1. Àðèóí ìàòåðèàëòàé õàðüöàõ
àðãà ç¿é

2. Àðèóòãàñàí áàãàæ ìàòåðèàëûã
áóðóó òýýâýðëýõ, õàäãàëàõ ,
õýðýãëýõ íü ºâ÷òºíä õî¸ðäîã÷
õàëäâàð ¿¿ñãýõ àþóëòàé
áàéäàã.
¯¿íýýñ ñýðãèéëýõèéí òóëä
ýìíýëãèéí àæèëòàí ñóâèëàã÷ íàð
ìàø ýíãèéí àæèëëàãààíä
ñóðàëöàõ, äàäëàãàæèõ

3. Àðèóòãàë:
Íÿíãèéí îðøèõ á¿õ õýëáýðèéã
óñòãàäàã áºãººä ýìíýëýãò:
• Äàðàëòòàé óóðûí,
• Õóóðàé õàëóóíû
• Õèìèéí àðãûã õýðýãëýäýã.

4. Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýëò íü
áè÷èë áèåòíèé òîîã ýðñ
öººð¿¿ëýõ àðãà õýìæýý þì.

5. Áàãàæ õýðýãñýë áà áóñàä
õýðýãëýë¿¿äèéí àðèóòãàë íü õýä
õýäýí ¿å øàòààñ òîãòîõ áà
òýäãýýð íü õýðýãëýãäñýí áîõèð
áàãàæ õýðýãñýë áà áóñàä
õýðýãëýë¿¿äýýñ ºâ÷òºí áà
ýìíýëãèéí àæèë÷äàä õàëäâàð
äàìæèí õàëäâàðëàõ áîëîìæèéã
áóóðóóëàõ çîðèëãîòîé þì.

6. Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýëò:
Áàãàæ õýðýãñýë áà áóñàä
õýðýãëýë¿¿äèéã äàõèí õýðýãëýõèéí
òóëä àðèóòãàõ ïðîöåññûí ýõíèé øàò
þì.
Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýëò íü âèðóñ / Â
áà áóñàä ãåïàòèòûí âèðóñóóä áà
äàðõëàë õîìñäëûí âèðóñ ã.ì / áà
çàðèì áè÷èë áèåòí¿¿äèéã ¿õ¿¿ëäýã.

7. Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýëò íü
áàãàæ õýðýãñýë áà áóñàä
õýðýãëýë¿¿ä äýýð íààëäñàí öóñ,
áèåèéí áóñàä øèíãýí¿¿ä áà
ýäèéã õàòàõààñ ñýðãèéëæ
óãààõàä õÿëáàð áîëãîäîã.

8. • Õàëäâàðã¿éæ¿¿ëýëòèéã õèéõäýý
áàãàæ õýðýãñýë áà áóñàä
õýðýãëýë¿¿äèéã õýðýãëýæ
äóóññàíû äàðàà òýð äàðóé 0.5% èéí
õëîðàìèíû óóñìàëä õèéæ òàâèíà.
• Áàãàæèéã àðèóòãàëä áýëòãýõ
ÿâöàä ýìíýëãèéí àæèë÷èä ººðñ人
õàëäâàðò ºðòºõ ìàãàäëàëòàé /ÄÎÕ,
ãåïàòèò, ¿æèëò ºâ÷í¿¿ä/ áàéäàã òóë
àíõíû

9. õàëäàðã¿éòãýëèéã çààâàë õèéõ
øààðäëàãàòàé.
• Öóñààð áîõèðëîãäñîí
áàãàæóóäûã 3%- èéí õëîðàìèí,
6%- èéí óñòºðºã÷èéí õýò èñýë,
0,6%- èéí ø¿ëòëýã ãèïîõëîðèä
êàëüöààð õàëäâàðã¿éæ¿¿ëíý.

