Η Αναγέννηση μέσα από τις τέχνες

1. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΚΑΙ
ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
Capella Sistina, Michelangelo
ΜΕΡΟΣ Α’

2. Φλωρεντία, πρόσοψη της Santa
Maria Novella, Leon Battista Alberti

3. Ρίμινι, Tempio Malatestiano,
Leon Battista Alberti

4. Φλωρεντία, Τρούλος του καθεδρικού ναού της
Santa Maria del Fiore, Filippo Brunelleschi

5. Φλωρεντία, Η Πόρτα του
Παραδείσου, Βαπτιστήριο του
San Giovanni, Lorenzo Ghiberti

6. Από την Πόρτα του
Παραδείσου, Ιακώβ και Ησαύ
Από την Πόρτα του
Παραδείσου, Η φιλοξενία
του Αβραάμ και η Θυσία του
Ισαάκ

7. Ο Ευαγγελισμός, π. 1426, Beato Angelico (Fra Angelico)

8. Pietro Perugino,
Pietà, 1493

9. Piero della Francesca, Θριαμβικό
Δίπτυχο, H Battista Sforza
Piero della Francesca, Θριαμβικό
Δίπτυχο, Ο Federico II da
Montefeltro

10. Αναγέννηση
15ος- 16ος αιώνας
Ariosto
Tasso
MacchiaveliLeonardo
Michelangelo
Botticelli
Raffaello
Donatello
Galileo
Dürer
El Greco Bosch
Tiziano
Bruegel
Shakespeare
Montaigne
Cervantes

11. Κύριο χαρακτηριστικό της
Αναγέννησης είναι η
αναβίωση των αξιών της
κλασικής αρχαιότητας για τη
θεμελίωση ενός καινούργιου
κόσμου.
Η Αναγέννηση είναι ένα καλλιτεχνικό και
πνευματικό κίνημα που εκδηλώθηκε στην Ευρώπη
την εποχή των ανακαλύψεων.
Ένα από τα γνωστότερα γλυπτά του Ντονατέλλο, ο
Δαυίδ, στο Μουσείο Μπαρτζέλλο της Φλωρεντίας

12. • οι Σταυροφορίες, που
έστρεψαν το ενδιαφέρον του
Δυτικού κόσμου στην
ανατολή
Στην προετοιμασία του κινήματος συνέβαλαν:
• η νέα αστική τάξη, που
αρχίζει να
διαμορφώνεται.
Η είσοδος των Σταυροφόρων στην
Κωνσταντινούπολη το 1204, Eugène
Ferdinand Victor Delacroix
1840, Λούβρο

13. Διαμόρφωση νέων αντιλήψεων
για τον κόσμο
Παλαιές αντιλήψεις:
• φροντίδα για τη
σωτηρία της ψυχής
• αποχή από τις χαρές της
ζωής
• επικράτηση της ιδέας
ότι τα πάντα είναι
μάταια.
Νέες αντιλήψεις:
• φροντίδα για ανάπτυξη
της κριτικής σκέψης και
των επιστημών
• επικράτηση της ιδέας
της προόδου
Σχέδιο του Leonardo da Vinci

14. Ο άνθρωπος
γίνεται επίκεντρο
του ενδιαφέροντος
των λογίων, των
σοφών και των
καλλιτεχνών.
Ο άνθρωπος-Vitruvios του Leonardo da Vinci

15. Διαμόρφωση νέας αντίληψης για τη ζωή:
το σώμα, η επίγεια ζωή και η ομορφιά
αποκτούν ιδιαίτερη σημασία.
Η γέννηση της Αφροδίτης, Botticelli, 1486. Uffizi, Florence

16. Η Αναγέννηση ξεκίνησε στην Ιταλία.
Κοιτίδα της υπήρξαν οι πλούσιες ιταλικές
πόλεις: Φλωρεντία, Βενετία, Ρώμη,
Μιλάνο, Νάπολη
Μιλάνο
Βενετία
Νάπολη
Φλωρεντία
Ρώμη

