Praca licencjacka "Zadania kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan faktyczny"

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ
IM. BOHATERÓW WESTERPLATTE
Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych
Instytut Pedagogiki
PRACA LICENCJACKA
Zadania kuratora sądowego wynikające z
przepisów а stan faktyczny
Wykonawca
Dagmara Lec
Kierownik pracy
Dr Daria Becker-Pestka

Akceptuję kierownik pracy
……………………………
podpis, data
3

Spis treści
WSTĘP
Temat „Zadania kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan
faktyczny” wybrałam dlatego, że bardzo interesuje mnie kuratela sądowa, а
w przyszłości zamierzam ubiegać się o stanowisko zawodowego kuratora
sądowego. Dlatego chciałam bliżej poznać czym zajmują się kuratorzy, jak
przebiega cały proces resocjalizacji dozorowanych i nadzorowanych osób,
а także dowiedzieć się jakie zadania i obowiązki wykonują, czyli w jaki
sposób pomagają swoim podopiecznym. Uzyskane informacje zamierzam
przeznaczyć do użytku osobistego. Wiedza na temat zadań, jakie wykonują
kuratorzy sądowi przyda mi się w przyszłości, jeśli uda mi się zdobyć tą
posadę............................................................................................................5
Rozdział I ....................................................................................................6
PRZEGLĄD ZAGADNIENIA W ŚWIETLE LITERATURY
PRZEDMIOTU ............................................................................................6
1. Rola i zadania kuratorów sądowych w świetle obowiązujących
przepisów......................................................................................................6
Rozdział II ................................................................................................29
METODOLOGICZNE ZAŁOŻENIA BADAŃ ........................................29
1. Przedmiot i cele badań............................................................................29
Rozdział III ...............................................................................................37
ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH.......................................37
ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI
.....................................................................................................................53
.....................................................................................................................59
.....................................................................................................................59
4

WSTĘP
Temat „Zadania kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan
faktyczny” wybrałam dlatego, że bardzo interesuje mnie kuratela sądowa, а
w przyszłości zamierzam ubiegać się o stanowisko zawodowego kuratora
sądowego. Dlatego chciałam bliżej poznać czym zajmują się kuratorzy, jak
przebiega cały proces resocjalizacji dozorowanych i nadzorowanych osób, а
także dowiedzieć się jakie zadania i obowiązki wykonują, czyli w jaki
sposób pomagają swoim podopiecznym. Uzyskane informacje zamierzam
przeznaczyć do użytku osobistego. Wiedza na temat zadań, jakie wykonują
kuratorzy sądowi przyda mi się w przyszłości, jeśli uda mi się zdobyć tą
posadę.
Zamierzeniem mojej pracy jest poznanie zadań kuratorów sądowych,
które powierza im sąd, а także sprawdzenie czy wszystkie te zadania kuratorzy
faktycznie mogą zrealizować podejmując współpracę z podopiecznymi.
Praca ma charakter empiryczny, wymienione cele zamierzam spełnić
poprzez zastosowanie metody indywidualnych przypadków za pomocą
wywiadów z siedmioma kuratorami sądowymi dla dorosłych i dla nieletnich.
Omawiana praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy zawiera
definicję kuratora sądowego, jego rolę, funkcje i zadania jakie wykonuje.
Opisałam w nim również podstawowe metody pracy kuratorów sądowych z
podopiecznymi, а także jakie obowiązki i uprawnienia posiadają w wykonywanej
pracy. W drugim rozdziale zawarłam metodologię badań własnych.
Przedstawiłam przedmiot i cele badań, sformułowałam problem badawczy,
opisałam metody, techniki i narzędzia badawcze, dokonałam charakterystyki
5

terenu badań i badanej populacji oraz opisałam organizację i przebieg badań. W
ostatnim - trzecim rozdziale dokonałam prezentacji wyników badań własnych
uzyskanych z przeprowadzonych wywiadów.
Rozdział I
PRZEGLĄD ZAGADNIENIA W ŚWIETLE
LITERATURY PRZEDMIOTU
1. Rola i zadania kuratorów sądowych w świetle obowiązujących
przepisów
Na wstępie mojej pracy chciałabym przybliżyć pojęcie kuratora sądowego
w świetle literatury przedmiotu.
W świetle definicji zaproponowanej przez U. Kalinę-Prasznic kurator
sądowy to osoba, która realizuje określone przez prawo zadania, na rzecz sądu
rodzinnego oraz karnego. Zadania mogą mieć charakter. wychowawczo-
resocjalizujący, diagnostyczny, profilaktyczny oraz kontrolny.. Kuratorzy sądowi
dzielą się na kuratorów zawodowych i społecznych, a także na kuratorów
rodzinnych i kuratorów dla dorosłych1
.
Kuratorów zawodowych powołuje i odwołuje prezes sądu okręgowego,
kuratorów społecznych – prezes sądu okręgowego2
.
Według Wielkiej Encyklopedii Prawa „kuratorzy zawodowi i społeczni
pełnią funkcje związane ze szczególną odpowiedzialnością za ochronę porządku
i bezpieczeństwa publicznego. w celu wychowania i resocjalizacji
1
Por. U. Kalina-Prasznic (red.), Encyklopedia prawa, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2007, s. 511.
2
Tamże, s. 511.
6

podopiecznych, wykonując w sądach powszechnych czynności o charakterze
wychowawczo-resocjalizacyjnym i profilaktycznym”3
.
Badacze podejmujący tą problematykę podają, iż kurator to przedstawiciel
osoby, która potrzebuje pomocy w organizowaniu własnych spraw, wyznaczony
przez sąd4
.
W literaturze przedmiotu kuratorzy sądowi dzielą się na kuratorów
zawodowych i społecznych (pod względem kryterium ustrojowego) oraz
kuratorów dla dorosłych i rodzinnych (ze względu na zakres działania). Ci z
pierwszego podziału realizują swoje działania w wydziałach rodzinnych
i nieletnich (jest to sąd rodzinny), a drudzy w wydziałach karnych sądów
rejonowych i w wydziałach penitencjarnych (sąd penitencjarny) sądów
okręgowych5
.
Według Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych - kurator
zawodowy „to pracownik merytoryczny sądu o zadaniach określanych
ustawowo, w odróżnieniu od pracowników administracyjnych sądu, czyli
urzędników biurowych; kurator zawodowy bowiem wykonuje czynności
określone w art. 1 ustawy, które mają charakter merytoryczny, a nie
administracyjny”,6
natomiast kurator społeczny „to osoba powołana przez
prezesa sądu rejonowego do społecznego pełnienia w zespole kuratorskim
funkcji, określonych przez kierownika tego zespołu”7
.
Zawodowi kuratorzy sądowi współpracują z kuratorami społecznymi,
którzy im pomagają8
.
1.1. Zadania i rola kuratorów dla nieletnich
3
Hołyst B., Wielka encyklopedia prawa, Wydawnictwo Prawo i Profilaktyka Gospodarcza, Białystok-
Warszawa 2005, s. 628.
4
Por. W. Okoń, Słownik Pedagogiczny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, wyd. 3, s.
152.
5
Por. R. Borkowski, D. Wysocki, Instytucje wychowania resocjalizującego, Wydawnictwo Naukowe
NOVUM sp. z o.o., Płock 2001, s. 139.
6
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U.2001.98.1071)
7
Tamże.
8
Por. B. Urban, J.M Stanik., Resocjalizacja, t.2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 241.
7

Głównym zadaniem kuratora dla nieletnich (kurator rodzinny) jest ich
resocjalizacja w środowisku otwartym, zapobieganie przestępczości
wychowanków i ich społecznemu wykolejeniu się, а także pomoc w readaptacji
społecznej oraz opieka i pomoc rodzinom problemowym i zagrożonym patologią
społeczną9
.
Wszystkie te zadania zawierają się w sprawowaniu nadzorów. Nadzór
poprzedzony jest ustaleniem z wychowankiem zakresu koniecznej pomocy w
ponownym przystosowaniu się do społecznych wymogów oraz sposobu jego
udzielenia10
. Sprawowanie nadzoru polega głównie na tym, aby nie dopuścić do
dalszej demoralizacji podopiecznego poprzez uruchomienie funkcji
wychowawczych w najbliższym środowisku nieletniego. Jednak nadzorowanie
nie opiera się tylko i wyłącznie na niedopuszczaniu do dalszej demoralizacji, lecz
również na zlikwidowaniu dotychczasowych źródeł i objawów
nieprzystosowania społecznego11
.
Do zadań kuratorów rodzinnych według aktualnego stanu prawnego
należą:
− przeprowadzanie wywiadów środowiskowych w sprawach
małżeńskich, opiekuńczych małoletnich, o adopcję dziecka, w
postępowaniu wyjaśniającym i rozpoznawczym w sprawach
nieletnich, w postępowaniu wykonawczym w sprawach nieobjętych
nadzorem: o zachowaniu się podopiecznego po wydaniu orzeczenia
oraz wywiadów kontrolnych, które przeprowadza kurator
zawodowy w nadzorach wykonywanych przez kuratorów
społecznych;
− sprawowanie nadzorów w sprawach opiekuńczych (w celu
ograniczenia władzy rodzicielskiej, umieszczenia dziecka w
rodzinie zastępczej), nad nieletnimi (w przypadku umieszczenia
dziecka w zakładzie poprawczym, warunkowego zwolnienia i
9
Por. K. Pospiszyl, Resocjalizacja nieletnich. Doświadczenia i koncepcje, Wydawnictwo Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 1990, s. 294.
10
Por. B. Stańko-Kawecka, Prawne podstawy resocjalizacji, Kantor Wydawniczy Zakamycze,
Zakamycze 2000, s. 114.
11
Por. K. Kuberska-Gaca, A. Kościńska, Metody pracy kuratora sądowego i opiekuna społecznego,
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, Częstochowa 1986, wyd. 1, s. 91.
8

warunkowego odstąpienia od umieszczenia w zakładzie
poprawczym) oraz nad osobami, które sąd zobowiązał do leczenia
odwykowego;
− udział w nałożonych przez sąd kontaktach rodziców z małoletnimi
dziećmi;
− przymusowe odebranie nieletniego podlegającego władzy
rodzicielskiej i umieszczenie go w placówce opiekuńczo-
wychowawczej lub rodzinie zastępczej;
− kierowanie i praca w ośrodku kuratorskim12
.
Zadania kuratorów rodzinnych obejmują też kontrolę wykonywania przez
skazanego nałożonych obowiązków i poleceń oraz szeroko rozumiane
oddziaływanie wychowawcze13
.
Kurator rodzinny odgrywa rolę pomocnika i doradcy w procesie
resocjalizacji nieletniego. Powinien więc udzielać osobie nadzorowanej pomocy
społecznej i materialnej, psychologicznej, jak i również stwarzać możliwości do
umocnienia więzów z najbliższą społecznością14
. Ponadto do jego zadań należy
doradzanie podopiecznemu w różnych sferach życiowych, а także indywidualne
oddziaływanie na niego, jego rodzinę i środowisko (w tym na grupę
rówieśniczą), z którymi nieletni ma styczność. Innymi zadaniami są też starania o
dobre wykształcenie nadzorowanego, naukę zawodu, jego zatrudnienie,
odpowiednią organizację czasu wolnego, o poprawę relacji rodziców z nieletnim
oraz naprowadzenie opiekunów na takie wykonywanie obowiązków
rodzicielskich, które sprzyjałoby wielostronnemu i zrównoważonemu rozwojowi
nieletniego15
.
Kurator rodzinny realizuje również zadania w zakresie wykazywania
zrozumienia dla wychowanka, wczucia się w jego sytuację, możliwego dzięki
12
Por. T. Jedynak, K. Stasiak (red.), Zarys metodyki pracy kuratora sądowego, Wydawnictwo Prawnicze
LexisNexis, Warszawa 2008, wyd. 1, s. 71-72.
13
Por. R. Borkowski, D. Wysocki, Instytucje wychowania…, dz. cyt., s. 140.
14
Por. Z. Ostrihanska, А. Greczuszkin, Praca z indywidualnym przypadkiem w nadzorze rodzinnego
kuratora sądowego, Wydawnictwo NORBERTINUM, Lublin 2005, wyd. 3, s. 25.
15
Por. B. Urban, J.M. Stanik, Resocjalizacja, dz. cyt., s. 242.
9

