b

1. 33ηη
ΠεριφέρειαΠεριφέρεια ΔημοτικήςΔημοτικής ΕκπαίδευσηςΕκπαίδευσης ΝΝ.. ΚαβάλαςΚαβάλας
ΣαατσόγλουΣαατσόγλου ΕλένηΕλένη
ΣχολικήΣχολική ΣύμβουλοςΣύμβουλος
ΠρόγραμμαΠρόγραμμα ΕιδίκευσηςΕιδίκευσης::
ΣυμβουλευτικήΣυμβουλευτική && ΠροσανατολισμόςΠροσανατολισμός--ΑΣΠΑΙΤΕΑΣΠΑΙΤΕ ΘΕΣΘΕΣ//ΝΙΚΗΣΝΙΚΗΣ
ΑΓΧΟΣΑΓΧΟΣ –– ΦΟΒΙΕΣΦΟΒΙΕΣ
ΣΤΗΝΣΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑΗΛΙΚΙΑ

2. ΟΟ φόβοςφόβος στονστον άνθρωποάνθρωπο
ΠροσαρμοστικόςΠροσαρμοστικός μηχανισμόςμηχανισμός ενεργοποίησηςενεργοποίησης τουτου
οργανισμούοργανισμού
ΑνέβασμαΑνέβασμα επιπέδωνεπιπέδων αδρεναλίνηςαδρεναλίνης
ΑνακάλυψηΑνακάλυψη καικαι ανάπτυξηανάπτυξη δεξιοτήτωνδεξιοτήτων προςπρος
αντιμετώπισηαντιμετώπιση τηςτης δύσκοληςδύσκολης κατάστασηςκατάστασης
ΔιαχείρισηΔιαχείριση τωντων αντιξοοτήτωναντιξοοτήτων ήή τωντων κινδύνωνκινδύνων
►►ΆμεσηΆμεση αντίδρασηαντίδραση σεσε απρόσμενεςαπρόσμενες καταστάσειςκαταστάσεις
►►ΔράσηΔράση προςπρος προσαρμογήπροσαρμογή στηστη νέανέα κατάστασηκατάσταση

3. ΦόβοςΦόβος -- ΆγχοςΆγχος -- ΦοβίαΦοβία
ΦόβοςΦόβος ήή άγχοςάγχος ήπιαςήπιας μορφήςμορφής
►►ΔικαιολογημένηΔικαιολογημένη ανησυχίαανησυχία // ξαφνικέςξαφνικές φοβικέςφοβικές
καταστάσειςκαταστάσεις ήή φοβικάφοβικά αντικείμενααντικείμενα
►►ΧρήσιμηΧρήσιμη αντίδρασηαντίδραση τουτου οργανισμούοργανισμού //
ένστικτοένστικτο επιβίωσηςεπιβίωσης
ΦοβίαΦοβία ήή άγχοςάγχος έντονηςέντονης μορφήςμορφής
►►ΈντονοΈντονο συναίσθημασυναίσθημα ανησυχίαςανησυχίας //
αναμενόμενοςαναμενόμενος κίνδυνοςκίνδυνος-- συνήθωςσυνήθως φανταστικόςφανταστικός
►►ΕπίμονηΕπίμονη ανησυχίαανησυχία δίχωςδίχως πηγήπηγή πραγματικούπραγματικού
κινδύνουκινδύνου // κατάστασηκατάσταση--γεγονόςγεγονός

4. ΚατηγορίεςΚατηγορίες φοβιώνφοβιών
ΑγοραφοβίαΑγοραφοβία
ΚοινωνικήΚοινωνική φοβίαφοβία
ΕιδικέςΕιδικές φοβίεςφοβίες
((υπερβολικόςυπερβολικός καικαι παράλογοςπαράλογος φόβοςφόβος μεμε τηντην
παρουσίαπαρουσία προσώπουπροσώπου,, ζώουζώου,, αντικειμένουαντικειμένου,,
φυσικούφυσικού φαινόμενουφαινόμενου ήή κατάστασηςκατάστασης))

5. ΠαιδικέςΠαιδικές φοβίεςφοβίες ↔↔ υπερβολήυπερβολή τωντων
συνηθισμένωνσυνηθισμένων παιδικώνπαιδικών φόβωνφόβων
ΠαιδικοίΠαιδικοί φόβοιφόβοι
υπάρχουνυπάρχουν -- προστατεύουνπροστατεύουν
ενεργοποιούνενεργοποιούν τοντον ανθρώπινοανθρώπινο οργανισμόοργανισμό
ΠαιδικέςΠαιδικές φοβίεςφοβίες
αναγνωρίζονταιαναγνωρίζονται –– διαχειρίζονταιδιαχειρίζονται
αποβάλλονταιαποβάλλονται
απόαπό τοτο παιδίπαιδί

