1. Дэлэнгийн үрэвсэл
Лекц 10

2. Дэлэнгийн үрэвсэл
(mastitis)гэж юу вэ?
Дэлэнгийн нэг болон олон хэлтрүүд
үрэвсдэг.
Хэвийн Үрэвсэн
Хавагнах -Swelling
Эмзэглэх-pain
Халах - warm
Улайх-redness
Mammae = Хөх
-itis = латин
хэлний дагавар

3. Дэлэнгийн үрэвслийн хор хохирол
Америкийн сүүний үйлдвэрүүд
$ 200/нэг үнээ/жилд
$ 2 тэрбум/ жилд
Дэлхийн дахинд
сүүний чиглэлийн
үхэрийн ашиг
шимд хамгийн
хохирол учруулдаг
өвчин юм.
cull RIP

4. Дэлэнгийн рэвсэл ямарү
учруулах хохирол
Амьтны эрүүл мэндэд
Хэлтрүүдийн үйл ажиллагаа алдагдах
Сүү шүүрэлт болон ялгарлалт багасах
Мал үхэх
Хүний эрүүл мэндэд
Сүүний чанар муудах
Сүүнд антибиотикийн үлдэгдэл

5. Дэлэнгийн үрэвслийн шалтгаан
Бактерийн гаралтай ( ~ 70%)
Микоплазм, хөгц, мөөгөнцрийн
гаралтай ( ~ 2%)
Бусад ( ~ 28%)
Физикийн
Гэмтлийн
Цаг уурын гэх мэт

6. Оросын Эрдэмтэн Гадзевич Дмитрий ВикторовичГадзевич Дмитрий Викторовичийн хийсэн судалгаагаарийн хийсэн судалгаагаар
дэлэнгийн үрэвслийн халдварт өвчний үүсгэгчийг хувиардэлэнгийн үрэвслийн халдварт өвчний үүсгэгчийг хувиар
Streptococcus
36%
Pseudomonas 4%
Enterococcus
11%
Proteus
3%
Enterobacter
4%
Escherichia
14%
Staphylococcus
28%
Streptococcus Staphylococcus Enterococcus Escherichia
Enterobacter Proteus Pseudomonas
6

7. Дэлэнгийн үрэвслийн эх үүсвэр

8. Үрэвсэл хэрхэн үүсдэг шалтгаан
Мал амьтанCow
Урьтал нөхцлүүд
Гэмтлийн байдал (машинаар буруу
саах, халуун ба хүйтэн нөлөө, шарах)
Хөхний гэмтэл
Дархлааны бууралт (Тугаллах болон
мэс заслыг дагаж )
Тэжээллэг
Микро организм
Хүрээлэн буй орчинХүрээлэн
буюу орчин
Микрорганизм
Мал,
амьтан

9. 1.Дэлэнгийн усавхи үрэвсэл
2. Дэлэнгийн салстах үрэвсэл
а.Цүнхэл, сүүний мөрүүдийн
б.Цулцангийн салстах үрэвсэл
3.Дэлэнгийн ширхгэнцэрт үрэвсэл
4.Дэлэнгийн идээвээрт үрэвсэл
• Дэлэнгийн өвөрмөц үрэвсэл
а.Дэлэнгийн шүлхий
б.Дэлэнгийн актиномикоз
в.Дэлэнгийн сүрьеэ г.м.
• Дэлэнгийн үрэвслийн хүндрэл:
• а.Дэлэн хатуурах
• б.Дэлэн илжрэх
Дэлэнгийн үрэвслийн ангилал
( . . )А П Студенцовынхоор
Дэлэнгийн үрэвслийн ангилал
( . . )А П Студенцовынхоор

10. • Цус ихдэлт болох, хэлтэнцэр
хоорондын эдэд усархаг шүүдэс,
цагаан цогцос хуралдах
хэлбэрээр илэрнэ.
Шалтгаан
•Төрөл бүрийн гэмтэл
•Машинаар буруу саах
•Тогтонги хаван хүндрэх
•Цус тунгалгийн уруудах зам
•Гипотони и атони
•Матки, метрит г.м.
•Өгсөх зам (гаднаас)
Дэлэнгийн усавх үрэвсэл
/Mastitis sеrosa/
Дэлэнгийн усавх үрэвсэл
/Mastitis sеrosa/
Бохир дэлэн

