Çin Kitabı Sunumu - Ulaş Başar Gezgin.pptx

• Arif Dirlik’e (1940-2017)
• Çin araştırmaları alanında yaptığı büyük katkılar ve genç
araştırmacılara bir rol modeli olması dolayısıyla
12/9/2022 Çin kitabı - Ulaş Başar Gezgin 2

Konular
• 1. Çin Tarihine ve Toplumuna Bakış
• 2. Çin Ekonomisi
• 3. Çin Kültürü
• 4. Çin ve Vietnam
• 5. Çin’den Şiir Çevirileri

Çin Tarihine ve Toplumuna Bakış
• ‘Ping-fa’dan Bir Bölüm:
•
•
• Savaş oyunu, bir aldatma felsefesidir.
•
• Hazır olduğunda, güçsüzmüş gibi görünmeye çalış.
• Etkin olduğunda, etkin değilmiş gibi davran.
• Düşmana yaklaştığında, uzakmış gibi görün.
• Uzaktayken, yakınmış gibi görün.
•
• Düşmanın güçlü bir konumu varsa, onu oradan
uzaklaştırmak üzere kandır.
• Düşmanın kafası karışıksa, kararlı ol.
• Düşman katıysa, ona karşı savaşmaya hazırlan.
• Düşman güçlüyse, ondan kaçın.
• Düşman öfkeliyse, onda engellenmişlik düşüncesi yarat.
• Düşman daha az güçlüyse, onu kendini beğenmişliğe
özendir.
• Düşman rahatsa, onu işe koştur.
• Düşman birlikse, onu parçalara ayır.
• Onu hazırlıksız yakala, öyle saldır.
• En az beklediği durumda, oradan uzaklaş.
•
• Kazanabileceğin bir yer illa ki bulacaksın.
• Asıl niyetini baştan açığa vurmamalısın.
•
• (Sun Tzu, Bölüm 1: Çözümleyim, Parça 4)

• ‘Çin’ adı, Çin tarihinde, Çinliler’i ilk kez tek bir devlet altında toplayan Çin Hanedanlığı’nın adından
gelmekte. Aynı zamanda, ‘Orta Krallık’ anlamına geliyor. Diğer bir deyişle, dünyanın özeği (merkezi). Çin
Hanedanlığı’na kadar, yaklaşık 3,000 yıl, Çin’deki çeşitli beylikler, aralarında savaşıyorlardı. Doğuyu biri,
batıyı öteki vb. mesken tutuyordu. Çin Hanedanı, özekselci (merkeziyetçi) bir yapı getirdi. Engin topraklar,
tek elden yönetilmeye başlandı. Çin Seddi’nin büyük bir bölümü tamamlandı. Bunlar kadar önemli bir diğer
gelişme, tıp, fal ve tarım kitapları dışındaki tüm kitapların yakılması emrinin verilmesiydi. Bu emir, Kong
Usta’nın (Konfüçyüs) yapıtlarını da içeriyordu. Usta’nın sözleri, daha sonra, izleyicilerinin aklında kaldığı
biçimiyle yeniden yazılacaktı.
• (Devamı için kitaba bkz.)

• Klasik Çin felsefesinin ağırlıklı olarak siyaset ve toplumla ilgilendiğini görüyoruz. Bu, bir açıdan şaşırtıcı;
çünkü komşu Hint felsefesi, bunun tam tersine, bilgi kuramı (epistemoloji) ve bireye ağırlık veriyor. Çin'in
klasik düşünürleri, beylikler döneminde, beylikler arasındaki şiddetin sıradanlaştığı, tek bir birleştirici lidere
yönelik özlemle nitelenen bir dönemde ortaya çıkıyorlar. Kimilerine göre, onlar kendi görüşlerini
geliştirmekten çok, dönemlerinin toplumsal eğilimlerini yansıtıyorlar. Dolayısıyla, soyutlamayı düşünce
sistematiklerinin merkezine yerleştiren klasik Yunan düşünürlerinin tersine, klasik Çinli düşünürler, günlük
yaşamla daha çok içiçeler. Öte yandan, onları çağlarının basit bir ürünü olarak görmek, onların fail (agent),
özne ya da oyuncu olarak niteliklerini göz ardı etmemize yol açmamalı. Yunanistan da bir şehir devletleri ve
iç ve dış savaşlar dönemi yaşıyordu; ama bunun klasik Yunan felsefesine nadiren yansıdığını görüyoruz. Bu
açıdan “Antik Yunanistan’da felsefe, bir kaçış, antik Çin’de ise bir arama ya da arayıp bulma çabasıdır”
diyebiliriz.