empatii; pełnej akceptacji, niezależnie od zachowania podopiecznego, ciepłych
kontaktów z wychowankiem, przez co kurator otwiera przed nieletnim nowe
perspektywy samorealizacji oraz stworzenia korzystnego klimatu społecznego w
grupie wychowawczej16
.
Od chwili wyznaczenia kuratorowi nadzoru nad podopiecznym ma on za
zadanie systematycznego kontaktu z nim, jak i również identyfikacji i nawiązania
kontaktu ze środowiskiem, w którym żyje oraz oceny diagnozy, którą musi
przygotować w momencie postępowania wyjaśniającego. Przeprowadzenie
całkowitej diagnozy jest ważną funkcją kuratora, konieczną do późniejszego
odpowiedniego orzeczenia przez sąd, a następnie do opracowania metod pracy
wychowawczo-resocjalizacyjnej z podopiecznym17
.
W trakcie trwania postępowania przygotowawczego kurator sądowy
wykonuje funkcje:
- diagnostyczną, która polega na zebraniu przez kuratora jak najwięcej
informacji o danym podopiecznym, które wyjaśniłyby przyczyny jego
niedostosowania. Dane te będą dotyczyć zazwyczaj: środowiska rodzinnego,
grupy rówieśniczej, niepowodzeń szkolnych, chorób bądź obciążeń
biologicznych.
- wychowawczą, polegającą na tym, że jeszcze przed orzeczeniem sądu,
kurator może udzielić rodzicom podopiecznego porad co do środków
wychowawczych i udzielić im odpowiedniej pomocy.
- profilaktyczną, która sprowadza się do sprawowania nadzorów
zapobiegawczych. Środek profilaktyczny będzie skuteczny, jeśli zostanie
odpowiednio szybko podjęty i gdy stan niedostosowania podopiecznego nie jest
jeszcze zbyt głęboki18
.
Kuratorzy sądowi realizują swoje zadania w środowisku wychowanków,
również na terenie zamkniętych zakładów i placówek, w których przebywają, w
16
Por. L. Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i
metodyczne, Wydawnicwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2000, s. 134-135.
17
Por. R. Opora, Rola sędziów i kuratorów w resocjalizacji nieletnich, Wydawnictwo Uniwersytetu
Gdańskiego, Gdańsk 2006, s. 35.
18
Tamże, s. 35.
10

szczególności na terenie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz leczniczo-
rehablilitacyjnych19
.
1.2. Zadania i rola kuratorów dla dorosłych
Kuratorzy sądowi – zarówno dla dorosłych, jak i nieletnich – wykonują
zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym,
profilaktycznym oraz kontrolnym. Każde z zadań znajdzie swoje zastosowanie w
procesie realizacji dozoru, bądź w przypadku kuratorów rodzinnych nadzoru20
.
Encyklopedyczna definicja ujmuje dozór kuratora jako „formę
oddziaływania wychowawczego na osobę skazaną z warunkowym zawieszeniem
wykonania kary lub warunkowo przedterminowo zwolnioną od odbycia reszty
kary pozbawienia wolności”21
.
Zadania kuratorów dla dorosłych związane są z postępowaniem
wykonawczym, czyli ze sprawowaniem dozorów w przypadkach:
− warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności,
− warunkowego zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia
wolności,
− zwolnienia z zakładu karnego na wniosek skazanego,
− warunkowego umorzenia postępowania karnego,
− skazania na karę ograniczenia wolności22
,
− warunkowego zwolnienia skazanego, który popełnił przestępstwo
w stanie ograniczonej poczytalności, а sąd skierował go do zakładu
leczniczego lub rehabilitacyjnego,
19
Por. K. Gromek, Kuratorzy sądowi – komentarz, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa
2005, wyd. 2, s. 49.
20
Por. T. Jedynak, K. Stasiak, Zarys metodyki pracy…, dz. cyt., s. 205.
21
T. Jedynak, K. Stasiak, Zarys metodyki pracy…, dz. cyt., s. 205.
22
Por. J. Śpiewak, Kurator sądowy w postępowaniu karnym wykonawczym. Poradnik dla sprawujących
dozory, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2000, s. 57.
11

− skierowania skazanego za popełnienie przestępstwa w związku z
uzależnieniem od alkoholu lub innego środka odurzającego na
leczenie w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej23
.
Kuratorzy dla dorosłych wykonują także zadania takie jak:
− organizacja i kontrola wykonywania kary ograniczenia wolności,
− kontrola zachowania podopiecznego w okresie próby oraz żądanie
potrzebnych informacji i wyjaśnień od tych, którzy są poddani
próbie, objętych dozorem lub tych, na których nałożono obowiązki,
− przygotowanie skazanego do życia po opuszczeniu zakładu
karnego,
− utrzymywanie kontaktów ze skazanym, któremu sąd przyznał
przerwę w karze,
− udzielanie pomocy z funduszu pomocy postpenitencjarnej24
.
Ponadto do zadań kuratorów dla dorosłych należy zmierzanie do prawidłowego
wykonywania dozorów i kar ograniczenia wolności, współpraca z zakładami
pracy, gdzie dozorowani wykonują nieodpłatnie prace w ramach kary
ograniczenia wolności oraz kontrolowanie wykonywania nałożonych przez sąd
obowiązków przez skazanego. Innymi zadaniami wykonywanymi przez
kuratorów dla osób dorosłych są także udzielanie pomocy materialnej
podopiecznym i ich rodzinom, w znalezieniu pracy lub mieszkania, jak i również
udzielanie porad prawnych, а także innej stosownej pomocy25
.
Kurator sądowy dla osób dorosłych pełni ogromną rolę przy realizowaniu
kary ograniczenia wolności i środkach probacyjnych26
.
23
Por. T. Jedynak, K. Stasiak, Zarys metodyki pracy…, dz. cyt., s. 68.
24
Tamże, s. 68-69.
25
Por. R. Borkowski, D. Wysocki, Instytucje wychowania…, dz. cyt., s. 145.; Por. J. Śpiewak, Kurator
sądowy w…, dz. cyt., s. 57-61.
26
Por. B. Stańko- Kawecka, Prawne podstawy resocjalizacji, dz. cyt., s. 114.
12

W świetle przepisów prawnych należy wymienić następujące funkcje
kuratora sądowego dla dorosłych:
− stawianie diagnozy,
− kontrola okresu próby,
− kontrola przebiegu dozoru, który orzekł sąd,
− kontrola wykonywanych obowiązków przez podopiecznego,
− oddziaływania resocjalizacyjno-wychowawcze, które polegają na
pomocy podopiecznemu w readaptacji społecznej,
− udzielanie pomocy dozorowanym w wykonywaniu nałożonych
obowiązków (np. leczenie),
− udzielanie różnego rodzaju porad,
− działania zapobiegawcze, polegające na ponownym przystosowaniu
się do społeczeństwa i kontroli wykonywania nałożonych na niego
obowiązków27
.
2. Metody pracy kuratorów sądowych
Powierzone im zadania kuratorzy wykonują za pomocą trzech
podstawowych metod: pracy z indywidualnym przypadkiem (casework), pracy
grupowej (groupwork) i pracy ze środowiskiem (network/socialwork). Celem
tych metod jest korzystne zakończenie dozoru lub nadzoru i osiągnięcie
założonych celów resocjalizacyjnych28
.
27
Por. T. Jedynak, K. Stasiak, Zarys metodyki pracy…, dz.cyt., s. 204-206.
28
Por. A. Paszkiewicz, Podmiotowe traktowania wychowanka w pracy rodzinnego kuratora sądowego,
Wydawnictwo Norbertinum, Lublin 2006, s. 77.
13

2.1. Metody pracy kuratorów dla nieletnich
Metoda casework zrodziła się w latach dwudziestych XX wieku w
Stanach Zjednoczonych, a jej twórczynią była Mary Richmond. W Polsce tę
metodę reprezentowała Helena Radlińska29
.
Metoda pracy z indywidualnym przypadkiem koncentruje się – na drodze
kontaktu osobistego z podopiecznym - na potrzebach jednostki i na działaniach
dążących do ich zaspokojenia. Jej celem jest pomoc człowiekowi w
przystosowaniu się do poprawnego uczestnictwa w życiu społecznym30
. Metoda
ta wychodzi również z założenia, że każdą osobę należy traktować w sposób
indywidualny, a zadaniem kuratora jest tu wspieranie nadzorowanego w jego
działaniach oraz sugerowanie mu rozwiązań i jednocześnie liczenie się z jego
zdaniem31
.
Według S. Bowersa metodę casework można definiować jako „sztukę, w
której wiedza życiowa i nauka o człowieku oraz środowisku, a także umiejętność
obcowania z ludźmi – są użyte w celu zmobilizowania sił jednostki i
odpowiedniej pomocy w społeczeństwie dla ulepszenia wzajemnego
przystosowania się jednostki i środowiska”32
.
Metoda pracy z indywidualnym przypadkiem z osobami nieletnimi składa
się z trzech etapów: diagnozy przypadku, opracowania planu działania i
praktycznej realizacji opracowanego projektu33
.
Pierwszy etap dotyczy podopiecznego oraz jego środowiska rodzinnego,
szkolnego i rówieśniczego. Etap zawiera trzy fazy: zbieranie danych o
podopiecznym i jego środowisku, analizę i interpretację zgromadzonego
materiału oraz sporządzenie diagnozy. Wszystko to polega na starannym
rozpoznaniu sytuacji życiowej podopiecznego, przyczyn, które doprowadziły do
29
Por. J. Kusztal, Prawne podstawy kurateli sądowej, [w:] B. Zienkiewicz (red.), Współczesna kuratela
sądowa, Wydawnictwo Górnośląskie Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Augusta Hlonda, Mysłowice
2006, s. 85.
30
Por. I. Pospiszyl, M. Konopczyński, Resocjalizacja - w stronę środowiska otwartego, Wydawnictwo
Pedagogium, warszawa 2007, s. 335.
31
Por. A. Paszkiewicz, Podmiotowe traktowanie wychowanka…, dz. cyt., s. 78.
32
J. Kusztal, Prawne podstawy kurateli sądowej, [w:] B. Zienkiewicz (red.), Współczesna kuratela…, dz.
cyt., s. 85.
33
Por. J. Kusztal, Prawne podstawy kurateli sądowej, [w:] B. Zienkiewicz (red.), Współczesna
kuratela…, dz. cyt., s. 85.
14

problemów oraz czy i jak do tej pory próbował radzić sobie z trudnościami, a
także powinno się dokładnie scharakteryzować specyfikę środowiska, w którym
żyje nadzorowany34
.
Aby prawidłowo postawić diagnozę, która jest procesem trudnym i
złożonym, wymaga się stosowania różnych technik takich jak wywiady
środowiskowe, rozmowy, obserwacja podopiecznego i jego środowiska35
.
Kolejnym etapem jest opracowanie planu oddziaływań, którego zadaniem
jest określenie zadań jakie ma wykonać kurator w kierunku nieletniego i jego
otoczenia, tak aby zmienić jego zachowanie, postawy i poglądy. Każdy taki
projekt powinien brać pod uwagę dwa rodzaje działań:
− działanie wychowawcze na środowisko podopiecznego i próba jego
poprawy,
− działanie profilaktyczno-resocjalizacyjne na samego
podopiecznego36
.
W proces oddziaływania. resocjalizującego kurator powinien. włączyć
rodzinę i inne bliskie osoby, gdyż w ten sposób mogą one pomóc nieletniemu w
pracy nad sobą.
Plan działania musi być tak opracowany, aby był elastyczny i można było
wprowadzać zmiany37
.
Trzeci etap metody casework jest realizacją opracowanego projektu.
Dużą rolę odgrywa tu kontakt kuratora z nadzorowanym.
Istnieje kilka zasad, o które powinien się ten kontakt opierać. Kurator powinien
akceptować podopiecznego takim jaki jakim on jest, powinien go szanować i
czynnie angażować się w jego sprawy38
.
Badacze wyróżnili również kilka innych zasad:
34
Por. M. Kalinowski, Vademecum rodzinnego kuratora sądowego, Instytut Wydawniczy Związków
Zawodowych, Warszawa 1984, s. 159.
35
kuratela…, dz. cyt., s. 85-86.
36
Tamże, s. 86.
37
Tamże, s. 86.
38
Tamże, s. 86.
15

