จัดทำโดย นศ.ทพ.วรรณีศา ศรีเมือง เลขทะเบียน 4813590215 นักศึกษาคณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

1. ทบทวนวรรณกรรม เรื่อง การปลูกถ่ายฟันให้ตนเอง (Autotranspantation)
ั ั
การปลูกถ่ายฟนให้ตนเอง (Autotranspantation) คือ การย้ายฟนจากทีหนึ่งไปปลูกอีกทีหนึ่งในช่องปากคน ่ ่
ั ้ ่ ั
คนเดียวกัน บริเวณทีปลูกฟนนันอาจเป็ นบริเวณทีฟนถูกถอน หรือเบ้าฟนทีทาศัลยกรรมเพื่อรองรับการปลูกฟน1,2,3
่ ั ่ ั
ั ่ ั ่ ้ ่ ่
การปลูกฟนมักใช้แทนทีฟนทีหายไปในผูปวยทีอายุยงน้อย ซึงการใช้ implant ไม่ควรใช้ในผูปวยทีอายุน้อยทียงมีการ
ั ่ ้ ่ ่ ่ ั
ั
พัฒนาของกระดูกรองรับรากฟน(alveolar bone) เนื่องจากอาจทาให้เกิด infraocclusion จากการเกิดความล้มเหลวใน
การสร้างกระดูกรองรับรากฟนได้ ั
ข้อบ่งชี้ในการปลูกฟั น(autotranspantation) 1,2,4
1. Impacted/Ectopic teeth
2. Premature tooth loss
3. Traumatic tooth loss
ั
4. Replacement of developmentally absent teeth : ส่วนใหญ่ฟนซี่ mandibular second premolars และ
ั
ฟนซี่ maxiallary second premolars มักหายไป
ั ่ ้
5. Teeth with bad prognosis เช่น ฟนทีตองถอนเนื่องจาก caries หรือ periodontal disease โดยส่วนใหญ่
ั
มักเป็ นฟนซี่ first permanent molar
6. Developmental anomalies of teeth and related syndromes เช่น tooth aplasia,cleidocranial
dysplasia และ tooth agenesis
ข้อดีของการปลูกฟัน1
่ ี ั
1. อาจเป็ นทางเลือกทีดกว่าการใส่ฟนปลอมทังชนิดติดแน่นหรือถอดได้ ้
2. ไม่จาเป็ นต้องกรอแต่งฟนข้างเคียง ั
3. ราคาถูก
ข้อเสียของการปลูกฟัน1,5
1. ขันตอนทางศัลยกรรมยุงยากกว่าการถอนฟนธรรมดา
้ ่ ั
2. ทานายผลการรักษาได้ยาก
ั
3. ภาวะแทรกซ้อนทีเกิดขึน(การละลายของรากฟน, การสูญเสียการยึดเกาะ) ทาให้เกิดการสูญเสียฟนตามมา
่ ้ ั
ได้
ั ่ ั
ฟนทีจะนาไปปลูกต้องมีรปร่างของตัวฟนและพัฒนาการของรากฟนทีเหมาะสม กรณีฟนทีจะย้ายไปปลูกยัง
ู ั ่ ั ่
ั
เจริญไม่เต็มที่ ควรมีการเจริญของรากฟนยาวประมาณ 2/3 หรือ 3/4 ซึงเป็ นระยะทีเหมาะสม ่ ่
และต้องแน่นพอดีและรากฟ ันต้องไม่แนบชิดจนเบียดกระดูกเบ้ารากฟนเพราะจะเกิดการชอกช้ากับรากฟนและการ
ั ั
กระแทกกับเนื้อเยือปริทนต์ ่ ั
่ ั
บริเวณทีจะปลูกฟน ต้องมีขนาดเพียงพอทังในแนวใกล้กลาง-ไกลกลาง และ แนวใกล้แก้ม-ใกล้ลน และมี
้ ้ิ
ั ่
กระดูกโดยรอบฟนทีปลูกอย่างน้อย 0.5 มม. โดยรอบและต้องไม่มการอักเสบ ี
5,7
เทคนิ คการทาศัลยกรรมปลูกถ่ายฟั น
ู้ ่
1. ให้ผปวยกินยา antibiotic ก่อนการผ่าตัด 1 ชัวโมง ่
2.ฉีดยาชาทัง donor site และ recipient site
้
ั
3.ถอนฟนบริเวณ recipient site โดยระมัดระวังการทาอันตรายต่อบริเวณอวัยวะปริทนต์บริเวณเบ้ารากฟนให้น้อยทีสด ั ั ุ่
ถ้ามีพยาธิสภาพปลายรากฟน ให้กาจัดออก ั
