12ο Επιστημονικό Συνέδριο | Ελληνική Βοτανική Εταιρεία | Ρέθυμνο 2011

1. Αριςτοτζλειο Πανεπιςτήμιο Θεςςαλονίκησ
Σμήμα Βιολογίασ
Εργαςτήριο ΢υςτηματικήσ Βοτανικήσ & Φυτογεωγραφίασ
Χρήςη μορφομετρικών δεδομζνων για την εκτίμηςη τησ περιεκτικότητασ ςε
αιθζριο ζλαιο αυτοφυών φυτών του γζνουσ Thymus L.
Κουρζασ Δ. & Κοκκίνη ΢.
12ο Επιςτημονικό ΢υνζδριο | Ελληνική Βοτανική Εταιρεία | Ρζθυμνο 2011

2. ειζαγωγή
Thyme
Ζνασ από τουσ πλζον εμπορικοφσ όρουσ
θυμάρι [el]
thymian [de]
Βότανα & καρυκεφματα
(herbs and spices)
Thyme thym [fr]
Αιθζρια Ζλαια (ΑΕ)
kekik [tu]
tomillo [sp]
Παγκόςμια αφξηςη εξαγωγών (2004: > 3000 μετρικοί τόνοι)
(International Trade Centre UNCTAD/WTO 2006)
ΚΤΡΙΕ΢ ΠΑΡΑΓΩΓΕ΢ ΧΩΡΕ΢
Ιςπανία | Πορτογαλία | Σουρκία | Ιςραήλ | Βουλγαρία | Ουγγαρία | Γαλλία | Ελλάδα
Αλάπηπμε πξνδηαγξαθώλ ζην πιαίζην ηεο δηαζθάιηζεο πνηόηεηαο αιιά θαη ηεο δεκόζηαο πγείαο
Ελάτιζηη περιεκηικόηηηα ζε ΑΕ

3. ειζαγωγή
Thyme
Διεθνείσ και Ευρωπαϊκζσ Προδιαγραφζσ:
«Thyme»
Ελάχιςτη περιεκτικότητα
Οργανιςμόσ ζκδοςησ Ζτοσ Αναφορά
(mL 100g-1 ξηροφ βάρουσ)
Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία (Eur.Ph) Thymi herba
1996 1,2
European Pharmacopoeia, Third Ed., Council of Europe 1997:0865
Διεθνήσ Οργανιςμόσ Συποποίηςησ (ISO) Thyme
1996 1,0
International Standard ISO 6754: 1996
Παγκόςμιοσ Οργανιςμόσ Τγείασ (WHO)
1999 Thyme 1,0
Monographs on selected medicinal plants, v. 1
Ευρωπαϊκή Επιςτημονική ΢υνεργαςία ςτη Φυτοθεραπεία
(ESCOP)
2003 Thyme 1,2
Monographs of Scientific Foundation for Herbal Medicinal
Products
Ευρωπαϊκόσ ΢φνδεςμοσ Μπαχαρικών(ESA)
2004 Thyme 1,0
Quality Minima Document
Ελάχιςτη περιεκτικότητα ςε ΑΕ: 1,0 - 1,2 mL 100 g-1

4. ειζαγωγή
Βοτανικόσ προςδιοριςμόσ
Φυτά υπό τον εμπορικό όρο «θυμάρι»
Περιγραφζσ ςε
Εθνοβοτανικά
Ιςτορικά
Προδιαγραφζσ δεδομζνα &
βοτανικά
ευρωπαϊκών & δεδομζνα από
χειρόγραφα
διεθνών αγορζσ βοτάνων
(κείμενα
Οργανιςμών &
Διοςκουρίδη &
καρυκευμάτων
Θεόφραςτου)
Φυτά του γζνουσ Thymus L.
Th. sibthorpii Benth.
&
Th. capitatus Hoffmans. & Link
(Syn. Coridothymus capitatus (L.) Reichenb. fil. & Thymbra
capitata (L.) Cav.)