− „zasadę respektowania (nadanie podstawowej roli w procesie
resocjalizacji samemu podopiecznemu),
− zasadę indywidualizacji (indywidualne traktowanie każdego
przypadku),
− zasadę bezinteresownej życzliwości (wszechstronna pomoc, bez
oczekiwania rekompensaty),
− zasadę współuczestnictwa (czynne zaangażowanie kuratora w
sprawy podopiecznego),
− zasadę kompleksowego traktowania (ujmowanie przypadku we
wszystkich możliwych aspektach),
− zasadę reedukacji (dobieranie odpowiednich środków
wychowawczych),
− zasadę traktowania penitencjarnego (upoważnia go do pewnej
kontroli nad podopiecznym)”39
.
Praca z indywidualnym przypadkiem to proces, który składa się z kilku
elementów. Należą do nich: kontrola, kontakt i udzielanie pomocy.
W pierwszym z nich – kontroli – kurator jest zobowiązany do składania
regularnych sprawozdań z przebiegu nadzoru, do których sporządzenia żąda on
od podopiecznego różnych wyjaśnień i informacji. Żądania te nieraz powodują
strach u nadzorowanego przed ewentualnymi konsekwencjami, co może
prowadzić do zatajania lub fałszowania przez niego informacji. A to znacznie
utrudnia prowadzenie pracy metodą casework. W takiej sytuacji należy zapoznać
podopiecznego z warunkami nadzoru, obowiązkami i przywilejami kuratora.
Z kontrolą wiąże się przymus. Oparte tylko na nim nadzory nie są
wystarczające.
39
cyt., s. 86.
16

Charakterystyczną cechą kontroli jest to, że wiąże ona ze sobą troskę o
nadzorowanego, świadczoną mu pomoc, podmiotowe jego traktowanie, а także
dobro wychowanków40
.
Drugim elementem procesu pracy z indywidualnym przypadkiem jest
kontakt kuratora z podopiecznym. W nadzorze porozumienie między kuratorem а
wychowankiem ma duże znaczenie dla jakości procesu wychowawczego.
Kontakt zaczyna się orzeczeniem sądu, który wytycza konkretną częstotliwość
spotkań. Na początku spotkania powinny być częste, jednak nie mogą być zbyt
nagminne, ani też zbyt rzadkie. Nadmierność spotkań może być odebrana przez
podopiecznego jako uciążliwość, co nie wpłynie dobrze na relacje między
kuratorem a kontrolowanym. Nieczęste natomiast kontakty wypływają
negatywnie na efektywność nadzoru. W kontakcie ważne są życzliwość,
okazywanie zainteresowania, zrozumienie oraz otwartość na nieletniego i jego
problemy. Kontakt musi być też nacechowany empatią, wrażliwością i
umiejętnością słuchania ze strony kuratora. Należy pamiętać, że jest to kontakt
zawodowy, nie towarzyski, więc ważne jest by miał znaczenie wychowujące41
.
Do ważniejszych zadań kuratora w metodzie casework zaliczyć można
również niesienie pomocy nadzorowanym. Poprzez pomoc nieletniemu kurator
może czuć, że czynnie uczestniczy w sprawowanym nadzorze42
.
Według M. Kopeć – Chrościckiej: „Pomoc kuratora podopiecznym w
indywidualnym z nimi kontakcie wyraża się poprzez:
1) Ułatwienie podopiecznemu zrozumienia sytuacji, w której się znalazł,
2) Ustalenie i wskazanie na dostępne środki pomocy (informacja,
interwencja, ingerencja),
3) Ułatwienie podopiecznemu podjęcia decyzji (uaktywnienie),
4) Rozładowanie stanów stresowych i dopomożenie podopiecznemu do
uwierzenia we własne siły i możliwości”43
.
Istotne jest również zrozumienie podopiecznego, uświadomienie sobie
40
41
Por. Z. Ostrihanska, А. Greczuszkin, Praca z indywidualnym przypadkiem…, dz. cyt., s. 75-76.
42
Tamże, s. 76.
43
cyt., s. 87-88.
17

jego potrzeb i wspieranie go. Kurator dąży również do poprawy warunków
bytowych i zaspokojenia potrzeb nadzorowanego.
Sposobów kompensacji jest wiele, podstawową i najczęściej udzielaną
jest porada (np. dotycząca problemów prawnych, konfliktów, wyboru szkoły czy
zawodu). Kolejną formą oferowania pomocy jest mediacja. Jest to próba
rozwiązania konfliktu, jaki powstał pomiędzy podopiecznym a drugą osobą lub
osobami. W tym celu kurator, czyli neutralny i bezstronny mediator stara się
rozwiązać określoną sytuację sporną. Innymi formami niesienia pomocy są
udzielanie wsparcia finansowego, czy pocieszenie w zmartwieniu44
.
Istotnym również elementem pracy z indywidualnym przypadkiem jest
jedna z nowych metod stosowana przez kuratorów – zawieranie kontraktu z
podopiecznym. Kontrakt jest czymś w rodzaju układu, umowy, wspólnym
uzgodnieniem celów i planu działania kuratora i nadzorowanego. Oparty jest na
wspólnych negocjacjach, które mają na celu spowodowanie pożądanej zmiany
sytuacji, а jednocześnie określać formy i czas trwania pracy.
Zawiera on kilka części:
− czas na jaki obowiązuje,
− zobowiązania, jakie przyjmują na siebie obie strony,
− czas, miejsce oraz warunki realizacji tych zobowiązań,
− konsekwencje ich realizacji lub ich braku,
− ustalenie kiedy nastąpi omówienie realizacji 45
.
Kontrakt powinien charakteryzować się zrozumiałością i jasnością,
akceptacją obu stron, elastycznością i realizmem jego wykonania.
Metoda kontraktu to także sposób na mobilizowanie nieletniego do
działania, przeciwdziałanie przejawom zależności, czy budowanie
u podopiecznego poczucia odpowiedzialności za własne postępowanie. Metoda
ta daje również poczucie bezpieczeństwa i umożliwia osiąganie szybkich
44
Por. I. Pospiszyl, M. Konopczyński, Resocjalizacja - w stronę…, dz. cyt., s. 337.
45
18

rezultatów, stwarza też możliwość aktywnego uczestniczenia w polepszaniu
swojego życia46
.
Kurator w metodzie casework, za pomocą różnych środków, stara się tak
ukształtować podopiecznego, by w przyszłości był on w stanie zrealizować swoje
plany życiowe, samodzielnie odkrywać konstruktywne sposoby radzenia sobie z
trudnościami, а także zaspokajać potrzeby swoje i swoich najbliższych. Stara się
tak zmienić system wartości nieletniego, by mógł poprawnie funkcjonować w
społeczeństwie, w zgodzie z obowiązującymi normami. Podstawą działań
prowadzących do osiągnięcia tych celów jest okazywanie przez kuratora
szacunku dla podopiecznego i kierowanie się jego dobrem47
.
Charakterystyczne dla metody groupwork jest rozbudzanie
i podtrzymywanie sił jednostki przez wpływ grupy. Jak pisze M. Kopeć-
Chrościcka „działania grupowe wzmagają uświadamianie wspólnych celów,
podziału ról, zaspakajania potrzeb jednostkowych i grupowych oraz
spożytkowania wartości wytworzonych przez grupę. Charakterystyczną cechą
metody pracy grupowej jest wzajemne oddziaływanie na siebie uczestników
grupy, wspólne wypracowanie własnych planów działania oraz aktywizowanie
wszystkich członków grupy społecznej”48
.
Swoje zastosowanie metoda groupwork znalazła wraz
z utworzeniem Kuratorskich Ośrodków Pracy z Młodzieżą. Ośrodki te zostały
powołane do życia 27 lipca 1971 r. i miały być przeznaczone do pracy
z młodzieżą będącą pod nadzorem kuratora. Obecnie pełnią one funkcje:
opiekuńczo-wychowawczą, profilaktyczno-kompensacyjną, dydaktyczną,
resocjalizacyjną oraz integracyjno-społeczną. Nieletni, wobec których orzeczono
nadzór kuratora są kierowani do Ośrodków Pracy z Młodzieżą z inicjatywy
sędziego dla nieletnich lub na wniosek kuratora sądowego, czy też rodziców.
46
47
Por. I. Pospiszyl, M. Konopczyński, Resocjalizacja - w stronę…, dz. cyt., s. 338.
48
M. Kopeć-Chrościcka, Kurator sądowy. Zadania profilaktyczne i resocjalizacyjne, WSP im. Marii
Grzegorzewskiej, Warszawa 1984, s. 125.
19

Zajęcia z nimi polegają głównie na: terapii, pomocy w usuwaniu zaniedbań
wychowawczych i edukacyjnych, organizowaniu czasu wolnego, współpracy ze
środowiskiem. Uczestnikom przysługuje również dożywianie49
.
Według L. Pytki do zadań ośrodków należy również: podnoszenie kultury
osobistej, wyrabianie i utrwalanie nawyków pracy społecznie użytecznej,
udzielanie pomocy w rozwiązywaniu trudności życiowych oraz udzielanie
pomocy materialnej50
.
Zajęcia organizowane w ośrodkach powinny również rozbudzać w
nadzorowanych zainteresowania i aktywność, jak i też motywować do nauki
i pracy oraz przystosowywać podopiecznych do działania w grupie. Aby było to
możliwe przybierają one formę m.in.: kół zainteresowań, kursów, imprez
masowych, zabawy, sportu i rekreacji, czy też pomocy w nauce, czyli
korepetycji, itp.
Kurator w Kuratorskich Ośrodkach Pracy z Młodzieżą stosuje różne
techniki, które pomagają mu w nawiązaniu kontaktu ze wszystkimi osobami w
grupie i w ich całkowitym zaangażowaniu we współpracę51
.
Jedną z takich technik (metod) jest doradzanie grupowe. Kurator
motywuje do dyskusji, która ma pomóc nieletniemu w rozwiązaniu jego
problemów i uświadomić go, że nie jest z nimi sam.
Najważniejszymi technikami w pracy grupowej są: socjoterapia i
psychoterapia grupowa. Celem tych metod jest pobudzenie wychowanków do
samodzielnego rozwiązywania swoich życiowych problemów.
Następną techniką metody grupowej są zajęcia z psychodramy. Polega
ona na odgrywaniu przez uczestników określonych ról za pomocą sztuki
teatralnej. Ma ona na celu zmianę postaw podopiecznych i ich pozytywne
ukierunkowanie52
.
Kolejną metodą jest terapia pedagogiczna, która obejmuje oddziaływania
pedagogiczne powodujące zmiany w zachowaniu
49
50
Por. L. Pytka, Pedagogika Resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia…, dz. cyt., s. 283.
51
52
Tamże, s. 89.
20

