9

1. Хүн амын шилжих хөдөлгөөн,
хөдөлмөр эрхлэлт

2. Суралцахуйн зорилт
• ГЗ9.3а. Монгол орны хүн амын шилжих хөдөлгөөн,
өөрчлөлтийн шалтгааныг байгалийн болон нийгмийн
хүчин зүйлтэй холбон тайлбарлах

3. Хичээлийн зорилго
• Шилжих хөдөлгөөний шалтгааныг тайлбарлан,
эерэг ба сөрөг үр дагавруудыг дүгнэх

4. Шилжилт хөдөлгөөн
• Нэг улсаас нөгөө улсад, нэг газраас нөгөөд хүн ам
нүүдэллэн суурьшихыг шилжилт хөдөлгөөн буюу
механик хөдөлгөөн гэнэ.

5. Хүмүүс яагаад нэг газраас нөгөөд шилжин
суурьшдаг вэ?

6. Шилжих хөдөлгөөн
0.
1,000.
2,000.
3,000.
4,000.
5,000.
6,000.
7,000.
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2019
Шилжинявсан Шилжинирсэн
0.
5,000.
10,000.
15,000.
20,000.
25,000.
30,000.
35,000.
40,000.
45,000.
1990 1995 2000 2005 2010 2015 2019
Шилжинявсан Шилжинирсэн
Улаанбаатар хот Увс аймаг

7. 0.
10,000.
20,000.
30,000.
40,000.
50,000.
60,000.
70,000.
80,000.
90,000.
1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2017 2019
Шилжин явсан Шилжин ирсэн
Манай улсын шилжилт хөдөлгөөн
Монгол улсаас гадаад улсад шилжих хөдөлгөөн 1990-ээд оноос эрчимтэй явагдаж эхэлжээ

8. Шилжих
хэлбэрээр
Гадаад
Дотоод
Улс орон хооронд,
жишээ нь: Монгол улсаас Солонгос улсад
Улс дотроо шилжих,
жишээ нь: Хөвсгөл аймгаас Улаанбаатар хотод

9. Аймаг
2017 2018 2019
Хүн
амын тоо.
(H)
Шилжин
явсан (С)
Шилжин
ирэгсэд
(U)
Хүн
амын тоо.
(H)
Шилжин
явсан (С)
Шилжин
ирэгсэд
(U)
Хүн
амын тоо.
(H)
Шилжин
явсан (С)
Шилжин
ирэгсэд
(U)
Увс 82,604. 1,009. 766. 83,617. 472. 544. 82,946. 914. 457.
Өмнөговь 65,645. 784. 1,660. 69,124. 2,009. 2,015. 69,902. 958. 1,389.
Улаанбаатар
1,417,396. 11,431. 10,335. 1,444,669. 6,328. 6,568. 1,469,151. 6,595. 12,373.
Шилжилтийн коэффициент тооцох
К1=C/H*1000 Шилжин явагсдын коэффициент
K2=U/H*1000 Шилжин ирэгсдийн коэффициент
K3=U-C Цэвэр шилжилтийн коэффициент

10. K3=U-C
Цэвэр шилжилтийн
коэффициент
К1=C/H*1000
Шилжин явагсдын
коэффициент
K2=U/H*1000
Шилжин ирэгсдийн
коэффициент
2017 2018 2019 2017 2018 2019 2017 2018 2019
Увс -243 72 -457 12.2 5.6 11.0 9.3 6.5 5.5
Өмнөговь
876 6 431 11.9 29.1 13.7 25.3 29.2 19.9
Улаанбаатар
-1096 240 5778 8.1 4.4 4.5 7.3 4.5 8.4

11. -2000
-1000
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
2017 2018 2019
Увс Өмнөговь Улаанбаатар
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
2017 2018 2019
Увс Өмнөговь Улаанбаатар
0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
35.0
2017 2018 2019
Увс Өмнөговь Улаанбаатар
Шилжин явагсдын коэффициент Шилжин ирэгсдийн коэффициент
Цэвэр шилжилтийн коэффициент

12. Шилжих хөдөлгөөн ихэссэнээр ямар үр
дагавар гарах вэ?
• Хүн амын тоо болон хүн амын нас хүйсийн бүтэц, ажил
эрхлэлтийн байдалд өөрчлөлт гардаг.
• Шилжин ирэгсдээр тухайн газарт нягтрал ихсэх буюу бөөгнөрөл
бий болно.

