Link download bản đầy đủ tài liệu Cái đẹp trong nghệ thuật http://www.doko.vn/luan-van/pham-tru-cai-dep-trong-nghe-thuat-246846

1. CÁI ĐẸP TRONG NGHỆ THUẬT
Cái đẹp trong nghệ thuật với quan hệ trong các phương diện khác.
Theo mỹ học đại cương có nói: cái đẹp trong nghệ thuật là cái đẹp của mọi cái
đẹp (của cả tự nhiên và xã hội) mà chủ thể nghệ sĩ đã kết tinh lại bằng sáng tạo độc
đáo của mình, đồng thời đem cống hiến trong xã hội cho sự toàn vẹn, hoàn mỹ.
Chính bởi thế cái đẹp nghệ thuật bao gồm cả cái đẹp trong đời sống xã hội và trong
tự nhiên.
1.Cái đẹp nghệ thuật và đời sống xã hội.
Trong thực thể nghệ thuật dường như có tất cả mà cũng như không có rieeng
về mặt nào của đời thật, quan hệ kinh tế xã hội, chính trị, triết học...Đó là một hiện
thực xã hội sống động, chứa đựng biết bao số phận cụ thể có bản chất “Tổng hòa
những mối quan hệ xã hội” rất chung mà cũng rất riêng.Một tác phẩm có giá trị
thẩm mỹ là kết quả cao của sự hòa quyện nhuần nhuyễn 3 yếu tố cơ bản: phản ánh
chân thực cuộc sống xã hội, độc đáo, đặc sắc rất sáng tạo nghệ thuật tình cảm nhân
đạo với ý thức xã hội tiên tiến.Nhu cầu hướng tới cái đẹp của con người luôn luôn
mang tính khẳng định: con người cần phải đẹp cả khuôn mặt, quần áo, cả tư
tưởng(Tsêkhôp), toàn bộ các quan hệ xã hội với những hoạt động cụ thể của chúng
cũng cần phải “theo quy luật của cái đẹp”(Mac).Vì vậy, cái đẹp có quyền tuyệ đối
tồn tại và phát triển
Trước cái đẹp của con người và cuộc sống được mô tả trong tác phẩm nghệ
thuật, tình cảm, thị hiếu phán đoán và lý tưởng thẩm mỹ của công chúng được khơi
nguồn và rộng mở trực tiếp.Vào những khi xã hội lắm, đời người đầy rẫy tang
thương, nhân dân trông đợi ở nghệ sĩ không chỉ phê phán thực trạng tăm tối. Và
những “kết thúc có hậu”, “đại đoàn viên” trong văn chương ta xưa dường như là

2. một tất yếu nghệ thuật, một nguyên tắc đạo lý nhằm thỏa mãn nhu cầu xã hội-
thẩm mỹ.Nghệ thuật phải hướng vào công chúng , đương nhiên phải miêu tả “cho
hay, cho chân thật, cho hùng hồn” (Hồ Chí Minh).Cái đẹp, cao cả trong tầm vĩ mô
là dừng lại, đào sâu một phạm vi riêng lẻ. Đó là trường hợp văn thơ công xã Pari,
nghệ thuật sôviết trong cách mạng tháng 10 và chiến tranh vệ quốc, nghệ thuật
Việt Nam trong 2 cuộc kháng chiến vừa qua.
Lênin đã nói: nếu tách rời, cô lập cái mới, cái đẹp ra khỏi mối liên hệ môi
trường khách quan thì chúng chỉ là một cái xác không hồn thậm chí một quà tặng
vô duyên với công chúng.Và cũng như tư tưởng khoa học tiên tiến nào, nó là một
cái vốn có của ý thức và phản ánh đúng đắn những chân lý, hiện thực cuộc sống, tư
tưởng khoa học tiên tiến về những quan hệ xã hội. Đối với công chúng, dự cảm
nghệ thuật đem lại chân lý, niềm tin vươn tới cái đẹp, gợi mở và thôi thúc hiện
thực hóa thông qua sự thanh lọc bằng ý thức xã hội của chủ thể thưởng thức.Cái
đẹp trong xã hộ luôn mang tính cụ thể”chịu nhiều sự quy định” rất cụ thể, rất lịch
sử và do đó chúng cũng biến đổi, phát triển chung của toàn xã hội.
