Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου, Α' Λυκείου, σ. 10-19

1. ΟΙ
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ
ΤΗΣ
ΕΓΓΥΣ
ΑΝΑΤΟΛΗΣ
Οι λαοί της
Μεσοποταμίας
Επιμέλεια: Ε. Νασιώτη ΠΕ02 (Οκτ. 2022)
https://en.wikipedia.org/

2. Αναρωτηθήκατε ποτέ…
• Πότε ανακαλύφθηκε η γραφή κι από ποιους;
• Ποιοι και πότε ανακάλυψαν τον τροχό;
• Η ιστορία του Κατακλυσμού αναφέρεται μόνο στην Π.
Διαθήκη;
• Πότε και ποιοι ίδρυσαν τις πρώτες πόλεις;
• Ποιοι και πότε προσπάθησαν να κωδικοποιήσουν το
άγραφο δίκαιο;
• Πότε τέθηκαν οι βάσεις της γεωμετρίας;
• Πότε χωρίστηκε το έτος σε μήνες; Η μέρα σε ώρες;
• Από πότε ο άνθρωπος ασχολείται με τη θέση των
άστρων και τη μοίρα του;

3. Τις απαντήσεις θα τις βρούμε
μελετώντας την ιστορία των λαών
της Μεσοποταμίας.

4. • Παράλληλα με τον πολιτισμό
της Αιγύπτου, ένας άλλος
πολιτισμός αναπτύχθηκε στη
Μεσοποταμία, δηλαδή
περίπου στο σημερινό Ιράκ.
• Μεσοποταμία ονόμασαν
αργότερα οι Έλληνες την
περιοχή αυτή, επειδή
βρίσκεται ανάμεσα στους
ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη,
όπου σχηματίζεται μια
εύφορη πεδιάδα.
ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ
https://museduc.gr/docs/Istoria/A/02%20KEFALAIO%20A.pdf

5. Η ΧΩΡΑ ΤΗΣ
ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑ
Σ
• Είναι η περιοχή ανάμεσα τον Τίγρη
και τον Ευφράτη.
• Το μεγαλύτερο τμήμα της ανήκει
σήμερα στο Ιράκ.
• Η βόρεια Μεσοποταμία είναι ορεινή
και ονομάστηκε από τους Έλληνες
Ασσυρία.
• Η μέση και νότια (με έδαφος
αργιλώδες και άγονο) είναι η γνωστή
μας Βαβυλωνία.
• Οι Έλληνες αποκαλούσαν, επίσης,
το νότιο τμήμα τής Μεσοποταμίας
Χαλδαία.
• Η άρδευση της γης από τα νερά των
ποταμών μετέτρεψε τις άγονες
εκτάσεις σε εύφορες για την
παραγωγή των σιτηρών.
https://static.wikia.nocookie.net/science/images/7/76/Maps-Mesopotamia-07-
goog.jpg/revision/latest/scale-to-width-down/450?cb=20140618162740&path-prefix=el

6. Στην περιοχή της
Μεσοποταμίας πριν από την
έναρξη της αχαιμενιδικής
κυριαρχίας (539π.Χ.)
αναπτύχθηκαν οι πολιτισμοί:
• των Σουμερίων
• των Ακκαδίων
• του Ελάμ
• της Ασσυρίας
• της Βαβυλωνίας
• των Χουρίττων
• των Αραμαίων
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ

7. ΠΗΓΕΣ
• Ως τις αρχές του 19ου αι. γνωρίζαμε μόνο τους
Βαβυλώνιους, τους Ασσύριους και τους Χαλδαίους
από πληροφορίες των ελληνικών, εβραϊκών και
αιγυπτιακών κειμένων.
• Άγνωστοι μάς ήταν οι Σουμέριοι, Ακκάδιοι,
Ελαμίτες και Κασσίτες.
• Οι συστηματικές ανασκαφές και η
αποκρυπτογράφηση της σφηνοειδούς γραφής
(:γραφής των Σουμερίων) μάς έδωσαν αρκετές
πληροφορίες με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί ο
κλάδος της Ασσυριολογίας.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΛΑΩΝ
ΤΗΣ ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ
http://www.didatticarte.it/storiadellarte/3%20arte%20mesopotamica.pdf

