تجاري سازي دانش و فناوري برخاسته از تحقيق و توسعه و يكي از كاركردهاي اصلي دانشگاه كارآفرين به شمار مي رود
فرآيندي است كه به موجب آن ايده، اختراع، دانش و فناوري برخاسته از تحقيق، به توليد كالا و خدمات جديد قابل عرضه در بازار يا بهبود محصولات و فرآيندهاي جاري منجر مي شود و در نتيجه آن پتانسيل دانش , فناوري و نوآوري هاي علمي بطور كامل محقق مي گردد.
Beauty Quotes 1, Science is Beauty, Beauty is Science…
علم بهتر است یا ثروت
1. بنام خدا
علم بهتر است یا ثروت
(تجاری سازی و موانع آن)
دکتر محمد بقایی
دی ماه 29
2. تجاری سازی چیست
تجاري سازي دانش و فناوري برخاسته از تحقیق و توسعه و
یكي از كاركردهاي اصلي دانشگاه كارآفرین به شمار مي رود.
فرآیندي است كه به موجب آن ایده، اختراع، دانش و فناوري
برخاسته از تحقیق، به تولید كاال و خدمات جدید قابل عرضه
در بازار یا بهبود محصوالت و فرآیندهاي جاري منجر
مي شود و در نتیجه آن پتانسیل دانش , فناوري و نوآوري هاي
علمي بطور كامل محقق مي گردد.
2
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
3. مراحل تجاري سازي یافته هاي پژوهشي
1 - تولید ایده
2 - ارزشیابي ایده تولیدشده
3- توسعه « ایده» و بررسي كاربردي
كردن آن
4- تحلیل تجاري كاال
5- تست BETAو بازار سنجي
6- جنبه هاي فني و اجرایي
7- تجاري شدن
3
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
4. تولید ایده
برای تولید ایده مراكز تحقیق و توسعه معموال روشهاي زیر را اتخاذ می نمایند:
1(
2(
3(
4(
5(
4
بررسي نیازهاي مصرف كنندگان در گروههاي سني مختلف در جوامع
گوناگون
بررسي كاالهاي رقباي مهم تجاري و شناخت دقیق نقاط ضعف و قوت آنها
اعزام نماینده یا پژوهشگر به نمایشگاههاي صنعتي یا تجاري كه در آنها
نوآوریهاي تكنولوژیكي عرضه مي شود.
بازدید مخفیانه از مراكز تولید شركتهاي رقیبي كه در موقعیت برتري قرار
دارند.
جذب نخبگان یا افرادي كه ضریب هوشي باالیي دارند به مراكز تحقیقاتي و
تأمین كامل زندگي آنان
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
5. ارزیابي ایده
ارزیابي ایده باید به گونه اي صورت گیرد كه پاسخ پرسشهاي زیر روشن شود:
1( آیا مصرف كننده (مشتري) در بازار هدف از كاالي جدیدي كه تولید خواهد شد استقبال
خواهد كرد؟ به عبارت دیگر ایده تولید شده اگر از قوه به فعل درآید چه نفعي عاید
مصرف كننده خواهد كرد؟به چه نیازي پاسخ خواهد داد؟
2( كاالي جدید چه سهمي از بازار را به خود اختصاص خواهد داد و چه گروه هایي از
جامعه مصرف كننده آن خواهند بود؟ ))MARKET SEGMENT
3( روند فروش كاال در آینده چگونه خواهد بود؟ آیا سیر صعودي خواهد داشت یا چرخه
حیات آن ناپایدار است؟
4( آیا ساخت كاال از لحاظ فني امكان پذیر است؟
5( عكس العمل رقبا (فرآورده هاي رقیب ) در قبال عرضه كاال (یافته پژوهشي كه جنبه
تجاري به خود گرفته) چه خواهد بود؟
6( آیا ساخت كاال پس از برآورد تمام هزینه ها (با توجه به قیمتي كه مصرف كننده توان
پرداخت آن را دارد) سودآور است؟
5
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
6. توسعه « ایده» و بررسي كاربردي كردن آن
در این مرحله نكات مهم بازاریابي از جنبه هاي دیگرمطرح مي شود
كه الزم است براي روشن شدن آنها تحقیقات تكمیلي صورت گیرد. این
نكات عبارتند از:
بازارهدف براي این كاال كدام است و خصوصیات آن چیست؟
كاال باید چه نیازهایي از مصرف كننده را برآورده نماید؟
عكس العمل مصرف كننده در بازار هدف در قبال این كاال چیست؟
چگونه مي توان كاال را با كمترین هزینه تولید نمود؟
6
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
7. تحلیل تجاري كاال
منظور از تحلیل تجاري ) (BUSINESS ANALYSISآنست كه بنگاه
اقتصادي، قبل از تولید، با بررسي هاي آماري خود به نكات زیر پي
ببرد :
1( مناسب ترین میزان تولید كاال، در مرحله نخست، چه تعداد و
مقداري است ؟
2( نقاط سربه سری تولید و شروع سودآوري کدام است؟
7
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
8. تست BETAو بازار سنجي
در این مرحله یك مدل فیزیكي از كاال تهیه و نحوه استفاده از آن بررسي
می گردد. ممكن است نمونه نرم افزاري كاال نیز(در صورت امکان) براي
نظرخواهي ازکارشناسان تهیه و براي آنان ارسال شود تا نقاط ضعف احتمالي
كاال قبل از مرحله تولید مشخص گردد.