• 1937 Nanjing Katliamı üzerine dönen tartışmalar, Çin ile Japonya arasındaki ikili ilişkileri etkilemeye devam
ediyor. Çin’de tarih ders kitaplarında, 1937’de Japon askerlerinin Nanjing’e girerek 300,000 Çinli’yi
öldürmesi, ayrıntılarıyla anlatılıyor. Bu ölümler, yaşlı ve çocuk demeden kurşuna dizmeden yakmaya ve diri
diri gömmeye kadar en vahşi biçimlerde gerçekleşiyor. Cinsel suçlar da cabası. İki Japon teğmenin girdiği
bahis de Çin tarih ders kitaplarında yer alıyor. Buna göre, iki teğmen, “kim ilk önce 100 Çinli öldürecek?”
diye yarışa tutuşuyorlar. Bunlar Çinliler için bilinen gerçekler, Japonya için ise daha karmaşık bir tablo
geliyor gözümüzün önüne.
•
• Japonya’da lisede okutulmak üzere önerilen tarih ders kitapları arasında en çok okunan kitapta, Nanjing’de
katliamın gerçekleştiği belirtiliyor; ancak ne sayı veriliyor ne ayrıntı. Böylece, olayın vahimliği küçültülmüş
oluyor. Önerilen kitaplar arasında yalnızca biri, katliamı ayrıntılarıyla veriyor; ancak bu kitap çok az okutulan
bir kitap. Tayfın diğer ucunda ise, inkarcı bir ders kitabı var; fakat bu da çok az okutuluyor. Dolayısıyla,
ortalama bir Japon, Nanjing’in katliam olduğunu biliyor; ancak onun vahimliğinin farkında değil.
• (Kentin 1937’deki yazılışı, Nanking biçimindeydi. Bu, Çin harflerinin Latin harfleriyle yazılışındaki
değişimden kaynaklanıyor.)
• (İngilizce’deki ifadeyle ‘downplaying’.) (Devamı için kitaba bkz.)

• Türkiye’de ve dünyada 1970’lere kadar genel olarak Çin algısı, ideolojikti. Sağ basın, Çin’in ‘komünist’
olması dolayısıyla bütün haberleri olumsuz açıdan değerlendiriyor; başarısızlıkları ön plana çıkarıyordu.
Onlara göre, Çin, gelecek için büyük bir tehditti. Sol basın ise, Çin’den Batı sömürgeciliğini gerilettiği için
övgüyle söz ediyordu; bunlarsa Çin’in başarılarına vurgu yaparken başarısızlıklarını çoğunlukla hasır altı
ediyordu. 1966’da Türkiye’de yayınlanan bir kitap, bu iki kutbun dışında üçüncü bir bakış açısı sunmayı
hedefliyordu. Dönemin tanınmış solcularından Zaven Biberyan’ın çevirdiği kitaba göre, Çin’de herkesin
kabul edeceği önemli gelişmeler oluyordu: Birkaç yıl öncesine kadar açlıktan milyonlarca insanın öldüğü
ülkede, füzeler geliştiriliyor; dünün afyonuyla dumanlı Çin, nükleer bir güce dönüşüyordu.
• (Aslında, maoculuk, dünya solunu olduğu gibi Türkiye solunu da bölmüştü. Bu nedenle, maocu olmayan sol
basın da Çin’e karşı temkinli olan bir habercilik anlayışına sahipti. Ancak ulusalcı basın için Çin, bir övgü
kaynağıydı. Dolayısıyla, solun blok olarak Çin yanlısı olduğunu ileri sürmek doğru olmayacak. )
• Locquin, J., Uboldi, R., Beauvoir, S. ve Chun, L.F. (1966). Yeni Çin: Dün-Bugün (çev. Z.Biberyan). İstanbul:
Payel.