8. 7η χιλιετία∙ βόρειες περιοχές
Μεσοποταμίας:
• Ο άνθρωπος πέρασε από το
θηρευτικό ή συλλεκτικό στάδιο
οικονομίας (κυνήγι, συλλογή
καρπών) → στο παραγωγικό
στάδιο (συλλογική ζωή, μόνιμη
κατοίκιση, καλλιέργεια γης)
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
5η χιλιετία∙ νότιες περιοχές
Μεσοποταμίας:
• Η γεωργική παραγωγή αυξήθηκε
λόγω της συλλογικής ζωής και
της φύσης της χώρας.
https://www.history.com/topics/pre-history/hunter-gatherers
https://assets.sutori.com/user-uploads/image/6529908c-60dd-4778-953e-
49e87417e187/fc6744d82c66cdae122e02b603946855.jpeg

9. ΝΑ
ΘΥΜΑΣΑΙ Στη Μεσοποταμία συντελέστηκε το
μεγάλο επίτευγμα της κοινωνικής
και οικονομικής εξέλιξης του
ανθρώπου: Ο άνθρωπος πέρασε
από το συλλεκτικό στο παραγωγικό
στάδιο και στην οργάνωση της
παραγωγής του.

10. • Είναι οι πρώτοι κάτοικοι που
εγκαταστάθηκαν στην περιοχή την
4η χιλιετία.
• Οργανώθηκαν σε πόλεις που
διακοσμήσθηκαν με ανάκτορα,
ναούς (ζιγκουράτ) και οχυρώθηκαν
με ισχυρά τείχη.
• Η πόλη ήταν το κέντρο της γύρω
περιοχής, στην οποία υπήρχαν
οικισμοί.
• Η πολιτική τους οργάνωση σε
ανεξάρτητες πόλεις παρουσίαζε
αναλογίες με την πολιτική
συγκρότηση –αργότερα- στην
αρχαία Ελλάδα.
ΣΟΥΜΕΡΙΟΙ (3500-1700
π.Χ.)
Καταγωγή & Οργάνωση
https://www.researchgate.net/profile/Jerry_Grover/publication/334376185/figure/fig5/AS:779193491140
609@1562785613377/Map-of-ancient-Sumer-and-Elam-wwwhyperhistorycom-2016.png

11. https://befp23.weebly.com/images.html
Ζιγκουράτ

12. Αρχαιολογικά κατάλοιπα της πόλης Ουρ και το ζιγκουράτ της
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f7/Ur-Nassiriyah.jpg

13. Αναπαράσταση της πόλης της Ουρ
https://www.mozaweb.com/mozaik3D/TOR/okor/ur_varos_kozpontja/960.jpg

14. 1. Ανακάλυψαν τον τροχό, που τον
χρησιμοποίησαν για την άρδευση της γης
και την κατασκευή του άρματος.
2. Προχώρησαν στον υπολογισμό των
καλλιεργήσιμων εκτάσεων.
3. Βελτίωσαν τον τρόπο καλλιέργειας
χρησιμοποιώντας μεταλλικά εργαλεία και
τελειοποιώντας το άροτρο.
4. Ανέπτυξαν την κτηνοτροφία, πετυχαίνοντας
πρώτοι αυτοί την αποβουτύρωση του
γάλακτος.
5. Επινόησαν τη χρήση της ψημένης ως ήλιο
πλίνθου ως οικοδομικό υλικό.
6. Κατασκεύασαν πήλινες πινακίδες, που
χρησιμοποιούσαν ως γραφική ύλη, όπου
έγραφαν με σφηνοειδείς χαρακτήρες.
Πολιτισμική Εξέλιξη
https://www.ancienthistorylists.com/wp-content/uploads/2015/12/Chariot-invention-mesopotamia.jpg
ΣΟΥΜΕΡΙΟΙ (3500-1700
π.Χ.)

15. Ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις με
άλλους λαούς (στον Καύκασο, Μ. Ασία,
Ινδίες) εξαιτίας της έλλειψης πρώτων
υλών και ιδιαίτερα μετάλλων.
Εμπόριο
Νόμισμα
• Στοχεύοντας στη διευκόλυνση των
συναλλαγών τους, επινόησαν
ορισμένα μέτρα και τα πρώτα
νομίσματα(ράβδους χρυσού ή
αργυρού και δαχτυλίδια).
• Αυτά σφραγίζονταν γεγονός που
αποτελεί εγγύηση για την ποιότητα
και την ποσότητα του μετάλλου τους.
Πηγή: https://www.nationalgeographic.org/
ΣΟΥΜΕΡΙΟΙ (3500-1700
π.Χ.)

16. ΑΚΚΑΔΙΟΙ (3η χιλιετία
π.Χ.)
Πιθανή εξάπλωση της Ακκαδικής Αυτοκρατορίας στη Μεσοποταμία (από Βικιπαίδεια)
Την 3η χιλιετία στις βόρειες
περιοχές της Χαλδαίας
εγκαθίστανται, ιδρύοντας δικές
τους πόλεις, τα πρώτα φύλα
σημιτικής καταγωγής, τα οποία
πιθανότατα προέρχονται από τις
ερήμους της Αραβίας.
Εμφάνιση σημιτικών φύλων
στη Μεσοποταμία

17. ΑΚΚΑΔΙΟΙ (3η χιλιετία
π.Χ.
Το πρώτο μεγάλο βασίλειο στη
Μεσοποταμία
Με αρχηγό τον Σαργκόν Α’ (2371-2330
π.Χ.) κυριάρχησαν επί των Σουμερίων και
ίδρυσαν το πρώτο μεγάλο βασίλειο στη
Μεσοποταμία με πρωτεύουσα την Ακκάδ
(περ. 2350π.Χ.). Τα φύλα αυτά, που
ονομάστηκαν από τους ιστορικούς
Ακκάδιοι, έγιναν οι διάδοχοι του
πολιτισμού των Σουμερίων.
Στη διάρκεια βασιλείας των διαδόχων
του και γύρω στο 2100 π.Χ., ο ακκαδικός
πολιτισμός αποσταθεροποιείται λόγω
συνεχών εξεγέρσεων των σουμεριακών
πόλεων και πιέσεων που ασκούν
νομαδικοί λαοί από τα δυτικά και τα
βόρεια.
Η "Στήλη του Ναράμ-Σιν"
(Μουσείο Λούβρου),
την οποία ανήγειρε ο βασιλιάς
των Ακκαδίων Ναράμ-Σίν σε
ανάμνηση της νίκης του εναντίον
των βαρβάρων Λουλουβαίων της
οροσειράς του Ζάγρου
https://www.historians.org/Images/Teaching%20and%20Learning/Teaching%20and%20Learning%2
0in%20Digital%20Age/NARAMSIN.jpg

18. ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ (18ος- 12ος αι.
π.Χ.)
Αρχαίο Βαβυλωνιακό Κράτος
• Τον 18ο αι. π.Χ. ένας σπουδαίος
ηγεμόνοας, ο Χαμμουραμπί,
ένωσε όλους τους λαούς της
περιοχής σε ενιαίο κράτος με
πρωτεύουσα τη Βαβυλώνα.
• Ο Χαμμουραμπί οργάνωσε το
κράτος διοικητικά και
συγκρότησε νομοθεσία.
• Τότε γράφτηκε και το Έπος του
Γκιλγκαμές, το πρώτο
λογοτεχνικό έργο.
Η ακμή
Η στήλη του Χαμμουραμπί: Στήλη από βασάλτη με τη νομοθεσία του
Χαμμουραμπί. Στην κορυφή της στήλης παράσταση του βασιλιά
Χαμμουραμπί που στέκεται όρθιος μπροστά από το θεό Σαμάς από
τον οποίο δέχεται τη νομοθεσία (Παρίσι, Μουσείο Λούβρου).
https://www.pronews.gr/sites/default/files/styles/full/public/article
/2017/04/25/Code_of_Hammurabi-694x357.jpg?itok=e764Faxo

