὶ μάζευε ὀνόματα καὶ
τὰ μνημόνευε στὴ Λειτουργία.
Καὶ εἶπε ὁ καϊμακάκης, ὁ Τοῦρκος
ἀστυνομικός: «Βρέ, αὐτὸς ἐγείρει τὸν
κόσμο σὲ ἐπανάσταση».
Τὸν πιάνει καὶ τὸν βάζει μέσα.
Καὶ στὸν ὕπνο του φανερώνονται ὅλοι
αὐτοὶ ποὺ μνημόνευε καὶ λένε: «Ἄκου-
σε, ἢ βγάζεις τὸν παπὰ ἔξω, διότι αὐτὸς
μᾶς μνημονεύει καὶ μᾶς παρηγορεῖ, ἢ
θὰ σοῦ πάρουμε τὸ πρῶτο παιδί».
Κι ὁ Τοῦρκος φοβήθηκε.
Ἐπὶ Τουρκοκρατίας! «Ἄντε, παπά,
πᾶνε στὸ καλό», λέει, «πᾶνε, ἐγὼ θὰ
χάσω τὸ παιδί μου;».
Μεγάλη δύναμη ἔχει τὸ πετραχήλι,
παιδί μου, μεγάλη δύναμη. Ὅσο μπο-
ρεῖς περισσότερα ὀνόματα νὰ μνημο-
νεύεις.
Ναί, ἐμένα παλιὰ μοῦ 'δωσε ὁ π.
Ἀρσένιος, ὁ παραδερφὸς τοῦ γερο-
Ἰωσήφ, κάτι ὀνόματα ἀπ' ὅταν ἦταν
μετανάστης ἀπὸ τὴ Ρωσία καὶ ἦρθε
στὴν Ἑλλάδα.
Κι ἐγὼ τὰ μνημόνευα.
Κι ἔπειτα μοῦ λέει: «Ξέρεις, Γέρο-
ντα, τί εἶδα; Εἶδα στὸν ὕπνο μου ὅτι
αὐτὰ τὰ ὀνόματα ποὺ σοῦ 'δωσα, πῆγα
στὸ ἕνα σπίτι. Λέω, πὼς τὰ περνᾶς ἐδῶ;
Ἔ, λέει, λιγάκι, καλά, ἀλλὰ ἔρχεται ὁ
παπα-Ἐφραὶμ καὶ μᾶς παρηγορεῖ».
Εἶναι ποὺ τοῦ μνημόνευα τὰ ὀνόματα.
Ναί.
Λέω: «Εἶναι, ἀδερφέ μου, τὰ ὀνόμα-
τα ποὺ μνημονεύω».
Ὁ παπα-Πλανᾶς γιατί ἁγίασε;
Ἐμνημόνευε ὁλόκληρα χαρτιά, ἐμνη-
μόνευε. Κι ἐγὼ θυμήθηκα κάτι ὀνό-
ματα καὶ τὰ τοιχοκόλλησα στὴν Προ-