• 1979 basımı ‘Sovyet-Çin İlişkileri: Altmışlarda Neler Oldu?’ kitabında Sovyet yazar, bu iki ‘kızıl’ ülke
arasındaki ayrılığı Sovyetler açısından değerlendiriyor. Kitabın basım tarihi önemli, çünkü tam da bu
tarihlerde, Çin-Sovyetler ayrışması Türkiye solunu da bölüyor ve hatta onu sol içi şiddete sürüklüyordu.
1979’a gelindiğinde ABD’yle uzlaşma yoluna gidilmiş; Çin, yabancı sermayeye açılmıştı. Yine de tartışması
ve yarattığı çatışma o yıllarda bile sürüyordu. Ayrışma, ‘sosyal emperyalist’ SSCB’ye karşı ABD’yle
yakınlaşma gibi bir sürece girip Mao’nun ölümünden sonra hız kazanmıştı.
•
• Bu ayrılığın Türkiye ve dünya soluna verdiği zararı ABD başta olmak üzere hiç bir kapitalist ülke
ver(e)memiştir. Sonunda birbirini ‘kapitalizmle uzlaşma’yla, ‘sosyal faşizm’le, ‘sosyal emperyalizm’le,
‘revizyonizm’le vb. suçlayan iki güç, Çin örneğinde daha erken ve adım adım, Sovyetler örneğinde ise daha
sonra ve hızla kapitalizme geçişi yaşadı. Bugün bu tartışmalar tarih olmuşken, yine de bunların siyasetbilim,
dünya düzeni ve Çin-Rusya ile Çin-Orta Asya ilişkileri araştırmaları için önemi sürüyor. Kimin haklı kimin
haksız olduğunun ise bugün için hiç bir önemi yok; çünkü sonuçta iki ülke de o ya da bu biçimde kapitalist
dünya düzeniyle bütünleşti.
• (Bkz. İvanov, O. (1979). Sovyet-Çin İlişkileri: Altmışlarda Neler Oldu? (çev. F.Doğu) İstanbul: Sorun
Yayınları.)

Çin Ekonomisi
• Çin’in Afrika ve Latin Amerika yatırımları artıyor. Bu yatırımlar, hükümetlerce çoğunlukla olumlu karşılansa
da, kimi ülkelerde çeşitli gösterilere neden oldu. Bu projeler, doğal yaşamı tehdit ettikleri ve yerlileri
yerlerinden yurtlarından ettikleri için hak örgütlerinin hedef tahtasına oturmuş durumda. Öte yandan, bu
yatırımlar, ülkeler için istihdam sağladığı ölçüde daha olumlu algılanabiliyor. Bu süreçte Çin’in bu iki
kıtadaki altyapı ağırlıklı projelerine ek olarak kimi fabrikalarını Afrika’ya kaydırması dikkate değer bir
gelişme. Çin’de işçi ücretleri arttıkça Çinli kapitalistlerin başka iş gücü pazarlarına yönelecek olması bir
sürpriz değildi; ancak Çin’in bu pazarlara Afrika’yı da katması, üstelik bu kadar hızlı hareket etmesi
beklenmedik bir gelişmeydi. Afrika’nın eksiği altyapıydı; bu eksiğin ortadan kaldırılmasıyla Afrika’nın
önemli bir üretim merkezine dönüşmesi sözkonusu. Öte yandan, uluslararası kapitalistleri Afrika’dan kaçıran
bir diğer neden, siyasal istikrarsızlıktı. Bu projelerin aynı zamanda bir nebze de olsa istikrar sağlaması
umuluyor. Bugün ABD-Çin ilişkisinde de geçerli olduğu gibi, Çin ekonomisindeki bir yavaşlama, Afrika
ekonomisini yakından etkiliyor.