19. Το Έπος του Γκιλγκαμές
(απόσπασμα)
Άκου την ιστορία του ανθρώπου αυτού, του Γιλγαμές,
που τόσο δεινοπάθησε σκληρά.
Ανώτερος απ’ άλλους βασιλιάδες και πολεμιστής, άρχοντας
και γίγαντας.
Ήρωας που στην Ουρούκ είδε το φως, σαν Ταύρος άγριος, ορμητικός.
Μπροστά τραβάει, αρχηγός
Ακολουθεί, στήριγμα των συντρόφων του,
Πλέγμα γερό, προστάτης των αντρών του,
Αυτός, το μανιασμένο κύμα της πλημμύρας
Που κι έναν τοίχο πέτρινο γκρεμίζει.
Ο Γιλγαμές σε δύναμη άφταστος.
Το έπος του Γιλγαμές: Πινακίδα Ι, στήλη ε’. Απόδοση Αύρα Word (Εκδόσεις Ιστός)
Τι σου θυμίζουν οι στίχοι του έπους αυτού;

20. ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ (18ος- 12ος
αι.π.Χ.)
Αρχαίο Βαβυλωνιακό Κράτος
• Την ακμή του αρχαίου
βαβυλωνιακού κράτους ακολουθεί
περίοδος συνεχών αναταραχών
(16ος-12ος αι. π.Χ.)
• Οι ταραχές αυτές οφείλονται στις
εισβολές άλλων λαών (Χετταίοι,
Κασσίτες κ.α.)
Η παρακμή
Εύρημα με απόσπασμα
από το έπος του Γκιλγκαμές https://artic.gr/to-epos-tou-gilgamesh/

21. ΑΣΣΥΡΙΟΙ (1365- 612
π.Χ)
• Στα μέσα του 12ου αι. π.Χ.
κυριάρχησαν τελικά οι
Ασσύριοι, λαός που
κατοικούσε τις ορεινές
βόρειες περιοχές της
Μεσοποταμίας.
• Χαρακτηριστικό της εποχής
κυριαρχίας των Ασσυρίων
είναι το παλάτι του Σαργκών
Β’ (765-705 π.Χ.)
Η εμφάνιση των Ασσυρίων
Το παλάτι του Σαργκών Β΄
(Αναπάρασταση)
http://www.didatticarte.it/storiadellarte/3%20arte%20mesopotamica.pdf

22. Το παλάτι του Σαργών Β’ στην πόλη Χορσαμπάντ.
Η Χορσαμπάντ υπήρξε πρωτεύουσα των Ασσυρίων
που ίδρυσε ο Σαργών Β΄ το 717 π.Χ. λίγο μετά την
άνοδό του στην εξουσία. Η πόλη εγκαταλείφθηκε
μετά τον θάνατό του το 705 π.Χ.
https://images-na.ssl-images-amazon.com/images/I/71Ig9gr9-WL._AC_SX522_.jpg

23. https://www.tanea.gr/wp-content/uploads/2015/03/21057955_54fc88b8f31ed.jpg
Τεράστιοι ανθρωποκέφαλοι φτερωτοί δαίμονες (οι
Λαμάσου) με αποστολή να διώχνουν τα κακά πνεύματα,
φύλαγαν τις εισόδους από τις οποίες πέρναγαν οι
πρεσβευτές και αξιωματούχοι, για να φτάσουν στην
αίθουσα του θρόνου.

24. Η πόλη Νιμρούντ, πρωτεύουσα του ασσυριακού κράτους
επί Ασουρνασιπάλ Β’ (884-859 π.Χ.)
https://www.ancient.eu/Kalhu/

25. Νιμρούντ: Λαμασού στο ΒΔ παλάτι του
Ασουρνασιρπάλ Β’ πριν από την καταστροφή
το 2015
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Iraq%3B_Nimrud_-_Assyria%2C_Lamassu%27s_Guarding_Palace_Entrance.jpg