17. Στις πόλεις αυτές οι πνευματικές και
καλλιτεχνικές δραστηριότητες ενθαρρύνονται
από ηγεμόνες προστάτες των γραμμάτων.
Η Αυλή του Λουδοβίκου
Γ’ (Andrea Mantegna,
Camera degli Sposi,
Mantova, 1465-1474)

18. Γιατί όμως στην Ιταλία; (1)
1) Την εποχή εκείνη η Ιταλία ήταν διαιρεμένη σε «πόλεις-κράτη». Οι διαμάχες
ανάμεσα στις ιταλικές πόλεις υπήρξαν πολλές και γι’ αυτό η Ιταλία δεν
μπόρεσε να αμυνθεί με επιτυχία στις επιθέσεις των ξένων. Μεταξύ όμως
των πόλεων και των ηγεμόνων αναπτύχθηκε μιας ευγενής άμιλλα στην
προστασία του πολιτισμού και στο ζήλο να διακριθούν στις τέχνες και τα
γράμματα.
2) Οι ιταλικές πόλεις ήταν οι πλουσιότερες και
μεγαλύτερες της Ευρώπης την εποχή εκείνη. Ήταν
λοιπόν σε θέση να χρηματοδοτήσουν τις τέχνες και
τα γράμματα. Αρχικά κυβερνήσεις και ιδιωτικές
πρωτοβουλίες χρηματοδοτούσαν τους καλλιτέχνες
που δούλευαν στις εκκλησίες και τα δημόσια κτήρια.
Αργότερα εξέχουσες αριστοκρατικές οικογένειες
έγιναν προστάτες των γραμμάτων και των τεχνών
προκειμένου να δοξάσουν τους εαυτούς τους.
Lorenzo de’ Medici, Δούκας της
Φλωρεντίας

20. 3) Στη διάρκεια του Μεσαίωνα οι Ιταλοί διατήρησαν την πεποίθηση ότι
κατάγονται από τους αρχαίους Ρωμαίους. Έβλεπαν τα μνημεία της
αρχαιότητας, διάφορα κτίσματα, δρόμους, υδραγωγεία, γλυπτά, επιγραφές
και θεωρούσαν τους εαυτούς τους πιο κατάλληλους σε σχέση με τους
άλλους λαούς για να βιώσουν το αρχαίο πνεύμα και να δημιουργήσουν τα
δικά τους πνευματικά και καλλιτεχνικά έργα.
4) Στην αναβίωση των ελληνικών γραμμάτων
στη Δύση υπήρξε καθοριστική η συμβολή των
Ελλήνων λογίων που κατέφυγαν στην ιταλική
χερσόνησο πριν αλλά και μετά την άλωση της
Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους
(Μανουήλ Χρυσολωράς, Γεώργιος Σχολάριος, ο
Μάρκος Ευγενικός, ο επίσκοπος Νικαίας
Βησσαρίων, ο Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων).
Γιατί όμως στην Ιταλία; (2)
Πορτρέτο Μανούηλ Χρυσολωρά
στο Μουσείο του Λούβρου

21. Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΖΕΤΑΙ
ΣΕ ΔΥΟ ΦΑΣΕΙΣ- ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ (1)
1η φάση του Ουμανισμού (Ανθρωπισμού):
1401-1500
(15ος αι.)
• Στη φάση αυτή διαμορφώνεται η θεωρία της
Αναγέννησης. Studia Humanitas: από τη φράση
αυτή του Κικέρωνα προήλθε ο όρος Ουμανισμός.
Οι Ανθρωπιστικές Σπουδές, τα Γράμματα,
επηρεάζουν και διαμορφώνουν τον άνθρωπο.
• Είναι κυρίως εποχή έρευνας και μελέτης των
κλασικών γραμμάτων και συγγραφέων. Το έργο
των διανοουμένων έχει φιλολογικό και
λογοτεχνικό χαρακτήρα.