Çin Ekonomisi
• Çin üstüne yazanların ve Çin’de yaşayanların (ve iki kümeye birden girenlerin elbette) Çin’in geleceğiyle
ilgili görüşlerini kısaca ikiye ayırabiliriz. Kötümserler ve iyimserler. Kötümserlere göre evet Çin ilerliyor,
ekonomik olarak büyüyor ama sürdürülebilir bir büyüme/ilerleme/gelişme değil söz konusu olan. Sözgelimi,
hava kirliliği ve doğal kaynakların yenilenemez bir biçimde hızla ortadan kaldırılması, haklı kaygılar olarak
karşımıza çıkıyor. Dahası, bağımsız bir kamuoyunun oluşmasına ‘kamu güvenliği’ gerekçesiyle izin vermeyen
bir devlet yapısı, sansürün bin bir çeşidi, rüşvetin yaygınlığı, gelir dağılımındaki korkunç uçurum, ezbere ve
merkezi sınavlara dayalı eğitim sistemi, bireyselliğin bastırılması gibi kara tonlar da kapımızı çalıyor. Bütün
bunları bir araya getirirsek, Çin, geçici olarak büyüyecek ama bir noktadan sonra yapısal sınırlarına dayanıp
olduğu yerde saymaya başlayacakmış gibi görünüyor. Böyle bir ülkede ne yaratıcı fikirler çıkması ne de
yenileşme çabalarının filizlenmesi mümkün olabilir gibi bir algı oluşuyor. Bütün bunlar doğru; ancak bu akıl
yürütmenin varsayımlarında bir yanlış var ve madalyonun öbür yüzüne de bakmamız gerekiyor.
•
• Bu yanlış şu: Yenilenme ve yaratıcılığın önkoşulunun bireyselleşme olduğunu varsayıyoruz. Oysa bugün
birçok bilimsel ve teknik buluş, bireylerden değil, takım çalışmasından çıkıyor.

Çin Ekonomisi
• Geçen yıllarda 100 milyonu aşkın Çinli, turistik amaçlarla ülke dışına çıktı. Bu, ABD’lileri geçerek Çinlileri
dünyanın en büyük turist grubu yapmakla kalmıyor; aynı zamanda turizm harcamalarında da birinci yapıyor. Üstelik
ilgili sayıların daha da artması bekleniyor. Çin, iç turizm için de devasa bir pazar. Her yıl uzun resmi tatilde 600
milyon Çinli yollara düşüyor. Bu, dünya nüfusunun yaklaşık onda birinin yolda olması anlamına geliyor.
•
• Çinli turistlerin en çok gezmeye gittiği ülkeler, Hong Kong ve Macau’yu saymazsak, yakın ülkeler olarak Tayland,
Güney Kore, Tayvan, Singapur, Vietnam ve Malezya; uzak ülkeler olarak ise, ABD ve Fransa. Bir başka araştırmada
ise, bu ilk on listesine Japonya, Avustralya, İngiltere ve İtalya da ekleniyor. Bu ülkeler dışındaki birçok ülkede de
Çinli turistler, ülkeye göre turist grupları arasında birinci sırada. Yakın ülkelere gezmeye giden Çinli turistlerin gelir
düzeyi daha düşük; ABD gibi uzak ülkelere gidenler ise daha yüksek gelirli. Yol parası ve harcama düzeyi
düşünülürse bu çok doğal. Tayland, Çinli turistler tarafından en çok ziyaret edilen ülkeler sıralamasında hızla
yükseliyor. 2007 yılında bile Vietnam’a en çok turist, Çin’den geliyordu. Yıllar içinde sayılar katlanarak arttı.
Yapılan anketlerde Çinli turistlerin diğer turistlerden farklı olarak yalnız gezmeye gitmediği ve gittikleri ülkeleri
yatırım amacıyla değerlendirdikleri bulgulanıyor. İş gezisinden farklı olarak bu turistler, gezmenin yanında tahmini
talep, arsa ve ofis fiyatları gibi değişkenleri de inceliyorlar.