10. Ýäãýýð áîäèñóóäàä íýã öàã áàéëãàæ
õàëäâàðã¿éæ¿¿ëíý.
Ìýñ çàñëûí áàãàæóóäûã õàëäâàðã¿éæ¿¿ëñíèé äàðàà àíõíû óãààëãà,
öýâýðëýãýýã õèéäýã. Êðàíòûí óñààð
óãààíà. Õýðýâ òîñ, áóñàä õèìèéí áîäèñîîð
áîõèðëîãäñîí òîõèîëäîëä óãààã÷
áîäèñóóäûã õýðýãëýíý. Àíõíû
õàëäâàðã¿éòãýë , óãààëãà õèéñýí
áàãàæóóäûã òºâëºðñºí àðèóòãàë
õèéõèéí ºìíº äàõèí óãààíà.

11. Óãààëò:
Áàãàæ õýðýãñëèéã àðèóòãàõ ýñâýë
äýýä çýðãèéí õàëäâàðã¿éòãýë
õèéõýýñ ºìíº ñîéç, óãààëãûí áîäèñ áà
óñààð óãààæ öóñ, áèåèéí áóñàä
øèíãýí¿¿ä , ýäèéí ¿ëäýãäýë, îðãàíèê
ìàòåðèàë áà áîõèðûã àðèëãàíà. Áàãàæ
õýðýãñýë áà áóñàä õýðýãëýë¿¿ä
ýõëýýä óãààãäààã¿é òîõèîëäîëä
àðèóòãàë ¿ð ä¿í ìóóòàé áîëäîã. Ó÷èð
íü:

12. Îðãàíèê ìàòåðèàë áîëîí áîõèð òîîñ íü
àðèóòãàëä ýñâýë õàëäâàðã¿éòãýëä
õýðýãëýääýã õèìèéí áîäèñóóäûí
¿éë÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íã áóóðóóëäàã.
Óãààëò íü áàãàæ õýðýãñýë áà
áóñàä õýðýãëýë¿¿ä äýýð áàéãàà
ìèêðîîðãàíèçìóóä áà íÿíãèéí
ýíäîñïîðóóäûí òîîã èõ õýìæýýãýýð
áóóðóóëäàã.

13. Àðèóòãàãäñàí / àðèóí/ ìàòåðèàëûí õàäãàëàëòûí
õóãàöàà íü:
– Ñàâàëãààíû áàéäëààñ õàìààðäàã /ïåðãàìåíò áà
êðàôò öààñàí óóòàíä ñàâëàãäñàí
àðèóòãàãäñàí ìàòåðèàëûã 20 õîíîã
– Áèêñýíä 3 õîíîã
– DRG õàéðöàãò 6 ñàð õ¿ðòëýõ õóãàöààãààð
õàäãàëàõ áà õóãàöààã çààñàí òýìäýãëýë
õèéãäýíý.
– Àðèóí ìàòåðèàëòàé ñàâûã îíãîéëãîñîí òóõàé
/ºäºð, ñàð/ òýìäýãëýë õèéíý.
– Àðèóòãàãäñàí ìàòåðèàëòàé ñàâíû ãàäíà
àðèóòãàë çºâ õèéãäñýí òóõàé òåñò /
èíäèêàòîð/ íààíà. Õýðýâ òåñò /èíäèêàòîð/ - ã¿é
òîõèîëäîëä òóõàéí áàãàæ ìàòåðèàëûã
õýðýãëýõã¿é.

14. • Àðèóòãàãäñàí áàãàæ ìàòåðèàëòàé
õàðüöàõäàà àñåïòèê ä¿ðýì
áàðèìòàëíà. /Àðèóí øèðýý, ïèíöåò,
êîðîíöàíã çýðãèéã õýðýãëýõ/ ºäºð á¿ð
àæèë ýõëýõèéí ºìíº àðèóòãàí, áýëòãýë
àæëûí öàãò õàëäâàðã¿éòãýëèéí óóñìàëä
/ãóðâàëñàí óóñìàë/ áàéëãàíà. Ýíý
óóñìàëûã 7 õîíîãò 1 óäàà ñîëèõ , ñàâûã
óóðààð àðèóòãàõ øààðäëàãàòàé.
Àðèóòãàãäñàí áàãàæ , ìàòåðèàëûã
òºâëºðñºí àðèóòãàëààñ íÿãò ýäýýð
õèéñýí óóò áà çîðèóëàëòûí õàéðöàãò
õèéæ 纺âºðëºíº.