Trên tinh thần nghệ thuật hướng tới cái đẹp, cái nhân bản giá trị nhận thức,
cảm hóa thẩm mĩ của nghệ thuật không loại trừ miêu tả cái xấu, cái không nhân
bản.Trong những hoàn cảnh lịch sử nhất định và do yêu cầu phê phán xã hội đối
với một nghệ sĩ nào đó, cái xấu được phản ánh, mô tả trực tiếp và gần như duy
nhất.Con đường nghệ sĩ tiếp cận cái đẹp trong đời thực và đua nó vào nghệ thuật
quả không phải là đơn giản.Điều đó đòi hỏi tài năng,năng lực toàn diện của người
nghệ sĩ.Vấn đề là ở chỗ công chúng xem nghệ thuật, tiếp nhận tác phẩm nghệ thuật
không thể chỉ thấy tối sầm mà phải có được ánh sáng để nháy qua bóng tối đi tới
tương cuộc sống cần có.
Tóm lại:

3. Mỹ học ít bàn đến cái đẹp xã hội nhưng thực tế nó vô cùng quan trọng,bởi vì
cái đẹp xã hội chính là sự trình bày trực tiếp của bản chất cái đẹp.Ở thế kỉ XIX
Courbet đã cho ra đời một bức tranh mang tên “Những người đập đá”-1849.
Courbet mô tả:”kia là một ông già 70 tuổi,cắm cúi làm việc,đang vung búa
lên,da sạm nắng,đầu che bằng một cái nón sơn.Còn đây là một người trẻ tuổi đầu
tóc bụi bặm da nâu xam.Ông già quỳ gối,người thanh niên ở sau lưng ông,đứng
thảng ra sức vác một rổ đá, cảnh đó diễn ra dưới trời nắng chang chang,giữa đồng
cạnh một hô bên đường”.Đó đúng là”biểu hiện toàn vẹn của sự khốn khổ” , những
cảm xúc của Courbet không phải là cảm xúc của những kẻ nổi loạn chống lại số
phận đó chút nào , có vẻ như ông dửng dưng.Mọi căm phẫn và xót xa ông bộc lộ
hết qua tác phẩm diễn tả cuộc đời ngang trái.
Đến thời phục hưng Giốt tô(1267-1337) cũng đưa nghệ thuật gắn liền với
cuộc sống.Đó là tác phẩm “Giu đa phản bội chúa”:
Tác phẩm thành công ở cách họa sỉ diễn tả sự lộn cộn của đám đông lính vây
quanh chúa,đặc biệt là GiuDa.Trung tâm tranh la hình tương GiuDa đang ôm chúa
với tà áo màu vàng sáng rất được gây chú ý,nhưng dấu tronng đó lại là tâm hồn
xấu xa ,sự phản trắc bằng sự tương phản mang tính hình tượng rất rõ.Hiện thực
cuộc sống đã được đua vào trong tác phẩm này 1 cách rõ ràng nhất.
