1. tekst henk leeuwis
Essay
Het Essay
Het
OPROEP OM TE BLIJVEN INVESTEREN IN ONDERZOEK tijdens Prinsjesdag 2012 de concrete plannen bekendgemaakt EU Consortium Agreement voor Nederlandse programma’s.
kunnen worden. Iedereen weet al zo’n beetje wat er uit gaat In de huidige praktijk wordt voor elk programma en voor de
komen, want deze exercitie is namelijk voor het grootste deel afzonderlijke onderdelen daarvan weer een nieuwe afspraken
De mkb-kurk
ook al, zij het wat efficiënter en sneller, voor de Sleutelgebie- bedacht. Dit tot ongenoegen van velen, vooral bij de mkb-be-
den van Balkenendes InnovatiePlatform uitgevoerd. De activi- drijven, omdat het vreselijk veel onproductieve (doorloop)tijd
teiten in die Sleutelgebieden werden door dit kabinet onmid- en chagrijn kost.
dellijk afgebouwd – wat nou langetermijnvisie? – om naar nu Nog een toevoeging bij de eerste aanbeveling: het is een
blijkt het nog eens dunnetjes over te doen met het argument misverstand dat innovatie begint bij respectievelijk een zekere
dat het anders moet omdat het innovatieproces in Nederland verantwoordelijkheid is van de universiteiten. De veronderstel-
niet zou werken. De werkelijke reden is dat, zonder ervoor uit ling van het lineaire traject – van idee bij de onderzoeker via
te komen, feitelijk minder geld beschikbaar wordt gesteld. Die een (lang) traject naar een product in de praktijk – is echt ach-
drogredenering is het gemakkelijkst te ver- terhaald en wordt door de aanwezigheid
Het kennisintensieve mkb is de kurk waar onze innovatie op drijft, stelt Henk kopen door de hele boel te reorganiseren, van die kennisintensieve mkb’ers ‘doormid-
geldpotjes her te benoemen en her te verde- den gehakt’. Zij zijn het die de innovatie-
Leeuwis van nanotechnologiebedrijf Lionix. Het zijn de mkb’ers die de innovatie- len, en in de Tweede Kamer te beweren dat
Het is een ideeën laten ontstaan en verder concretise-
het echt beter gaat worden omdat het nu he- ren door enerzijds vooruit te kijken om te
ideeën laten ontstaan en verder concretiseren. Als de overheid niet investeert in lemaal anders zal gaan. Met dit soort acties zien wat de markt vraagt en door anderzijds
onderzoek, dan droogt de voedingsbodem voor innovatie op termijn op.
parachuteert dit kabinet Nederland Kennis-
land met gezwinde spoed het verleden in.
misverstand achteruit te kijken welke technologie daar-
voor beschikbaar/nodig is. Ook hiermee
Daar kan geen Twitteraccount van het mi-
nisterie van Economische Zaken, Landbouw
dat innovatie wordt inzichtelijk dat wanneer het (funda-
mentele) onderzoek wordt uitgekleed, zoals
en Innovatie (EL&I) wat aan doen. het kabinet feitelijk nastreeft, de voedings-
Iedereen weet het: de BV Nederland moet zich ont- Na een zomervakantie herkauwen door het kabinet is het dan IDEEËN
begint bij de bodem voor innovatie op termijn opdroogt.