6. ΠηγέςΠηγές δημιουργίαςδημιουργίας παιδικήςπαιδικής φοβίαςφοβίας
άμεσηάμεση εμπειρίαεμπειρία τουτου παιδιούπαιδιού
τοποχρονικήτοποχρονική συνεξάρτησησυνεξάρτηση
κοινωνικήκοινωνική μίμησημίμηση ενόςενός άλλουάλλου προτύπουπροτύπου
μετατόπισημετατόπιση ενόςενός φόβουφόβου--αποφυγήαποφυγή άμεσηςάμεσης
επαφήςεπαφής πραγματικήςπραγματικής φοβικήςφοβικής πηγήςπηγής //
ουδέτεροουδέτερο ερέθισμαερέθισμα ((FreudFreud))
ΑποτελεσματικήΑποτελεσματική διαχείρισηδιαχείριση φοβίαςφοβίας σημαίνεισημαίνει
►► ανάπτυξηανάπτυξη δεξιοτήτωνδεξιοτήτων ώστεώστε τοτο παιδίπαιδί νανα
μπορείμπορεί νανα αντιμετωπίσειαντιμετωπίσει άμεσαάμεσα τυχόντυχόν
αναμενόμενουςαναμενόμενους φόβουςφόβους
φανταστικούςφανταστικούς
εξωπραγματικούςεξωπραγματικούς
ανύπαρκτουςανύπαρκτους

7. ΔιαχείρισηΔιαχείριση παιδικώνπαιδικών φοβιώνφοβιών
ΑυθεντικήΑυθεντική έκφρασηέκφραση φοβίαςφοβίας
ΠροτροπήΠροτροπή συζήτησηςσυζήτησης
ΛογοτεχνικάΛογοτεχνικά κείμενακείμενα--ΠαραμύθιαΠαραμύθια--ΠαιχνίδιΠαιχνίδι
((βιωματικήβιωματική προσέγγισηπροσέγγιση φοβικώνφοβικών στοιχείωνστοιχείων ––
τρόποιτρόποι εύρεσηςεύρεσης λύσεωνλύσεων))
ΕκλογίκευσηΕκλογίκευση τηςτης φοβίαςφοβίας
ΕπιβράβευσηΕπιβράβευση--ΑνάπτυξηΑνάπτυξη αυτοπεποίθησηςαυτοπεποίθησης
ΣταθερόΣταθερό οικογενειακόοικογενειακό περιβάλλονπεριβάλλον
ΥποστηρικτικήΥποστηρικτική στάσηστάση δασκάλουδασκάλου//αςας
ΠαύσηΠαύση ψευδαίσθησηςψευδαίσθησης ««ΔεΔε φοβάμαιφοβάμαι»»
ΧειραγώγησηΧειραγώγηση τουτου εαυτούεαυτού ««ΔεΔε φοβάμαιφοβάμαι»»

8. ΣυνηθισμένοιΣυνηθισμένοι παιδικοίπαιδικοί φόβοιφόβοι
((ήπιαήπια άγχηάγχη))
ΈντονεςΈντονες παιδικέςπαιδικές ειδικέςειδικές φοβίεςφοβίες
((έντοναέντονα άγχηάγχη))
■■ τοτο σχολείοσχολείο
■■ τατα ξέναξένα πρόσωπαπρόσωπα
■■ τατα ζώαζώα
■■ τοντον θόρυβοθόρυβο
■■ τοτο σκοτάδισκοτάδι
■■ τοτο ύψοςύψος
■■ τοντον αποχωρισμόαποχωρισμό αγαπημένωναγαπημένων προσώπωνπροσώπων
■■ τατα άλλαάλλα παιδιάπαιδιά
■■ τουςτους κακούςκακούς,, τοντον πόλεμοπόλεμο καικαι άλλαάλλα

9. ΣωματικάΣωματικά συμπτώματασυμπτώματα
ΤαχυπαλμίαΤαχυπαλμία
ΠονόκοιλοςΠονόκοιλος
ΖαλάδεςΖαλάδες
ΠονοκέφαλοιΠονοκέφαλοι
ΤάσειςΤάσεις γιαγια λιποθυμίεςλιποθυμίες
ΡίγηΡίγη
ΓαστρεντερικέςΓαστρεντερικές διαταραχέςδιαταραχές
ΕφίδρωσηΕφίδρωση