11.  Хэлтэр томрох,
 Эмзэглэл, хэсэг газрын халуун
 Нэг буюу хэд хэдэн хэлтэр
хавагнах, улайх
 Тунгалгийн зангилаа томрох
 Сүү багасах (сүүний бүтэц
өөрчлөгдөхгүй)
 Хожуу үед сүү шингэрч лавс
үүснэ.
 Номойрч, тэжээлийн дур буурах
 Биеийн халуун нэмэгдэх
Шинж тэмдэгШинж тэмдэг
Зөн
Эмчилгээ оновчтой бол 7-10
хоногт эдгэрнэ. Архагшиж болно.

12. Эмчилгээ
Олон дахин болгоомжтой
саах
Дэлэнгийн мэдрэлд хориг
тавих
Хэт авиан эмчилгээ хийх
Арьсанд ихтиол, камфорын
ба бусад түрхлэг
Иллэг доороос дээш хоногт
2-3 удаа 15-20 минут
Үрэвслийн эхэнд хүйтэн
жин, 3 хоногоос хойш 2-3
удаа халуун жин
Лааны тос, озокеритыг
дэлэн, ууцны хэсэгт тавих
• Усыг хязгаарлах, шүүслэг
тэжээлийг жороос хасах
• Судсаар буюу арьсан дор
окситоцин тарих
• Антибиотик,сулфанил-
амидын бүлгийн эм

13. Дэлэнгийн булчирхайлаг хучуур
эсүүд сөнөрч ховхрох, цүнхэл,
сүүний мөрүүдийн салст
бүрхүүлийн гадаргууд шүүдэс,
цагаан цогцос шүүрэх хэлбэрээр
илэрнэ.
Үрэвсэл хөгжиж буй
байрлалалаар нь:
1.Сүүний мөрүүд ба цүнхлийн
2.Цулцангийн үрэвсэл
Шалтгаан
Өгсөх замаар
Уруудах замаар
Дэлэнгийн салст үрэвсэл
(Мastitis catarhalis)
Дэлэнгийн салст үрэвсэл
(Мastitis catarhalis)

14. Төллөсний дараах эхний өдрүүдэд гол
төлөв нэг хэлтэр өвчилнө.
Сүүний эхний хэсэг лавс, казейны
бүлэнтэй гарах, хожмоо хөх шүүсэрхэг,
улцгардуу
Хөхний угт булбалзсан зангилаанууд,
цүнхэлд шажигнасан бөөгнөрөл
тэмтрэгдэх
Хөхний сувгаар бүлэнгүүд төвөгт
ялгарах
Сүүний гарц хэвийн эсвэл бага зэрэг
буурах
Биеийн ерөнхий байдал өөрчлөгдөхгүй
Шинж тэмдэг
( )Цүнхэлийн
Шинж тэмдэг
( )Цүнхэлийн
Зөн
Эмчилгээ оновчтой бол 7-10
хоногт эдгэрэх буюу цулцангийн
үрэвслээр хүндэрнэ.

15. Гараар олон дахин саах
Хөхний сувгаар эмийн бодис
олгох
Дулааны эмчилгээ хийх
Зангилаануудыг иод,
салицилын буюу камфорын
түрхлэг түрхэж задлан уусгах
Витамин эмчилгээ
ЭМЧИЛГЭЭЭМЧИЛГЭЭ

16. Дэлэнгийн цуллаг
салслаг шүүдсээр
дүүрч, сүүний мөрүүд
тэлэгдэх хэлбэрээр
илрэнэ.
Шинж тэмдэг
Сүү саах үеийн туршид лавс, бүлэнтэй
гарах
Сүү муухай өнгөтэй, унжралдан ялгарах
Хөхний угт сүүний тэлэгдсэн мөрүүдээс
үүссэн нягт буюу булбалзсан
зангилаанууд
Хэлтэр бүхэлдээ буюу тодорхой хэсэг
томрох
Саасны дараа жижигрэхгүй
Цуллагийн гүнд нягтарсан голомтууд
илрэх
Дэлэнгийн томоохон хэсэг хамрагдвал
орчны температур нэмэгдэж, ялимгүй
эмзэглэлтэй байх
Цулцангийн салстах үрэвсэлЦулцангийн салстах үрэвсэл