Lịch sử nghệ thuật đã chứng minh:”Tác phẩm nghệ thuật có chỗ đững trong
dòng chảy thời gian là những tác phẩm nghệ thuật phản ánh được hơi thở nồng nàn
của cuộc sống,nghệ thuật không phải là bản sao của cuộc sống mà nó là sự sáng
tạo, tất cả các tác phẩm nghệ thuật thê hiện cuộc sống một cách diển hình,chắt lọc,
và sáng tạo”.Nghệ thuật được gắn bó với trái tim và tình cảm của con người một
cách máu thịt.Tác phẩm”Tát nước đồng chiêm” của Trần Văn Cẩn là một ví dụ:

4. Tác giả đã diễn tả một cảnh sinh hoạt quen thuộc ở vùng nông thôn Viêt Nam
nhưng bằng cách thể hiện độc đáo của mình ông đã cho thấy một vùng nông thôn
mới và những người dân được làm chủ ruộng đồngToàn bức tranh toát lên một
không khí tươi vui rộn ràng,mạnh mẽ phơi phới trên từng khuôn mặt.
Giờ đây tự công cuộc đổi mới sâu sắc,tòa diện, những nhân tố mới, những kết
quả bước đầu quan trọng.Quần chúng tin rằng nghệ sĩ và nghệ thuật sẽ đi cùng
chiều, muốn vậy trước hết ngệ sĩ phải có con mắt tinh đời và phải nhìn thấy những
cái mới mẻ.Nhưng không đơn giản chút nào khi nhận thức cái mới và cái đẹp trong
xã hội, nhất là con người ngày nay càng ngày càng năng động.Xét ở góc độ thẩm
mĩ, cái đẹp dường như là cái cốt lõi của nhân bản, gốc rễ của chất người, bởi vì con
người sáng tạo ra thế giới và sáng tạo mình theo quy luật của cái đẹp.Có thể nói
nghệ thuật phản ánh cuộc sống.
2.Cái đẹp trong tự nhiên
Từ xưa tới nay xét về bản chất của mỹ học thì cái đẹp tronng tự nhiên luôn là
vấn đề khó,tất nhiên tiền đề lớn của bản chất cái đẹp là núi,sông,chim,hoa,cảnh
vật,thiên nhiên của đối tượng thẩm mĩ,vẫn cón quá trình lịch sử biến thiên từ phát
triển của chính bản thân nó,nó khúc xạ cụ thể vào lĩnh vực văn hóa nghệ thuật.
Sau nữa là giai đoạn tự nhiên(hay thiên nhiên) vốn có không thiếu những nội
dung thần thoại, tưởng tương bằng những sắc màu, hình thể, dáng vẻ tự nhiên thư
thái của chính nó, hấp dẫn con người đã được nghệ sĩ thể hiện qua lăng kính của
mình.Trong “Bốn bài giảng mỹ học của Lý Thạch Hậu” ta thấy bản chất của cái
đẹp là nhân hóa tự nhiên đến những cảnh muôn màu, muôn vẻ là một quá trình
biến đổi từ bản thể tới nghệ thuật.Có thể nói rằng thiên nhiên trong tranh cũng thật

5. đẹp,nó không chỉ đẹp ở hình thức mà còn đều là sản phẩm của lịch sử nhân
loại.Bức tranh “Mùa thu vàng” của lê vi tan là một điển hình:
Ta có thể thấy mùa thu nước Nga được thể hiện bằng hình ảnh và màu
sắc:màu lá vàng rơi,màu của rừng bạch dương đang thay lá,bao phủ một màu vàng
nhưng lại không tức mắt bởi bầu trời xanh và những áng mây đang bao phủ
nhẹ.Hình ảnh của thiên nhiên, thông qua lăng kính tâm hồn của người họa sĩ đã
được chát lọc những nét điển hình nhất,đẹp nhất để qua đó nói về nét đẹp tiêu biểu
của nước Nga.Tác phẩm gió mùa hạ cũng là một tác phẩm toát lên vẻ đẹp của thiên
nhiên:
Đây cũng là tác phẩm mượn hình ảnh là vẻ đẹp của thiên nhiên để gửi gắm tư
tưởng tình cảm của tác giả.Tuy rằng gió mùa hạ không sánh dduwwocj như mùa