10. ΑνεπιθύμητεςΑνεπιθύμητες συμπεριφορέςσυμπεριφορές
εξαιτίαςεξαιτίας παιδικώνπαιδικών φοβιώνφοβιών
ΑντίδρασηΑντίδραση σεσε συμμετοχήσυμμετοχή δραστηριοτήτωνδραστηριοτήτων
ήή καταστάσεωνκαταστάσεων -- μηνμην εκτεθούνεκτεθούν
ΔυσκολίαΔυσκολία στοστο νανα κοιμηθούνκοιμηθούν μόναμόνα
ΕπίμονηΕπίμονη αναζήτησηαναζήτηση παρουσίαςπαρουσίας γονέωνγονέων
ΠανικόςΠανικός στηστη μημη ανταπόκρισηανταπόκριση σεσε μιαμια
κατάστασηκατάσταση
ΑποφυγήΑποφυγή κοινωνικώνκοινωνικών επαφώνεπαφών
ΔυσκολίαΔυσκολία συγκέντρωσηςσυγκέντρωσης
ΑποφυγήΑποφυγή τουτου σχολείουσχολείου

11. ΣχολικήΣχολική ΦοβίαΦοβία
ΠίεσηΠίεση απόαπό γονείςγονείς ήή σχολείοσχολείο
ΥπερβολικήΥπερβολική εξάρτησηεξάρτηση απόαπό γονείςγονείς
ΥπερπροστασίαΥπερπροστασία γονέωνγονέων
ΑντανακλαστικόΑντανακλαστικό σχολικόσχολικό άγχοςάγχος απόαπό γονείςγονείς
ΔυσάρεσταΔυσάρεστα οικογενειακάοικογενειακά γεγονόταγεγονότα
ΜεταβατικήΜεταβατική περίοδοςπερίοδος
((ΑλλαγήΑλλαγή βαθμίδαςβαθμίδας ήή σχολείουσχολείου))
ΩςΩς γονείςγονείς καικαι ωςως δάσκαλοιδάσκαλοι σεσε συνεργασίασυνεργασία
ΑίσθησηΑίσθηση ανεξαρτησίαςανεξαρτησίας στοστο παιδίπαιδί
ΕπαφήΕπαφή μεμε ομάδαομάδα συνομηλίκωνσυνομηλίκων
ΠρόνοιαΠρόνοια εγγραφήςεγγραφής σεσε παιδικόπαιδικό σταθμόσταθμό (3(3--44
χρονώνχρονών))
ΥποστηρικτικήΥποστηρικτική στάσηστάση
ΕνθάρρυνσηΕνθάρρυνση συζήτησηςσυζήτησης τωντων φόβωνφόβων καικαι
φοβιώνφοβιών

12. ΦοβίαΦοβία γιαγια τατα ξέναξένα πρόσωπαπρόσωπα
ΦόβοςΦόβος αποχωρισμούαποχωρισμού απόαπό τητη μητέραμητέρα
((βρέφηβρέφη 77 μηνώνμηνών μέχριμέχρι 22--33 χρονώνχρονών))
ΒρεφονηπιοκόμοςΒρεφονηπιοκόμος ήή παιδικόςπαιδικός σταθμόςσταθμός
ΝηπιαγωγείοΝηπιαγωγείο ήή Α΄Α΄ ΔημοτικούΔημοτικού
ΩςΩς γονείςγονείς καικαι ωςως δάσκαλοιδάσκαλοι σεσε συνεργασίασυνεργασία
►► ΣεβασμόςΣεβασμός τηςτης ανάγκηςανάγκης τουτου παιδιούπαιδιού νανα
φοβάταιφοβάται τητη νέανέα αυτήαυτή εμπειρίαεμπειρία
►► ΚατάλληληΚατάλληλη προετοιμασίαπροετοιμασία
►► ΥπομονήΥπομονή στοστο νανα μάθειμάθει νανα διαχειρίζεταιδιαχειρίζεται τοντον
φόβοφόβο τουτου

13. ΦοβίαΦοβία γιαγια τατα ζώαζώα
ΦόβοςΦόβος εκδήλωσηςεκδήλωσης επιθετικότηταςεπιθετικότητας
ΕνστικτώδηςΕνστικτώδης αντίδρασηαντίδραση τουτου ζώουζώου
ΣοκΣοκ απόαπό απρόσμενηαπρόσμενη συμπεριφοράσυμπεριφορά τουτου
ΩςΩς γονείςγονείς καικαι ωςως δάσκαλοιδάσκαλοι σεσε συνεργασίασυνεργασία
►► ΚαλλιέργειαΚαλλιέργεια φιλικήςφιλικής διάθεσηςδιάθεσης παιδιούπαιδιού
προςπρος ζώαζώα
((οιοι ίδιοιίδιοι ωςως πρότυπαπρότυπα))
►► ΣεβασμόςΣεβασμός τουτου χώρουχώρου τωντων ζώωνζώων
►► ΑποφυγήΑποφυγή αμυντικήςαμυντικής στάσηςστάσης απόαπό πλευράςπλευράς
τουτου παιδιούπαιδιού