22. 2η φάση της κυρίως ή ώριμης Αναγέννησης: 1501-1600
(16ος αι.)
• Είναι η εποχή της πραγματοποίησης των καλλιτεχνικών
έργων που μαρτυρά την ωρίμανση του πολιτισμού που
εισήγαγε η Αναγέννηση. Είναι η υλοποίηση των σχεδίων
που είχαν προαναγγείλει οι διανοούμενοι του Ουμανισμού.
• Η εμπειρία διακατέχει τον διανοούμενο. Από την άμεση
παρατήρηση της φύσης ο άνθρωπος αποκτά την
εμπιστοσύνη σε ό, τι βλέπει και παρατηρεί. Έτσι τίθενται οι
αρχές της επιστήμης: παρατήρηση και πείραμα. Με λίγα
λόγια είναι πεποίθηση του ανθρώπου της Αναγέννησης ότι
η επιστήμη εξελίσσεται με την παρατήρηση, την εμπειρία
και το πείραμα.
Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΖΕΤΑΙ
ΣΕ ΔΥΟ ΦΑΣΕΙΣ- ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ (2)

23. Ο Ανθρωπισμός (1)
Ο άνθρωπος της
Αναγέννησης, για να
εκφράσει τις νέες αξίες,
στράφηκε προς τον
ελληνορωμαϊκό πολιτισμό
(δηλ. στη βαθιά μελέτη,
μετάφραση και σχολιασμό
των αρχαίων
συγγραφέων). Η στροφή
αυτή προς τη βαθύτερη
γνώση της αρχαιότητας
ονομάστηκε
Ανθρωπισμός.

24. Ο Ανθρωπισμός (2)
• Οι διανοούμενοι οπαδοί του Ανθρωπισμού ονομάστηκαν
ανθρωπιστές.
• Οι ανθρωπιστές:
- Ταξίδευαν σ' όλη την Ευρώπη για να διαδώσουν τις ιδέες
του ανθρωπισμού.
- Είχαν βαθύ θρησκευτικό αίσθημα.
- Ασκούσαν κριτική στις μεσαιωνικές αντιλήψεις.
- Αγωνίζονταν για μια καλύτερη κοινωνία.
- Έγραφαν στη λατινική, αλλά υποστήριζαν και τις
εθνικές γλώσσες.

25. Έρασμος
Οι κυριότεροι ανθρωπιστές
και το έργο τους (1)
α) σατιρίζει τις καταχρήσεις
της Εκκλησίας.
β) Μάχεται υπέρ μιας
ειρηνικής Ευρώπης.
γ) Αποδίδει εξαιρετική
σημασία στην Παιδεία
δ) σημαντικό έργο: Μωρίας
Εγκώμιον

26. Οι κυριότεροι ανθρωπιστές
και το έργο τους (2)
Φρανσουά
Ραμπελαί
• Έχει ανάλογες
απόψεις με του
Έρασμου
• Σημαντικό έργο του:
Γαργαντούας και
Πανταγκρυέλ

27. Οι κυριότεροι ανθρωπιστές
και το έργο τους (3)
Στο έργο του Ουτοπία
οραματίζεται μια
ιδανική πολιτεία, όπου
θα βασιλεύουν η
ειρήνη, η ισότητα και η
ανεκτικότητα.
Τόμας Μορ

28. .
Ο οικουμενικός άνθρωπος
(homo universalis) (1)
Οι ανθρωπιστές πιστεύουν ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι
οικουμενικός, δηλαδή:
- να επιδίδεται σ’ όλους τους τομείς της ανθρώπινης
δραστηριότητας,
- να έχει πνευματικά, ψυχικά και σωματικά χαρίσματα,
- να καθορίζει μόνος του το πεπρωμένο του με τη γνώση και τον
αγώνα του,
- να λαμβάνει
α) συνολική μόρφωση μέσα από ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων
και
β) αγωγή με κατάλληλες μεθόδους.

29. Ο οικουμενικός άνθρωπος
(homo universalis) (2)
Γι’ αυτό οι ανθρωπιστές:
α) ιδρύουν πολλά νέα σχολεία, κολέγια, πανεπιστήμια,
β) διευρύνουν τα προγράμματα σπουδών σ’ αυτά,
γ) εφαρμόζουν νέες μεθόδους διδασκαλίας σ’ αυτά
Η Σχολή των Αθηνών, Stanze della
Segnatura, 1510-1511, Raffaelo. Το δωμάτιο
"Stanza della Segnatura" ήταν ο χώρος
μελέτης της βιβλιοθήκης του Πάπα
Ιουλίου Β’.