i usunięcie bądź zredukowanie zaburzeń rozwojowych. Decydującym
czynnikiem tej techniki jest utworzenie pozytywnego klimatu wychowawczego
w grupie53
.
Cz. Czapów wyróżnia też technikę kooperatywną (organizowanie tzw.
grup kooperatywnych). Grupy wykonują zadanie, którego rezultatem jest
współpraca ich członków. Zadania te mogą dotyczyć np. organizowania różnego
rodzaju uroczystości i imprez, czy też aranżowania gier i różnorodnych zabaw54
.
Metoda środowiskowa to praca nad całym środowiskiem podopiecznego.
Celem metody socialwork jest stworzenie przychylnego stosunku otoczenia do
podopiecznego, polepszenie jego sytuacji i znaczenia w grupie rówieśników oraz
zapewnienie mu prawidłowych i zdrowych kontaktów z szeroko rozumianym
środowiskiem55
.
Zadaniem kuratora zaraz po objęciu nadzoru jest niezwłoczne nawiązanie
kontaktu nie tylko z nieletnim, ale i również jego rodziną, szkołą i środowiskiem
rówieśniczym.
Po pierwsze kurator powinien rozpoznać przyczyny środowiskowe, które
wywołały szkodliwą sytuację wychowawczą podopiecznego. Kolejnym krokiem
jest stworzenie życzliwego klimatu w najbliższym otoczeniu nadzorowanego56
.
Do jednych z najważniejszych zadań kuratora sądowego w metodzie
network zalicza się nawiązanie współpracy z rodziną nieletniego, gdyż jest ona
jego podstawowym środowiskiem. Kurator poprzez doradzanie i świadczenie
pomocy powinien kształtować środowisko rodzinne podopiecznego. Trzeba mieć
tu na uwadze fakt, że często rodzina, która zostaje poddana pod nadzór jest
rodziną dysfunkcyjną (np. rodzina rozbita, z trudną sytuacją materialną, z
problemami alkoholowymi, itp.), dlatego ważne jest poznanie i zrozumienie
sensu tych problemów przez sprawującego nadzór. Jednym z ważniejszych
53
54
Por. Cz. Czapów, Wychowanie resocjalizujące. Elementy metodyki i diagnostyki, PWN, Warszawa
1980, wyd. 2, s. 235.
55
56
Tamże, s. 90.
21

problemów, а jednocześnie przeszkodą w tym jest niechęć do współpracy
rodziny problemowej, brak zrozumienia, czy nawet wrogi stosunek do kuratora57
.
Nadzór kuratora to nie tylko działalność profilaktyczna, ale także
pedagogizacja rodziców58
.
Kolejnym, bardzo istotnym środowiskiem wychowawczym nieletniego
jest szkoła. Duże znaczenie ma tu stosunek nauczycieli do dziecka, sposób jego
oceniania, jak i akceptacja w grupie rówieśniczej59
.
Zazwyczaj nadzorowany ma problemy w nauce i swym zachowaniem
sprawia problemy, co ma negatywny wpływ na jego stosunki z nauczycielami i
szkolnymi kolegami. W takiej sytuacji kurator powinien nawiązać ścisłą
współpracę ze szkołą i razem z nią wywołać pozytywne zmiany w wychowanku.
Podopiecznemu potrzebna jest pomoc w pokonaniu trudności w nauce oraz w
nawiązywaniu poprawnych kontaktów z rówieśnikami. Kurator powinien
również wskazać nieletniemu dobre strony szkoły, dążyć do tego, aby stała się
ona dla niego atrakcyjna, a nauczyciele autorytetami. Podstawowym zadaniem
sprawującego nadzór jest pomoc nieletniemu w skończeniu szkoły i zdobyciu
przez niego przygotowania zawodowego, a także przypilnowanie, aby szkoła
przyniosła mu doświadczenia, które wspomogą jego rozwój. Skuteczność
założonych czynów zależy od poprawnego współdziałania z wychowawcą klasy
oraz pedagogiem szkolnym60
.
Inną ważną sprawą jest grupa rówieśnicza, w której znajduje się nieletni.
Zadaniem kuratora jest tu odciągnięcie podopiecznego od środowisk
destruktywnych.
Praca kuratora w metodzie network wymaga współpracy z różnymi
organizacjami i instytucjami takimi jak: rodzinne ośrodki diagnostyczno-
konsultacyjne, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, pogotowia opiekuńcze,
miejskie ośrodki pomocy społecznej, policja61
.
57
58
Tamże, s. 78.
59
Por. J. Kusztal, Prawne podstawy kurateli sądowej, [w]: B. Zienkiewicz (red.), Współczesna
60
Tamże, s. 90.
61
Por. J. Kusztal, Prawne podstawy kurateli sądowej, [w]: B. Zienkiewicz (red.), Współczesna
kuratela…, dz. cyt., s. 90-91.
22

2.1. Metody pracy kuratorów dla dorosłych
Metoda casework w pracy z osobami dorosłymi zasadniczo niewiele różni
się od tej metody stosowanej z nieletnimi. Oparta jest na tych samych zasadach,
jednak dotyczy dorosłych.
Kuratorzy sądowi w polskim systemie probacji w zasadzie nie stosują
metody grupowej wobec dozorowanych. Bardziej popularna jest ona w
innych krajach, np w Kanadzie62
.
Metoda socialwork w pracy kuratorów z dorosłymi polega na współpracy
kuratora z organizacjami, fundacjami, stowarzyszeniami i związkami
wyznaniowymi, które zajmują się udzielaniem pomocy dozorowanym i ich
rodzinom. Współdziałając z tymi podmiotami kurator dąży do rozwiązania
problemów podopiecznych63
.
3. Prawa i obowiązki kuratora sądowego
Omawiając zadania sądowego kuratora sądowego niezbędne jest
przedstawienie zakresu jego obowiązków. Wszystkie obowiązki kuratora mają
duże znaczenie społeczne.
Po analizie aktów prawnych można stwierdzić, że podział obowiązków
między kuratorem zawodowym a kuratorem społecznym jest niewyraźny. Tylko
w określonym zakresie następuje oddzielenie ról i dokładne sprecyzowanie
osobnych obowiązków kuratorów społecznych i zawodowych64
.
62
Por. T. Jedynak, K. Stasiak (red.), Zarys metodyki pracy…, dz. cyt., s. 232.
63
Tamże, s. 231.
64
Por. R. Opora, Rola sędziów i kuratorów…, dz. cyt., s. 37.
23

Skupiając się w pierwszej kolejności na obowiązkach kuratora
zawodowego można stwierdzić, iż obowiązki kuratora dla osób dorosłych i
kuratora rodzinnego są zasadniczo takie same. Istnieje jednak kilka różnic:
kurator dla dorosłych większą uwagę poświęca egzekwowaniu obowiązków, a
zadaniem kuratora dla nieletnich jest otaczanie opieką podopiecznych i ich
najbliższych. Taka reguła wynika z przepisów kodeksu rodzinnego i
opiekuńczego65
.
Wspólnym i podstawowym obowiązkiem sądowych kuratorów
zawodowych jest niesienie pomocy dozorowanym i nadzorowanym oraz
czuwanie nad ich zachowaniem się. Kurator jest zobowiązany do zebrania jak
największej ilości informacji o nadzorowanym oraz do jak najszybszego
nawiązania kontaktu z nim i jego rodziną. W przypadku kuratora dla dorosłych -
kolejnym obowiązkiem jest kontrolowanie zachowania się dozorowanego, jak
również pomaganie mu w rozwiązywaniu różnych życiowych problemów (np.
pomoc w załatwieniu mieszkania, czy znalezienie właściwej pracy). Wyjątkowo
trudne zadanie stoi przed kuratorem, gdy ma do czynienia z osobą, która miała
styczność ze środowiskiem przestępczym lub nadużywała alkoholu. W tej
sytuacji kurator musi zwrócić się o pomoc do organizacji pomocowych. Przepisy
prawne każą również kuratorowi składać do sądu pisemne sprawozdania co trzy
miesiące66
.
W przypadku kuratora dla nieletnich, przepisy mówiące o obowiązkach,
niewiele różnią się od tych dotyczących kuratorów dla dorosłych.
Z uwagi na to, że postępowanie dotyczy nieletnich zakres działań jest
odmienny. Jeżeli w wyniku spotkań kuratora z nieletnim dojdzie do ujawnienia
zaniedbań w obowiązkach rodzicielskich wobec podopiecznego kurator powinien
wystąpić o ograniczenie władzy rodzicielskiej i wyznaczyć nadzór kuratorski nad
rodziną w trybie natychmiastowym. Dominującym obowiązkiem kuratora
rodzinnego jest nadzór nad rodziną67
.
65
Por. Z. Glapiak, Ośrodek Kuratorski w Lesznie na tle współczesnych problemów resocjalizacji,
Drukarnia i Oficyna Wydawnicza FORMAT, Leszno 2003, wyd. 1, s. 15.
66
Por. J. Majer, Zostań kuratorem, Wydawnictwo Prawne, Warszawa 1984, wyd. 1, s. 20-21.
67
Por. J. Majer, Zostań kuratorem, Wydawnictwo Prawne, Warszawa 1984, wyd. 1, s. 24.
24

Innym obowiązkiem kuratora dla nieletnich jest pomoc w
usamodzielnieniu się podopiecznych przez umieszczenie ich w np. szkole z
internatem68
.
Inny autor dzieli obowiązki kuratorów sądowych dla nieletnich na trzy
grupy:
− w zakresie spraw karnych nieletnich, czyli realizacja orzeczeń
sądowych, które dotyczą kierowania podsądnych do zakładów
poprawczych i wychowawczych, a także gromadzeniu okresowych
opinii od dyrekcji tych zakładów przed udzieleniem tak zwanych
przepustek lub przedterminowymi zwolnieniami z tychże
zakładów;
− dotyczące spraw opiekuńczych małoletnich: nadzór nad
sprawowaniem władzy rodzicielskiej przez rodziców, którym tą
władzę ograniczono, niesienie pomocy rodzicom w wychowywaniu
dzieci, wyznaczanie kandydatów na rodziców zastępczych oraz
kontrolowanie wychowania dzieci, którym został przyznany
opiekun prawny;
− dotyczące spraw rodzinnych, do których zalicza się:
kontaktowanie dzieci i ich rozwodzących się rodziców z ośrodkami
diagnostyczno-konsultacyjnymi w celu ustalenia, który z rodziców
będzie opiekował się dzieckiem po rozwodzie, udzielanie rad i
pomocy rodzicom ubiegającym się o alimenty oraz kontrolowanie
pracy kuratorów społecznych, którzy pełnią nadzór nad
nieletnimi69
.
Kurator zawodowy, po zapoznaniu się z wnioskami kuratora społecznego,
które dotyczą wychowanka i jego rodziny, zobowiązany jest do zapewnienia
pomocy kuratorowi społecznemu w podjęciu środków poprawiających sytuację
w rodzinie dziecka70
.
68
Tamże, s. 24.
69
Por. K. Pospiszyl, Resocjalizacja nieletnich. Doświadczenia…, dz. cyt., s. 294-295.
70
Por. J. Majer, Zostań kuratorem, dz. cyt. s. 24-25.
25

Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych precyzuje
obowiązki kuratorów zawodowych w następujący sposób:
„1. Występowanie w uzasadnionych przypadkach z wnioskiem o zmianę
lub uchylenie orzeczonego środka,
2. Przeprowadzenie na zlecenie sądu lub sędziego wywiadów
środowiskowych,
3. Współpraca z właściwym samorządem i organizacjami społecznymi,
które statutowo zajmują się opieką, wychowaniem, resocjalizacją, leczeniem i
świadczeniem pomocy społecznej w środowisku otwartym,
4. Organizacja i kontrola pracy podległych kuratorów społecznych oraz
innych osób, obowiązanych do wykonywania dozorów lub nadzorów,
5. Sygnalizowanie sądowi przyczyn przewlekłości postępowania
wykonawczego lub innych uchybień w działalności pozasądowych podmiotów
wykonujących określone środki”71
.
Innymi obowiązkami zawodowego kuratora sądowego są: uczestnictwo w
organizowaniu szkoleń dla kuratorów społecznych, analizowanie ich sprawozdań
i kontrolowanie czy są one składne w odpowiednim terminie oraz udzielanie im
pomocy w sprawowaniu dozorów i nadzorów. Obowiązki obejmują również
przedstawianie wniosków co do wysokości ryczałtów, które należą się kuratorom
społecznym, sprawowanie co najmniej 5 nadzorów lub dozorów,
współpracowanie z pracownikami penitencjarnymi i pedagogicznymi zakładów
karnych, a także powiadamianie prezesa sądu jak kuratorzy społeczni wywiązują
się z powierzonych im zadań72
.
Art. 174. Kodeksu Karnego Wykonawczego do obowiązków kuratorów
społecznych zalicza:
− „odwiedzanie osób, których dotyczy postępowanie, w miejscu ich
zamieszkania lub pobytu, w tym również w zakładach karnych,
oraz kontaktowanie się z ich rodziną,
− żądanie niezbędnych informacji i wyjaśnień od osób znajdujących
się w okresie próby, objętych dozorem lub tych, na które nałożono
71
Ustawa z dnia 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych (Dz.U.2001.98.1071).
72
Por. R. Borkowski, D. Wysocki, Instytucje wychowania…, dz. cyt. s. 144-145.
26

obowiązki,
− współdziałanie z właściwymi stowarzyszeniami, organizacjami i
instytucjami w zakresie poprawy warunków bytowych i
zdrowotnych, zatrudnienia i szkolenia osób, których dotyczy
postępowanie wykonawcze,
− współdziałanie z administracją zakładów karnych w zakresie
odpowiedniego przygotowania skazanych do zwolnienia,
− przeglądanie akt sądowych i sporządzanie z nich odpisów w
związku z wykonywaniem czynności zleconych przez sąd,
− przeprowadzanie wywiadów środowiskowych i zbieranie
niezbędnych informacji od organów administracji rządowej,
samorządu terytorialnego, zakładów pracy, stowarzyszeń,
organizacji i instytucji,
− podejmowanie innych czynności niezbędnych dla prawidłowego
wykonywania kar, środków karnych i środków zabezpieczających,
− udzielanie skazanym innej stosownej pomocy”73
.
Uprawnienia, jakie posiadają kuratorzy zawodowi i kuratorzy społeczni,
związane ze sprawowaniem kontroli nad podopiecznym są takie same. W myśl
przepisów z Ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych, kurator
ma prawo do:
„1. Odwiedzania w godzinach 7.00-22.00 osób objętych postępowaniem w
miejscu ich zamieszkania, a także w zakładach zamkniętych,
2. Żądania od osoby objętej postępowaniem dokumentu pozwalającego na
stwierdzenie jej tożsamości,
3. Żądania niezbędnych wyjaśnień i informacji od podopiecznych
objętych dozorem, nadzorem lub inną formą kontroli zleconej przez sąd,
4. Przeglądania akt sądowych i sporządzania z nich odpisów w związku z
wykonywaniem obowiązków służbowych oraz dostępu do dokumentacji
dotyczącej innych osób objętych postępowaniem,
73 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U.1997.90.557).
27

5. Żądania pomocy w wykonywaniu czynności służbowych od policji oraz
innych organów lub instytucji państwowych, organów samorządu terytorialnego,
stowarzyszeń i organizacji społecznych, a także od osób fizycznych”74
.
Kurator sądowy na mocy art. 161 § 2 i art. 162 § 3 Kodeksu Karnego
Wykonawczego jest także uprawniony do składania wniosków o warunkowe
przedterminowe zwolnienie skazanego oraz do składania zażaleń na
postanowienia sądu odmawiające zwolnienia75
.
74
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz.U.2001.98.1071).
75
Por. B. Stańko-Kawecka, Prawne postawy…, dz. cyt., s. 115.
28

Rozdział II
METODOLOGICZNE ZAŁOŻENIA BADAŃ
1. Przedmiot i cele badań
W świetle definicji Z. Skornego przedmiotem badań jest zbiór zjawisk,
przedmiotów lub osób. Badania pedagogiczne dotyczą określonej kategorii osób,
którą nazywa się populacją76
.
Przedmiotem moich badań są zadania kuratorów sądowych nałożone przez
odpowiednie przepisy prawne.
Każde badanie naukowe przeznaczone jest do realizacji określonego celu.
W. Dutkiewicz precyzuje cel badań jako „dążenie do wzbogacenia wiedzy o
osobach, rzeczach lub zjawiskach będących przedmiotem badań”77
.
Cele badań można podzielić na teoretyczno-poznawcze i praktyczno-
wdrożeniowe. Pierwsze z nich związane są z poznaniem określonego rodzaju
zjawisk oraz wykryciem ich związków, zależności i prawidłowości. Z kolei cele
praktyczno-wdrożeniowe wiążą się z zastosowaniem wyników badań w
działalności wychowawczej, społecznej, kulturowej, produkcyjnej lub w innej
formie ludzkiej aktywności78
.
Typ celów, który zastosowałam w swoich badaniach to cele teoretyczno-
poznawcze.
76
Por. Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 1984, wyd. 1, s. 107.
77
W. Dutkiewicz, Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i licencjackiej z pedagogiki,
Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2000, s. 50.
78
Por. Z. Skorny, Prace magisterskie…, dz. cyt., s. 65.

Natomiast celem moich badań jest zapoznanie się z zadaniami, które
powierza się kuratorom sądowym w sprawowanych przez nich nadzorach i
dozorach a także sprawdzenie, czy zadania kuratorów zawarte w przepisach są
rzeczywiście realizowane.
2. Problem badawczy
Badanie naukowe rozpoczyna się od sformułowania problemu
badawczego. W literaturze metodologicznej najczęściej spotkać się możemy z
rozumieniem problemu badawczego jako pytania czy zbioru pytań. S. Nowak
pisze, iż „problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które
odpowiedzi ma dostarczyć badanie”79
.
Natomiast J. Pieter precyzuje problem naukowy jako swoiste pytanie,
które zakłada pewną wiedzę: coś się wie formułując problem, a czegoś się nie
wie i właśnie chodzi o to, aby poznać prawdę w obrębie tego, czego się nie wie80
.
W świetle definicji zaproponowanej przez M. Łobockiego problemem
badawczym jest takie pytanie, które w miarę dokładnie określa cel zamierzonych
badań i jednocześnie wskazuje braki w dotychczasowej wiedzy na interesujący
nas temat. Problem naukowy jest zwykle uszczegółowieniem celu badań;
umożliwia wnikliwiej poznać to, co faktycznie zamierzamy zbadać. Dlatego też
jest on podstawowym składnikiem każdego liczącego się w nauce badania81
.
Nie każde pytanie, jakie możemy sobie postawić będzie problemem
badawczym. Na pewno nie jest nim pytanie, którego celem jest uzyskanie
gotowej na nie odpowiedzi – bez własnych dociekań i badań, które by rozwiązały
dany problem82
.
79
J. Brzeziński, Elementy metodologii badań psychologicznych, PWN, Warszawa 1984, wyd. 4, s. 50.
80
Por. Z. Skorny, Prace magisterskie…, dz. cyt., s. 66.
81
Por. M. Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraktów
2003, s. 21.
82
Por. M. Łobocki, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Oficyna Wydawnicza
„Impuls”, Kraków 2006, s. 109-110.
30

Moim problemem badawczym jest „Czy zadania kuratora sądowego
regulowane przepisami odzwierciedlają ich realizację w praktyce.?”
3. Metody, techniki i narzędzia badawcze
A. Kamiński metodę badawczą definiuje jako „zespół teoretycznie
uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących
najogólniej całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania
określonego problemu naukowego”83
.
W niniejszej pracy wykorzystałam metodę indywidualnych przypadków.
Przez metodę indywidualnych przypadków rozumieć można sposób badań
polegający na analizie indywidualnych losów ludzkich związanych z
określonymi sytuacjami wychowawczymi, bądź na analizie konkretnych zjawisk
wychowawczych na podstawie biografii ludzkich w celu opracowania diagnozy
przypadku84
.
Badacze jako technikę badawczą definiują „czynności praktyczne,
regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na
uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów”85
.
Techniką, którą zastosowałam w swoich badaniach jest wywiad.
W świetle definicji T. Pilcha wywiad to rozmowa badającego z
respondentem lub respondentami według wcześniej opracowanych wytycznych
albo też w oparciu o specjalny kwestionariusz86
.
W. Okoń definiuje wywiad jako: „ukierunkowaną rozmowę, której celem
jest zebranie informacji od dobranych odpowiednio osób”87
.
83
T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wydawnictwo
Akademickie Żak, Warszawa 2001, s. 71.
84
Por. T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych…, dz. cyt., s. 71.
85
T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych…, dz. cyt., s. 71.
86
Por. T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Żak, Warszawa 1995, wyd. 2, s. 133.
87
W. Okoń, Słownik Pedagogiczny, dz. cyt., s. 356.
31

Natomiast M. Łobocki precyzuje wywiad jako metodę gromadzenia
danych, polegającą na nawiązaniu bezpośredniego kontaktu słownego z osobą
bądź osobami badanymi88
.
Istnieje kilka typów wywiadu.
Ze względu na kryterium strukturyzacji wyróżnia się następujące
wywiady:
- skategoryzowane, w których obowiązuje tekst kwestionariusza,
badający nie może zmieniać kolejności pytań, które chce zadać, ani też
procedury ich zadawania.
- częściowo skategoryzowane – tutaj badający korzysta z wykazu
problemów, jakie powinien poruszyć w trakcie trwania wywiadu. Takim
wykazem jest lista pytań, które badany zada respondentowi. W wywiadzie
częściowo skategoryzowanym badacz ma jednak prawo do zmiany kolejności
zadawanych pytań oraz do doboru dowolnej formy pytania.
- nieskategoryzowane, w którym badacz ma większą swobodę. Swoboda
ta polega na tym, iż może mieć on przygotowaną listę pytań, ale ma prawo
zmieniać ich kolejność i liczbę – poprzez dodawanie dodatkowych pytań.
Umożliwia to zdobycie bogatszego i dogłębniejszego materiału89
.
Kolejną klasyfikacją wywiadów – ze względu na kryterium organizacyjne
jest podział na wywiady indywidualne i zbiorowe. Wywiad indywidualny to
taki, gdzie ankieter rozmawia tylko z jedną osobą, natomiast wywiad zbiorowy
badający przeprowadza z kilkoma osobami w tym samym czasie90
.
Jeszcze inny podział, na podstawie kryterium intencjonalności,
uwzględnia wywiady: jawne i ukryte.
Wywiad jawny polega na poinformowaniu respondentów o tym, że badacz
będzie go z nimi prowadzić, o celach badania oraz o oficjalnym rejestrowaniu ich
wypowiedzi. Badacz ponadto informuje badanego o tym do czego będą
wykorzystane wyniki tego wywiadu. Z kolei w przypadku wywiadu ukrytego,
88
Por. M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, PWN, Warszawa 1982, s. 288.
89
Por. M. Guziuk, Podstawy metodologiczne prac promocyjnych, Fundacja Studiów i Badań
Empirycznych, Warszawa 2000, wyd. 2, s. 71.
90
Por. J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, wyd. Śląsk sp. z o.o. Wydawnictwo
Naukowe, Katowice 1999, s. 133.
32

badacz nawiązuje kontakt słowny z respondentami w sytuacjach naturalnych,
stwarzając pozory zwykłej rozmowy. Badani jednak nie wiedzą, ani nie
domyślają się, że są przedmiotem badań91
.
Kryterium inicjatywy wyróżnia formy wywiadu ze względu na źródło
impulsu rozmowy. Wyróżnia ono wywiad kierowany i niekierowany.
Źródło impulsu może tkwić w badaczu, ale i również w osobie badanej. W
przypadku, gdy źródło tkwi tylko w badaczu mamy do czynienia z wywiadem
kierowanym. Natomiast jeśli badany w jakiś sposób doprowadzi do tego, by
respondent samodzielnie rozwijał rozmowę mówimy o wywiadzie
niekierowanym92
.
Badacze zaproponowali również listę standardowych dla techniki
wywiadu rodzajów pytań. Są to:
− pytania wprowadzające – służą do rozpoczęcia wywiadu lub
nowego tematu,
− pytania uzupełniające – pozwalają respondentowi na rozwinięcie
swojej odpowiedzi,
− pytania szczegółowe – dzięki nim odpowiadający może
sformułować bardziej ogólne sądy na podstawie poprzednio
udzielonych, konkretnych odpowiedzi,
− pytania bezpośrednie – dotyczą poglądów samego badanego,
− pytania pośrednie – dotyczą opinii innych osób,
− pytania kontynuujące – ujawniają dodatkowe informacje i
umożliwiają respondentowi rozwinięcie tego, co odpowiedział do
tej pory na pytania bezpośrednie,
− pytania strukturalne – oznajmiają przejście badacza do
następnego tematu,
− cisza – stosując przerwy sygnalizujemy respondentowi, iż może się
zastanowić i rozwinąć swoją wypowiedź,
91
Por. M. Łobocki, Metody badań…, dz. cyt., s. 292.
92
Por. M. Guziuk, Podstawy metodologiczne…, dz. cyt., s. 72.
33

