DutchPower bijeenkomst Datum: 4 April 2023 Onderwerp: Meer waarde, Minder materiaal Sprekers: Herman Sibbel & Bernedine Bos Titel: Rapport versnellingskamer koperdoorbraak

1. SPREKER:
Bernedine Bos
(KplusV)
&
Herman Sibbel
(Movares)
Doorbraakproject Koper (i.o.v. Versnellingshuis Nederland Circulair (I&W))

2. Opzet van onze presentatie
1. Koperschaarste
2. Ambitie vanuit de koperwerkgroep Groene Netten
3. Plan van aanpak
4. Het gebruik van koper door netbeheerders
5. Roadmaps
6. Conclusies en aanbevelingen

3. • De aangetoonde koperproductie reserves zijn beperkt tot 35 jaar.
De geologische voorraden zijn groter, maar moeilijker winbaar.
• De ertsgraad van koperwinning loopt terug. D.w.z. er is meer energie en water nodig voor winning.
• Veel van de mijnbouwconcessies zijn van een beperkt aantal naties. Met name China is koploper.
Voor koper geldt: 36% China, 11% Chili en 7% Japan. (refined copper, source BSG)
• De arbeidsomstandigheden in de kopermijnen voldoen niet altijd aan internationale normen
• China is in toenemende mate een dominante speler bij raffinage.
• Sterk groeiende vraag verwacht als gevolg van:
– opkomende economieën
– de energietransitie
– sterke toename van het elektrisch vervoer.
• De recyclingmarkt van koper ontwikkelt zich sterk.
• Er is een substituut (aluminium) beschikbaar voor het transport van elektriciteit, met een kleinere
CO2 footprint, niet voor alle toepassingen geschikt en minder geschikt voor hergebruik.
• Aanbevelingen: inzet van minder en gerecycled koper en maatregelen t.b.v. levensduur verlenging.
1. Koperschaarste

4. 2. Aangescherpte ambitie Groene Netten Coalitie
2030 geen maagdelijk koper meer inkopen voor onze energienetten
Onbenut koper beschikbaar stellen aan de markt.
Terugdringen delven van ertsen door hergebruik, reductie van het gebruik en het vervangen van
koper door andere materialen.
Stimuleren van de zoektocht naar materialen met een kleinere CO2-voetafdruk.
In de komende jaren inzicht verkrijgen in de footprint als gevolg van het gebruik van koper voor
de assets (in hele keten van inkoop, gebruik, ongebruikt, hergebruikt, herinzet, afgevoerd)
Om de doelstellingen te behalen richten we ons op de volgende mijlpalen:
1. Het betrekken van de interne organisatie
2. Samenwerken en leren van elkaar
3. Het betrekken van de markt

5. 3. Plan van aanpak t.b.v. project koper doorbraak
3. Roadmap
Databeheer
Randvoorwaarden Vitaal Ecosysteem
Kansen
Toegevoegde waarde
voor alle stakeholders
Samen bereiken we meer
dan alleen
Wie, wat, waar, wanneer
Hoe gaan we waar
naartoe?
Hier gaan we voor!
CIRCO Track
Kernteam
Duurzaam en wendbaar
Vastgesteld en
uitgedragen
Afspraken over borging,
monitoring en sturing
1. Rapport Kopervolumes +
Rapport marktpartijen
Wat is er (al)? Wat past er? Hoe komen we daar?
2. Bijeenkomsten marktdialoog
Grosslijst en prioritering kansen
Opleiding
Stakeholder
netwerk
Innovatiebeleid
Communicatie
Productiefactoren
Markt
Marktontmoeting
Procesaanpak
Financiën
Draagvlak
Stap 3
Stap 2
Stap 1