ั ่
4. ถอนฟนทีจะนามาปลูก หลีกเลียงการทาอันตรายต่อ ตัวฟนและรากฟน โดยเฉพาะกรณีทฟนทีจะ
่ ั ั ่ี ั ่
ั ั ั
นามาปลูกเป็ นฟนฝงคุด ไม่ควรใช้ elevator งัดฟนอย่างรุนแรง เนื่องจากจะทาอันตรายต่อเนื้อเยือปริทนต์ และเคลือบ ่ ั
ั
รากฟน โดยเฉพาะเยือบุหมรากเฮิรตวิก(Hertwig’s epithelial root sheath) ซึงเป็ นตัว
่ ุ้ ์ ่
1

2. ั
กาหนดการเจริญเติบโตของรากฟนเพราะหากได้รบอันตรายรุนแรงฉีกขาดไปมาก การเจริญเติบโตของ ั
6
รากจะหยุดไป
่ ั ั ้
5. เมือถอนฟนออกมาได้แล้วควรตรวจดูรากฟนทังรูปร่าง ขนาด และสภาพของเยือปริทนต์ และควร ่ ั
ั ั ั ่
เก็บฟนไว้ในเบ้าฟนเดิม ในขณะทีเตรียมเบ้าฟนทีจะรับฟนปลูก ถ้ามีความจาเป็ นต้องเก็บฟนไว้นอก
่ ั ั
ช่องปาก ควรเก็บไว้ใน Hank’s balanced salt solution เพือรักษาความมีชวตของเซลล์เยือปริทนต์ ่ ีิ ่ ั
ั ั ่
6. แต่งเบ้าฟนให้มขนาดใหญ่กว่าฟนทีจะปลูกเล็กน้อย โดยใช้หวกรอความเร็วต่าและพ่นด้วยน้าเกลือ
ี ั
ขณะกรอแต่ง
ั ่ ั
7. นาฟนทีถอนไว้ไปใส่ในบริเวณทีจะทาการปลูกฟน ให้อยูต่ากว่าระดับระนาบสบของฟนข้างเคียงเล็กน้อย และไม่
่ ่ ั
สบกับฟนคู่สบ ั
ั
8. เย็บเหงือกโดยรอบบริเวณฟนปลูกให้แน่น เพือป้องกันไม่ให้แบคทีเรียในช่องปาก ลงไปยังเบ้าฟนที
่ ั
ปลูกได้
ั
9. ตรึงฟนให้อยูนิ่งกับที่ โดยใช้ suture splinting ถ้าฟนยังไม่แน่น อาจใช้ wire และ acid-etch
่ ั
composite โดยควรรอประมาณ 2-3 วันหลังจากทา suture splinting เพราะถ้าทาในคราวเดียวกันยัง
มีเลือดออกจากแผลมาก จะทาให้ไม่ได้ผลดีเท่าทีควร ่
ั ั ่ ิ
10.ตรวจระดับการสบฟน ต้องไม่มการสบฟนทีผดปกติและส่งตรวจทางภาพถ่ายรังสี เพือตรวจดู
ี ่
ตาแหน่งของฟนปลูก ั
11. ใส่ surgical dressing (periodontal packing) เพือป้องกันการสัมผัสกับเชือโรคในช่องปากนาน 3-4 วัน
่ ้
10
การดูแลผูป่วยหลังการผ่าตัดปลูกฟั น
้
ั
- ให้รบประทานอาหารอ่อน และไม่ควรใช้ฟนข้างทีมฟนปลูกบดเคียว ในระยะ 1 เดือนแรกหลังผ่าตัด
ั ่ ี ั ้
- ให้ดแลทาความสะอาดอย่างเคร่งครัด เพือลดความเสียงต่อการติดเชือ
ู ่ ่ ้
- ให้ยาต้านจุลชีพ และยาแก้ปวด เหมือนการผ่าตัดฟนคุดในช่องปาก ั
การนัดผูป่วยเพื่อติ ดตามและประเมิ นฟั นปลูก
้
Andreasen ได้กาหนดแนวทางการติดตามและประเมินฟนปลูกหลังผ่าตัดดังนี้ ั
1 สัปดาห์ ตัดไหม ถ่ายภาพรังสี
4 สัปดาห์ ถ่ายภาพรังสีอกครังเพือประเมินดูฟนทีมความเสียงสูงต่อการเกิด
ี ้ ่ ั ่ ี ่
ั ั
การละลายรากฟน ในรายทีตองรักษาคลองรากฟนให้กาจัดเนื้อเยือในออกให้หมดแล้วใส่แคลเซียมไฮดรอกไซด์
่ ้ ่
8 สัปดาห์ ตรวจทางคลินิกและถ่ายภาพรังสี
6 เดือน ตรวจทางคลินิกและถ่ายภาพรังสี ทดสอบความมีชวตของฟน เปลียนแคลเซียมไฮดรอกไซด์ ีิ ั ่
หรืออุดคลองรากฟนถาวร ั