thu vàng nhưng lại thật môc mạc với cái gió mùa hè của Việt Nam.Trở lại những
tác phẩm của thời phục hưng,con người luôn là trung tâm của vũ trụ, là vật báu củ
thiên nhiên.Mọi tinh túy và kiêu sa luôn nằm trong con người,con người là một sản
phẩm tuyệt diệu của tạo hóa,cúng không hề khó hiểu khi nói con người là đẹp
nhất.Điều đó thể hiện ở những tác phẩm của leona da vanci-một đại diên xuất sắc
cho tư tưởng thẩm mỹ thời đại:
Chân dung nàng Monalisa sống động tới mức như một con người thật bằng
xương bằng thịt,bức tranh ẩn chứa một thế giới nội tâm phong phú ẩn sâu bên
trong.Tác phẩm là đỉnh cao trong sự thể hiện tư tưởng thẩm mĩ của thời đại về một
người có nội tâm phong phú.Vẻ đẹp ngọa hình kết hợp với vẻ đẹp nội tâm đã tạo
nên sự hài hòa và cân bằng cho hình tượng nghệ thuật,ngoài việc diễn tả chất da
thịt sống động, tác phẩm còn thành công ở việc diễn tả gương mặt nàng
Monalisa.Đặc biệt là nụ cười của nhân vật,họa sĩ đã nhấn mạnh hai khóe môi, kết
hợp với đường cong lên của mặt, mũi, miệng đã diễn tả một nụ cười đặc biệt, tồn

6. tại theo thời gian làm say đắm lòng người.Phía sau nhân vật là phong cảnh núi non
xa xa, trập trùng mờ ảo.Tất cả những điều đó là biểu hiện rõ ràng của lý tưởng
thẩm mĩ thời đại,con người luôn là trung tâm của vũ trụ, là vật báu của thiên nhiên.
V.Bàn về cái đẹp trong nghệ thuật
Ý nghĩa cách mạng của mỹ học Mac-LeNin đã vạch ra bản chất của cái đẹp
trong tính biện chứng và lịch sử xã hội.Nhưng phải thừa nhận rằng mỹ học là một
bộ phận mà các nhà kinh điển của củ nghĩa Mac-LeNin chưa có điều kiện hoàn
chỉnh mặc dù rải rác trong các tác phẩm và các thư từ của LeeNin đã có nhiều lời
chỉ dẫn, nhiều luận điểm mỹ học có tính then chốt.Hơn nữa, vấn đề cái đẹp còn là
một vấn đề phức tạp,các nhà mỹ học khi kế tục sự nghiệp của các vị tiền bối vẫn
còn có những chỗ khác nhau, từ đó có thể chia họ thành hai phái khác nhau:Phái
duy xã hội và phái duy tự nhiên.
+Phái Duy xã hội: Các nhà mỹ học này cho rằng mọi phẩm chất thuộc vô vàn
phẩm chất của thế giới quanh ta, trong đó có phẩm chất của cái đẹp đều được quy
định bởi hoạt động sản xuất và cải tạo con người.Cái đẹp là một hiện tượng xã hội,
nó chỉ hình thành và biến đổi theo các mối quan hệ xã hội.
+Phái Duy tự nhiên: Các nhà mỹ học của phái này chống lai quan điểm trên
và cho rằng bản chất các hiện tượng tự nhiên đã chứa đựng những phẩm chất gây
nên được cảm xúc của con người.Cái đẹp trong tự nhiên bộc lộ ở tính cân xứng,
hài hòa, tính nhịp điệu, tính cấu trúc trong không gian và cả quá trình diễn tả thời
gian.
Ý kiến trên có những cơ sở khá tin cậy nhưng nó vẫn thiếu xót tính toàn diện,
họ chưa thấy được mối quan hệ tổng hòa giữa thiên nhiên và xã hội với nhu cầu

7. phát huy bản chất sáng tạo cái đẹp của con người.Để tránh được những thiếu sót
trên khi nghiên cứu cái đẹp chúng ta phải đặt nó trong mối quan hệ tương quan của
hiên tượng các quy luật.