5. ειζαγωγή
Προςδιοριςμόσ τησ περιεκτικότητασ
Πξνζδηνξηζκόο ηεο πεξηεθηηθόηεηαο ζε ΑΕ
Τδροαπόςταξη
(ςυςκευζσ τφπου clevenger)
Επιςτημονικώσ αποδεκτή Ειδικό εργαςτηριακό εξοπλιςμό
Αυξημζνη ακρίβεια Εξειδικευμζνο προςωπικό
Χρόνο
Έιεγρνο πεξηεθηηθόηεηαο κεγάινπ αξηζκνύ απηνθπώλ θπηώλ;

6. ζκοπός
΢κοπόσ
Η ζπζρέηηζε ηεο πεξηεθηηθόηεηαο ζε αηζέξην έιαην θπηώλ ηνπ
γέλνπο Thymus κε κνξθνκεηξηθά δεδνκέλα,
θαη ε θαηαζθεπή καζεκαηηθνύ κνληέινπ εθηίκεζήο ηεο
Προςζγγιςη
Επιλογή τησ
Μζτρηςη τησ Επεξεργαςία
περιοχήσ μελζτησ Μελζτη του
περιεκτικότητασ ςε δεδομζνων &
- αδενικοφ
ΑΕ ανά φυτικό εξαγωγή
΢υλλογή φυτικϊν τριχϊματοσ
άτομο ςυμπεραςμάτων
ατόμων

7. μεθοδολογία

8. μεθοδολογια
Επιλογή του Th. sibthorpii
Th. sibthorpii Benth.
Ζνα από τα βαςικά είδη ςτισ αγορζσ βοτάνων &
καρυκευμάτων τησ Β Ελλάδασ υπό τον εμπορικό όρο Γεωγραφική εξάπλωςη ςε όλη ςχεδόν τη Β Ελλάδα
«θυμάρι»
Χημειότυποι φαινολικϊν ενϊςεων
(οςμή «θυμαριοφ»)

9. μεθοδολογια
Επιλογή περιοχήσ μελζτησ
GR1270001 : Όροσ Χολομϊντασ GR1270005 : Όροσ ΢τρατονικό – Κορυφή ΢καμνί
Κεντρική περιοχή εξάπλωςησ του Th. sibthorpii ςτην Ελλάδα (Κουρζασ αδημοσίευτα δεδομζνα)
΢ημαντική ποικιλότητα ενδιαιτημάτων (Σφποι Οικοτόπων ςφμφωνα με Οδηγία 92/43/ΕΟΚ)

10. μεθοδολογια
Προςδιοριςμόσ περιεκτικότητασ
Σπιινγή 120 θπηηθώλ αηόκσλ ηνπ είδνπο Th. sibthorpii
Μέηξεζε ηεο πεξηεθηηθόηεηαο ζε θύιια & ηαμηαλζίεο κε ηε κέζνδν ηεο πδξν-απόζηαμεο
(ζύκθσλα κε ISO 6751:1984)
EOC
Essential Oil Content

11. μεθοδολογία
Μορφομετρία
Φωτογράφηςη των δειγμάτων
΢ε ειδική φωτογραφική διάταξη
Ανάλυςη Εικόνασ με τη χρήςη Η/Τ
(λογιςμικό: ImageJ & ImagePro Plus)
NGH
Number of Glandular Hairs
Μζςοσ αριθμόσ αδενικών λεπίων ανά mm2
τησ κάτω επιφάνειασ του φφλλου
SGH
Size of Glandular Hairs
Μζςη διάμετροσ (ςε κάτοψη) αδενικϊν
λεπίων τησ κάτω επιφάνειασ του φφλλου Αδενικά λζπια
(peltate glandular hairs)
απνπζία αδεληθώλ ηξηρώλ
(capitate glandular hairs)

12. αποτελζςματα

13. αποτελζςματα
Περιεκτικότητα ςε αιθζριο ζλαιο
EOC
Περιεκτικότητα ςε ΑΕ (mL · 100g-1)
Ελάχιςτη τιμή Μζγιςτη τιμή Μζςοσ όροσ Συπική
(%) (%) (%) απόκλιςη (±)
Φφλλα & Σαξιανθίεσ 0,2 3,5 1,47 0,76
Φφλλα – Σαξιανθίεσ
0,1 1,5 0,47 0,30
& Βλαςτοί
΢ΤΜΠΕΡΑ΢ΜΑ
Ζντονη διακφμανςη τησ περιεκτικότητασ ςε ΑΕ μεταξφ των ατόμων του είδουσ