6. ● ProRail:
o Beveiligingskabels
o Bovenleidingconstructie
o ICT
● TenneT
o Hoogspanningskabels (offshore)
o Hoogspanningskabels (onshore)
o Besturings- en beveiligingskabels
o Transformatoren (incl. spoelen)
4. Het gebruik van koper door netbeheerders
(een areaal van vele honderdduizenden tonnen koper)
● Liander en Enexis (en Stedin)
o Middenspanningskabels
o Laagspanningskabels
o Transformatoren
Inventarisatie van de Kopervolumes:
• Wat is het bestaande areaal in tonnen koper?
• Wat wordt er ingekocht (jaarbasis in tonnen koper)?
• Welk percentage daarvan is gerecycled?
• Wat zijn de afvalstromen (jaarbasis in tonnen koper)?

7. ● Hoogspanningskabel:
o Het gebruik van aluminium neemt on-shore sterk toe. Dit geldt nog niet off-shore.
● Middenspanningskabel:
o Tot de zeventiger jaren GPLK kabel, waarvan 55% kopergeleider en 25% aluminium geleider
o Daarna XLPE kabel, met aluminium hoofdgeleider, koperen afscherming en isolatie van XLPE.
o De kabels bestaan nu uit 12% koper 33% aluminium en 50% kunststoffen (gewichtsprocenten, afkomstig Liander)
● Laagspanningskabel:
o Tot jaren zeventig 96 % kopergeleider, 4% aluminiumgeleider
o Kabels bestaan nu uit 25 % koper, 25 % aluminium en 50% kunststof (gewichtsprocenten, afkomstig Liander)
● Beveiligingskabel:
o Trend van koper met kunststof -> glas -> draadloos
● Bovenleidingconstructie:
o Het streven is om het kopergebruik met 50% te reduceren.
● Transformatoren worden hergebruikt na een scrubbing
o Vooralsnog geen indicatie m.b.t. % koper t.o.v. de zeventiger jaren
o Weinig inzicht in afvalstromen, maar wordt wel meer en meer in kaart gebracht.
Het gebruik van koper – belangrijkste
ontwikkelingen per component

8. Eerste inventarisatie ketenpartners
Refinery
Productie
Product
Gebruik Onderhoud
Toezicht Aanleg en
Realisatie
Inzameling
Verwerker
Smelter
Verlies of
Andere toepassing
Mijnbouw
(buiten scope)
T
Monitoring
afvalstromen
Productie
halffabrikaat
Legenda
Leverancier
(optioneel)
Buiten scope onderzoek
Ketenpartijen betrokkenheid bij elke
deelnemer
Ketenpartijen – betrokkenheid
verschilt per deelnemer
Pipelife NL TKF
Roba
Metals
SMIT of
EFACEC
Lamfill
Prysmian
Strukton
ACM
Aurubis
HSK
metals
Van
Mechelen
Ketenpartners
Stakeholders
Productcategorie:
B - Bovenleiding
K - Kabels
T- Transformatoren
K
K
T
K
K
B
NB: Dit overzicht is niet compleet. Het volledige overzicht van geïnventariseerde partners staat op slide 16-19
Milgro

9. Op basis van een CIRCO Track en twee strategische sessies zijn 7 verschillende ketenthema’s
geïdentificeerd:
• Richtlijnen voor materiaalgebruik
• Herinzet van trafo’s, schakelaars, etc
• Herinzet reservekabels
• Innovatief aanbesteden
• Volledigheid materialenpaspoort
• Inventariseren areaal koper
• Samenwerking binnen Groene Netten
Op al deze ketenthema’s zijn acties nodig, die zijn opgenomen in een ‘pad’.
De verschillende paden tezamen vormen de Roadmap voor de Groene Netten Coalitie.
4. Roadmap voor Groene Netten

10. Vragen t.b.v. de richtlijnen:
• Welke materialen kunnen/mogen gebruikt worden voor projecten?
• Wanneer wordt koper gebruikt, wanneer andere materialen?
• Wanneer wordt gerecycled koper ingezet?
• Welke duidelijkheid kunnen we creëren voor de markt?
Voorbeeld uitwerking t.b.v. roadmap
Ketenthema: Richtlijnen voor materiaalgebruik