13. Хөдөлмөр эрхлэлт
Манай улсад 16-60 хүртэлх насны эрэгтэйчүүд,
16-55 хүртэлх насны эмэгтэйчүүдийг
хөдөлмөрийн насны хүн ам гэнэ.
Хөдөлмөрийн насны хүн ам

14. Эдийн засгийн идэвхтэй хүн ам
• Ажиллагсад болон хөдөлмөр халамжийн үйлчилгээнд бүртгэлтэй
ажилгүйчүүдийн тооны нийлбэрийг ажиллах хүч буюу эдийн
засгийн идэвхтэй хүн ам гэж нэрлэнэ.

15. • Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин: Эдийн засгийн идэвхтэй хүн амд
ажиллагсдын хувийн жингээр тодорхойлогдоно.
• Ажилгүйдлийн түвшин: Эдийн засгийн идэвхтэй хүн амд
бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийн хувийн жингээр тодорхойлогдоно.
Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин =
Ажиллагсдын тоо
ЭЗИХА
100%
Ажилгүйдлийн түвшин =
Ажилгүйчүүдийн тоо
ЭЗИХА
100%

18. Бүртгэлтэй ажилгүйчүүд Ажиллагсад
2017 2018 2019 2017 2018 2019
Увс 12988 8915 8885 33,261. 32,712. 32,568.
Өмнөговь 4787 2734 2784 25,324. 29,680. 30,517.
Улаанбаатар 106779 93062 56406 512,189. 513,054. 470,996.

19. 0.0
5.0
10.0
15.0
20.0
25.0
30.0
2017 2018 2019
Увс Өмнөговь Улаанбаатар
0.0
10.0
20.0
30.0
40.0
50.0
60.0
70.0
80.0
90.0
100.0
2017 2018 2019
Увс Өмнөговь Улаанбаатар
Ажилгүйдлийн түвшин, хувиар Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин, хувиар

20. • Сүүлийн жилүүдэд Тавантолгой, Оюу толгойн ордыг ашиглах
үйлдвэр үйлчилгээний газар байгуулах болсонтой уялдаж
Өмнөговь аймагт шилжин ирэгсдийн тоо их байна.
• Хотжилт болон хотын хөгжил, ажлын байрны олдоцыг даган
хөдөө орон нутгаас Улаанбаатар хотруу шилжих хөдөлгөөн
нэмэгдсээр байна

21. Шилжилтэд нөлөөлөх хүчин зүйлс
Ажлын байрны олдоц их
Цалин хөлс харьцангуй өндөр
Эрүүл мэндийн үйлчилгээ сайн
Сайн боловсрол эзэмших боломж их
Аюулгүй орчин
Ажлын байрны хомсдол
Цалин хөлс бага
Боловсрол эзэмших боломж, нөхцөл муу
Ган, зун
Мөргөлдөөн, зөрчил
Татах хүчин зүйл Түлхэх хүчин зүйл

22. Шилжилт хөдөлгөөний төрөл
Байнгын
Улирлын
Сайн дурын
Албадан
Хүмүүс буцаж ирэхгүйгээр шилжин явах.
Байгаль, цаг уурын нөхцөлөөс хамаарч шилжих ба
таатай нөхцөл бүрдэхэд буцаж ирнэ.
Сайн ажил, өндөр цалин хөлстэй ажиллахын тулд
хийж буй шилжилт хөдөлгөөн.
Бүс нутгийн зөрчил, үймээн самуун зэрэгтэй
холбоотой шилжихээс аргагүй байдалд хүрэх.

23. Дүгнэлт
• Шилжих хөдөлгөөнийг дотоод ба гадаад гэж ангилна.
• Шилжилт хөдөлгөөнд татах ба түлхэх хүчин зүйлс нөлөөлдөг.
• Шилжин ирэгсэд ихэссэнээр эдийн засгийн идэвхтэй хүн амын
тоо нэмэгдэж ажиллах хүчний оролцоо ихэсдэг.
• Хотжилт, нягтшил ихэссэнээр хүрээлэн буй орчинд сөргөөр
нөлөөлөх эрсдэлтэй.

24. Гэртээ хийгээрэй
2015
2015