1.Cái đẹp từ góc nhìn khách quan.
Cái đẹp có thể là một sự vật, hiện tượng, một hành vi, một ý tưởng, một thực
thể phức hợp.Từ thời cổ đại đến thời hiện đại, các nhà mỹ học đều khẳng định rằng
trong thế giới tự nhiên, xã hội, vật chất, tinh thần muôn màu muôn vẻ, có cái đẹp
cái không đẹp nhưng qua lăng kính tâm hồn của người nghệ sĩ tạo ra tác phẩm: tạo
ra một tỉ lệ vừa phải giữa thính giác và thị giác hài hòa ở cả tai và mắt, người cảm
thụ gây nên ở đó một sự liên kết hài hòa ở cảm quan, tạo nên sự sảng khoái, gây
nên cảm xúc thẩm mỹ.Nhìn từ góc độ bản thể, đó là phát hiện các quy luật của cái
đẹp.
2.Cái đẹp trong suy luận hài hòa
Hài hòa là yếu tố quan trọng nhất và tập trung nhất tạo nên cái đẹp mà tất cả
các nhà mỹ học thừ nhận,nên trong quy luật hài hòa toát lên phẩm chất của cái đẹp.
Hài hòa không chỉ là dấu hiệu thuần túy hình thức mà còn là một tiêu chí
quan trọng của nội dung,sự trật tự cũng diễn ra ngay trong sự vật, hiện tượng, sự
cân bằng, tương xứng không chỉ thể hiện qua mối quan hệ muôn hình muôn trạng
mà còn thể hiện ngay trong bản thân ocn người và trong các sự vật hiện tượng.
Nhiều cái đẹp khác nhau đứng trong một tổng thể có thể tạo ra mối quan hệ
hài hòa với nhau, tạo nên những dạng phức hợp. Và ngược lại, nhiều khi những vẻ
đẹp riêng lẻ đứng cạnh nhau lại tạo ra sự lộn xộn, sự mất hài hòa. Các sự vật hiện
tượng thực sự hài hòa khi các mặt thống nhất và đang dạng tương quan với nhau,
nếu trạng thái đa dạng trội hơn sẽ dẫn đến sự hỗn loạn, nếu sự thống nhất trội hơn,

8. toàn quan hệ sẽ trở nên khô cứng. Mối tương quan vừa độ, vừa thống nhất, vừa đa
dạng sẽ là điều kiện tạo nên sự hài hòa. Ví dụ: như bức tranh mùa xuân của
Botixenli:
Họa sĩ đã mượn hình ảnh thần thoại, hoang đường để diễn tả một ý niệm
thực, mùa xuân của Botixenli là một cảnh hoang đường đẹp đẽ, một cảnh lạ
thường. Mùa xuân trong tranh gồm nhiều vị thần linh, thần mùa xuân rắc hoa trên
đường đi của thần tình yêu Venus. Bên trái là nhưng người bạn của thần vệ nữ
Venus gồm ba vị thần: Graxơ, Mec Guia, xứ giả của các vị thánh. Màu sắc trong
tranh hết sức trang trọng: màu trắng đổ hồng, xanh da trời. Nhânvật trong tranh của
ông lả lướt và thanh thoát. Bức tranh là sự hài hòa cả về màu sắc và bố cục, cả yếu
tố tập trung quan trọng nhất tạo nên cái đẹp. Những cái đẹp khácnhau trong nghệ
thuật khác nhau được đặt trong một tổng thể tạo nên sự hài hòa.