15. Àðèóí ìàòåðèàë, áàãàæèéã
ñóâèëàã÷ààñ ººð õ¿í /òóñëàõ
àæèëòàí/ 纺âºðëºõèéã õîðèãëîíî.
Ñàâàëãààã ñàíàìñàðã¿é íýýñýí
òîõèîëäîëä áàãàæ ìàòåðèàëûã äàõèí
àðèóòãàíà. Àæëûí áàéðàíäàà íººö
àðèóí áàãàæ ìàòåðèàëûã õàäãàëñàí
áàéâàë çîõèíî.

16. Àíòèñåïòèê, àñåïòèêèéí òóõàé
îéëãîëò
• Íÿíãèéí òóõàé îéëãîëòã¿é ¿å áóþó
áàêòåðèéã íýýõýýñ ºìíº ìýñ çàñëààð
ýì÷ë¿¿ëñýí ºâ÷òºíèé 50%-ä øàðõ íü èäýýëæ
ìýñ çàñàë òóñ áîëîõîîñîî èë¿¿ àéìøèã
òºð¿¿ëäýã áàéæýý. Ýíýõ¿¿ õ¿íäðýë íü
õàãàëãàà õèéäýã îð÷èí, àãààð, ìýñ çàñëûí
áàãàæ, ýì÷èéí ãàðààð èäýýë¿¿ëýã÷ íÿí
äàìæèí ºâ÷òºíèé øàðõ áèåä îðñíîîñ áîëäîã
áàéíà.

17. • Îðîñûí àëäàðò ìýñ çàñàë÷ Í.È.Ïèðîãîâ èîäûí
õàíä, àçîòûí õ¿÷ëèéí ìºíãèéã ñïèðòòýé
õýðýãëýõýä øàðõ èäýýëäýãã¿éã
àæèãëàæ ìýñ çàñëûí ïðàêòèêò õýðýãëýæ
áàéæýý. Óíãàðûí ýõ áàðèõ,
ýìýãòýé÷¿¿äèéí ýì÷ Semmelweis /1847/
õëîðûí øîõîéã òºðºõ òàñàãò õýðýãëýí
õ¿¿õäèéí ¿õëèéã 1/3 áàãàñãàñàí ãýäýã.
Ãýõäýý òýð ¿åèéí ýì÷ ìýðãýä èäýýò
õ¿íäðýëèéí ìºí ÷àíàð, øàëòãààíûã òàéëæ
÷àäñàíã¿é, áîõèðäëîîñ áîëëîî ãýäãèéã
îéëãîæ áàéæýý.

18. 1887 îíä Àíãëèéí ìýñ çàñëûí ýì÷ J.Lister
òýð ¿åèéí “Lancet” àíàãààõ óõààíû
ñýòã¿¿ëä ìýñ çàñëûí äàðàà øàðõ
èäýýëýõèéí ó÷èð áà ò¿¿íòýé òýìöýõ àðãà
ãýñýí ºã¿¿ëýë íèéòë¿¿ëñýí íü ìýñ çàñëûí
äàðààõ èäýýò õ¿íäðýëýýñ àíàãààõ
óõààíûã á¿ðýí àâàðñàí òîì íýýëò áîëæ
äýëõèéí ìýñ çàñàëä ýðãýëò õèéí øèíý
ýðèíã íýýæýý. J.Lister èäýýò õàëäâàðòàé
òýìöýõ á¿õýë á¿òýí òîãòîëöîîò àðãà
õýìæýý áîëîâñðóóëñíàà àíòèñåïòèê ãýæ
íýðëýñýí. /àíòè – “ãðåêýýð ýñðýã, ñåïñèñ“
èëæðýõ ãýñýí ¿ã/

19. J.Lister àíòèñåïòèê àðãàà áîëîâñðóóëàõàä íü
íÿíãèéí àíãóó÷èí Ëóé Ïàñòåð /1883/ èñýõ
ïðîöåññ áîë íÿí ãýãäýõ í¿äýíä ¿ë ¿çýãäýã÷
àìüä áèåòèéí ¿ð ä¿í áîëîõûã áàòàëñàí
ñóäàëãàà ñóóðü ¿íäýñ þì áèëýý. Æ.Ëèñòåð
õàãàëãààíû ºðººíèé àãààð, äîòîðõè á¿õ
ç¿éëèéã êàðáîëèéí õ¿÷ëèéí 2.5 – 5%-èéí
óóñìàëààð ø¿ðøèæ, ìýñ çàñëûí ýì÷
ñóâèëàã÷èéí ãàð, õàãàëãààíû òàëáàéã ìºí
óóñìàëààð àð÷èæ àðèóòãààä õàãàëãààíû
ñ¿¿ëä î¸äîë á¿õèé øàðõàà òýðõ¿¿ óóñìàë
øèíãýýñýí 8 äàâõàð ìàðëåí áîîëòîîð áîîäîã
áàéæýý.