− pytania interpretujące – to pytania w formie streszczania,
odzwierciedlenia odpowiedzi respondenta, w celu potwierdzenia
zrozumienia jego wypowiedzi.93
Przeprowadzamy wywiad po to, by poznać fakty, opinie i postawy
wybranej zbiorowości. Stosujemy go też, gdy chcemy ustalić czyjeś sądy i
motywacje, ale również wtedy, gdy nie możemy zdobyć całkowitej wiedzy na
interesujący nas przedmiot badań przy użyciu innych technik94
.
W badaniach jakie przeprowadziłam użyłam wywiadu
nieskategoryzowanego.
Natomiast narzędziem badawczym jest przedmiot służący do realizacji
wybranej techniki badań95
.
Narzędziem w moich badaniach jest kwestionariusz wywiadu z kuratorami
sądowymi.
4. Charakterystyka terenu badań i badanej populacji
Gdy sformułujemy już problem badawczy można przejść do następnego
etapu badań naukowych jakim jest wybór terenu badań i osób badanych. Może
się wydawać, że ten etap nie jest istotny dla dalszego przebiegu badań, ale to
jedynie pozór. Przekonać się można o tym, gdy teren badań i osoby badane jakie
wybraliśmy okażą się nieodpowiednie. Poprawny wybór terenu badań i badanej
populacji zależy w dużej mierze od rodzaju problemów, jakie chcemy rozwinąć i
zweryfikować.
Szczególnie ważną rzeczą w badaniach naukowych jest dobór osób wśród,
których chcemy przeprowadzić badania. Istotne jest, aby wybrać ściśle określone
zbiorowości, będące przedmiotem naszego zainteresowania. Badane grupy nie
mogą być zbyt szerokie, należy więc zawęzić zbiór osób, których pragniemy
zbadać96
.
93
Por. M. Guziuk, Podstawy metodologiczne…, dz. cyt., s. 73-74.
94
Tamże, s. 72-73.
95
96
Por. M. Łobocki, Metody badań…, dz. cyt., s. 86-87.
34

Terenem moich badań jest Sąd Rejonowy w Gdyni, który podlega Sądowi
Okręgowemu w Gdańsku. Sąd ten zajmuje się wykonywaniem zadań z zakresu
ochrony prawnej, powierzone w drodze ustaw, а także rozpoznaje i rozstrzyga
sprawy w postępowaniu jawnym i niejawnym.
Natomiast badaną populacją jest siedmioro kuratorów sądowych –
czterech dla dorosłych i trzech dla nieletnich – zatrudnionych w Sądzie
Rejonowym w Gdyni. Przedział wiekowy mojej populacji to 33-48 lat.
5. Organizacja i przebieg badań
Organizacja procesu badawczego zależy od wielu czynników. Szczególnie
duży wpływ na to mają: charakter i cel badań, teren tych badań oraz techniki
stosowane w ich trakcie97
.
Nie we wszystkich badaniach występuje konieczność uwzględnienia
wszystkich punktów wymienionego wzorca. Wiele z nich będzie potrzebowało
uzupełnienia go działaniami dodatkowymi. Będzie to więc ramowy plan, który
trzeba każdorazowo dopasować do potrzeb konkretnego procesu badawczego98
.
Jednym z projektów organizacji procesu badawczego jest następujący
przebieg czynności:
„I Faza budowania koncepcji badawczej
1. Określenie zakresu badań
2. Studia nad literaturą, kwerenda
3. Etap formułowania problemów, hipotez i innych pojęć teoretycznych
II Faza projektowania warsztatu badawczego
1. Etap wyboru terenu badań, doboru próby,
2. Budowa narzędzi badawczych i innych.
III Faza realizacji badań
1. Opracowanie harmonogramu badań,
2. Gromadzenie materiałów empirycznych.
97
98
Tamże, s. 185.
35

IV Faza analityczno-opisowa
1. Opracowanie i porządkowanie materiałów,
2. Opis i analiza danych empirycznych,
3. Weryfikacja założeń badawczych i hipotez99
.”
Należy tu zaznaczyć, że nie każdy temat wymaga sformułowania hipotezy
roboczej. Głównie w badaniach diagnostycznych są czasem sytuacje, w których
nie można zakładać z góry żadnych przypuszczalnych rozwiązań, które mogą
mieć wpływ na postępowanie badawcze100
.
Badania naukowe w mojej pracy rozpoczęłam od wyboru tematu pracy.
Następnie zaczęłam gromadzić literaturę dotyczącą interesujących mnie
zagadnień. Po zdobyciu wystarczającej ilości źródeł przestudiowałam dokładnie
wszystkie materiały. W następnej kolejności sformułowałam przedmiot i cele
badań oraz problem badawczy, а także teren badań i badaną populację. Później
wybrałam odpowiednią technikę, która pozwoli mi na dokładne i rzetelne
zbadanie przedmiotu moich badań. Po dokładnym zapoznaniu się ze wszystkimi
możliwymi opcjami wytypowałam wywiad. Kolejnym krokiem było
opracowanie kwestionariusza wywiadu. Gdy był on już gotowy udałam się do
wybranego przeze mnie terenu badań i przeprowadziłam wywiady z siedmioma
kuratorami sądowymi. Zdobyte materiały opracowałam i przeprowadziłam ich
analizę.
99
T. Pilch, T. Bauman, Zasady badań pedagogicznych…, dz. cyt., s. 186-187.
100
Por. Z. Krzysztoszek, Uwarunkowania, założenia i metody badań pedagogicznych, Wydawnictwo
Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1977, wyd. 1, s. 106.
36

Rozdział III
ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ WŁASNYCH
Pierwszym kuratorem, z którym przeprowadziłam wywiad była kobieta –
kurator zawodowy dla dorosłych, lat 48, szesnaście lat stażu pracy.
Z przepisów wynika, iż głównymi zadaniami kuratorów dla dorosłych jest
sprawowanie wszelkiego rodzaju dozorów, kontrola zachowania podopiecznych i
wykonywania przez nich obowiązków nałożonych przez sąd, udzielanie pomocy w
rozwiązywaniu trudności życiowych i materialnych, а także udzielanie różnego
rodzaju porad.
Główne zadania kuratora dla osób dorosłych według kuratora nr 1 obejmują
doradzanie podopiecznym oraz pomaganie im w prostowaniu ich ścieżki życia. Wlicza
się w to m.in. pomoc w znalezieniu pracy oraz w odnowieniu i poprawie stosunków z
rodziną. Ważne jest również, aby dyscyplinować dozorowanych do wykonywania
nałożonych na nich obowiązków, а także pilnować, żeby w okresie próby przestrzegali
porządku prawnego.
Wymienione zadania można zrealizować w praktyce lecz nie zawsze. Dużym
ułatwieniem jest mówienie przez podopiecznych w czym kurator może pomóc.
Niestety są też sprawy, w których nie jest on w stanie nic osiągnąć.
Zasadniczą rolą kuratora dla dorosłych jest jedynie pomoc w znalezieniu osobie
siły w sobie. Kurator nakierowuje podopiecznego, pokazuje mu kierunek zmiany, nie
wyręcza go. Dozorowany sam podejmuje decyzje jakie zmiany wprowadzi w swoim
życiu.
Główną funkcją, jaką sprawuje kurator dla dorosłych jest funkcja
diagnostyczna. Jest to pierwszy etap w kontakcie kuratora z podopiecznym.
37

Funkcja diagnostyczna jest najważniejsza, najsilniejsza i najistotniejsza w dozorze.
Opiera się przede wszystkim na wywiadach środowiskowych z podopiecznym, co daje
kuratorowi możliwość na poznanie najważniejszych informacji dotyczących tej osoby.
Wywiady te pozwalają kuratorowi postawić diagnozę środowiskową, osobowościową
i społeczną.
Kolejną funkcją jest funkcja wychowawcza. Dotyczy ona szeregu czynności, które
kurator podejmuje w sprawowaniu dozorów nad danymi osobami.
Natomiast funkcja profilaktyczna odnosi się głównie do nadzoru, czyli do spraw
rodzinnych. W sprawach dotyczących dorosłych jest to niedopuszczanie do powrotu
dozorowanego do świata przestępczego.
Najczęściej stosowaną metodą w pracy kuratora sądowego dla osób dorosłych
jest metoda z indywidualnym przypadkiem, inaczej nazywana casework. Stosuje się ją
w dziewięćdziesięciu procentach przypadków, gdyż jest ona najbardziej sensowna i
najskuteczniejsza spośród wszystkich metod. Pozwala ona dobrze poznać
wychowanka i jego problemy. Casework stawia podopiecznego w centrum uwagi, co
ułatwia współpracę z kuratorem. Wychowanek czuje się ważny i dzięki temu łatwiej
otworzyć mu się przed opiekunem.
W pracy z indywidualnym przypadkiem kuratorzy nawiązują również – jeśli to
konieczne - kontakt z rodziną podopiecznych. Tym sposobem łączą metodę casework
z metodą socialwork.
Jeśli kurator nie może uzyskać wszystkich potrzebnych do postawienia diagnozy
informacji bezpośrednio od wychowanka korzysta również z innych źródeł. W
większości przypadków są to rozmowy z rodzinami dozorowanych. Jednak
podopieczni rzadko chcą, aby kurator nawiązywał kontakt z ich rodziną. Najczęściej
są to osoby zza miasta lub ze złego środowiska. Niechęć wiąże się ze wstydem jaki
czuje podopieczny za swoje czyny. Jeśli jednak dojdzie do współpracy między
kuratorem а rodziną dozorowanego w większości przypadków rodzina chętnie pomaga
i udziela potrzebnych informacji. Są jednak rodziny, które wręcz odwrotnie –
odmawiają jakiejkolwiek współpracy.
Poprzez tą metodę kurator realizuje określone zadania. Są to:
38

− wyjaśnienie przyczyn niedostosowania społecznego dozorowanego oraz
jego problemów,
− pomoc w rozwiązywaniu problemów, które utrudniają prawidłowe
funkcjonowanie,
− zaplanowanie i realizacja celów wychowawczych,
− pomoc materialna,
− motywowanie do poprawy zachowania i warunków bytowych.
Z kolei metodę gropuwork stosuje się w większości przypadków tylko dla dzieci
podopiecznych, bądź w sprawach nieletnich. W przypadku spraw rodzinnych jest ona
bardziej skuteczna, dlatego kuratorzy dla dorosłych rzadko stosują tę metodę.
Metoda network również nie należy do często stosowanych. W zależności od
przypadku kurator dla dorosłych nawiązuje współpracę z różnymi instytucjami i
placówkami pomocowymi. Najczęściej są to pomoc społeczna i Policja.
Metoda socialwork pozwala na zrealizowanie takich zadań jak pomoc dozorowanemu
w poprawie jego obecnej sytuacji materialnej, czy kontrolowanie, czy przestrzega on
prawo.
Często współpraca kuratora z podopiecznym zostaje zakłócona przez problemy
dozorowanych, ich postawy czy czyny. Dla kuratora nr 1 są to:
− zaburzenia psychiczne, które uniemożliwiają przewidzenie zachowania
danej osoby, przez co praca jest utrudniona,
− traktowanie kuratora jako przedstawiciela restrykcyjnego państwa – taką
postawę reprezentują osoby zdemoralizowane,
− niechęć utrzymywania kontaktów z kuratorem,
− stawianie się przez dozorowanego na wyższym poziomie – osoby nie
uznają autorytetu,
− brak pracy,
− brak chęci leczenia uzależnień,
− zaburzenia osobowości – osoby takie nie widzą konsekwencji swojego
postępowania.
39