11. Pad voor ontwikkelen richtlijnen materiaalgebruik
Hoe te organiseren?
• Project definiëren, incl. bemensing, doorlooptijd en
kosten.
• Opvolging in eigen organisatie of via extern orgaan
• Afstemming binnen GN
Financiering?
• In-kind uren of financiering GN leden
Organisatie
• Deelnemers GN
• Assetmanagers netbeheerders
• Directies voor bekrachtigen richtlijnen
• Ingenieursbureaus
• Industrie
• Overheid
Stakeholders
• Bestaande samenwerking Ksandr houdt zich bezig met
deze thematiek (o.a. Enexis, Alliander, Stedin)
• Aansluiting vinden op Ksandr en vertalen naar GN
(mogelijk door externe)
• Waar nodig kennis van Ksandr uitdiepen en uitbreiden
op specifieke onderwerpen
Vervolgstappen
Richtlijnen
materiaalgebruik
Start
Pilot: specificatie 1
product herschrijven
Bepaling toepassing
richtlijnen
materiaalgebruik
Kritische
omstandigheden
materiaalgebruik
inventariseren
Specificaties
afstemmen GNC
Specificaties
afstemmen
leveranciers en NEN
Richtlijnen en
specificaties aanpassen
Richtlijnen en
specificaties publiceren
Uitvragen op basis van
functionaliteit
Uitbreiden naar andere
productgroepen
Weging LCA/footprint
materialen en
alternatieven
Doel materiaalgebruik
bepalen
Eisen (technische)
prestaties definiëren
Dialoog met markt
over reële
voorwaarden per
productgroep

12. • De ambitie van de Groene Netten Coalitie is ambitieus en uitdagend!
• De ambities zijn haalbaar. Echter de investeringen t.b.v. de energietransitie als ook t.b.v. de
versnelling van de koperdoorbraak vergen veel tijd van de netbeheerders. Er zal dan extra tijd
(mankracht) en geld beschikbaar moeten worden gesteld.
• Er zijn binnen de keten goede bestaande initiatieven geïdentificeerd. Deze waren niet bij
iedereen bekend. Kennis en ervaring moet in de koperwerkgroep gedeeld worden op de
geïdentificeerde thema’s. In combinatie met professionele aansturing kan de versnelling en
implementatie gerealiseerd worden.
• De markt ontwikkelt zich op verschillende plaatsen en manieren (nationaal en internationaal),
maar het volledige overzicht hiervan ontbreekt. Gezamenlijk optrekken en een eenduidige
aansturing (masterplanning) kan de markt voor het sluiten van materiaalketens versnellen.
5. Conclusies en aanbevelingen (1):

13. • De koperwerkgroep heeft baat bij centrale sturing en coördinatie van samenwerking binnen
de werkgroep, en baat bij de afstemming (lessons learned) met externe organisaties en
initiatieven. Goed en stevig programmamanagement is daarbij belangrijk!
• De uitgewerkte paden zijn een goede basis om tijd en financiële middelen vrij te maken voor
kennis- en ervaringsdeling, het gezamenlijk aansluiten bij initiatieven (in- en extern) en
stappen zetten in lijn met de ambities t.a.v. circulariteit, de markt en de opgestelde paden.
• Wij danken de netbeheerders en de toeleverende industrie voor hun bijdrage aan dit traject.
We hebben met heel veel plezier ons steentje bijgedragen in de verwachting en het
vertrouwen dat dit leidt tot een significante bijdrage m.b.t. het sluiten van de
koperkringloop!
Conclusies en aanbevelingen (2)

14. Waar ziet u de kansen m.b.t. het sluiten van de kringloop?
(uitgangspunt beperkt m.b.t. inzet van mensen en tijd)

15. BEDANKT
VOOR UW
AANDACHT