Çin Ekonomisi
• Latin Amerika, ‘asi kıta’ olarak biliniyor. Latin Amerika güncelerimde bunun ne kadar geçerli olduğunu tartışmaya
açmıştım. Son on yılda Latin Amerika’nın birçok ülkesinde sol görünümlü ancak daha çok sosyal demokrata
benzeyen partiler iktidara gelmişti; fakat bunların bir kısmı bir yandan da neo-liberal politikaları uygulamaktan geri
durmuyordu (bunun en dikkat çekici örneği, Brezilya’daki gelişmeler). Latin Amerika denince ilk akla gelen Küba
ve Che’nin bu ‘asi kıta’ algısı yönündeki katkısına bir de Chavez’in Venezuelası eklendi. Asi liderin ölümüyle
sonlanan 15 yıllık Chavez iktidarında (1999-2013) Küba’yla çok yakın ekonomik ilişkiler kurulması (örneğin
Venezuela petrolüne karşılık Küba’nın Venezuela’ya doktor göndermesi) yanında, ABD dışındaki dünya ülkeleriyle
ekonomik ve siyasi ilişkiler, olabilecek en üst düzeyde geliştirildi. Bu ülkelerin başında Çin, Rusya ve İran
geliyordu. Chavez’in dışında, kendini anti-emperyalist olarak nitelendiren çeşitli Latin Amerika liderleri de benzeri
bir ‘eksen kayması’ arayışına girdiler. Bu dönem, aynı zamanda, Çin’in dünyaya açıldığı ve Afrika ve Latin
Amerika’ya büyük yatırımlar yaptığı bir dönem oldu.
• Çin’in Latin Amerika için önümüzdeki 10 yılda kullanılmak üzere 250-500 milyar dolarlık bir yatırım sözü var.
Ülkenin geleceğe dönük yatırımlarının başında Brezilya’nın Atlantik kıyısıyla Peru’nun Pasifik kıyısını bağlaması
planlanan kıta-aşırı demiryolu projesi bulunuyor. Proje, bölgeyi lojistik olarak deniz taşımacılığına entegre etmekle
birlikte Amazon’un ortasından geçerek yağmur ormanları ve yerli halkların yaşamlarına zarar verecek olması
dolayısıyla eleştiriliyor. Bir diğer proje, Panama Kanalı’na alternatif olacak bir Nikaragua Kanalı.

Çin Ekonomisi
• Çin, Latin Amerika’da olduğu gibi, Afrika’da da benzer sorunlarla karşı karşıya: Çin’in Afrikalı işçi istihdam
etmeyip işçilerini Çin’den getirmesi eleştiriliyor. Ancak, birkaç ülke dışında, kıta genelinde böyle bir
durumun geçerli olmadığı da ileri sürülüyor. Çin’in devletlere borç verirken, AB(D) gibi katı koşullar ileri
sürmemesi ve iç işlerine karışmaması dolayısıyla, Afrika’nın –diktatörlük başta olmak üzere- irili ufaklı
devletlerinin gözde mali ortağı olması eleştiriliyor. Afrika, Çin için bir hammadde deposu olmanın ötesinde
stratejik öneme de sahip: Ejderha, Cibuti’de bir askeri üs (bir deniz üssü) açma planını hayata geçirdi. Bu üs,
Çin’in yurtdışındaki ilk üssü olmuş oldu. Eritre, Etiyopya, Somali ve Yemen’le komşu olan ülke, korsanların
uğrak noktalarından. Bu da, Çin’in üssün kuruluşunu gerekçelendirebilmesini sağlıyor. Öte yandan, aynı
ülkede hem Çin hem Amerikan üslerinin olması, yakın gelecekte çatışma senaryolarını gündeme getiriyor.

Çin Kültürü
• ‘Batıya Yolculuk’ filmi, aynı adlı bir Çin klasiğinden esinlenme. Konusu, Budizm. Nasıl olabiliyor? Çünkü
Çinli Budistler, ellerinde olmayan Budist metinleri bulmak üzere, Hindistan’a doğru yola çıkıyorlar.
Hindistan, Çin’in batısı oluyor. Filmde, düşmanlar, Budist felsefe uyarınca, 'yok' edilmeyip içlerindeki iyi
yönler öne çıkarılmaya çalışılarak 'ıslah' ediliyor. Bu felsefeye göre, insanın özünde iyilik vardır; ancak,
yaşadıkları toplumsal koşullar, onları kötülüğe iter. İyiliğe geri dönmeleri için, onlara, halis muhlis oldukları
dönemler anımsatılır, örneğin ninni yaşları... Şiddet de var kuşkusuz, fakat yok etmeyi değil 'ıslah'ı amaçlıyor.
Kadın ise, bu anlatıda, kurtuluşa engel. Budacılık, kadına bakıştaki cinsiyet ayrımcılığıyla çok eleştirildi.
Çeşitli akımlar daha eşitlikçi bir açıdan bakıyor. Bugün eşitlikçi akımlar çoğunlukta.

