2. 1. Մի փոքր վիտամինների
պատմությունից
Վիտամիններն օրգանական նյութեր են, որոնց չնչին
քանակներն անհրաժեշտ են մարդու և կենդանիների
բնականոն նյութափոխանակության ու
կենսագործունեության համար: Վիտամինները սննդի
անփոխարինելի բաղադրիչներն են:
Վիտամինները հայտնաբերել է ռուս գիտնական Լունինը: Նա պարզել է, որ օրգանիզմի
բնականոն գործունեության համար, բացի սննդի հիմնական բաղկացուցիչ մասերից
(սպիտակուցներ, ձարպեր ածխաջրեր), անհրաժեշտ են նաև այլ միացություններ, որոնց
բացակայությունը հանգեցնում է տարբեր ախտաբանական վիճակների: Վիտամիններ տերմինն
առաջարկել է լեհ գիտնական Ֆունկը` լատիներեն vita (կյանք) բառից:
3. 1.1 Վիտամինների տեսակները
Սկզբում վիտամինները պայմանականորեն նշանակում էին
A, B, C, D, E, P և այլն, այնուհետև տրվեցին
միջազգային անվանումներ, որոնք արտացոլում են այդ
նյութերի քիմիական կառուցվածքը: Վիտամինները
բաժանվում են 3 խմբի` ջրալույծ, ճարպալույծ և
վիտամինանման նյութեր:
4. 2. Թերվիտամիններ
Վիտամինային անբավարարությունը օրգանիզմի հիվանդագին վիճակ է, որն
առաջանում է սննդում վիտամինների անբավարարության, դրանց յուրացման
խանգարման կամ օրգանիզմում սինթեզի ընկճման հետևանքով: Առավել հաճախ
վիտամինային անբավարարության առաջացման պատճառ է հանդիսանումսննդի մեջ
վիտամինների ցածր պարունակությունը` հատկապես զտած, չորացրած և
պահածոյացված մթերքներով սնվելիս, երբ սննդում շատ են ածխաջրային
բաղադրիչները, անբավարար` կենդանական ծագման սպիտակուցներն ու ճարպերը,
և բացակայում են թարմ մրգերն ու բանջարեղենը:
5. 2.1 Կանխարգելումը
Սննդի արդյունաբերության ձեռնարկություններում
կատարվում է որոշ սննդամթերքների վիտամինացում, օրինակ`
այլուրը հարստացվում է թիամինով, ռիբոֆլավինով և
նիկոտինաթթվով, կաթը և շաքարը` ասկորբինաթթվով, մարգարինը`
ռետինոլով:
Տնային պայմաններում վիտամինային անբավարարության
կանխարգելմանը նպաստում է բազմազան սնունդը, որն օրգանիզմն
ապահովում է անհրաժեշտ վիտամիններով, ինչպես նաև
սննդանյութերի պահպանման և դրանց խոհարարական մշակման
կանոնների ճիշտ կատարումը:
Պետք է իմանալ նաև, որ վիտամիններն ունեն ուժեղ
կենսաբանական ազդեցություն և առանց բժշկի նշանակման դրանց
օգտագործումը կարող է վնասել:
6. 3. Գերվիտամիններ
Վիտամինները սնուցման անհրաժեշտ և անփոխարինելի գործոն են։ Դրանց
անբավարարությունը նվազեցնում Է օրգանիզմի պաշտպանական, ուժերը, խախտում
նյութափոխանակությունը և պատճառ դառնում ծանր հիվանդությունների: Սակայն
դա չի նշանակում, որ վիտամինները կարելի Է օգտագործել անսահմանափակ
քանակությամբ։ Դրանց ընդունումը պետք Է խստորեն համապատասխանի օրգանիզմի
ֆիզիոլոգիական, պահանջներին: Վիտամինների ավելցուկային օգտագործումը
կարոդ Է առաջացնել ծանր հիվանդություններ՝ գերվիտամինոզներ։
7. 3.1 Բուժումը և կանխարգելումը
Բուժում: Գերվիտամինության 1-ին իսկ ախտանշանների
դեպքում պետք է դադարեցնել վիտամինային
պատրաստուկի ընդունումը, ինչպես նաև
համապատասխան վիտամիններ պարունակող սննդամթերքի
օգտագործումը:
Կանխարգելում: Գերվիտամինության կանխարգելման
համար անհրաժեշտ Է զգուշորեն օգտագործել անծանոթ
սննդամթերքները, վիտամինների սպիրտային
լուծույթները։ Երեխային վիտամինային պատրաստուկներ
տալիս խստորեն պահպանել բժշկի հանձնարարականները։
Առանց բժշկի հետ խորհրդակցելու երեխային չտալ շատ
վիտամիններ պարունակող պատրաստուկներ, և դրանք
պահել երեխաներին ոչ մատչելի տեղերում։