30. Οι Έλληνες λόγιοι που κατέφυγαν στη Δύση κυρίως μετά την
άλωση της Πόλης:
- ενίσχυσαν τις ανθρωπιστικές σπουδές,
- πρόβαλαν τα ελληνικά γράμματα με το διδακτικό και
εκδοτικό έργο τους,
- ενίσχυσαν το ενδιαφέρον των δυτικών για την έκδοση
αρχαίων ελληνικών κειμένων και για τη συλλογή αρχαίων
χειρογράφων.
Η συμβολή των Ελλήνων λογίων στη
διάδοση της Αναγέννησης
και του Ανθρωπισμού (1)
Το γραφείο του ανθρωπιστή. Πίνακας
(1502-1507) του Vittore Carpaccio. Εκκλησία
του Saint Georges des Esclavons, Βενετία

31. Η συμβολή των Ελλήνων λογίων στη
διάδοση της Αναγέννησης
και του Ανθρωπισμού (2)
Οι κυριότεροι Έλληνες λόγιοι:
Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων
Επίσκοπος Νικαίας Βησσαρίων

32. Η συμβολή της τυπογραφίας στη διάδοση
της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού(1)
• Η Αναγέννησης και ο Ανθρωπισμός γρήγορα επεκτάθηκαν και σε
άλλες οικονομικά ακμαίες χώρες της Ευρώπης.
• Στη διάδοση συνέβαλε και η
μετακίνηση καλλιτεχνών και
λογίων.
Ανθρωπισμός και Αναγέννηση στην Ευρώπη

33. Η συμβολή της τυπογραφίας στη διάδοση
της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού(2)
• Αποφαστιστικό ρόλο έπαιξε και η εφεύρευση της τυπογραφίας, στα 1450
περίπου, από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο.
Τυπογραφικό πιεστήριο (15ος αι.)
Ιωάννης
Γουτεμβέργιος

34. Χάρη, λοιπόν, στην εφεύρεση
τυπογραφίας από τον Ιωάννη
Γουτεμβέργιο (1450) το κίνημα
της Αναγέννησης και του
Ανθρωπισμού διαδίδεται,
επειδή:
α) εκδίδονται χιλιάδες τίτλοι
βιβλίων σε σύντομο χρονικό
διάστημα
β) τα τυπωμένα βιβλία είναι
φθηνότερα και λιγότερο
ογκώδη
γ) η μόρφωση γίνεται προσιτή
σε όλο και περισσότερους
ανθρώπους.
Η συμβολή της τυπογραφίας στη διάδοση
της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού(3)
Η Βίβλος του Γουτεμβέργιου

35. Ποια χαρακτηριστικά της Αναγέννησης
εντοπίζετε στον πίνακα;
Η Αφροδίτη του Ουρμπίνο, 1538, Τiziano, Uffici, Φλωρεντία

36. Απάντηση:
1. Το θέμα του πίνακα είναι καθαρά μυθολογικό: ο ζωγράφος έχει εμπνευστεί από τη θεά
Αφροδίτη.
2. Στο βάθος ο κίονας παραπέμπει στην αρχαιότητα.
3. Το γυμνό σώμα παραπέμπει επίσης στην κλασική αρχαιότητα.
4. Δίνεται έμφαση στη σωματική ομορφιά.
5. Το ύφος της κοπέλας δεν είναι προκλητικό. Μοιαζει να στοχάζεται, να συλλογιέται, όπως
ταιριάζει στους ανθρώπους της Αναγέννησης.
6. Η όλη εικόνα προβάλλει τον απελευθερωμένο από τα μεσαιωνικά πρότυπα άνθρωπο, ο
οποίος δεν μεριμνά μόνο για τη σωτηρία της ψυχής, αλλά χαίρεται και την επίγεια ζωή ( η
Αφροδίτη κρατά ένα μπουκέτο από τριαντάφυλλα που είναι σύμβολα του έρωτα και της
ζωής).

37. ΤΕΛΟΣ
Επιμέλεια: Ελένη Νασιώτη ΠΕ02