26. ΑΣΣΥΡΙΟΙ (1365- 612 π.Χ)
• Κυριάρχησαν στην περιοχή μέχρι
τα τέλη του 7ου αι. π.Χ.
• Το κράτος τους επεκτεινόταν
ανατολικά μέχρι την περιοχή του
Ελάμ και δυτικά μέχρι τη Συρία
και την Αίγυπτο.
• Η ακμή του ασσυριακού κράτους
κορυφώνεται τον 7ο αι. π.Χ.,
όταν βασιλιάς ήταν ο
Ασσουρμπανιπάλ (668-631 π.Χ).
• Πρωτεύουσά τους ήταν η Νινευί.
Η ακμή
της ασσυριακής αυτοκρατορίας
Χάρτης στον οποίον εμφανίζεται η Ασσυριακή Αυτοκρατορία στη μεγαλύτερη έκτασή της (7ος αιώνας π.Χ.).
(Από Βικιπαίδεια)

27. http://www.didatticarte.it/storiadellarte/3%20arte%20mesopotamica.pdf
Σκηνές κυνηγιού από το παλάτι του Ασσουρμπανιπάλ στη Νινευή

28. Ο Ασσουρμπανιπάλ
συγκέντρωσε σε μια
βιβλιοθήκη εκατοντάδες
χιλιάδες πήλινες πινακίδες
γραμμένες σε σφηνοειδή
γραφή, πολλές από τις
οποίες βρίσκονται σήμερα
στο Βρετανικό Μουσείο. Η
βιβλιοθήκη παρέμενε
χαμένη για 2.000 χρόνια,
μετά την καταστροφή της
Νινευί το 612 π.Χ.
Θραύσμα πήλινης πινακίδας Πηγή: www.lifo.gr
ΑΣΣΥΡΙΟΙ (1365- 612
π.Χ)

29. Αριστερά ο αδερφός του Σαμάς Σουμ Ουκίν, Νότιο Ιράκ, Ναός Ναβου (Borsippa), 668 π.Χ.-655 π.Χ. Πηγή: www.lifo.gr
Ο Ασουρμπανιπάλ (δεξιά), που παρουσιάζεται με ένα τελετουργικό καλάθι στο
κεφάλι του, σκαλισμένος με σφηνοειδείς επιγραφές, Νότιο Ιράκ, ναός Μαρντούκ
(Βαβυλώνα), 668 π.Χ.-665π.Χ. Πηγή: www.lifo.gr

30. Η ανακάλυψη της Νιμρούντ, Frederick Charles Cooper (1810-1880), Νιμρούντ, μέσα 19ου αιώνα. Πηγή: www.lifo.gr

31. ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ (7ος-6ος αι.
π.Χ.)
Νέο Βαβυλωνιακό Κράτος
• Το 612 π.Χ. οι Βαβυλώνιοι,
υποτελείς επί αιώνες στους
Ασσύριους, ξεσηκώθηκαν,
συμμάχησαν με τους Μήδους
(κατοίκους του Β. Ιράν),
κατέστρεψαν τη Νινευί και
αποτίναξαν τον ασσυριακό ζυγό.
• Πρωτεύουσα του Νέου
Βαβυλωνιακού Κράτους έγινε και
πάλι η Βαβυλώνα.
• Η Βαβυλώνα διακοσμήθηκε με
σπουδαία μνημεία, όπως οι
«κρεμαστοί κήποι».
Η ίδρυση
https://img.news.gr/ba/babylon_b.jpg

32. ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ (7ος-6ος αι.
π.Χ.)
Νέο Βαβυλωνιακό Κράτος
• Το Νέο Βαβυλωνιακό Κράτος
έφτασε σε μεγάλη ακμή επί
βασιλείας Ναβουχοδονόσορα.
• Το 587 π.Χ. ο
Ναβουχοδονόσορας κατέλαβε
την Ιερουσαλήμ κι έσυρε τους
Εβραίους στη «βαβυλώνια
αιχμαλωσία».
Η ακμή
https://www.patrasevents.gr/imgsrv/f/full/925575.jpg

33. ΞΕΝΗ
ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ • Το 538 π.Χ. ο Πέρσης βασιλιάς
Κύρος Β΄ κατέλυσε το Νέο
Βαβυλωνιακό Κράτος, το οποίο
ενσωμάτωσε στην περσική
αυτοκρατορία.
• Το 330 π.Χ. ο Μ. Αλέξανδρος
κατέλαβε την περιοχή