معموالا نمونه اولیه كاال در نمایشگاه هاي تجاري كشورهایي كه به مقررات
كپي رایت متعهد هستند یا حقوق مالكیت معنوي را رعایت مي كنند به معرض
نمایش گذارده مي شود تا مشتریان بالقوه در مورد آن اظهارنظر كنند و پس از
گردآوري اظهارنظرها یا آگاهي از نقایص احتمالي كاال، اصالحات و جرح و
تعدیل هاي الزم در آن صورت مي گیرد ؛در این مرحله تعداد محدودي از كاال
به صورت آزمایشي تولید و به یكي از بازارهاي خوش آتیه ارسال مي شود تا
مشخص گردد مورد قبول مشتري واقع خواهد شد یا خیر؟
8
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
9. جنبه هاي فني و اجرایي
در این مرحله نكات زیر مورد توجه قرار مي گیرد:
9
برآورد اعتبار مورد نیاز براي تجاري سازي یافته تحقیق
تهیه ابزار تبلیغي الزم (كاتالوگ، بروشور...) براي معرفي كاال
تدوین برنامه ساخت كاال
ایجاد تشكیالتي براي تولید و عرضه كاال در بنگاه اقتصادي ذیربط
انجام امور لجستیكي مربوط به كاال
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
10. تجاري شدن
برای عرضه تجاری کاال الزم است امور زیر صورت پذیرد:
• ایجاد شبكه هاي توزیع براي عرضه كاال (تماس باعمده
فروش، خرده فروش، فروشگاههاي زنجیره اي، واگذاري
نمایندگي فروش ؛ایجاد فروشگاههاي اختصاصي....)
• اجراي یك برنامه تبلیغي كارآمد براي معرفي كاالي جدید
به خریداران بالقوه
01
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
11. تجاری سازی یکی از سه سازوكار عمده دانشگاه
عموما دانشگاه براي انتقال دانش سه سازوكارعمده دارد :
1( انتشار دانش از طریق همایش ها و انتشارات علمي
2( آموزش نیروي كار ماهر
3( تجاري سازي دانش
تجاری سازی می تواند از طریق:
فعالیت هاي مشاوره اي
قراردادهاي تحقیقاتي با صنعت
به ثبت رساني و تشكیل شركت هاي انشعابي (دانش بنیان)
صورت گیر د.
11
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
12. تجاری سازی بر گرفته از عرضه و تقاضا
تجاري سازي دانش و فناوري دانشگاهي بر نوعي سازوكار
بازار استوار است و نیازمند آن است كه هر دو بعد عرضه و
تقاضا مورد توجه قرار گیرد. به عبارت دیگر، در كنار جهت
یابي دانشگاه در مسیر تولید و عرضه دانش و فناوري نیاز
است تقاضاي سامان دهي نیز براي دانش و فناوري عرضه
شده وجود داشته باشد.
21
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
13. پارادکس اروپایی معضل تجاری سازی
از آنجا كه فعالیت هاي تجاري سازي مي تواند بر فعالیت هاي
آموزشي و پژوهشي دانشگاه تأثیرگذار باشند، امكان بروز تعارض
و مقاومت در برابر آن ها وجود دارد.