14. ΦοβίαΦοβία γιαγια τοντον θόρυβοθόρυβο
ΒροντέςΒροντές
ΞαφνικοίΞαφνικοί δυνατοίδυνατοί ήχοιήχοι
ΣειρήνεςΣειρήνες
ΩςΩς γονείςγονείς καικαι ωςως δάσκαλοιδάσκαλοι σεσε συνεργασίασυνεργασία
►► ΕπεξήγησηΕπεξήγηση γιαγια τοτο είδοςείδος τουτου θορύβουθορύβου
►► ΑνάπτυξηΑνάπτυξη γνωστικήςγνωστικής ικανότηταςικανότητας –– λογικήλογική
ερμηνείαερμηνεία τουτου κόσμουκόσμου
►► ΑίσθησηςΑίσθησης ασφάλειαςασφάλειας
►► ΚαλλιέργειαΚαλλιέργεια αυτοελέγχουαυτοελέγχου
►► ΕνδυνάμωσηΕνδυνάμωση αυτοπεποίθεσηςαυτοπεποίθεσης

15. ΦοβίαΦοβία γιαγια τοτο σκοτάδισκοτάδι
ΣκοτάδιΣκοτάδι στοστο δωμάτιοδωμάτιο ((ότανόταν πάειπάει γιαγια ύπνούπνο))
ΣκοτάδιΣκοτάδι στοστο σπίτισπίτι ((ότανόταν μπαίνειμπαίνει μόνομόνο τουτου))
ΣκοτάδιΣκοτάδι στονστον δρόμοδρόμο ((ότανόταν προχωράειπροχωράει))
ΩςΩς γονείςγονείς καικαι ωςως δάσκαλοιδάσκαλοι σεσε συνεργασίασυνεργασία
►► ΚατανόησηΚατανόηση τηςτης προσπάθειαςπροσπάθειας τουτου παιδιούπαιδιού νανα
ανεξαρτοποιηθείανεξαρτοποιηθεί καικαι τωντων συνακόλουθωνσυνακόλουθων
παράπαρά τηντην ανάγκηανάγκη τουτου γιαγια ασφάλειαασφάλεια απόαπό τουςτους
γονείςγονείς
►► ήπιαήπια αντιμετώπισηαντιμετώπιση στηνστην φοβικήφοβική αντίδρασηαντίδραση
τουτου
►► ευκαιρίαευκαιρία βαθμιαίαςβαθμιαίας γνωριμίαςγνωριμίας // κάτωκάτω απόαπό
ασφαλείςασφαλείς συνθήκεςσυνθήκες
►► εύρεσηεύρεση λύσηςλύσης πουπου τουτου παρέχειπαρέχει ασφάλειαασφάλεια
(κλασικάκλασικά παραμύθιαπαραμύθια // ταύτισηταύτιση μεμε ήρωεςήρωες--
αίσιοαίσιο τέλοςτέλος, φωτάκιφωτάκι ήή φακόςφακός

16. ΦοβίαΦοβία γιαγια τοτο ύψοςύψος
ΣτοΣτο μπαλκόνιμπαλκόνι μιαςμιας πολυώροφηςπολυώροφης
πολυκατοικίαςπολυκατοικίας
ΣεΣε μιαμια ψηλήψηλή γέφυραγέφυρα
ΣτηνΣτην άκρηάκρη τηςτης πλαγιάςπλαγιάς βουνούβουνού
ΩςΩς γονείςγονείς καικαι ωςως δάσκαλοιδάσκαλοι σεσε συνεργασίασυνεργασία
►► ΣεβασμόςΣεβασμός ανάγκηςανάγκης επιβίωσηςεπιβίωσης τουτου παιδιούπαιδιού
►► ΣυμπαράστασηΣυμπαράσταση στηνστην επίγνωσηεπίγνωση τουτου
κινδύνουκινδύνου
►► ΥποστήριξηΥποστήριξη στοστο νανα ανταπεξέλθειανταπεξέλθει
►► ΑυτονόμησηΑυτονόμηση