Çin Kültürü
• Gişe rekorları kıran bir Çin filmi olan ‘Wolf Warrior 2’, üstüne yazılmaya değer bir film. Bir kere, Çin'in
yükselen küresel gücünün kültürel yaşama yansıması.
• İkincisi, böyle bir hegemonyanın kendi Rambo anlatısını mitleştirmesi.
• Üçüncüsü, olayların Afrika'da geçmesi, Çin'in Afrika ve Latin Amerika'daki ticari girişimlerinin kültür ayağı.
• Dördüncüsü, filmde, temsili düşmanın Rambo anlatısının tersine, Afrika'daki paralı askerler olması, ırkçılığa
kaçmadan bir düşman temsili oluşturmaya izin vermiş. Rambo'da ise, ırkçılık çok açıktı.
• Bir de bu filmin içeriğinde ekip çalışması öne çıkmış mı diye bakmak gerekiyor. Amerikan 'kurtarıcı'
anlatıları, çoğunlukla süper bir tek insana dayanıyor. Film, "Çin anlatılarında başarı, kurtuluş vb. ekip işi mi
Hollywood etkisinde birey odaklı mı?" sorusu üzerinden çözümlemeye açık.
• Başkişi ve arkadaşları, Çin bayrağı sayesinde kurtuluyor. İç savaşın tarafları, Çin bayrağını görünce ateşi
kesiyor. Çinlilere büyük saygı var. Bunlar elbette milliyetçilerin göğüslerini kabartmıştır. Paralı askerlerin
başı Amerikalı. Doğrudan Amerika hedeflenmiyor ama yine de, Beyazlara karşı Siyahları savunan Asyalı
imgesinde, bir tür Çin önderliğinde 3. Dünya dayanışması tadı var gibi...

Çin Kültürü
• Yaklaşık 1400 opera metni gibi büyük bir yazılı geçmişe sahip ve 8. yüzyıla dek geriye giden ‘Çin Operası’,
Avrupa Operası’ndaki şiir, müzik ve tiyatronun kesiştiği sanat doruğuna ek olarak, cambazlığın, dövüş
sanatlarının, maskelerin ve özel giysilerin de zengin ve ince bir bireşim oluşturduğu bir sanat türüdür. ‘Çin
Operası’, ilk duyuşta düşünülenin tersine, Çinli sanatçıların ürettiği Avrupa operaları değil, özgün, apayrı bir
sanat türüdür. Gerçekte, ‘Çin Operası’ adlandırması, yalnızca dışarıdan bakarsak ve tarihsel karşılaştırma
yapmamışsak anlamlı gelir. Oysa, ‘Çin Operası’ olarak adlandırılan yüksek sanat, Avrupa Operası’ndan çok
önce çıkmıştır ve farklı özellikler taşımaktadır. Çin’de ilk kez ‘Çin Operası’ izleyen Avrupalılar, kendi
sanatlarında, ‘Çin Operası’na en benzer sanatın ‘opera’ olduğunu düşündüklerinden, bu ilk kez gördükleri
gösteri sanatına ‘Çin Operası’ adını vermişlerdir. ‘Çin Operası’ olarak adlandırılan sanatın Çince’deki adı
‘jingju’dur. İnsanın aklına “‘Jingju’ya ‘Çin Operası’ mı diyelim yoksa ‘Avrupa Operası’na ‘Avrupa jingjusu’
mu diyelim?” sorusu geliyor.

Çin Kültürü
• Yunnan’da Himalaya eteklerinde ve Sichuan eyaletinde ‘Nakhi’ nam bir halk yaşar. Çin’de resmi olarak
tanınan 56 etnik gruptan biri olan bu halkın nüfusu 300 bin kadardır. Budacılık, Taoculuk ve yerli dinine bağlı
olan halkın içinde, Mosuolar adlı 25 bin nüfuslu küçük bir grup vardır. Devlet bunları Nakhilerle aynıymış
gibi görse de, Nakhiler de Mosuolar da aynı olmadıklarını düşünmektedirler. Nakhiler ataerkil bir toplum
yapısına sahipken, Mosuolar anaerkildir. Dikkati çeken, tam da bu anaerkillikleridir. Mosuolarla ilgili
Türkçe’de ‘Kadın Krallığı: Son Anaerkil Toplum’ adlı bir çeviri kitap bulunmakta. Kitabın yazarı, Mosuolarla
2 ay geçirmiş Arjantinli bir gazeteci-doktor.
• Coler, R. (2010). Kadın Krallığı: Son Anaerkil Toplum (çev. F.Öztürk). İstanbul: Nemesis Kitap.