اخیرا در پژوهش ها، توجه صاحبنظران به پدیده اي معطوف شده
كه اصطالحا "پارادكس اروپایي "نامیده مي شود .
اروپا یكي از بزرگترین سرمایه گذاران در زمینه تولید دانش جدید
در قالب تحقیق و توسعه، دانشگاه هاي پژوهشي و سرمایه انساني
است؛ در حالي كه روند تجاري سازي، نوآوري و در نهایت رشد
اقتصادي ناشي از سرمایه گذاري بر دانش در این قاره، نسبتا
پایین و در بسیاري از موارد ناامید كننده است
31
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
14. تجاری سازی و موانع
این امر نشان مي دهد كه برخي عوامل وجود دارند كه
بر مسیر تجاري سازي دانش، مانع ایجاد كرده و
شناسایي و رفع آنها براي ثمربخشي سرمایه گذاري ها
و اقدامات انجام شده، بسیار مهم و ضروري است .
البته این عوامل ممكن است در جوامع، محیط ها و
شرایط گوناگون، متفاوت باشند.
41
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
15. تجاری سازی و موانع
جنبه های دخیل در انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت
شامل : مالحظات مربوط به فعالیت ها، انگیزه ها و
ادراكات دانشمندان، مدیران اجرایي دانشگاه، و شركت
/ كارآفرینان است.
51
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
16. تجاری سازی و موانع
یکی از مهمترین انگیزه های متخصصین دانشگاهي، شناخته
شدن در مجامع علمي است كه عموما به صورت انتشار
مقاالت در مجالت سطح باالی علمی پژوهشی، ارائه
سخنرانی در كنفرانس هاي معتبر و اخذ امتیازات پژوهشي
جلوه مینماید.
اعضاي هیات علمي ممكن است با منافع مالي شخصي یا ایجاد
شرایط ویژه و مطمئن رفاهی-شغلی براي پژوهشگران ارشد
ودسترسی به تجهیزات آزمایشگاهي پیشرفته نیز برانگیخته
شوند.
61
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
17. تجاری سازی و موانع
فعالیت ها و انگیزه هاي شركت ها و كارآفرینان نیز نسبتا
واضح و روشن است، آنها به دنبال تجاري سازي فناوري
هاي مبتني بر دانش براي منافع مالي هستند كه براي انجام آن،
تمایل به داشتن حقوق انحصاري براي فناوري هاي ساخته
شده دارند.
71
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
18. تجاری سازی و موانع
در مجموع مي توان گفت كه موانع زیادي بر سر راه
اثربخشي انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت وجود دارد كه
شامل :
تقابل فرهنگ ها
عدم انعطاف بروكراتیك
سیستم هاي ضعیف پاداش دهي
مدیریت غیر اثربخش دفاتر انتقال فناوري دانشگاه
81
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
19. تجاری سازی و موانع
در میان علل عدم همكاري شركت ها با دانشگاه، شركت ها و
کارآفرینان به موارد زیراشاره می نمایند:
• اختالفات موجود بین اهداف دو طرف
• طوالني بودن زمان پژوهش هاي دانشگاهي
• تمركزهاي متفاوت و در نتیجه سواالت پژوهشي متفاوت مد
نظر دو طرف
• تفاوت هاي فرهنگي
• دشواري هاي موجود در رویه هاي آشكار كردن « علم
عمومی»
91
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
20. عقب بودن دانشگاه از صنعت
بعالوه در برخي بخش ها نیز مالحظه مي شود كه دانشگاه ها
نسبت به صنعت عقب تر هستند، به این صورت كه فارغ
التحصیالن آنها آشنایي با پیشرفت هاي اخیر صنعت ندارند.
البته این امر بیشتر به خاطر ارتباط صنعت با شرکای تجاری
بین المللی تامین کننده مواد اولیه؛ماشین االت؛ یا تکنولوژی
است که به علم روز دنیا دسترسی دارند.