1 ปี ตรวจทางคลินิกและถ่ายภาพรังสี ทดสอบความมีชวตของฟน เปลียนแคลเซียมไฮ ีิ ั ่
ดรอกไซด์หรืออุดคลองรากฟนถาวร ั
ข้อมูลจากคณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ซึงได้ให้การผ่าตัดปลูกถ่ายฟนแก่ผป่วย ในปี พ.ศ.2534-
่ ั ู้
ั
2544 จานวน 78 รายเป็ นฟนปลูก 104 ซี่ ได้มการดูแลผูปวยดังนี้ ี ้ ่
1 และ 3 วัน ั
ตรวจดูสภาพของฟนปลูกและเนื้อเยือรอบฟนปลูก ล้างแผล ดูการยึดของไหม ่ ั
1 สัปดาห์ ตัดไหม ถ่ายภาพรังสี
2 สัปดาห์ ั
ตรวจดูสภาพฟนปลูก ล้างแผล
2

3. 1 เดือน ั
ตรวจทางคลินิกและถ่ายภาพรังสี ในรายทีตองรักษาคลองรากฟนให้กาจัดเนื้อเยือ
่ ้ ่
ในออกให้หมดแล้วใส่แคลเซียมไฮดรอกไซด์
3 เดือน ตรวจทางคลินิกและถ่ายภาพรังสี ทดสอบความมีชวตของเนื้อเยือใน
ีิ ่
6 เดือน ั
ตรวจทางคลินิกและถ่ายภาพรังสี ทดสอบความมีชวตของฟน เปลียนแคลเซียมไฮ
ีิ ่
ดรอกไซด์หรืออุดคลองรากฟนถาวร ั
1 ปี ตรวจทางคลินิกและถ่ายภาพรังสี ทดสอบความมีชวตของฟน ีิ ั
การประเมิ นทางคลิ นิก สิ่ งที่ควรประเมิ นทางคลิ นิกมีดงต่อไปนี้ 9,10 ั
ั ้
1. ตาแหน่งของฟน ทังในแนวตังและแนวนอน ้
2. การโยกของฟนปลูก ั
3. เคาะ ประเมินดู percussion tone เช่น high metallic sound ซึงแสดงถึงการเกิด ankylosis
่
4. สภาพเหงือก และเนื้อเยื่อปริทนต์ เช่น วัด pocket depth โดยให้เริมวัดครังแรกในระยะ 3 เดือนหลัง
ั ่ ้
ผ่าตัดเนื่องจากอวัยวะปริทนต์ทขนมาใหม่มความสมบูรณ์มากพอทีจะรับน้าหนักปกติได้
ั ่ี ้ึ ี ่
5. การเชื่อมต่อระหว่างเหงือกกับฟนปลูก ั
6. การตอบสนองของเนื้อเยือต่อกระแสไฟฟ้า (EPT)
่
การตรวจทางภาพถ่ายรังสี สิ่ งที่ควรตรวจทางภาพถ่ายรังสี ได้แก่ 9,10
ั
1. กระดูกเบ้าฟน (alveolar bone)
2. เนื้อเยือปริทนต์ (periodontal ligament)
่ ั
ั
3. ผิวกระดูกเบ้ารากฟน (lamina dura)
ั ั
4. โพรงฟนและคลองรากฟน (dental pulp and pulp canal) เช่นประเมินการเกิดการตีบตันภายใน
ั
โพรงฟนส่วนใหญ่เกิดประมาณ 6 เดือนหลังผ่าตัด
ั
5. การเจริญของปลายรากฟน (root development)
การประเมิ นความสาเร็จ1
การประเมินทางคลินิก ได้แก่
ั
- ฟนไม่โยก
- สภาพเหงือกและเนื้อเยือปริทนต์ปกติ เช่น periodontal attachment level, pocket depths,
่ ั
gingival contour และ gingival color อยูในสภาพปกติ่
การประเมินทางภาพถ่ายรังสี ได้แก่
- การ heal บริเวณ periapical ปกติไม่ม ี inflammatory pulpal change หรือ progressive
root resorption
-มีการเจริญของปลายรากฟน ั
-พบ lamina dura (ผิวกระดูกเบ้ารากฟน)เป็ นปกติ ั
ความสาเร็จในการรักษาและอัตราการคงอยู่
ั
จากการศึกษาของ Andreasen และคณะในปี 1990 ซึงทาการปลูกฟนซี่ premolar ทังฟนทีมการสร้าง
่ ้ ั ่ ี
ั ั ่ ั ั ่ ั
ปลายรากฟนสมบูรณ์(มีการรักษาคลองรากฟนทีสปดาห์ท่ี 4)และฟนทียงสร้างปลายรากฟนไม่สมบูรณ์ ทังหมด ั ้
