2. Türk Tarih Kurumu (kısaca TTK), Türk tarihinin ilk
kaynaklardan araĢtırılması amacı ile Gazi Mustafa
Kemal’in direktifi ile 1931'de kurulmuĢ bir araĢtırma
kurumudur.
1983 yılından itibaren Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek
Kurumu'na bağlı bir kuruluĢ durumuna gelmiĢtir.
3. TARĠHÇE
28 Nisan 1930 tarihinde, Türk Ocakları'nın VI. Kurultayı'nın son oturumunda, Gazi Mustafa Kemal'in direktifi
üzerine Afet Ġnan 40 imzalı bir önerge sunmuĢ ve bu önergede Türk tarihini bilimsel olarak araĢtırmak üzere bir heyet
kurulması istenmiĢti. Aynı gün Türk Ocakları Kanunu'na bu konuda bir madde eklendi. OluĢturulan 16 kiĢilik
heyet ilk toplantısını 4 Haziran 1930’da yaparak yönetim kurulu ve üyelerini belirledi. Bu heyet, Türk Tarih Kurumu’nun
temelini oluĢturur.
Heyet, “Türk Tarihinin Ana Hatları” adlı bir çalıĢma yayımlamıĢtır. Kitap, Orta Asya'da bir Türk uygarlığı ve bu
merkezden baĢlayan göçlerle Türklerin Çin, Hindistan, Mezopotamya, Mısır, Ġran,Anadolu'ya giderek o bölgelerin
halklarını uygarlaĢtırdıkları tezini iĢlemekteydi ve hedef, bu kitabın anafikrine uygun okul kitapları hazırlanmasıydı[1]
Türk Ocakları 29 Mart 1931'de kapanma kararı alınca Türk Tarih Heyeti, 12 Nisan 1931’de “Türk Tarih Tedkik Cemiyeti”
adıyla yeniden örgütlenip çalıĢmalarına devam etti. Kurumun adı 1935’te “Türk Tarihi Araştırma Kurumu”, daha sonra
“Türk Tarih Kurumu” olarak değiĢti.
Kurum, Türk Tarih Kurumu adıyla faaliyet gösterdiği dönemde dört ciltlik lise tarih kitabını, Ġsmail Hakkı UzunçarĢılı’nın
“Anadolu Beylikleri”’ni, bazı kazı raporlarını, Piri Reis’in “Kitab-ı Bahriye” ve haritasını basmıĢ, 1937 yılından itibaren
ise, Belleten dergisini yayınlamıĢtır. 2-11 Temmuz 1932 tarihleri arasında “Türk Tarih Kongresi” adıyla düzenlediği ilk
kongrenin ardından düzenli olarak kongre düzenlemeyi sürdürdü. Uluslararası nitelikte Ġkinci Türk Tarih Kongresi 20-25
Eylül 1937’de gerçekleĢti. 1935’te kurumun kendi imkanları ve personeli ile Alacahöyük kazısı baĢlatıldı.
Kurumun çalıĢmaları ile cumhurbaĢkanı Mustafa Kemal Atatürk bizzat ilgilenmekte ve toplantılarına katılmaktaydı.
Atatürk’ten sonra gelen tüm cumhurbaĢkanları da bir gelenek olarak kurumun “koruyucu baĢkanı” oldular. [2] Mustafa
Kemal Atatürk, 5 Eylül 1938’de düzenlediği vasiyetnâme ile, ĠĢ Bankası’ndaki hisselerinin gelirinin yarısını Türk Tarih
Kurumu’na bağıĢladı[2]. Kurum, 21 Eylül 1940 gün ve 2/14556 sayılı Bakanlar Kurulu kararnamesiyle kamu yararına
çalıĢan dernekler arasına alındı.
Kurum, çalıĢmalarına Ankara'daki Türk Ocağı Halk Evleri binasında baĢlamıĢtı. 1940 yılı sonunda Dil ve Tarih Coğrafya
Fakültesi Binasına taĢınmıĢ, 12 Kasım 1967'de Turgut Cansever ve Ertur Yener tarafından tasarlanmıĢ kendi binasına
geçmiĢtir.
Türk Tarih Kurumu, tüzelkiĢiliğe sahip olarak, 7 Kasım 1982'de kabul edilen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 134.
4. BĠNA
Turgut Cansever ve Ertur Yener'in 1951 yılında
tasarlamaya baĢladığı Türk Tarih Kurumu Binası'nın
projelendirme çalıĢmaları 1961 yılında
sonuçlandırılmıĢ, 1962 yılında binanın inĢaatına
baĢlanmıĢtır. ĠnĢaat 1966 yılında tamamlanmıĢ ve
yapı 1967 yılından itibaren tam teĢekküllü olarak
kullanıma açılmıĢtır. 1980 yılında Ağa Han Mimarlık
Ödülü'nü kazanan bu yapı Türkiye mimarlık
tarihininin en önemli modern tasarımlarından birisi
olarak kabul edilmektedir.[3][4]Zemin katta konferans
salonu, kitap depoları, üst katlarda kütüphane,
okuma salonları ve ofisler yer almaktadır.[5]
5. ETKĠNLĠKLER
Türk Tarih Kurumu, Türk tarihi ve Türkiye tarihini
incelemek ve sonuçları yaymak için konferanslar,
seminerler, kongreler, anma törenleri, sergiler
düzenler; kazılar yaptırır, kitaplar yayınlar; kurumun
üyeleri uluslararası kongreler düzenler.
6. YAYINLAR
1937 yılından beri yayınlanan Belleten adlı yayın,
dört ayda bir yayınlanır.
Kurum tarafından 1964'ten beri
çıkarılan Belgeler adlı bir baĢka yayın ise Türk
belgeliğindeki (arĢivindeki) belgeleri açıklamalı
olarak yayınlar.
1991 yılından sonra sadece raporlarını
yayınlamaktadır.
7. KAZILAR
22 Ağustos 1935'te, kurumun kendi parası ve kendi
elemanlarıyla baĢlattığı ilk kazı Alacahöyük
Kazısı'dır. Bunu Trakya ve Anadolu'nun türlü
bölgelerinde yapılan kazı ve arkeolojik araĢtırmalar
izlemiĢtir. Bu kazılardan çıkan eserler pek çok
müzede sergilenmektedir.
8. ULUSLAR ARASI BĠLĠM KURUMLAR
Türk Tarih Kurumu, Uluslararası Akademiler
Birliği’nin (International Union of Academies-IUA)
Türkiye'deki tek üyesidir.
9. KÜTÜPHANE
Tarih ve arkeoloji alanında ülkenin en büyük
kütüphanesi, Türk Tarih Kurumu kütüphanesidir.
Kurum, Türkiye'nin son çağlar tarihi için de zengin
bir belgeliğe sahiptir.