Çin ve Vietnam
• Vietnam’ın Ortak Zamanlar’daki ilk bin yılı Çin sömürgesi olarak geçti. Bu durum, Vietnam’ı kültürel olarak
Çinlilere yaklaştırdı. Vietnamca’ya çok sayıda Çince sözcük geçti. Dahası, bir Avrupalı rahip Vietnamca için
bir Latin alfabesi icat edene kadar (ki bugün bu alfabe kullanılmaktadır) Vietnam dili, Çin harfleriyle
yazılıyordu. Sömürge döneminden beri, Çin’de olduğu gibi Vietnam’da da ufak bir fark dışında 12 hayvanlı
ay takvimi kullanılıyor. Yine Çin’de olduğu gibi Vietnam’da da merkezi sınav, mandarin sınıfı, giysiler,
soyluluk simgeleri vb. saray öğeleri aşağı yukarı aynıydı. Öte yandan, Ortak Zamanlarda 2. bin yıl Vietnam’ın
kendi ulusal değerlerini oluşturması için yeterli bir süreydi. 19. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Vietnam,
Fransız işgalini yaşadı. Ülke, 1887’de Kamboçya’yla birlikte bütünüyle Fransız sömürgesi oldu.

Çin ve Vietnam
• Vietnam’ın bin yıl Çin sömürgesi olması ve Fransa’dan bağımsız olana kadar Çin alfabesi kullanması,
Vietnam ve Çin kültürlerini yakınlaştırmış durumda. Ay takvimine göre yılbaşı kutlaması başta olmak üzere
birçok gelenek ortak. Vietnam’ın tarihte hem Çinli tüccarlar için hem de baskı ve savaştan kaçan Çinli siyasal
sığınmacılar için bir cazibe merkezi olduğu görülüyor. Vietnam’ın Ho Amca’nın önderliğinde yürüttüğü
bağımsızlık savaşında Çin hep yakın bir müttefik olmuştu. Ancak Ho Amca’nın ölmesinden birkaç yıl sonra
Çin ile ABD arasındaki ilişkinin Sovyetlere karşı normalleştirilmesi ve sonrasında gelen Çin-ABD
yakınlaşması, Vietnam’la Çin’in arasını açıyor. Hem bu gelişme hem de Vietnam-Amerikan savaşında
Saygon’da birçok Çinli’nin savaş zengini olması, Vietnamlıların Çinlilere yönelik olumlu duygu ve
düşüncelerini ortadan kaldırıyor. 1978’deki sıcak çatışma ise, üstüne tuz biber ekiyor. Bugünkü kara suları
anlaşmazlığının böyle bir arka planı da bulunuyor. Yine de, Vietnam üzerinde yerlileşmiş Çin kültürünün
etkisi çok belirgin. Bu etkilerin en açık biçimde gözlendiği iki şehir Ho Çi Min Kenti (eski adıyla Saygon) ve
Hoi An.

Çin’den Şiir Çevirileri
• Arkadaşının Savaştan Döneceğini
Duyarak
•
•
• Eski günlerde, savaşmaya gidenler
• Üç yıl savaştılar mıydı bir yıl izinleri
vardı.
• Ama bu savaşta değişmedi hiç
askerler;
• Savaşmaları gerekiyormuş
meydanda ölene dek.
• Seni düşündüm, öyle güçsüz, öyle
üşengeç,
• Umutsuzca çabalarken öğrenmek
için talimdi terbiyeydi.
• Genç bir adamın eve dönmesi bir
daha
• Gökyüzünün yere düşmesi gibi,
düşük olasılıklı.
• Döneceğin haberini aldığım için,
• Çatısına çıktım iki kere evinin.
• Kardeşini atının ahırını onarırken
gördüm,
• Anneniyse yeni giysilerini dikerken.
• Korkuyorum biraz, belki de doğru
değil haber;
• Ama yorulmuyorum asla, yolunu
gözlemekten.
• Kent kapısına çıkıyorum her gün
• Bir matara şarapla, belki susuz
gelirsin diye.
• Ah, eğip bükebilirdim yeryüzünü,
• Yanımda durduğunu görebilmek için
bir an.
•
•
• Wang Çien
• (yk. 830)
• Çinli şair
• Çeviren: Ulaş Başar Gezgin

Çin Kitabı Sunumu - Ulaş Başar Gezgin.pptx

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Mehr von Ulaş Başar Gezgin

Mehr von Ulaş Başar Gezgin (20)

Çin Kitabı Sunumu - Ulaş Başar Gezgin.pptx