3

4. จานวน 370 ซีพบsurvival rate ทีระยะเวลา 5 ปี เท่ากับ 98 % และ : 95 %
่ ่
่ ั
จากการศึกษาของ Ewa และคณะในปี 2002 ซึงทาการติดตามผลการปลูกฟน 30 ซีทเี่ วลาประมาณ
่
26 ปีภายหลังการรักษาพบว่า survival rate เท่ากับ 90 % และ success rate เท่ากับ 79%
่ ั
จากการศึกษาของ Kvint และคณะในปี 2010 ซึงทาการติดตามผลการปลูกฟน 215 ซีทเี่ วลาประมาณ
่
15 ปีภายหลังการรักษาพบว่า success rate เท่ากับ 81% (175 teeth)
การเปลี่ยนแปลงของฟันและเนื้ อเยื่อรอบ ๆ หลังการปลูกฟัน6,10
่ ั ่ ั
เนื้อเยือประสาทฟน (dental pulp) เนื้อเยือประสาทฟน เป็ นส่วนทีมเี ลือดมาเลียงมาก มีความสาคัญในการสร้าง
้
ั ั
เนื้อฟน การตอบสนองของฟนจะเพิมมากขึนตามระยะเวลาทีเพิมขึนโดยพบ Positive pulpal response ที่
่ ้ ่ ่ ้
ระยะเวลา 8 สัปดาห์เท่ากับ 2% ทีระยะ 6 เดือนเท่ากับ 90 และทีระยะ 1 ปีเท่ากับ 95% นอกจากนี้ยงพบการ
่ ่ ั
ั
ตีบตันภายในโพรงฟน(Pulp canal obliteration) ซึงส่วนใหญ่เกิดประมาณ 6 เดือนหลังผ่าตัดแสดงถึงการที่
่
pulp มีเลือดมาเลียงใหม่
้
ั ่
การหายของ pulp ขึนกับการเจริญพัฒนาของรากฟนทีนาไปปลูก Andreasen และคณะ พบว่า ฟนที่
้ ั
รากสร้างสมบูรณ์และยังไม่สมบูรณ์จะมีการหายของ pulp เป็ น 15% และ 96% ตามลาดับ ถ้าพบว่ามีพยาธิ
้ ่ ั ่ ั
สภาพเกิดขึนต้องเอาเนื้อเยือประสาทฟนออกและใส่ Ca(OH)2 เพือทาการรักษาคลองรากฟนต่อไป การตาย
ของ pulp และการติดเชือทีเกิดตามมาเป็ นสาเหตุของ inflammatory resorption ได้ ดังนันการรักษาคลองราก
้ ่ ้
ั ั
ฟนจะช่วยให้การปลูกฟนได้ผลดียงขึน ิ่ ้
เยือปริทนต์ (periodontium)
่ ั
ุ่ ั ่ ั
ปฏิกรยาของเยื่อปริทนต์มความสาคัญมากทีสด ฟนทีปลูกลงไปในเบ้ารากฟนจะมีการสร้าง
ิิ ั ี
cementum ใหม่ โดย cementoblast และจะมี reattachment ของเยือปริทนต์ใหม่ทเี่ กิดจาก granulation tissue
่ ั
รอบ ๆ ราก ถ้ามีการติดเชือหรือการอักเสบจะเป็ นสาเหตุให้ขบวนการนี้ล่าช้าได้ การหายของเยือปริทนต์ใน
้ ่ ั
ั ่
ฟนทีปลูกจะสมบูรณ์ภายใน 8 สัปดาห์ หลังการผ่าตัด โดยตรวจดูได้จากภาพถ่ายรังสี จะพบ PDL space ที่
ต่อเนื่องตลอดรอบปลายรากฟน ั
ภาวะแทรกซ้อนหลังการปลูกถ่ายฟั น9
ั ่
ทาให้เกิดการละลายของรากฟนซึงเกิดจากการกระทบกระเทือนเยือปริทนต์จาก surgical trauma ,ผิว
่ ั
ั
รากฟนแห้งเกินไป หรือมี injury ต่อเคลือบรากฟน ั
่ ั ั ่
1.Surface resorption ลักษณะทางภาพรังสีจะพบมีชองว่างปริทนต์ (PDL space) รอบ ๆ ฟนทีปลูกเป็ นปกติ
lamina dura ไม่มการขาดหาย และจะเห็นผิวขนาดเล็กทีมการละลาย ซึงตรวจพบทางภาพรังสีได้ภายใน
ี ่ ี ่
ระยะเวลา 1 ปี
ั
2. Inflammatory resorption ลักษณะทางภาพรังสีจะพบรากฟนมีการละลายอย่างต่อเนื่อง เห็นเป็ นเงาโปร่งรังสี
ั