02
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
21. موانع تجاری سازی در دانشگاه
گاهي اوقات فراگرد انتقال دانش از دانشگاه ها به مشتریانشان
با موانعي رو بروست كه برخي از عمده ترین آنها به شرح ذیل
است :
مدیریت غیر اثربخش مالكیت دارایي فكري دانشگا ه
مخالفت برخي دانشگاهیان با انتقا ل تجاري دانش
عدم انگیزه پژوهشگران در تجاري سازي یافته ها و اختراعات خود
فرهنگ دانشگا ه
تفاوت هاي فرهنگي بین دانشگاه و صنعت
12
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
22. مدیریت غیر اثربخش مالكیت دارایي فكري دانشگا ه
با افزایش اخیر انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت كه از طریق دفاتر
انتقال فناوري مدیریت مي شوند، شاهد افزایش پیچیدگي پژوهش هاي
مشاركتي ؛ افزایش بروز تنش های فی مابین و غیر اثر بخش بودن
مدیریت دارایي فكري دانشگاه ها بخصوص در رفع مشکالت هستیم .
البته این امر به دلیل نسبتا جدید بودن مدیریت رسمي مجموعه اي از
دارایي هاي فكري دانشگاهي تا حدی طبیعی است.
22
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
23. مخالفت برخي دانشگاهیان با انتقا ل تجاري دانش
برخي از دانشمندان و صاحب نظران به پارادایم كارآفرینانه
به عنوان تهدیدي براي تمامیت سنتي دانشگاه ها مي نگرند .
آنها معتقدند كه باید با گرایش به كارآفریني در دانشگاه ها
مقابله كرد؛ زیرا منافع مالي مي تواند منجر به از بین رفتن
نقش دانشگاه به عنوان منتقد مستقل جامعه گردد.
32
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
24. عدم انگیزه پژوهشگران در تجاري سازي یافته ها و
اختراعات خود
یكي از موضوعات مهم پیش روي دانشگاه ها این است كه آیا
پژوهشگران انگیزه كافي براي اعالم و ارائه اختراعات خود
و مشاركت در توسعه بیشتر آن از طریق توافقنامه هاي
واگذاري امتیاز دارند ؟
42
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
25. فرهنگ دانشگاه
« انتشار یا نابودي»
یكي از موانع عمده در فراگرد تجاري سازي دانش، فرهنگ
دانشگاهي است اغلب فرهنگ دانشگاه تحت تسلط « انتشار یا
نابودي» است و این فرهنگ ماهیتا باعث مي شود كه دانشگاه
تمایلي به تجاري سازي، نداشته باشد. اگر چه گرایش به سمت
توسعه دانشگاه ها و حوزه هاي دانشگاهي كارآفرین با
« مأموریت سوم» توسعه اقتصادي، وجود دارد، اما مشكالتي
در اجرایي شدن آن وجود خواهد داشت.
52
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
26. تفاوت هاي فرهنگي بین دانشگاهیان و صنعتگران
یافته هاي حاصل از بررسي موارد مختلف، تأ كید زیادي بر نیاز
به مدیریت تفاوت هاي اجتناب ناپذیر فرهنگي بین دانشگاهیان و
صنعت دارند؛ با این حال برجستگي این موضوع درموارد
مختلف، متفاوت است. موضوعات فرهنگي اصلي بروز یافته در
برخي تحقیقات، نیاز به اولویت ها و مقیاس زماني مشترك هستند
بیشتر پژوهشگران دانشگاهي به پول به عنوان ابزاري براي
پیشرفت علمي مي نگرند، برعكس صاحبان كسب و كار كه به
پول به عنوان هدف نگریسته و علم را تنها ابزاري براي رسیدن
به آن هدف میدانند این روابط نشانگر تفاوت هاي فرهنگي در این
دو محیط است.
62
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
27. دو سوال اساسی ره گشا
(اهداف متفاوت)
پاسخ به دو سوال اساسی زیرمی تواند کمک شایانی به بحث نماید:
1( چه منافعي دانشگاه ها و سازمان ها را براي درگیر شدن در روابط
صنعت و دانشگاه بر مي انگیزد؟
2( و آیا دانشگاه ها و سازمان ها با منافع متفاوتي براي وارد شدن در روابط
صنعت و دانشگاه برانگیخته مي شوند؟
بر اساس نتایج تحقیقات مشاهده مي شود كه هر یك از طرفین صنعت و دانشگاه
به دنبال انواع متفاوتي از منافع هستند.