Podstawowym zadaniem wszystkich kuratorów sądowych jest pomyślna
resocjalizacja podopiecznego. Czynnikami, które to umożliwiają są: znalezienie przez
dozorowanego pracy, która daje mu comiesięczne dochody, а więc i poprawę jego
poziomu życia; stałe miejsce zamieszkania, które daje jednostce poczucie
bezpieczeństwa i pewności; wsparcie kuratora, wsparcie rodziny, gdyż jest ona
powodem do tego by inaczej kierować swoim życiem, а także refleksje
podopiecznego. Będąc w zamknięciu jednostka ma czas na przemyślenie tego co
zrobiła i zastanowienie się co dalej.
Obowiązkami jakie przepisy nakładają na kuratora sądowego dla dorosłych są:
− prowadzenie akt z każdej sprawy,
− pisanie sprawozdań,
− odwiedzanie podopiecznych,
− praca z osobami mającymi karę ograniczenia wolności –
dyscyplinowanie ich do wykonywania pracy na cele społeczne,
− praca z osobami pozbawionymi wolności z warunkowym zawieszeniem
z obowiązkami – dyscyplinowanie do wywiązania się z nałożonych
obowiązków oraz do przestrzegania prawa w tym czasie,
− sprawowanie dozorów wobec osób warunkowo zwolnionych z zakładów
karnych i osób warunkowo zawieszonych – kontrolowanie ich
zachowania, wykonywania obowiązków oraz pomoc w rozwiązywaniu
bieżących problemów,
− prowadzenie dokumentacji do każdego podopiecznego,
− współpraca z placówkami, instytucjami, które mogą mieć wpływ na
zmianę postępowania dozorowanego,
− współpraca z osobami pokrzywdzonymi przestępstwem.
Kurator nr 2 – kobieta, zawodowy kurator dla dorosłych, lat 43, 17 lat stażu
pracy.
Głównymi zadaniami w pracy kuratora dla dorosłych jest kontrola
wykonywania nałożonych obowiązków na dozorowanych oraz ich zachowania. Do
40

zadań zalicza się również doradzanie podopiecznym, rozmowy z nimi, а także pomoc
w rozwiązywaniu problemów życiowych.
Wszystkie te zadania można zrealizować, pod warunkiem, że sam dozorowany
tego chce i stara się współpracować z kuratorem.
Główną funkcją sprawowania dozoru jest funkcja wychowawczo-
zapobiegawcza. Celem tejże funkcji jest udzielanie podopiecznemu pomocy w
ponownym przystosowaniu się do społeczeństwa oraz kontrola wykonywania
nałożonych na dozorowanego obowiązków.
Z tą funkcją ściśle łączy się funkcja kontrolna, która dotyczy również kontrolowania
zachowania podopiecznego podczas dozoru, przestrzegania przez niego
obowiązujących praw i norm, а także zadań, które ustalone razem z kuratorem
zmierzają do poprawy jego osobowości.
Natomiast rolą kuratora jest podsuwanie jednostce pomysłów, które poprawią
jego obecny poziom życia i wyprowadzą go na dobrą drogę. Kurator podaje
podopiecznemu telefony, adresy instytucji pomocowych, by ten mógł zgłosić się tam o
pomoc.
Najczęściej używaną metodą pracy kuratora sądowego przez kuratora na 2 jest
casework. W większości przypadków pozwala ona zrealizować wcześniej założone
zadania. Dzięki tej metodzie można dobrze poznać wychowanka i lepiej zrozumieć
jego problemy, co daje możliwość opracowania sposobu ich przezwyciężenia.
Do metody casework zalicza się również kontakty z rodziną dozorowanego. W
przypadku kuratora nr 2 kontakty z rodzinami są często podejmowane. Ułatwia to
pracę między kuratorem i podopiecznym, а także pomaga mu w rozwiązaniu jego
problemów.
W Polsce kuratorzy dla dorosłych raczej nie stosują metody grupowej. Jest ona
bardziej popularna w innych krajach.
Natomiast najbardziej skuteczną metodą według kuratora nr 2 jest socialwork,
ponieważ środowisko ma wpływ na zachowanie jednostki, а zmieniając je zmieniamy
jednostkę.
41

Metoda network to współpraca z instytucjami i placówkami, które statutowo zajmują
się resocjalizacją, а także próba wyrwania dozorowanego ze złego środowiska, które
najprawdopodobniej przyczyniło się do jego degradacji.
Kurator nr 2 najczęściej kontaktuje się z: Policją, strażą miejską, opieką społeczną,
Towarzystwem Profilaktyki Środowiskowej Mrowisko oraz pedagogami.
Zadania jakie można zrealizować przez tą metodę to nakierowanie dozorowanego do
właściwego wykorzystania oferowanej mu pomocy.
Praca kuratora niesie za sobą pewne trudności, które ograniczają skuteczność
wyżej opisanych metod. Są to m.in. uzależnienia, z którymi borykają się podopieczni.
Skłonienie dozorowanego do podjęcia leczenia jest bardzo trudne, nie zawsze chce on
się leczyć. Kolejnym problemem w pracy z podopiecznymi jest bezrobocie, brak pracy
to również brak pieniędzy, а więc i poziom samego dozorowanego znacznie spada.
Wszystkie te czynniki uniemożliwiają realizację nałożonych na kuratorów zadań.
Celem każdej pracy kuratora z podopiecznymi jest resocjalizacja jednostki.
Składają się na nią następujące wyznaczniki:
− chęć zmiany dozorowanego,
− wsparcie kuratora,
− kontrola zachowań i wykonywania nałożonych obowiązków.
Głównymi obowiązkami zawodowego kuratora dla dorosłych jest
utrzymywanie porządku w dokumentach, kontrola wykonywanych kar pozbawienia
wolności, chodzenie w teren, а także bezpośredni kontakt z każdym podopiecznym.
Kolejną osobą – kuratorem nr 3, która udzieliła mi wywiadu był również
kurator zawodowy dla dorosłych – mężczyzna, lat 33, z siedmioletnim stażem pracy.
Zadaniami kuratora zawodowego dla dorosłych są profilaktyka, czyli
zapobieganie powrotowi dozorowanego do przestępstwa, pomoc w poprawie jego
sytuacji życiowej, materialnej, а także pomoc w zmianie środowiska, w którym
obecnie żyje. Niestety nie wszystkie te zadania można zrealizować. Różnego rodzaju
ograniczenia nie pozwalają ich uskutecznić.
42

Najważniejszą funkcją, jaką spełnia kurator zawodowy dla dorosłych jest
funkcja diagnostyczna. W niej – na podstawie przeprowadzonych wywiadów
środowiskowych – sporządza się ocenę podopiecznego.
Przeważającą metodą stosowaną przez tego kuratora jest casework. Taki wybór
tłumaczy tym, iż ona najlepiej się sprawdza. Lepiej pracuje się w pojedynkę, niż z cała
grupą dozorowanych. Cele jakie kurator chce uzyskać poprzez tą metodę, nie zawsze
można osiągnąć. Większość skazanych jest niechętna do współpracy, przez co ciężko
realizować casework.
Współpracę z rodziną dozorowanego kurator nawiązuje wtedy gdy widzi taką
potrzebę. Rodzina przeważnie stara się pomóc, nie jest oporna. Nie traktuje kuratora
jako wroga, kogoś obcego, wręcz przeciwnie – podchodzi do niego przyjaźnie.
Pracę grupową kuratorzy stosują w zależności od przypadku-choć rzadko się to zdarza,
natomiast wykorzystywanie metody network również nie jest częste. Jednak w
przypadku konieczności współpracy z instytucjami i placówkami najczęściej
nawiązuje się ją z pomocą społeczną i Policją.
Niestety czas nie pozwala na realizację wszystkich tych metod, dlatego kuratorzy
wybierają jedną, która ich zdaniem jest najbardziej skuteczna i przynosi efekty.
Jednak wszystkie metody łączą się ze sobą. Kurator stosując pracę z indywidualnym
przypadkiem, chcąc aby współpraca dała efekty powinien, jeśli to konieczne, nawiązać
współpracę z odpowiednimi podmiotami pomocowymi.
Kuratorzy sądowi spotykają się również z różnymi problemami utrudniającymi
im pracę z podopiecznymi. Największą trudnością dla kuratora nr 3 jest
wyprowadzenie dozorowanego na dobrą drogę. Przyczyną tego problemu są problemy
podopiecznych, takie jak: złe nawyki, zaniedbania wychowawcze, zaburzenia
zachowania i osobowości, а także środowisko w jakim żyją podopieczni.
Aby skutecznie zresocjalizować daną jednostkę ważna jest sama postawa
kuratora, musi on dążyć do zaufania dozorowanego, powinien pokazywać mu, że
rozumie jego problemy i dostrzec w nim pozytywne strony. Istotne jest też wsparcie i
pomoc ze strony najbliższych.
Głównymi obowiązkami zawodowego kuratora dla dorosłych są sprawowanie
dozoru, wykonywanie orzeczeń sądu, gdzie orzeczono karę w zawieszeniu bez dozoru,
43

wykonywanie kary ograniczenia wolności, przeprowadzanie wywiadów
środowiskowych, а także niesienie pomocy postpenitencjarnej oraz od niedawna dozór
elektroniczny.
Kurator nr 4 – mężczyzna, kurator społeczny dla dorosłych, 46 lat, pięć lat stażu
pracy.
Główne zadania kuratora społecznego dla dorosłych wynikają z ustawy, ale
ponadto zaliczyć do nich można:
− sporządzanie i prowadzenie dokumentacji,
− praca w terenie,
− współpraca z różnymi instytucjami.
Zadania te można zrealizować w praktyce, а nawet należy za wszelką cenę do
tego dążyć, tylko trzeba chcieć. Kurator społeczny ma więcej czasu niż kurator
zawodowy, dlatego może go więcej poświęcić na realizację tych zadań.
Kurator głównie jest doradcą podopiecznego, а niekiedy mediatorem, więc rola
kuratora ogranicza się jedynie do pomocy w poprawie jakości życia dozorowanych.
Kurator nie wyręcza dozorowanych – jedynie może ich pokierować, w którą stronę
mają iść.
Najczęściej stosowaną metodą przez kuratora nr 4 jest praca z indywidualnym
przypadkiem. Uważa on, że jest to najbardziej skuteczna metoda, ponieważ daje
możliwość pełnego wglądu w życie podopiecznego i jego relacje z najbliższymi.
Swoje zdanie uzasadnia również, tym że bliskie kontakty z dozorowanymi i jego
otoczeniem pozwalają na ustalenie wspólnej drogi naprawy w zgodzie z
oczekiwaniami podopiecznego i jego najbliższych.
Rodzina zawsze jest włączona w proces resocjalizacji danego dozorowanego.
Kurator nr 4 w pracy z najbliższym środowiskiem podopiecznego podkreśla mu jak
ważna jest rodzina i że jeśli nie dla siebie to właśnie dla niej powinien się zmienić. We
współpracy z rodzinami dozorowanych kurator nr 4 nigdy nie spotkał się z
negatywnym przyjęciem z ich strony. Jest traktowany przez nich jak dobry znajomy.
Aby w pełni pomóc swoim podopiecznym kurator nr 4 współpracuje również z:
44