รูปร่างคล้ายถ้วยบนผิวรากฟน อาจลามไปถึง lamina dura จะพบได้ในสัปดาห์ท่ี 3 หรือ 4
3. Replacement resorption (ankylosis) ลักษณะทางภาพรังสี พบว่า PDL space หายไปและจะเกิดการแทนที่
ด้วยกระดูก จะพบได้ในเดือนที่ 3 หรือ 4
ั ้ื
4. Loss of marginal attachment เหงือกร่น พบได้น้อยอาจเกิดจากการวางหน่อฟนไว้ตนมากเกินไปในเบ้าฟน ั
4

5. ่ ั
ทีเตรียมไว้ทาให้การสมานบาดแผลของขอบเหงือกกับเคลือบรากฟนเกิดขึนไม่ได้ทาให้เชือโรคเข้าไปตามขอบ
้ ้
ั
เหงือกได้หรือเกิดจากการโยกของฟน
5

6. เอกสารอ้างอิ ง
1. Mendes RA. Et al. Mandibular third molar autotransplantation-Literature review with clinical cases. J Can
Dent Assoc 2004;70(11):761-6.
2. Frenken JW, Baart JA, Jovanovic A. Autotransplantation of premolars.A retrospective study. Int J Oral
Maxillofac Surg 1998; 27(3):181–5.
3. Cohen AS, Shen TC, Pogrel MA. Transplanting teeth successfully: autografts and allografts that work.
JADA 1995; 126(4):481-5.
4. Thomas S, Turner SR, Sandy JR. Autotransplantation of teeth: is therea role? Br J Orthod 1998;
25(4):275–82.
5. Tsukiboshi M. Autotransplantation of teeth.: requirements for predictable success. Dental traumatology
2002:18;157-180.
6. Andreasen JO, Paulsen HU, Yu Z, Bayer T, Schwartz O. A long-term study of 370 autotransplanted
premolars. Part II. Tooth survival and pulp healing subsequent to transplantation. Eur J Orthod 1990;
12(1):14-24.
7. Andreasen JO, Paulsen HU, Yu Z, Ahlquist R, Bayer T, Schwartz O.A long-term study of 370
autotransplanted premolars. Part I. Surgical procedures and standardized techniques for monitoring healing.
Eur J Orthod 1990; 12(1):3-13.
8. Andreasen JO, Paulsen HU, Yu Z, Bayer T. A long-term study of 370 autotransplanted premolars. Part IV.
Root development subsequent to transplantation. Eur J Orthod 1990; 12(1):38-50.
9. Andreasen JO, Paulsen HU, Yu Z, Schwartz O. A long-term study of 370 autotransplanted premolars.
Part III. Periodontal healing subsequent to transplantation. Eur J Orthod 1990; 12(1):25-37
ั
10. อรสา ไวคกุล.การปลูกถ่ายฟน:การวางแผนผ่าตัดและการประเมินผล.กรุงเทพมหานคร;โฮลิสติก พับลิชชิง.2545. ่
11. Ewa M. et al. Outcome of tooth transplantation : survival and success rates 17-41 years
posttreatment.Am J Orthod Dentofacial Orthop 2002;121:110-9.
12. Kvint S. et al. Autotransplantation of teeth in 215 patients ; a follow-up study. Angle Orthod.2002;80:446-
451.
6