17. Услахыг хязгаарлах
Шүүст тэжээлийг багасгах
Олон дахин саах, илэх
Бүлэн задлах эмчилгээ (Содын 1-2%-ийн 40-
50 мл + нашатырын спиртийн 0,5%-ийн
уусмал = юүлэх)
Хөхний сувгаар антибиотикийн цийдмэг
Булчинд болон бусад замаар антибиотик
сулфаниламидууд
Салицилын 5%, иод, камфор, ихтиолын
түрхлэг г.м.
Хориг тавих,
Озокерит
Хэт авиагаар 3-5 өдөр
Зөн
Эдгэрдэг боловч саамын хэмжээ
бүрэн сэргэдэггүй. Олон
зангилаа үүсвэл сүүний мөрүүд
битүүрэх ба дэлэн хатанхайрна.
ЭмчилгээЭмчилгээ

18. Салст бүрхүүлийн гадаргууд
буюу эдийн гүнд ширхгэнцэр
цугларах хэлбэрээр
Үнээнд дэлэнгийн идээ-
ширхгэнцэрт үрэвсэл элбэг
Шинж тэмдэг
Цуллаг үхжих ба идээлэн зөөлрөх
Сүү ялгаралт эрс буурах буюу зогсох
Гэмтсэн хэлтэр томорч нягтрах
Нягтарсан голомтууд эмзэглэх
Цүнхэл, түүний уг орчмын шажигнах
маягийн авиа
Тунгалгийн зангилаа томрох
-Биеийн ерөнхий байдал доройтох
-Биеийн халуун нэмэгдэхШалтгаан
Дэлэнгийн салст үрэвсэл
Савны идээт үрэвсэл
Үнхэлцэгний идээт үрэвслийн
үед халдвар цусаар дамжих
замаар
Зөн
Нүүн үсэрхийлбэл (пиэмия) эргэлзээтэй.
Эдгэрсний дараа хөхний угт гэржсэн
голомтууд үлдэнэ.
Сүүн ашиг шим бүрэн сэргэхгүй
Дэлэнгийн ширхгэнцэрт үрэвсэл
(Mastitis fibrosa)
Дэлэнгийн ширхгэнцэрт үрэвсэл
(Mastitis fibrosa)

19. Малыг тайван байлгана.
Болгоомжтой саана.
Нянгийн эсрэг үйлдэл бүхий
өвөрмөц бэлдмэлүүд
Новокайны хориг
Ихтиол буюу иодын 3-5 хувийн
үрхэц түрхлэг
Хөхний сувгаар
Риванол (1:1000),
Ихтиолын (2-5%) уусмал
Цус солих
Лааны тос зэрэг дулаан эмчилгээ
Илж болохгүй.
ЭМЧИЛГЭЭЭМЧИЛГЭЭ

20.  Идээлэн салстах
 Буглах
 Нэвчих гэсэн гурван хэлбэрээр илэрнэ.
 Идээлэн салстах
 Буглах
 Нэвчих гэсэн гурван хэлбэрээр илэрнэ.
Дэлэнгийн идээт үрэвсэл
(Mastitis purulenta)
Дэлэнгийн идээт үрэвсэл
(Mastitis purulenta)
Дэлэнгийн идээлэн салстах үрэвсэл
Хөхний сувгаар нян нэвтрэх, Цүнхэл,
сүүний мөр, цулцангийн салст
үрэвслийн хүндрэлээс (Стрептококк,
Стафилококк зонхилох ба бусад
нянгууд) нян орж үржснээс үүсдэг.
Дэлэнгийн идээлэн салстах үрэвсэл
Хөхний сувгаар нян нэвтрэх, Цүнхэл,
сүүний мөр, цулцангийн салст
үрэвслийн хүндрэлээс (Стрептококк,
Стафилококк зонхилох ба бусад
нянгууд) нян орж үржснээс үүсдэг.

