http://qimia.blogspot.com კურსის ავტორები: მერაბ ჯელია, გიორგი მახარაძე, ნუნუ ჯავახიშვილი.

1. გაკვეთილი N 29
საშინაო დავალების შემოწმება:
1.
12 1 12 1
C + H N + n
6 1 7 0
საძიებელი ელემენტის როგობრივი ნომერია 7. მოვძებნოთ ეს ელემენტი
ელემენტთა პერიოდულ სისტემაში. ეს არის N.
ანალოგიურად:
226 222 4
88
Ra Rn + He
86 2
7 1 4
Li + H 2 He
3 1 2
14 4 17 1
N + He 8
O + H
7 2 1
1 1 4
H P He
1 სხვაგვარად პროტონია 1 , ხოლო 2 კი  ნაწილაკი.
ელექტრული გარსების აღნაგობა
ატომბირთვის გარშემო მოძრაობენ ელექტრონები. როგორც გვახსოვს ატომი
ელექტრონეიტრალური ნაწილაკია და ცხადია, რომ რამდენიცაა ატომგულის მუხტი,
იმდენივე ოღონდ უარყოფითი ნიშნით არის ელექტრული გარსის მუხტი.
სხვაგვარად, რამდენი პროტონიცაა ატომგულში, იმდენივე ელექტრონია
ელექტრონულ გარსში.
ატომგულის გარშემო მოძრაობისას ელექტრონები წარმოქმნიან ელექტრონულ
შრეებს: ზოგი ელექტრონი ახლო მანძილზეა ატომგულიდან, ზოგი უფრო შორს,
სხვანი კიდევ უფრო შორს და ა.შ. რაც უფრო ახლოსაა ელექტრონი ატომგულთან,
მით უფრო ძლიერ მიიზიდება ის ატომგულის მიერ და მით უფრო დაბალია მისი
ენერგიის მარაგი.
ელექტრონულ შრეებს ნომრავენ ატომგულიდან ან აღნიშნავენ სიმბოლოებით K
L M N O P Q. (რეალურად შეიმჩნევა მაქსიმუმ 7 ელექტრონული შრე)
რადგან ერთ ელექტრონულ შრეზე მოძრავ ელექტრონებს თანაბარი (ან თითქმის
თანაბარი) ენერგიის მარაგი აქვთ, ელექტრონულ შრეებს ენერგეტიკულ დონეებსაც
უწოდებენ. თითოეულ ენერგეტიკულ დონეზე შეზღუდული რაოდენობის
ელექტრონები შეიძლება მოთავსდნენ. ენერგეტიკულ დონეზე მოთავსებული
ელექტრონების მაქსიმალური რაოდენობა გამოითვლება ფორმულით:
Z = 2n 2
სადაც Z დონეზე ელქტრონების რიცხვია, ხოლო n დონის ნომერია.

2. K n=1 2
L n=2 8
M n=3 18
N n=4 32
O n=5
P n=6
Q n=7
ელექტრონების მაქსიმალური რაოდენობა არ აღემატება 32-ს. აქვე დავამატოთ,
რომ ენერგეტიკული დონის ნომრის მიუხედავად ბოლო (გარე) შრეზე მაქსიმუმ 8
ელექტრონი შეიძლება მოთავსდეს.
I პერიოდის ელემენტებს 1 ენერგეტიკული დონე აქვთ, II პერიოდისას – 2 და ა.შ.
ე.ი. ელემენტის ატომის ელექტრონულ გარსში ენერგეტიკული დონეების
რაოდენობა რიცხობრივად ემთხვევა იმ პერიოდის ნომერს, რომელშიც ეს ელემენტია
მოთავსებული.
I პერიოდში 2 ელემენტია H და He. Aმ ელემენტების რიგობრივი ნომრებია 1 და 2.
შესაბამისად ატომგულის მუხტებია +1 და +2. ამ ატომებს ერთი ენერგეტიკული
დონე აქვთ (K) და მასზე 1 ან 2 ელექტრონია. ამ ელემენტების ატომის აღნაგობა
შეიძლება ასე ჩაიწეროს:
K K
+1 1 +2 2
H He
ელემენტ ლითიუმის რიგობრივი ნომერია 3. ე.ი. მისი ატომგულის მუხტია +3,
ხოლო ელექტრონული გარსი 3 ელექტრონისგან შედგება. როგორც გვახსოვს პირველ
(K) ენერგეტიკულ დონეზე შეიძლება მოთავსდეს არაუმეტეს ორი ელექტრონისა.
ამიტომ მესამე ელექტრონი მოთავსდება ახალ ენერგეტიკულ დონეზე (L).
K L
+3 2 1
II პერიოდის ელემენტების ატომებს ორი ენერგეტიკული დონე აქვთ (K და L). I-ზე
(K) ყველა ელემენტის ატომს ორ-ორი ელექტრონი აქვთ. II-ზე (L) ელექტრონების
რიცხვი პერიოდში მარცხნიდან მარჯვნივ თანდათანობით იზრდება 1-დან 8-მდე .

3. K L K L K L K L
+3 2 1 +4 2 2 +5 2 3 ... +10 2 8
Li Be B Ne
II პერიოდის ელემენტების ელექტრონული გარსების აღნაგობა.
როგორც ვხედავთ მეორე პერიოდის ყველა ელემენტს მეორე ელექტრონულ შრეზე
(L) იმდენი ელექტრონი აქვს, რამდენიცაა იმ ჯგუფის ნომერი, რომელშიც ეს
ელემენტია მოთავსებული.
მესამე პერიოდის პირველი ელემენტია ნატრიუმი. მისი რიგობრივი ნომერია 11.
ატომგულის მუხტი +11. ხოლი ელექტრონული გარსი შესაბამისად 11
ელექტრონისგან შედგება. პირველ ენერგეტიკულ დონეზე (K) მაქსიმუმ ორი
ელექტრონი შეიძლება მოთავსდეს, მეორეზე (L) კი 8. ნატრიუმის ატომის
მეთერთმეტე ელექტრონი თავსდება ახალ – მესამე ენერგეტიკულ დონეზე (M):
K L M
+11 2 8 1
მესამე პერიოდის ელემენტების ატომებს სამ-სამი ენერგეტიკული დონე აქვთ (K,
L, M). I და II ენერგეტიკულ დონეებზე ყველას ორი და რვა ელექტრონი აქვს,
მესამეზე კი ელექტრონების რიცხვი თანდათან იზრდება 1-დან 8-მდე:
K L M K L M
+11 2 8 1 ... +18 2 8 8
Na Ar
აქაც გარე შრის ელექტრონების რიცხვი ემთხვევა შესაბამისი ჯგუფის ნომერს.
დიდი პერიოდების ელემენტების ელქტრონული გარსების აღნაგობას
მოგვიანებით განვიხილავთ.
საშინაო დავალება:
დავწეროთ ატომის აღნაგობის ფორმულები I, II, III პერიოდის იმ
ელემნტებისთვის, რომლებიც გაკვეთილში განხილული არ გვაქვს.