Cây đại thụ của nghệ thuật phục hưng là Leona Da Vince có rất nhiều tác
phẩm về tôn giáo thành công, trong đó có bức tranh “Đức mẹ Litta” vẽ năm 1490:
Trong tác phẩm, ánh sáng lan tỏa, chiếu rọi khuôn mặt, cổ, ngực Đức mẹ và
ôm trọn chúa Hài Đồng. Đức mẹ đẹp dịu dàng và thanh tú, khả năng tả khối và
chất của ông đã đạt tới đỉnh cao. Trong không gian của bức tranh có hai cửa sổ
màu xanh và màu áo của Đức mẹ, nhìn qua cửa sổ ta còn thấy đc những rặng núi
trập trùng xa xa, hai cửa sổ ở hai bên tưởng chừng vô lý, nhưng lại tạo nên sự hài
hòa cho bức tranh.
Trở về với nền mĩ thuật Việt Nam, sự hài hòa trong cái đẹp thể hiện thật rõ
qua tác phẩm “Em Thúy”, đó là sự hài hòa cả về cái bên trong và cái bên ngoài:
Xem tranh ta cảm nhận đc vẻ đẹp ngây thơ, thánh thiện được diễn tả bằng
những yếu tố màu sắc và bố cục. Tác giả đã cân nhắc khi đặt những mảng màu từ

9. tóc đến ghế, rồi cả vòng tay tạo nên sự hài hòa, cân đối tạo nên bố cục tranh. Ánh
sáng làm nổi bật gương mặt tròn, bầu bĩnh với đôi mắt to, đen láy. Tác giả đã rất
khéo khi sử dụngmàu trắng lướt nhẹ lên mặt và cổ nhưng không phải là phủ hết
khiến ta cảm nhận đc sự mềm mại, mịn màng của làn da. Toàn bộ bức trannh được
thể hiện bằng sự hòa sắc nhẹ nhàng và ấm áp tạo nên phong cách cá nhân của họa
sĩ, xử lí màu sắc nhịp điệu làm bức tranh đẹp trong mỗi chỉnh thể toàn vẹn.
3. Cái đẹp trong chỉnh thể toàn vẹn:
Nếu như sự hài hòa có được là nhờ sự hòa hợp nào đó, có khi chỉ là số lượng,
hình dạng, kích thước, các bộ phận thì cái toàn vẹn dựa vào liên hệ bên ngoài giữa
các bộ phận chính trong bản thân chúng quy định tính hài hòa, tính toàn vẹn cao
nhất là ở xã hội loài người.
Cái đẹp là thuộc tính thẩm mĩ cao ở các hệ thống hiện thực, đặc biệt là thuộc
tính của các hệ thống toàn vẹn. Đặc tính cơ bản này là sự biểu hiện của các biểu
tượng bên trong cái bên ngoài và cái cao hơn, đó là sự thống nhất giữa nội dung và
hình thức.
Nói về kiến trúc ta phải nhắc đến đền thờ PacTenong (447-432 TCN).
Đền thờ là sự kết hợp hài hòa giữa sự khỏe khoắn và sự duyên dáng nhẹ
nhàng. Đền có kích thước rông 31m, dài 70m và cao 14m. Vẻ đẹp Pactenong thể
hiện trong một chỉnh thể cân đối, hài hòa giữa các tỉ lệ kiến trúc, tỉ lệ này đc coi là
có một không hai.
Ở thời phục hưng có nhiều tác phẩm đạt đỉnh cao về tư tưởng thầm mĩ.
Trong đó có tác phẩm “David” của Micheal (1501-1504)

10. Với một khối đá cẩm thạch, Micheal đã tạo ra một pho tựơng người khổng lồ
Goliat, pho tương là biểu tượng của sự hoàn hảo, toàn mĩ về tỉ lệ, sự hài hòa giữa
vẻ đẹp thể chất và tinh thần. Từ một khối đá cẩm thạch vô tri, dưới bàn tay của nhà
điêu khắc biến thành chất da thịt sống động; những đường gân, mạch máu đc diễn
tả chính xác. Tác phẩm là một chuẩn mực hoàn thiện về vẻ đẹp của con người.