20. Æ.Ëèñòåðèéí àðãà èäýýë¿¿ëýã÷
õàëäâàðòàé òýìöýõ ¿íýí õ¿÷òýé àðãà
õýìæýý áàéñàí òóë àõàð áîãèíî
õóãàöààíä Àíãëèéí òºäèéã¿é
äýëõèéí îëîí îðíû ìýñ çàñàëä
õýðýãëýãäñýí ò¿¿õòýé.
ªä㺺 Æ.Ëèñòåðèéí àíòèñåïòèêýýñ
ãàíö íýð íü ¿ëäýæ àãóóëàãäõóóí
á¿òýö íü ¿ëýìæ èõ ººð÷ëºãäºí
áàÿæñàí áèëýý.

21. Àíòèñåïòèê ãýæ ìýñ çàñëûí õàãàëãààíû
øàðõ áîëîí ò¿¿íèé îð÷èí äàõü
èäýýë¿¿ëýã÷ õàëäâàðòàé òýìöýõ á¿õýë
á¿òýí öîãö àðãà õýìæýýã íýðëýæ áàéâ.
Áèä ýíýõ¿¿ íýðñèéã ¿æèë ýñýðã¿¿öýë
ãýæ ýõ õýëýíäýý õºðâ¿¿ëæ îéëãîäîã.
1890 îíä îëîí óëñûí ìýñ çàñàë÷äûí èõ
õóðàë äýýð Ãåðìàíû õèìè÷ Ý. Áåðãìàí ìýñ
çàñëûí õàëäâàðòàé òýìöýõ øèíý àðãà
áîëîâñðóóëñàíàà òóíõàãëàñíûã àñåïòèê
ãýæ íýðëýñýí.

22. • Ýíý íü ìýñ çàñëûí ¿åä ºâ÷òºíèé áèå øàðõàíä
íýãýíò îðñîí õàëäâàðòàé òýìöýõ áóñ
õàëäâàðûã øàðõàíä îðóóëàõã¿é óðüä÷èëàí
óñòãàõàä ÷èãëýñýí öîãö àðãà õýìæýý áàéëàà.
Ý.Áåðãìàí ò¿¿íèé øàâü Øèììåëüáóø íàðûí
áîëîâñðóóëñàí àñåïòèê çºâõºí îíîëûí òºäèéã¿é
ïðàêòèêò ¿ëýìæ èõ à÷ òóñòàé áºãººä
àíòèñåïòèêèéí à÷ õîëáîãäëûã èõýýõýí
ñàéæðóóëñàí íýýëò òóë àíàãààõûí á¿õ íèéòèéí
äýìæëýãèéã àâ÷ýý.

23. Ý.Áåðãìàí èëòãýëýý òàâüñàí
òýðõ¿¿ îëîí óëñûí èõ õóðàëä
Æ.Ëèñòåð ñóóæ àñåïòèêèéí ó÷èð
õîëáîãäëûã îéëãîîä “ªâãºí áóóðàë áè
ºíäºð íàñ çîîãëîõäîî àíàãààõ óõààíä
èéì òîì, à÷ õîëáîãäîë èõ íýýëò
ãàðãàõûã ¿çýæ ãýð÷ áîëñîí ìèíü
ìèíèé èõ àç çàâøààí þì” ãýæ áàéæýý.

