2. Tytułowy bohater epopei,
syn Jacka Soplicy z jego
nieudanego i krótkiego
małżeństwa. Wcześnie
osierocony przez matkę i
niejako opuszczony przez
ojca, od wczesnego
dzieciństwa wychowywany
jest przez stryja – Sędziego
Soplicę. Poznajemy go jako
prawie dwudziestolatka, gdy
powraca ze szkoły z Wilna.
Włączony przez ojca w plan
pogodzenia zwaśnionych
rodów bierze za żonę Zosię,
córkę dawnej miłości Jacka.
3. Córka Ewy Horeszkówny i Wojewody.
Wcześnie osierocona przez rodziców, którzy
zmarli na zesłaniu na Sybirze. Zaopiekował się
nią anonimowo Jacek Soplica dając w opiekę
Telimenie. Powziął bowiem plan wyswatania
dziewczyny z Tadeuszem, co ostatecznie udaje
się wcielić w życie.
Mieszka w dworku Sopliców, gdzie rozkwita i
pięknieje. Nie jest postacią dynamiczną ani zbyt
aktywną – narrator udziela jej głosu zaledwie
cztery razy.. Znana z zamiłowania do przyrody.
Wychodzi za mąż za Tadeusza Soplicę, łącząc
tym samym dwie pokłócone rodziny.
4. Sierota, młody panicz spokrewniony z
Horeszkami. Wychowany za granicą, ubiera się
wedle mody angielskiej. Dziedziczy niewielkie
ziemie po Stolniku. Lubiany i poważany w
okolicy ze względu na rodzinne powiązania z
Horeszkami, choć na tle szlacheckiej gromady
jawi się jako dziwak i ekscentryk.
Wiele jego decyzji budzi się pod wpływem
impulsu i jest podyktowane przez żądną wrażeń
wyobraźnię. Jak przystało na typ romantyka
kocha się ciągle i nie zawsze stale: kolejno
fascynują go Zosia, Telimena, a w końcu
Podkomorzanka. Początkowo wrogo nastawiony
do Sędziego za namową Gerwazego urządza
zajazd.
5. Stryj Tadeusza, młodszy brat Jacka Soplicy,
którego nigdy nie widział. Uczył się w szkole
jezuickiej, ale wykształcenie zdobył w czasie
dziesięcioletniej służby u ojca Podkomorzego –
Wojewody.
W młodości zakochany w Marcie Hreczeszance,
córce Wojskiego. Gdy ona zmarła, nie związał się
już z żadną kobietą.
Czuwa nad wychowaniem Tadeusza i wspólnie z
Telimeną opiekuje się Zosią.
Za zabójstwo Stolnika Horeszki przez jego brata
przyjął od Moskali zamek Horeszków.
Wzorowy gospodarz, który przestrzega dawnych
obyczajów i zasad grzeczności. Dzięki temu jego
Soplicowo słynie jako ostoja polskości. Jako zagorzały
tradycjonalista ma wielu przyjaciół (dworek jego słynie
z gościnności), ale i wrogów (szlachta z Dobrzynia,
Gerwazy i Hrabia). Ostatecznie jednak udaje mu się
zjednać sobie powszechną sympatię.
6. Opiekunka Zosi, przyjaciółka Ewy Stolnikówny.
Przez Sędziego nazywana siostrą, choć nie są
spokrewnieni. Postać pełna niejasności i tajemnic.
Prawdopodobnie jest wdową, która ponownie chce
wyjść za mąż i stara się znaleźć odpowiedniego
kandydata. ok. trzydziestoletnia kokietka, uwodząca
kolejno, lub równocześnie, Tadeusza, Hrabiego i
Asesora, aby w końcowej scenie wyjść za Rejenta.
Osoba światowa – młodość spędziła w Petersburgu,
hołdująca modom, co na wsi daje czasem efekt
komiczny. Z natury jest dość podobna do Hrabiego,
ale o wiele bardziej racjonalnie myśląca w kwestiach
miłosnych. od dwóch lat przebywa w Soplicowie.
7. Senior rodu Dobrzyńskich. Zwany przez bliskich
Zabokiem, Kurkiem na kościele, Królikiem i
Maćkiem nad Maćkami. Wypowiada się rzadko,
ale niezwykle mądrze. Rady jego cenią sobie
wszyscy – Sędzia sadza go przy stole między
najważniejszymi osobami. Prosił Sędziego o rękę
Zosi dla swojego syna, Saka, lecz Sędzia się nie
zgodził.
Ma bardzo wyraźne poglądy polityczne –
przestrzega przed bezkrytyczną wiarą w pomoc
Napoleona, czym mąci nastrój ogólnej
wesołości.
Potępia pomysł zajazdu na Soplicę, choć pomaga
Robakowi uwolnić agresorów. Jako pierwszy
budzi się po pijackiej uczcie na zamku i krzyczy
„zdrada”. Ucieka do Księstwa i powraca jako
wachmistrz w legionach polskich.