17. ΦοβίαΦοβία γιαγια τοντον αποχωρισμόαποχωρισμό
αγαπημένωναγαπημένων προσώπωνπροσώπων
ΑγωνίαΑγωνία γιαγια τοτο ότιότι όλαόλα είναιείναι φθαρτάφθαρτά
ΑνησυχίαΑνησυχία γιαγια αποχωρισμόαποχωρισμό γονέωνγονέων
ΥποσυνείδητηΥποσυνείδητη αίσθησηαίσθηση παρόμοιουπαρόμοιου βιώματοςβιώματος
γιαγια τοντον εαυτόεαυτό τουτου
ΩςΩς γονείςγονείς καικαι ωςως δάσκαλοιδάσκαλοι σεσε συνεργασίασυνεργασία
►► ΣυζήτησηΣυζήτηση μεμε τοτο παιδίπαιδί γιαγια τηντην αρχήαρχή καικαι τοτο
τέλοςτέλος τηςτης ζωήςζωής
►► ΚατανόησηΚατανόηση τωντων αντιδράσεωναντιδράσεων τουτου
►► ΈκφρασηΈκφραση μέσαμέσα απόαπό τηντην τέχνητέχνη ((ποίημαποίημα,,
παραμύθιπαραμύθι καικαι άλλαάλλα))

18. ΦοβίαΦοβία γιαγια τατα άλλαάλλα παιδιάπαιδιά
ΣυστολήΣυστολή
ΝτροπήΝτροπή
ΑποφυγήΑποφυγή συναναστροφήςσυναναστροφής
ΩςΩς γονείςγονείς καικαι ωςως δάσκαλοιδάσκαλοι σεσε συνεργασίασυνεργασία
►► ΣεβασμόςΣεβασμός σταστα συναισθήματασυναισθήματα τουτου παιδιούπαιδιού
►► ΧρόνοςΧρόνος σταδιακήςσταδιακής εξοικείωσηςεξοικείωσης μεμε παιδιάπαιδιά
►► ΑρχικήΑρχική συναναστροφήσυναναστροφή μεμε 11--22 παιδιάπαιδιά καικαι στηστη
συνέχειασυνέχεια μεμε περισσότεραπερισσότερα
►► ΙδανικήΙδανική συναναστροφήσυναναστροφή οιοι συνομήλικοισυνομήλικοι

19. ΑπαραίτητοςΑπαραίτητος οο παιδοψυχολόγοςπαιδοψυχολόγος
ΌτανΌταν οιοι αντιδράσειςαντιδράσεις τουτου παιδιούπαιδιού::
ΕίναιΕίναι υπερβολικέςυπερβολικές καικαι επίμονεςεπίμονες
ΠαρουσιάζουνΠαρουσιάζουν μεγάλημεγάλη διάρκειαδιάρκεια καικαι αντοχήαντοχή
στοστο χρόνοχρόνο
ΕίναιΕίναι δυσανάλογαδυσανάλογα έντονεςέντονες σεσε σχέσησχέση μεμε τοτο
ερέθισμαερέθισμα ήή τηντην κατάστασηκατάσταση πουπου τιςτις
προκάλεσεπροκάλεσε
ΣυνοδεύονταιΣυνοδεύονται απόαπό σωματικάσωματικά ενοχλήματαενοχλήματα
ΦαίνεταιΦαίνεται νανα αποδιοργανώνουναποδιοργανώνουν τοτο παιδίπαιδί καικαι
νανα εμποδίζουνεμποδίζουν τητη συμμετοχήσυμμετοχή τουτου σεσε
καθημερινέςκαθημερινές δραστηριότητεςδραστηριότητες

20. ΈγκαιρηΈγκαιρη διάγνωσηδιάγνωση--αντιμετώπισηαντιμετώπιση
τωντων φοβιώνφοβιών
ΟιΟι φοβίεςφοβίες,, σεσε αντίθεσηαντίθεση μεμε τουςτους
φυσιολογικούςφυσιολογικούς φόβουςφόβους έχουνέχουν δυσμενείςδυσμενείς
συνέπειεςσυνέπειες
στηνστην καθημερινήκαθημερινή λειτουργικότηταλειτουργικότητα
στηνστην συναισθηματικήσυναισθηματική καικαι κοινωνικήκοινωνική ανάπτυξηανάπτυξη
τουτου παιδιούπαιδιού
ΜακροπρόθεσμεςΜακροπρόθεσμες επιπτώσειςεπιπτώσεις στηνστην
κοινωνικήκοινωνική // επαγγελματικήεπαγγελματική ζωήζωή τωντων
ανθρώπωνανθρώπων

21. ΕυχαριστούμεΕυχαριστούμε γιαγια τηντην προσοχήπροσοχή σαςσας