• از دیدگاه دانشگاهیان، صنایع تنها به دنبال سود، بهره وري روي خط؛
توسعه محصول و نظایر اینها هستند.
• در حالي كه فرهنگ حاكم بر دانشگاه بسیار متفاوت است. دانشگاهیان
همیشه با پول برانگیخته نمي شوند. گاهي با شوق و عالقه شدید به كار،
برانگیخته مي شوند .
72
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
28. منافع عمده تجاری سازی عنوان شده از سوی
دانشگاه
در مجموع 11منفعت زیر به عنوان موارد عمده از سوي دانشگاه اشاره شده است:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
01.
11.
توسعه فناوري
تولید دانش
انتشارات
اعطاي حق امتیاز
موضوعات مربوط به منابع انساني
كسب سود
كسب بودجه براي پژوهش هاي آتي
دستیابي به بودجه هاي دولتي
تحقیقات بنیادي
تحقیقات كاربردي
و كاربردي كردن دانش جدید
9 فقدان درك طرفین از فرهنگ یك دیگر و اهداف متعارض بین آنها مي تواند مانع روابط مناسب بین آنها شود، بویژه اینكه بین عالقه
به انتشار یافته هاي جدید علمي و استفاده تجاري از دانش جدید، تعارض وجود دارد.
82
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
29. اقدامات الزم برای تجاری سازی از سوی
دانشگاه
دانشگاه ها باید به انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت از دیدگاه استراتژیك بنگرند؛ یعني
آنها باید مجموعه اي از مسائل اجرایي و قاعده مندي را مد نظر قرار دهند. مسائل اجرایي
عبارتند از :
• تغییر در مدیریت نیروي انساني و دیگر اقدامات سازماني
و مسائل كلیدي قاعده مندسازي شامل :
• تدوین اهداف و اولویت هاي نهادي براي انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت
• و موضوعات مرتبط با تعیین سطح مناسب منابع براي تخصیص به انتقال فناوري از
دانشگاه به صنعت هستند.
این تمهیدات بر تصمیمات مربوط به مجموعه فناوري هاي گوناگون (مثل فناوري
زیستي)و نقاط تمركز انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت، مثل اعطاي امتیاز، كسب و
كارهاي تازه تأ سیس، پژوهش هاي حمایت شده و سایر مكانیزم هاي انتقال فناوري از
دانشگاه به صنعت كه مستقیما بر توسعه اقتصادي تمركز دارند (مثل پارك هاي علم و
فناوري )، تأ ثیر مي گذارند.
92
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
30. چند توصیه عمومی به دانشگاه ها برای گسترش
تجاری سازی
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
03
دانشگاه ها باید درك خود را از نیازهاي " مشتریان "واقعي خود یعني شركت ها كه مي توانند فناوري
هاي آنها را به طور بالقوه تجاري سازند ؛ بهبود ببخشند .
در مذاكرات بر سر توافق هاي انتقال فناوري، موضع منعطف تري اتخاذ كرده و سیاست ها و رویه هاي
انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت را ساده تر و موثرتر كنند.
مدیران دفاتر انتقال فناوري و متصدیان اعطاي امتیاز را از افراد داراي تجربه كسب و كار انتخاب كنند .
در دفاتر انتقال فناوري به جبران خدمت انگیزشي روي آورند .
مدیران اجرایي/ پژوهشي؛ مدیران را از میان افراد داراي دید استراتژیك كه مي توانند به عنوان مهره
هاي مرزي موثرتري عمل كنند، انتخاب نمایند .
منابع بیشتري به دفاتر انتقال فناوري و امتیاز دهي اختصاص دهند .
پاداش براي مشاركت دانشكده ها در انتقال فناوري از دانشگاه به صنعت را از طریق ارزشگذاري حق
امتیازات و مجوزها در تصمیمات ارتقاء و تصدي، افزایش دهند. و به اعضاي هیات علمي اجازه دهند كه
بخش بزرگي از درآمد اعطاي امتیاز را داشته باشند .
۸ . تشخیص ارزش ارتباطات فردي و شبكه هاي اجتماعي، شامل دانشمندان، دانشجویان، و فارغ
التحصیالن.
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع
31. پایان
شاید این جمعه بیاید شاید......
13
گرد آوری : دکتر محمد بقایی- محقق و مخترع