21. Хурц үед
Сүүгүй болох, эсвэл саам эрс багасах
Лавстай усархаг, шорвог гашуун,
заримдаа улаавтар туяатай шүүдэс
ялгарах
Гэмтсэн хэлтрийн халуун нэмэгдэх
Арьсны нөсөөгүй хэсэг улайх
Гэмтсэн хэлтэр хавагнаж томрох
Тэмтрэх, саахад эмзэглэх
Тунгалгийн зангилаа томрох
Тэжээлийн дур буурах
Судасны лугшилт, амьсгал хурдсах
Халуун 41 хүртэл нэмэгдэх
Архаг үед
3-4 өдрийн дараа хурц үе өнгөрч эмгэгийн
явц архагших
Ерөнхий ба орчны температур буурах
Дэлэнгийн эмзэглэл арилах
Сүү шаргалдуу өнгөтэй, эвгүй амттай,
усархаг болох
Саам багассаар эцэст нь хэдхэн
миллитр болно.
Гэмтсэн хэлтрийн эзлэхүүн багасаж,
нягтрах
Хөхний угт зангилаа, бундуунууд үүсэх
Цуллаг хатангиртах
Шинж тэмдэгШинж тэмдэг

22. Олон дахин (2 цаг тутам) болгоомжтой саах
Гэмтсэн хэлтрийн гадаргууг хүйтэн усаар
шавшиж идэвхтэй цус ихдэлт үүсгэх
Шавшилт бүрийн дараа гэмтсэн хэлтрийг
сааж, дэлэнг хөхний чиглэлд зөөлөн илэх
Нянгийн эсрэг бэлдмэл хөхний сувгаар ба бусад
замаар олгох
Дээрх эмчилгээнүүд үр дүнгүй гэж үзвэл бусад
хэлтрүүд нян халдварлахаас сэргийлж гэмтсэн
хэлтэрт ляписын 0,5%-1%-ийн уусмал 150-200
мл буюу иодын 5%-ийн уусмал 50-100 мл
юүлнэ.
ЭМЧИЛГЭЭЭМЧИЛГЭЭ

23. Дэлэнгийн цусархаг үрэвсэл
(Mastitis haemorrhagia)
Дэлэнгийн цусархаг үрэвсэл
(Mastitis haemorrhagia)
Эдийн гүнд болон цулцан, сүүний мөрүүдийн зайд
цус харвах хэлбэрээр илэрнэ.
Шалтгаан
Салст ба усавхи
үрэвслийн хүндрэлээс

24. Төллөсний дараах эхний өдрүүдэд үүснэ.
Сүү усархаг, улаавтар буюу улаан
өнгөтэй, жижиг лавсуудтай холилдоно.
Гэмтсэн хэсэг хүчтэй хавагнана.
Нөсөөгүй арьс улаан буюу хүрэн улаан
толбууд үүснэ.
Орчны халуун нэмэгдэх ба эмзэглэнэ.
Тунгалгийн зангилаа томорно.
Тэжээлийн дуршил буурах, үгүй болох
41 хэм хүртэл халуурна.
Шинж тэмдэгШинж тэмдэг
ЗӨН
Орчны үрэвслээр
хязгаарлагдвал
7-10 хоногт
эдгэрнэ.

25. • Олон дахин болгоомжтой саана.
• Өвчүү орчим сэдээгч түрхлэг хэрэглэж
дэлэнгийн цусны урсгалыг түргэсгэнэ.
• Шүүслэг тэжээл болон усыг багасгана.
• Шинж тэмдгийн бусад эмчилгээ
• Үрэвсэл намжмагц цуллагт үүссэн
зангилаануудыг арилгахын тулд илж,
камфор, ихтиол, салицилын түрхмэг зэргийг
дулааны эмчилгээтэй хослуулан хэрэглэнэ
• Илж болохгүй.
ЭМЧИЛГЭЭЭМЧИЛГЭЭ

26. Анхаарал хандуулсанд баярлалаа