Tot slot nog een echt concrete aanbeve-
wikkelen tot een toonaangevend kennisland om in de toekomst
het geld te verdienen. Nu het kabinet geen idee heeft of de bij-
tot een presentatie van de voorlopige plannen gekomen – bij
een excellent voorbeeld van die kennisintensieve mkb, Prosen-
Mocht u denken dat schrijver dezes een
adept is van onze nationale volkssport kan-
universiteiten ling in relatie tot al die Topsectorplannen-
makerij. Ik ben (zijdelings) betrokken bij de
na vier miljard euro per jaar voor innovatie weggegooid geld is, sa in Leiden, dat dan weer wel. Wat zien we: inderdaad veel keren, dan heeft u het mis. Hij heeft juist plannen voor Hightech Systemen & Materi-
heeft onze regering bedacht dat we prima een kennisland zou- oude wijn in nieuwe zakken en soms zelfs weer verpakt in ou- een positieve grondhouding en is niet voor alen en Life Sciences & Health en zie ge-
den kunnen worden door er minder geld voor uit te trekken en de zakken. Het meest pregnante voorbeeld om dit te illustreren niets al bijna dertig jaar actief in het ‘taaie’ weldige kansen (en ik niet alleen) voor een
terug te gaan in de tijd. Terug naar de tijd dat grote multinatio- is de vijfhonderd miljoen euro lastenverlichting door de Re- innovatiegebied, een traject dat liep van de microtech in de ja- speciale converging activiteit door een combinatie van sterktes
nals nieuwe producten bedachten zonder een innovatiebeleid search & Development Aftrek te introduceren. Die lastenver- ren tachtig tot de inmiddels al weer haast ouderwetse nano- uit beide sectoren, namelijk die op het gebied van de personali-
van de overheid, deze producten op de markt brachten en er lichting is heel aangenaam voor de grote bedrijven die meer tech, en nog steeds houdt hij het vol. Gelukkig meldde onze zed medicine, de paradigmashift die in de nabije toekomst zal
rijk van werden. Terug naar de tijd dat overheden hun beleid van hun winst mogen aftrekken, maar de kennisintensieve minister van EL&I dat hij altijd openstaat voor verbeteringen. bijdragen om de kosten van de gezondheidszorg in de hand te
afstemden op de ‘noden’ van de groten – mkb’ers maken veelal nog te weinig winst Om deze hartenkreet dan ook positief te eindigen wil ik de mi- houden, maar waarvoor natuurlijk wel eerst geïnvesteerd moet
ook al omdat het aangenaam is om onder om R&D-investeringen überhaupt te kun- nister graag enkele ideeën aan de hand doen. worden, dames en heren politici!
het genot van een hapje en een drankje in nen aftrekken. Een ander voorbeeld is de In de eerste plaats is de EU al lang doordrongen van het feit Henk Leeuwis is executive vicepresident en mede-eigenaar
een gerenommeerd Haags restaurant van
een beheersbaar aantal captains of industry
Belastingaftrek fiscale aftrek vanaf 2013 van 25 % voor de
bijdrage van bedrijven aan Topconsortia
dat het kennisintensieve mkb inmiddels dé bron van de inno-
vatie is. Door de sterke groei van het aantal mkb’ers wordt de
van Lionix, een nanotechologiebedrijf met 25 medewerkers in
Enschede, en oprichter van MinacNed, de verenging voor
te vernemen hoe het verder moet in deze Kennis & Innovatie (TKI). Dit indachtig om zogeheten kennisparadox op een natuurlijke manier opgelost. micro- en nanotechnologie.
wereld.
