http://qimia.blogspot.com კურსის ავტორები: მერაბ ჯელია, გიორგი მახარაძე, ნუნუ ჯავახიშვილი.

1. გაკვეთილი N 34
საშინაო დავალების შემოწმება
2.
x x
H x N x H
x
H
N –ის ე.უ. 3,.0 - +
H –ის ე.უ. 2,1ამიტომ N–H
xx xx
x
x F
x x
x O x
Fxx
x
x
F –ის ე.უ. 4,0 + -
O - ის ე.უ. 3,5 ამიტომ O–F
H x O x
H
H –ის ე.უ. 2,1 - +
O - ის ე.უ. 3,5 ამიტომ O–H
xx xx
x
x Cl x P x Cl
xx
x
x
xx
x
x
x Cl x
x
x x
P –ის ე.უ. 2,1 + -
Cl - ის ე.უ. 3,0 ამიტომ P – Cl
H x S x
H
H –ის ე.უ. 2,1 - +
S - ის ე.უ. 2,5 ამიტომ S–H

2. xx xx
x
x Fx S
x x
x
Fxx
x
x
F –ის ე.უ. 4,0 + -
S - ის ე.უ. 2,5 ამიტომ S–F
3.
x x x x
x
x
x O x Oxx
x
x
xx xx xx xx
H x
O
x x
x S x Ox H x
H xxO x Cl O x x
xx xx
x x x x
x O x x O x
x x x x
xx xx xx xx xx
x x
H x
O
x x
x Cl O x
x O x N x
O
x x
x N x O
xx
xx x x
x x x
x x
x O x x O x x
x O x
x x x x x x
წყალბადური ბმა
წყალბადური ბმა დონორ-აქცეპტორული ბმის კერძო შემთხვევაა. თუ წყალბადის
ატომი წარმოქმნის პოლარულ კოვალენტურ ბმას, რომელშიც საზიარო
ელექტრონული წყვილი მკვეთრადაა გადახრილი წყალბადის ატომისაგან, მაშინ
წყალბადატომს ნაწილობრივ უთავისუფლდება ორბიტალი. ასეთ წყალბადატომსა და
ძლიერ ელექტროუარყოფითი ელემენტის ატომებს შორის (F, O, N) აღიძვრება
წყალბადური ბმა. ფტორწყალბადის მოლეკულაში ბმა პოლარულ კოვალენტურია.
ფტორისა და წყალბადის ელექტროუარყოფითობებს შორის საკმაოდ დიდი სხვაობაა
(1,9), ამიტომ საზიარო ელექტრონული წყვილი მკვეთრადაა გადახრილი ფტორისკენ,
რაც იწვევეს წყალბადის ატომის ელექტრონული ორბიტალის ნაწილობრივ
განთავისუფლებას:
+ -
H–F
ამ ნაწილობრივ თავისუფალი ორბიტალით წყალბადის ატომი უკავშირდება
ფტორწყალბადის მეორე მოლეკულის ფტორის ატომის თავისუფალ ელექტრონულ
წყვილს. ამ გზით ერთმანეთს უკავშირდება H – F –ის ორი მოლეკულა. ამ კავშირს
წყალბადური ბმა ეწოდება.
H F H F H F H F

3. H F H F
წყალბადური ბმა.
წყალბადურ ბმას სამი წერტილით აღნიშნავენ.
ამგვარად აღიძვრება წყალბადური ბმა წყლის მოლეკულებს შორის:
+ -
H O H O H O
H H H
ან
H O H O H O
H H H
წყალბადური ბმა.
წყალი ერთმანეთთად დაკავშირებული (ასოცირებული) მოლეკულებისგან
შედგება. წყალბადური ბმების აღძვრის გამო წყლის რეალური ფორმულაა (H2O)n,
სადაც n = 2 – 8.
წყალბადური ბმები ხორციელდება ორგანულ ნაერთებში. მაგ: სპირტების
მოლეკულებს შორის (R – OH).
H O H O
R R
ან ორგანული მჟავების (R – COOH) მოლეკულებს შორის.
O H O
R C C R
O H O
წყალბადური ბმა ხორციელდება ასევე ცილების და ნუკლეინის მჟავების
მოლეკულებში.
(რას წარმოადგენს სპირტები, ორგანული მჟავები, ცილები და ნუკლეინის მჟავები
ამ საკითხს უფრო დაწვრილებით ორგანული ქიმიის კურსის შესწავლისას
გავეცნობით)
მართალია წყალბადური ბმა ბევრად უფრო სუსტია, ვიდრე კოვალენტური, მაგრამ
ის საკმაოდ დიდ როლს ასრულებს ნივთიერებების ფიზიკური და ქიმიური
თვისებების ჩამოყალიბებაში.

4. საშინაო დავალება:
1. რას ეწოდება წყალბადური ბმა? რომელი ელემენტის ატომებს შორის
ხორციელდება ეს ბმა?
2. რატომ ხორციელდება წყალბადური ბმა მეთილის სპირტის მოლეკულაში
ასეთი სახით
O H O H
H C H H C H
H H
და არ ხორციელდება ამ გზით:
O H O H
H C H H C H
H H