8. Wierny sługa Sopliców. W utworze ma
swój odpowiednik w rodzinie Horeszków
w postaci Gerwazego. Jest to sympatyczny
starzec, podobnie jak Sędzia wierny
tradycji, a zwłaszcza prawu. Jest to
zrozumiałe z racji urzędu, który pełni
mimo podeszłego wieku. Z tego względu
jest niezwykle dumny z misji dostarczenia
skargi Sędziego do zamku. Jest ogromnym
formalistą – np. gdy Gerwazy nakazuje mu
wydać akt własności zamku na nazwisko
Hrabiego, twierdzi śmiało, że akt ten nie
będzie miał mocy prawnej, gdyż
narzucony został przemocą.
9. Klucznik, dawny sługa Stolnika Horeszki, wciąż
nosi ogromny pęk kluczy do zamku, nadal tam
mieszka i sprawuje swój urząd. Po śmierci Stolnika
poprzysięga zemstę na rodzie Sopliców.
W ostatnich scenach zmienia się ocena tej postaci –
wybaczając Jackowi, zyskuje w ocenie czytelnika.
W obliczu śmierci Jacka Soplicy, wyznaje, iż
Stolnik swemu zabójcy przebaczył. Przed ucztą
zaręczynową pokazany jako dobrotliwy staruszek,
pogodzony z dawnym wrogiem – Protazym. Do
końca wierny Hrabiemu i Zosi, gotów jest oddać za
nich życie. Obdarowuje panienkę skarbami
rodzinnymi Horeszków, których strzegł pilnie dla
potomków Stolnika.
10. Brat Sędziego, ojciec Tadeusza. W czasach
swej młodości słynął z warcholstwa i był
znanym na całą okolicę awanturnikiem. Od
sumiastych wąsów nazywany „Wąsalem”.
Biedny szlachcic, posiadający jedynie skrawek
ziemi. Zakochał się w Ewie Horeszkównie,
lecz otrzymał od jej ojca-Stolnika - czarną
polewkę.
Żeni się z pierwszą lepszą dziewczyną, z którą
ma syna Tadeusza. Popada w nałóg
alkoholowy. Podczas najazdu Moskali na
zamek Horeszków zabija Stolnika. Ucieka z
kraju jako zabójca i zdrajca narodu. Angażuje
się w bitwy i wojny. Po jakimś czasie dochodzą
pogłoski, że Soplica zginął, lecz on powraca
jako…
11. Cała jego działalność w mnisim habicie, udział w
walkach i konspiracja są próbą odkupienia
zbrodni. Częściowo ją odpokutowuje, dwukrotnie
ratując przed śmiercią dalekiego krewnego
Horeszków - Hrabiego i starego Klucznika
Gerwazego.
Pojawia się w Soplicowie jako wysłannik Jacka
Soplicy, by dopilnować małżeństwa Tadeusza z
Zosią. Ma też za zadanie przygotować powstanie
na Litwie. Na łożu śmierci wyjawia całą tajemnicę
o sobie i uzyskuje przebaczenie z ust Gerwazego.
Jacek jest uznawany za przykład bohatera
romantycznego, który przechodzi głęboką
przemianę wewnętrzną, dzięki której dokonuje
rehabilitacji swojej osoby i zmazuje plamę mordu
z rodu Sopliców.
12. Przyjaciel Sędziego. Przybył do jego domu, aby rozsądzić
spór o zamek. Jest przedstawicielem dość nielicznej w
utworze magnaterii. Z racji pełnienia wysokiego urzędu,
zawsze sadzany jest najwyżej przy stole. Równy Sędziemu
w hołdowaniu obyczajom i tradycji. Jak informuje nas
narrator jest to „ostatni, co tak poloneza wodzi”.
13. Przyjaciel domu. Pod nieobecność Sędziego pełni obowiązki
gospodarza. Postać niezwykle sympatyczna i posiadająca wiele
talentów: jest wodzem polowań i najlepszym graczem na rogu,
marszałkiem dworu i kuchmistrzem, a także wielkim znawcą historii
Polski i zapalonym gawędziarzem. Dzięki niezwykłemu sprytowi
potrafi rozstrzygnąć wiele spraw – chociażby spór o Kusego i Sokoła,
czy przechylenie szali zwycięstwa na korzyść Polaków podczas bitwy
z Moskalami.
14. Gość w domu Sędziego. Jest to
urzędnik odpowiedzialny za
sporządzanie aktów
notarialnych – być może jego
obecność również związana jest
ze sporem o zamek.
Rejent to miłośnik polowań –
właściciel charta imieniem Kusy
i strzelby Sagalasówki. Toczy
nieustanny spór z Asesorem,
który udaje się zażegnać
dopiero w końcowej części
utworu. Jest przedstawiany z
dużą sympatią. Ostatecznie to
on pada ofiarą „łowów”
Telimeny.
Sługa carski, pełniący obowiązki
doradcy sędziego i komisarza
nadzorującego policję. Toczy
ciągły spór z Rejentem o to, który
z nich jest lepszym myśliwym
(jest właścicielem charta Sokoła).
Postać raczej niezbyt znacząca,
występując głównie w związku z
budowaniem komizmu.
Początkowo wielbiciel wdzięków
Telimeny, w końcowych partiach
utworu poślubia córkę Wojskiego
Tekę Hreczeszankę.