Maar tegenwoordig ziet de wereld er
blijkt helemaal voor de Technologische Topinstituten een
‘overgang naar een nieuw (sic!) innovatie-
Al in het lopende Zevende Kaderprogram-
ma (KP7) zijn de subsidies voor publiek-
heel anders uit. Innovatie komt nu hele-
maal niet meer van de grote bedrijven. Er-
niets te helpen beleid’ mogelijk te maken. En ja, dan is er
ook nog het Innovatiefonds MKB+, feitelijk
private R&D-projecten van het mkb op
maar liefst 75 % gesteld en voor het komen-
gens is dat besef ook doorgedrongen in het al bestaand onder de naam Borgstelling de KP8 (Horizon 2020) worden de financi-
Haagse, want door dit kabinet wordt met MKB-kredieten, dat de terughoudendheid ele regels zodanig aangepast dat verhou-
frisse spirit oude wijn in nieuwe zakken van banken om het innovatieve mkb kredie- dingsgewijs nog meer bij het mkb
gelanceerd aan de hand van de zogenoemde Topsectoren. In ten te verstrekken moet compenseren, maar in de praktijk nóg terechtkomt. Verder is al in het ICT-pro-
elk Topsectorteam zit zowaar een vertegenwoordiger van het strengere eisen aan het hard maken van de te verwachten gramma van KP7 een lans gebroken voor
kennisintensieve mkb om de ondernemendheid ervan te de- winstgevendheid stelt dan de banken zelf. de zogenoemde convergence van technolo-
monstreren, maar de trekkers komen uit de gekende netwer- En wat (b)lijkt nu: het helpt allemaal niets. Nauwkeurige be- gieën: de innovaties komen het best tot
ken – behalve die voor de creatieve industrie, die het geluk studering van de statistieken over de periode 2003-2010 leert stand op de snijvlakken van disciplines/
heeft nog geen captains of industry te herbergen. Ik ben ervan dat belastingaftrek de innovatie niet helpt. technologieën. Die moet je dan ook geza-
overtuigd dat deze personen hun best hebben gedaan, want in In navolging van de voorlopige plannen is sinds oktober menlijk in projecten zien onder te brengen.
enkele van de gepresenteerde plannen, bijvoorbeeld die voor 2011 heel hightech Nederland in rep en roer om tot echte plan- Een mooi voorbeeld is het specifieke item
Hightech Systemen & Materialen en Life Sciences & Health, nen te komen met natuurlijk focus, massa en excellentie erin. MicroNanoBio Systems (MNBS)
komt het (kennisintensieve) mkb veel voor. In de sectoren Toch een prestatie van formaat van het kabinet: iedereen weet Een andere aanbeveling die in ieder ge-
Chemie en Water daarentegen niet of nauwelijks, terwijl de al dat er niets te halen valt. Niettemin zijn, schat ik, zo’n paar val goed moet vallen omdat deze typisch
helft van de bedrijven in het Institute for Sustainable Process duizend sleutelpersonen in de nationale hightech en innovatie een geval is van vermindering van bureau- De Life Marker Chip van Lionix die tijdens de
ExoMars-missie van de Europese ruimtevaartorga-
Technology en van het topinstituut voor watertechnologie Wet- meer of minder actief hiermee. En dat feest gaat voorlopig door cratie, is het voorschrijven van de voor pu- nisatie in staat is sporen van leven te detecteren.
sus mkb’ers zijn. tot ver na de Voorjaarsnota, met tussentijdse evaluaties, zodat bliek-private samenwerkingen uniforme
56 3 FEBRUARI 201 3 FEBRUARI 201 57

2. Figuur bij essay van Henk Leeuwis in De Ingenieur2.
Innovatie begint op het enablers (hightech MKB) niveau en wordt gefaciliteerd door een
voortdurende wisselwerking met (toegepast en fundamenteel) onderzoek op universiteiten en
instituten, en het toepassersniveau (grotere en kleinere innovatiegerichte productbedrijven).
Innovatie is in het algemeen geen lineair traject van een idee in het onderzoek naar een
product in de praktijk maar meer een resultaat van een goed functionerend en ‘sustainable’
proces tussen actoren in de verschillende niveaus. Dit pleit voor meerjarige publiek-private
thematische partnerships in bepaalde, veelbelovende gebieden met een sterke R&D
achtergrond. In Nederland is dat bijvoorbeeld de combinatie (bio)pharma in LSH en
diagnostics/lab-on-a-chip uit de Nanotechnologie in HTSM op het ‘emerging’ gebied van de
‘Personalized Medicine’ dat cruciaal zal zijn voor de gezondheidszorg in de toekomst (niet
alleen voor Nederland).
t
en la r ge r com pa n ie s
use r le ve l a pplica t ion pm
lo low - t e ch SM E
eve
td
uc
e na ble r le ve l innova t ion od h igh- t e ch SM E
Pr
k now - how r e se a r ch u niv/ in st it ut e s
le ve l
time
I
t=0
1