34. ΟΙΚΟΝΟΜΙ
Α
• Η εκτροφή κοπαδιών εξασφαλίζει μεγάλες ποσότητες γάλακτος και μαλλιού.
• Οι κάτοικοι των πόλεων ασχολούνται με τη βιοτεχνία (οικοτεχνική
παραγωγή υφασμάτων, έργων μικροτεχνίας, επίπλων από ξύλο
φοινικόδενδρων.
• Μεταλλοτεχνία: Κλάδος με ιδιαίτερη άνθιση.
• Η παραγωγή όλων των τομέων της οικονομίας→υπερπαραγωγή &
ανταλλαγές.
• Ανάπτυξη εμπορίου λόγω πλεονάσματος→ εμπορικοί δρόμοι ενώνουν
τις ακτές της Μεσογείου με τις Ινδίες.
• Εισαγωγή πρώτων υλών (μετάλλων).
• Οι Σουμέριοι ασχολούνται με την άρδευση της γης και την καλλιέργεια των
χωραφιών.
• Η συστηματική ανάπτυξη της γεωργίας (μέσω της ομαδικής εργασίας)
εξασφαλίζει πλούσια συγκομιδή κυρίως σιταριού και κριθαριού
Στηρίζεται στην καλλιέργεια
της γης → χώρα γεωργική
Άρδευση
https://advictoriampopuli.files.wordpress.co
m/2015/01/irrigation.jpg?w=584

35. Κοινωνία
Επί Σουμερίων
• υπάρχει καθεστώς ατομικής ιδιοκτησίας.
• το μεγαλύτερο μέρος της γης ανήκει στους ευγενείς και τους
ιερείς.
• Τις μεγάλες εκτάσεις γης τις καλλιεργούν ελεύθεροι
καλλιεργητές, που δεν έχουν δική τους ιδιοκτησία.
• Μέρος της γης ανήκει σε πολίτες που είναι οργανωμένοι σε
πατριαρχικές οικογένειες και σε κοινότητες. Η γη περιέρχεται
κληρονομικά στην κατοχή των πολιτών και μπορεί να πουληθεί
από τον αρχηγό της οικογένειας.
• Στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας στις πόλεις βρίσκεται
ο ηγεμόνας, που θεωρείται και εκπρόσωπος του θεού.

36. Κοινωνία
Μετά του Σουμέριους
• Το κράτος έχει θεοκρατική οργάνωση και χαρακτήρα.
• Ο ανώτατος άρχοντας θεωρείται θεός ή εκπρόσωπος του θεού.
• Οι ευγενείς και οι ιερείς αποτελούν ξεχωριστή τάξη.
• Στη βάση της πυραμίδας είναι οι ελεύθεροι πολίτες, οι γεωργοί, οι
τεχνίτες.
• Οι δούλοι είναι είτε αιχμάλωτοι πολέμου είτε ελεύθεροι γεωργοί που
έχασαν την ελευθερία τους λόγω χρεών.

37. ΟΙ
ΛΑΟΙ
ΤΗΣ
ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ Πολιτική
Επί Σουμερίων
• Η πολιτική εξουσία είναι οργανωμένη στο
στο πλαίσιο των πόλεων.
• Κάθε πόλη=ανεξάρτητο κράτος μαζί με τις
τις κοινότητες που την περιβάλλουν.
• Την εξουσία στην πόλη την έχει ο
ηγεμόνας που είναι και εκπρόσωπος του
θεού, αρχιερέας, δικαστής και αρχηγός
του στρατού.
• Κυβερνά με τη βοήθεια των μελών της
οικογένειάς του και του ιερατείου του.

38. ΟΙ
ΛΑΟΙ
ΤΗΣ
ΜΕΣΟΠΟΤΑΜΙΑΣ
Πολιτική
Μετά τους Σουμέριους
• Ανάλογη πολιτική εξουσία
με τους ηγεμόνες των
Σουμερίων έχουν οι
βασιλιάδες, όταν στη
Μεσοποταμία
συγκροτήθηκαν ενιαία και
ισχυρά κράτη, όπως το
βαβυλωνιακό και το
ασσυριακό.
Κατάλοιπα ενός ζιγκουράτ στην πόλη Κις (από Wikipedia)

39. Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ: Ο θεός-προστάτης της
πόλης
Οι Σουμέριοι πίστευαν πως:
• κάθε πόλη ανήκε σε έναν θεό, που ήταν και προστάτης της.
• ο θεός κατοικούσε σε έναν μικρό ναό στην κορυφή μιας
ογκώδους βαθμιδωτής πυραμίδας (ζιγκουράτ).
• Ο χώρος αυτός λειτουργούσε ως χώρος λατρείας, διοικητήριο,
θησαυροφυλάκιο, αποθήκη εμπορευμάτων κ.α.
Αν μια πόλη αύξανε τη δύναμή της, τότε προσπαθούσε να
επιβάλει τη λατρεία του δικού της θεού και στις άλλες πόλεις.
Τα σημιτικά φύλα που κατέκλυσαν τη Μεσοποταμια υιοθέτησαν τις
αντιλήψεις των Σουμερίων. Έτσι σημαντικός θεός
• στο αρχαίο βαβυλωνιακό κράτος: Μαρντούκ (θεός-προστάτης της
Βαβυλώνας)
• στους Ασσύριους: ο Ασσούρ (θεός-προστάτης της Νινευί)
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

40. Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ: Οι θρησκευτικές αντιλήψεις
Οι λαοί της Μεσοποταμίας πίστευα
ότι:
• η μοίρα των ανθρώπων
καθορίζεται από τη θέση των
άστρων στον ουρανό κατά την ώρα
της γέννησής τους.
• οι θεοί τιμωρούν τους αμαρτωλούς
ανθρώπους.
Έτσι διατηρήθηκε έντονα στη μνήμη
των λαών αυτών ο μύθος του
Κατακλυσμού, ενώ όλοι οι άνθρωποι
–ακόμα και οι ηγεμόνες- ζητούσαν με
τη μεσολάβηση των ιερέων την
εύνοια των θεών.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Λίθινη πινακίδα από το Σιππάρ με τον θεό Σαμάς
ένθρονο μπροστά από τον ηλιακό δίσκο. 850 π.Χ.
(Βρετανικό Μουσείο)
https://el.wikipedia.org/wiki/Ούτου

41. Η ΓΡΑΦΗ • Την 4η χιλιετία οι Σουμέριοι
επινοούν μια μορφή γραφής,
οι χαρακτήρες της οποίας
μοιάζουν με σφήνες
(σφηνοειδής γραφή).
• Η γραφή αυτή διαδόθηκε
σταδιακά και στους άλλους
λαούς της Εγγύς Ανατολής
(Ελαμίτες, Χετταίους, Πέρσες
κ.α.)
• Αποκρυπτογραφήθηκε στις
αρχές του 19ου αι. από τον
Γερμανό Grotefend και τον
Άγγλο Rawlinson.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
http://photodentro.edu.gr/photodentro/1258_grafh_v.2_pidx009358/

42. ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
• ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ: Οι λαοί της Μεσοποταμίας ανέπτυξαν
πρώτοι εμπειρικά τη χωρομετρία, τη γεωμετρία, την
αριθμητική λόγω της ανάγκης άρδευσης και καλλιέργειας της
γης.
• ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ: Η μελέτη της έχει τις ρίζες της στις
θρησκευτικές δοξασίες. Οι ιερείς (μάγοι) μελέτησαν τις φάσεις
της σελήνης, χώρισαν το έτος σε δώδεκα σεληνιακούς μήνες,
τον μήνα σε τέσσερις βδομάδες και την ημέρα σε ώρες με
βάση το ηλιακό ρολόι, ενώ προσδιόρισαν πολλές εκλείψεις
του ηλίου και της σελήνης.
• ΙΑΤΡΙΚΗ-ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ: Αναπτύχθηκαν σε επίπεδο
πρακτικών γνώσεων με τη μεσολάβηση των ιερέων στους
θεούς για την αντιμετώπιση των ασθενειών.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

43. Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
• ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΟΥ ΧΑΜΜΟΥΡΑΜΠΙ: Με επιδράσεις
από τους σουμερικούς νόμους, αφορούν τις
οικογενειακές σχέσεις, τις γεωργικές εργασίες, τη
στρατιωτική οργάνωση και τη διεξαγωγή του
εμπορίου.
• Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥΣ: Αποτελούν σταθμό στην
οργάνωση της κοινωνικής ζωής και την πρώτη
προσπάθεια κωδικοποίησης άγραφου δίκαιου.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Χαμουραμπί
Πηγή: Βικιπαίδεια