24. • Àñåïòèêèéã áèä ¿æèëã¿éæ¿¿ëýã ãýæ
íýðëýí ìýñ çàñëûí õàëäâàðòàé
õàãàëãààíààñ ºìíºõ ¿åýñ ýõëýí òýìöýæ
óðüä÷èëàí óñòãàõ öîãö àðãà õýìæýý ìºí
õýìýýí òîäîðõîéëäîã. Îð÷èí ¿åä àíòèñåïòèê,
àñåïòèê íýãäìýë íýã àðãà õýìæýý áîëîí
õýðýãëýãäýõ áîëñîí òóë ýäãýýð íýðèéã
ìýñ çàñëûí øàðõ èäýýëýõýýñ ñýðãèéëæ
ìýñ çàñëûí õàëäâàðòàé òýìöýõ öîãö àðãà
õýìæýý ãýæ á¿õýëä íü îéëãîõ áîëñîí.

25. • Àñåïòèê, àíòèñåïòèêèéí àðãóóä
• Çîõèîí áàéãóóëàõ àðãà õýìæýýíä: Ìýñ
çàñëûí òàñãèéã çîõèîí áàéãóóëàõ, àæèë
• òºëºâëºõ, õàãàëãààíû áëîêèéã çîõèîí
áàéãóóëàõ, áàãàæ òºõººðºìæèéã
àñåïòèêò òîõèðóóëàí á¿ðä¿¿ëýõ, ìýñ
çàñëûí òàñàã, õàãàëãààíû áëîêèéí
àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ çýðýã ¿éë
àæèëëàãàà îðíî.

26. • Àñåïòèêèéã õàíãàõ àðèóí öýâðèéí àðãàä:
àðèóí öýâðèéí åðºíõèé äýãëýì ñàõèõ,
ýìíýëãèéí àæèëòàí, îþóòíû õóâèéí àðèóí
öýâðèéí äýãëýì, ºâ÷òºí, ò¿¿íèé îð÷íû àðèóí
öýâýð, õàãàëãààíû áëîêîä àæèëëàõ äýãëýì,
íÿí òýýã÷äèéã èëð¿¿ëýõ, ýì÷ëýõ çýðýã ¿éë
àæèëëàãàà õàìààðàãäàíà.
• Ìåõàíèê àðãàä: õàãàëãààíû áëîêèéí
öýâýðëýãýý, õàãàëãààíû ºðººã
ñàëõèëóóëàõ, õóâöàñ
• ñîëèõ, àðèóòãàñàí õàëàä ºìñºõ, ºìñãºõ,
óãààëãà, öýâýðëýãýý, áîõèðûã àðèëãàõ
çýðýã îðíî

27. • Ôèçèêèéí àðãàä:
• À. ªíäºð òåìïåðàòóðààð àðèóòãàõ àðãàä
áóöàëãàõ, óóðûí äàðàëòààð àðèóòãàõ /115130
• ãðàäóñ/ , õóóðàé õàëóóíààð àðèóòãàõ /160200 ãðàäóñ/ ,
• Á. Õºë人æ àðèóòãàõ
• Â. Òóÿàíû àðèóòãàëä î¸äëûí ìàòåðèàë, ïëàñòèê
ñèñòåìèéã áåòòà, ãàììà òóÿàãààð
• Àðèóòãàõ, ëàçåðèéí òóÿàãààð àðèóòãàõ çýðýã
îðíî.
• Ã. Õýò àâèàí àðèóòãàë

28. • Õèìèéí àðãàä: Ñïèðòýýñ ýõëýýä îð÷èí
öàãèéí àíòèñåïòèê áîäèñ îðíî. Àíòèñåïòèê
áîäèñûã ãàð, õàãàëãààíû òàëáàéã
àðèóòãàõ, øàðõ áèåä áóé íÿíä ¿éë÷ëýõ,
èäýýò ºâ÷èí ýì÷ëýõýä õýðýãëýíý.
• Áèîëîãèéí àðãàä: áàêòåðèîôàã,
ïðîòåîëèòèê ýñýã àíòèáèîòèêèéí çýðýã
àðãà îðíî.Õàãàëãààíû ¿åä àñåïòèê íºõöºë
á¿ðä¿¿ëýõ, èäýýò õºíäèé óãààõ
çîðèëãîîð õýðýãëýíý. Àíòèáèîòèêèéã ìýñ
çàñàëä îëîí çàìààð õýðýãëýíý.

29. • antiseptic