14. αποτελζςματα
Περιεκτικότητα ςε αιθζριο ζλαιο
24% < 1,2 mL 100g-1
EOC
΢ΤΜΠΕΡΑ΢ΜΑ
΢ημαντικό ποςοςτό (24%) των ατόμων δεν πληροφν τισ προχποθζςεισ ελάχιςτησ
περιεκτικότητασ ςε αιθζριο ζλαιο

15. αποτελζςματα
Μορφομετρικά δεδομζνα
Συπική απόκλιςη
Ελάχιςτη τιμή Μζγιςτη τιμή Μζςοσ όροσ
(±)
NGH No. / mm2 4,9 22,9 12,3 3,7
Κάλλαβνο 1 mm2
LGN = 5 αδενικά λζπια / mm 2 LGN = 22,8 αδενικά λζπια / mm 2

16. αποτελζςματα
Μορφομετρικά δεδομζνα
Συπική απόκλιςη
Ελάχιςτη τιμή Μζγιςτη τιμή Μζςοσ όροσ
(±)
SGH μm 62,7 116,5 88,9 10,1
Κάλλαβνο 1 mm2
SGH= 63 μm SGH= 117 μm

17. αποτελζςματα
Ανάλυςη παλινδρόμηςησ
F = 8,876 p < 0,05
R2 = 0,278
Ανάλυςη γραμμικήσ παλινδρόμηςησ
(linear regression)
NGH
EOC
EOC
NGH
΢ΤΜΠΕΡΑ΢ΜΑ
Η πυκνότητα των αδενικϊν λεπίων
ςυνδζεται με την περιεκτικότητα ςε ΑΕ
με μία αςθενή γραμμική ςχζςη

18. αποτελζςματα
Ανάλυςη παλινδρόμηςησ
NGH
Αζζελήο γξακκηθή ζπζρέηηζε
EOC
Πην ηζρπξή ζπζρέηηζε ?
VGH
Volume of Glandular Hairs
Όγκος αδενικού λεπίοσ

19. αποτελζςματα
Τπολογιςμόσ LGV
Με βάςη μελζτη αδενικϊν λεπίων ςτα:
Thymus vulgaris L. (Bruni & Modenesi 1983)
Satureja thymbra L. (Bosabalidis 1990)
Vsub
Τπεφυμενιδικόσ
εκκριματοδόχοσ χϊροσ
Vcell
εφυμενίδα Κφτταρα κεφαλήσ
VGH
SGH
Κφτταρο βάςησ Κφτταρο μίςχου
Vsub: Τπεφυμενιδικόσ εκκριματοδόχοσ χϊροσ
Vcell: όγκοσ κυττάρων κεφαλήσ
R: ακτίνα αδενικοφ λεπίου ςε κάτοψη και
Rh: μζγιςτο φψοσ του υπεφυμενιδικοφ εκκριματοδόχου χϊρου.

20. 240000
Measurements
LGV (μm3)
αποτελζςματα
220000
μετρήσεις
Ανάλυςη παλινδρόμηςησ
200000
180000 R2 = 0,813
160000 360000
340000 CV(%) (%)
EOC
140000
120000
320000 EOC5
300000 4
100000 280000 3
2 mL 100g-1
80000 260000
1
240000
0
Measurements
LGV (μm3)
8 10 12 14 16 18 20 22
VGH
κm3
220000
μετρήσεις
200000 LGN (No / mm2)
180000
160000
CV(%) (%)
EOC
140000
120000 5
4
100000 3
80000 Μετρήςεισ
2
1
8 10 12 14 16 18 20 22 0
NGH
LGN (No / mm2)
No. / mm2
Η περιεκτικότητα ςε αιθζριο ζλαιο
περιγράφεται από τη γραμμική ςυνάρτηςη:

21. αποτελζςματα
Μοντζλο εκτίμηςησ (LGN, LGV)
EOC
mL 100g-1
VGH
κm3
NGH
No. / mm2

22. αποτελζςματα
Όταν ςτη ςυνάρτηςη
Αντικαταςταθεί o VGH με SGH τότε:

23. αποτελζςματα
Μοντζλο εκτίμηςησ (NGH, SGH)
EOC
mL 100g-1
SGH
κm
NGH
No. / mm2

24. αποτελζςματα
Καηεγνξηνπνίεζε
EOC
L Χακειή <1,2 mL 100g-1
Μ Μεζαία 1,2-2,5 mL 100g-1
Η Υςειή >2,5 mL 100g-1
NGH SGH
NGH-L Χακειή < 9 αδέλεο αλά mm2 SGH-L Μηθξή < 80 κm
NGH-M Μεζαία 9-15 αδέλεο αλά mm2 SGH-M Μεζαία 81-90 κm
NGH-H Υςειή >15 αδέλεο αλά mm2 SGH-H Μεγάιε 91-100 κm
SGH-VH Πνιύ κεγάιε >100 κm

25. αποτελζςματα
Δενδρόγραμμα απόφαςησ
L
M
H
Classification & Regression Tree
(μέθοδος CRT)
SGH
Δηρνηνκηθή θιείδα γηα ηελ εθηίκεζε ηεο
πεξηεθηηθόηεηαο ζε ΑΕ
EOC > 2,5 mL 100 g-1 Τψηλή περιεκτικότητα
(αποδεκτή)
NGH
Χαμηλή περιεκτικότητα
EOC < 1,2 mL 100 g-1
(μη αποδεκτή)
SGH
Μζςη περιεκτικότητα
EOC > 1,2 mL 100 g-1
(αποδεκτή)
NGH
Χαμηλή περιεκτικότητα Μζςη περιεκτικότητα
EOC < 1,2 mL 100 g-1 EOC > 1,2 mL 100 g-1 (αποδεκτή)
(μη αποδεκτή)

26. ςυμπεράςματα
1. Σύκθσλα κε ηηο ηζρύνπζεο πξνδηαγξαθέο γηα ηα θπηά πνπ δηαθηλνύληαη εκπνξηθά ππό ηνλ
όξν «ζπκάξη» νξίδεηαη ειάρηζηε πεξηεθηηθόηεηα 1,0-1,2 % (mL 100g-1) ζε ΑΕ
Έληνλε δηαθνξνπνίεζε ηεο πεξηεθηηθόηεηαο ζε ΑΕ ζην εκπνξηθά ζεκαληηθό είδνο Th.
2.
sibthorpii [0,2 – 3,5% (mL 100g-1)]
Η πεξηεθηηθόηεηα ζε ΑΕ κπνξεί λα εθηηκεζεί κε βάζε κνξθνινγηθνύο ραξαθηήξεο όπσο ε
3.
ππθλόηεηα θαη ην κέγεζνο ησλ αδεληθώλ ιεπίσλ ηεο θάησ επηθάλεηαο ησλ θύιισλ
Η ζρέζε ηεο ππθλόηεηαο θαη κεγέζνπο αδεληθώλ ιεπίσλ κε ηελ πεξηεθηηθόηεηα
4. πεξηγξάθεηαη από ηελ ζπλάξηεζε:
Η δηάθξηζε ησλ απηνθπώλ αηόκσλ ηνπ Th. sibthorpii πνπ πιεξνύλ ηηο πξνδηαγξαθέο
5.
ειάρηζηεο πεξηεθηηθόηεηαο ζε ΑΕ κπνξεί λα επηηεπρζεί ζε ηέζζεξα βήκαηα κε ηε ρξήζε
δηρνηνκηθώλ θιεηδώλ

27. ΢ασ ευχαριςτϊ για την προςοχή ςασ

28. Αριςτοτζλειο Πανεπιςτήμιο Θεςςαλονίκησ
Σμήμα Βιολογίασ
Εργαςτήριο ΢υςτηματικήσ Βοτανικήσ & Φυτογεωγραφίασ
Χρήςη μορφομετρικών δεδομζνων για την εκτίμηςη τησ περιεκτικότητασ ςε
αιθζριο ζλαιο αυτοφυών φυτών του γζνουσ Thymus L.
Κουρζασ Δ. & Κοκκίνη ΢.
12ο Επιςτημονικό ΢υνζδριο | Ελληνική Βοτανική Εταιρεία | Ρζθυμνο 2011