44. ΤΑ
ΓΡΑΜΜΑΤΑ
• Το Έπος του Γκιλγκαμές: Το πιο
σημαντικό λογοτεχνικό έργο.
Διερευνά τη σημασία της ζωής και
του θανάτου, εκφράζει τους
φόβους και τις φιλοδοξίες του
ανθρώπου και προβάλλει τη
δύναμη της νόησης και του
πολιτισμού.
• Άλλα έργα: Διασώθηκαν σε
ποιητική μορφή μύθοι που
αναφέρονται στη Δημιουργία και
τον Κατακλυσμό.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Ο Γκιλγκαμές (Γιλγαμές)
Πηγή: Βικιπαίδεια

45. ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ: Αρχιτεκτονική
Λόγω της έλλειψης πέτρας, οι λαοί της Μεσοποταμίας
χρησιμοποίησαν την πλίνθο για την κατασκευή μεγάλων
οικοδομημάτων, ναών, ανακτόρων και τειχών. Μόνο οι Ασσύριοι
χρησιμοποίησαν την πέτρα ως οικοδομικό υλικό.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
https://www.lifo.gr/arxeio/aspromayri-mesopotamia

46. ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ: Ζωγραφική - Γλυπτική
• Από τα σουμερικά έργα έχουν
σωθεί ολόγλυφα ή ανάγλυφα
που παρουσιάζουν εικόνες της
καθημερινής ειρηνικής ζωής.
• Αντίθετα, στις επιφάνειες των
ασσυριακών ανακτόρων
διατηρήθηκαν ζωγραφιστές και
ανάγλυφες παραστάσεις που
πρόβαλαν τον πολεμικό
χαρακτήρα του λαού.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Λεπτομέρεια από ανάγλυφη διακόσμηση του
ανακτόρου της Νινευί

47. ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ: Μικροτεχνία
Σημαντική ανάπτυξη γνώρισε κυρίως η σφραγιδογλυφία. Έχει
βρεθεί μεγάλος αριθμός σφραγιδοκυλίνδρων, που αποτελούν
σπουδαίο πηγή πληροφοριών για την ιστορία των λαών της
περιοχής.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Το «λάβαρο» της σουμερικής
πόλης Ουρ. Παρουσιάζει σκηνές
από τα ανάκτορα και τις
καθημερινές ασχολίες των
κατοίκων. (Λονδίνο, Βρετανικό
Μουσείο).

48. ΟΙ ΤΕΧΝΕΣ: Μουσική
Η μουσική πρέπει να έπαιζε
σημαντικό ρόλο στη ζωή των
Σουμερίων, αν λάβουμε
υπόψη μας τις
αναπαραστάσεις μουσικών
οργάνων (άρπας, σείστρων,
τυμπάνων κ.α.) σε έργα
τέχνης και τις άρπες που
βρέθηκαν σε βασιλικούς
τάφους.
Ο
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Μουσικό όργανο από ξύλο και χρυσό που
βρέθηκε σε τάφο στην πόλη Ουρ της
Μεσοποταμίας, 2750 π.Χ. Φιλαδέλφεια
(ΗΠΑ), Πανεπιστημιακό Μουσείο.
https://museduc.gr/docs/Istoria/A/LAI_K1K2.pdf

49. ΤΕΛΟΣ
Πηγές: Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου, Α’Λυκείου, ΙΤΥΕ, 2020: 10-19
Από τους πρώτους ανθρώπους ως την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης (330 μ.Χ.), Α’ Γυμνασίου,
https://museduc.gr/docs/Istoria/A/02%20KEFALAIO%20A.pdf (ημ. προσπ. 27/10/22)
https://www.lifo.gr/now/culture/199677/mia-ekthesi-sto-vretaniko-moyseio-fernei-sto-fos-tin-istoria-enos-
ksexasmenoy-assyrioy-vasilia (ημ. προσπ. 27/10/22)