− Urzędem Miasta, w celu realizacji kar ograniczenia wolności i uzyskania
pomocy postpenitencjarnej,
− Urzędem Pracy, w celu zapoznania się z ofertami pracy i szkoleniami dla
dozorowanych.
Pewne trudności przysparzają problemy w sprawnej pracy i realizacji
określonych celów. Takim problemem, który niekorzystnie wypływa na współpracę
między kuratorem i dozorowanym jest uzależnienie podopiecznego od alkoholu.
Trudno jest zmienić mentalność alkoholika i nakłonić go do podjęcia terapii, od której
proces resocjalizacji powinien się rozpocząć.
Pomyślna resocjalizacja jednostki jest dużym sukcesem dla kuratora.
Czynnikami decydującymi o tym według kuratora nr 4 są:
− same nastawienie podopiecznych – ważne aby było pozytywne i
nastawione na zmiany,
− nastawienie rodziny – wsparcie z ich strony jest istotne dla każdego
dozorowanego,
− sprawność warsztatowa kuratora.
Obowiązki kuratora społecznego dla dorosłych wynikają z Ustawy z dnia
27 lipca 2001 roku.
Kurator nr 5 – zawodowy kurator dla nieletnich, kobieta, lat 43, z
szesnastoletnim stażem pracy.
Zadaniami kuratora zawodowego dla nieletnich są głównie:
− zbieranie informacji na temat sytuacji rodzinnej podopiecznego,
− zbieranie informacji o zachowaniu wychowanka po ogłoszeniu
orzeczenia,
− kontrolowanie sytuacji życiowej wychowanka: warunki bytowe, sytuacja
zdrowotna, rozwój fizyczny i duchowy,
45

− sprawdzanie postępów w nauce,
− organizowanie czasu wolnego podopiecznym,
− kontaktowanie się i współpraca ze szkołą, do której uczęszcza
podopieczny.
Według kuratora nr 5 wszystkie te zadania kurator jest w stanie zrealizować w
pracy z podopiecznymi.
Na funkcje kuratora dla nieletnich składają się funkcja diagnostyczna,
wychowawczo-resocjalizująca i profilaktyczna.
W funkcji diagnostycznej następuje rozpoznanie i nazwanie problemów wychowanka
oraz podłoża ich powstania, głównie dzięki wywiadom środowiskowym.
Wychowawczo-resocjalizująca funkcja to sprawowanie nadzorów nad:
− nieletnim w wieku 13-17 lat, który popełnił czyn karalny i przyznano mu
nadzór kuratora,
− nieletnim, który został umieszczony w zakładzie poprawnym,
− nieletnim, który został przedterminowo zwolniony z zakładu
poprawczego,
− nieletnim do 18 roku życia, któremu grozi demoralizacja.
Funkcja profilaktyczna natomiast polega na zapobieganiu dalszej demoralizacji
jednostki oraz jego powrotowi na ścieżkę przestępstwa.
Kurator nr 5 stosuje wszystkie z podstawowych metod pracy z podopiecznymi.
Stara się poświęcać czas równomiernie na każdą z tych metod. Jednak za najbardziej
skuteczną uznaje casework, ponieważ ona najbardziej pozwala na spełnienie
wszystkich wcześniej założonych zadań.
Współpraca ze szkołą nadzorowanych w metodzie socialwork jest prowadzona przez
kuratora nr 5 systematycznie. Nauczyciele i pedagodzy chętnie udzielają potrzebnych
informacji.
Sąd zobowiązuje kuratora również do pracy z rodziną podopiecznego. Współpraca ta
jest zróżnicowana. Na ogół rodzina przyjaźnie przyjmuje kuratora, jednak w
niektórych przypadkach rodzice traktują kuratora z wrogością. Kurator nr 5 uważa, że
tylko szczera rozmowa z rodzicami może rokować sukcesy.
46

Gdy zajdzie potrzeba kurator podejmuje też współpracę z różnymi instytucjami i
placówkami. W przypadku kuratora nr 5 są to policja, pomoc społeczna, ośrodki
odwykowe, zakłady opiekuńczo-lecznicze, pedagodzy oraz psychiatrzy.
Trudnościami, które nie pozwalają na stuprocentową realizację zadań kuratora
sądowego są przede wszystkim ograniczenia czasowe, а także przeżywane przez
kuratora emocje. Jeżeli podchodzi on zbyt emocjonalnie do sprawy utrudni mu to
współpracę z wychowankiem. Innymi trudnościami są problemy podopiecznych.
Kurator nr 5 osobiście najczęściej spotyka się z chorobami psychicznymi. Współpraca
z takimi nadzorowanymi opóźnia ich powrót na dobrą drogę.
Aby resocjalizacja wychowanka mogła zaistnieć musi spełniać parę kryteriów.
Według kuratora nr 5 czynnikami, które o tym decydują to:
− organizowanie nieletniemu czasu wolnego,
− pomoc w rozwoju jego zainteresowań,
− wyrwanie ze złego środowiska rówieśniczego.
Obowiązki zawodowego kuratora dla nieletnich można podzielić na dwie kategorie.
Pierwsza to obowiązki w postępowaniu wykonawczym, czyli przeprowadzanie
wywiadów środowiskowych, а druga w postępowaniu przygotowawczym rozumianym
jako sprawowanie nadzorów.
Kurator nr 6 – zawodowy kurator dla nieletnich, kobieta, 35 lat, z ośmioletnim
stażem pracy.
Zadaniami, które wykonują kuratorzy wymienionymi przez kuratora nr 6 są:
− pomoc wychowankom w nauce lub pracy,
− pomoc w rozwiązywaniu problemów osobistych,
− organizowanie czasu wolnego wychowankom,
− kontrolowanie zachowania w miejscach, w których przebywa
wychowanek,
− polepszenie środowiska wychowawczego wychowanka,
47

− wykształcenie w wychowanku zachowań społecznie pożądanych.
Nie wszystkie z tych zadań kurator może zrealizować w swojej pracy. Część z
nich realizuje się zawsze w stu procentach, а część niekiedy w ogóle. Dwa ostatnie
wymienione zadania należą do trudniejszych do zrealizowania, dlatego nie zawsze
kuratorowi udaje się je wykonać.
Rola jaką spełnia kurator dla nieletnich jest niezwykle duża. Według kuratora nr
6 kurator jest organem pomocniczym, który bierze udział w udzielaniu ochrony
prawnej małżeństwom, rodzinom i dzieciom. Kurator rodzinny sprawuje również
funkcję kontrolną, która polega na kontrolowaniu, czy wychowanek wywiązał się z
nałożonych obowiązków. Kontroluje się również zachowanie podopiecznego.
Metodą, którą kurator nr 6 stosuje najczęściej jest casework. Pozwala ona
indywidualnie podjeść do każdego wychowanka, poznać jego problemy, przyczyny
tych problemów, а także wypracować sposób ich zwalczenia.
Za pomocą tej metody kurator realizuje zadania takie jak:
− motywuje wychowanka do poprawy,
− stawia diagnozę, która pozwala powrócić wychowankowi na dobrą
drogę,
− modyfikuje zachowania, postawy i poglądy wychowanka,
− rozpoznaje i usuwa przyczyny zaburzeń zachowania.
Metody groupwork i socialwork kurator nr 6 stosuje równomiernie, jednak rzadziej niż
metodę casework.
Poprzez stosowanie metody grupowej kurator pomaga usunąć zaniedbania
wychowawcze wychowanków, czy podnieść poziom ich edukacji. Natomiast za
pomocą metody środowiskowej kuratorowi udaje się wyrwać podopiecznych ze złego
środowiska rówieśniczego, z różnych nałogów, а także polepszyć sytuację rodzinną.
Realizację tych zadań utrudniają nieraz niechęć i opór wychowanków. Jeśli sam
podopieczny nie chce się zmienić, żadna, nawet najdoskonalsza metoda nie zadziała.
W takich wypadkach należy stworzyć atmosferę zaufania między kuratorem а
wychowankiem. Takie postępowanie sprzyja również udanej resocjalizacji. Aby się
ona powiodła bardzo ważny jest szacunek kuratora do nadzorowanego, zrozumienie
48

dla jego problemów, ale też zmiana postawy rodziców wobec ich dziecka – okazanie
mu zainteresowania, naprawa wcześniejszych zaniedbań wychowawczych oraz
wsparcie w trakcie wykonywanych obowiązków narzuconych w nadzorze.
Obowiązkami zawodowego kuratora dla nieletnich są:
− sprawowanie nadzorów,
− kontrola zachowania podopiecznego w okresie próby,
− kontrola wykonywanych obowiązków nałożonych na rodziców
podopiecznego, gdzie orzeczono ograniczenie władzy rodzicielskiej,
− przeprowadzanie wywiadów środowiskowych,
− sprawowanie lub kontrolowanie pracy kuratorskich ośrodków pracy z
młodzieżą.
Kurator nr 7 – społeczny kurator dla nieletnich, kobieta, lat 38, z
dziesięcioletnim stażem pracy.
Głównymi zadaniami, które kurator społeczny dla nieletnich powinien
wykonywać są organizowanie czasu wolnego nadzorowanemu, pomoc w nauce, w
ukończeniu poszczególnych szczebli nauki, usuwanie zaniedbań wychowawczych,
poprawa stosunku rodziców do wychowanka, poprawa warunków bytowych
podopiecznego.
Większość z tych zadań kuratorowi nr 7 udaje się zrealizować nadzorując
nieletnich.
Kurator dla nieletnich pełni rolę pomocnika. Ma on pomóc nadzorowanemu w
ponownym przystosowaniu się do przestrzegania zasad i norm społeczeństwa. W tym
celu wykonuje działania o charakterze wychowawczo-resocjalizującym, kontrolnym i
profilaktycznym. Polegają one na sprawowaniu nadzorów nad nieletnimi, nakładaniu
na nich określonych obowiązków, które będą dążyć do poprawy zachowania i sytuacji
życiowej podopiecznych, а także na kontrolowaniu wykonywania przez nich tych
obowiązków.
Kurator nr 7 stosuje wszystkie metody pracy z podopiecznymi. Ograniczenia
czasowe nie pozwalają na stosowanie tych metod równomiernie, dlatego najczęściej
49

stosowaną metodą jest casework. Jest ona najbardziej skuteczną metodą zdaniem
kuratora nr 7, ponieważ daje dokładny obraz podopiecznego, wgląd w jego problemy i
możliwość skuteczniejszego wypracowania sposobu readaptacji społecznej.
Metoda pracy z indywidualnym przypadkiem pozwala rozwiązać problemy, które
utrudniają prawidłowe funkcjonowanie jednostki, zmienić jego zachowanie, postawy i
poglądy na lepsze, а także na polepszenie relacji z rodziną.
Metoda groupwork, choć rzadko stosowana przez kuratora nr 7 pozwala na realizację
zadań takich jak: rozbudzanie zainteresowań nadzorowanych, usuwanie zaniedbań
edukacyjnych, współdziałanie w grupie oraz motywowanie do samodzielnego
rozwiązywania swoich problemów.
Do zadań, które powinny zostać osiągnięte poprzez stosowanie metody socialwork
należą: wykrycie przyczyn niedostosowania społecznego jednostki, doradzanie i
udzielanie pomocy rodzinie podopiecznego, poprawa stosunków nauczycieli i
rówieśników do wychowanka poprzez współprace ze szkołą, do której uczęszcza dany
nadzorowany.
W metodzie środowiskowej kurator nr 7 najczęściej współpracuje z psychologami,
pedagogami, ośrodkami odwykowymi oraz z Policją.
Nie każda praca z podopiecznym kończy się sukcesem. Istnieje wiele
ograniczeń, które utrudniają sprawną resocjalizację. Najistotniejszym problemem w
odczuciu kuratora nr 7 jest niechęć wychowanków oraz ich rodzin. Większość
rodziców, z którymi miał okazję współpracować pochodzi z biednego, destrukcyjnego
środowiska, gdzie najważniejsze jest zdobywanie dóbr materialnych, а nie
wychowywanie dzieci. Są oni negatywnie nastawieni do kuratora, traktują go z
wrogością, gdyż myślą, że chce on odebrać im dziecko.
Warunkiem udanej resocjalizacji jest przyjazne nastawienie rodziny
nadzorowanego do kuratora, gdyż ułatwia to współpracę i co za tym idzie readaptację
społeczną wychowanka. Ważne jest też, aby kurator akceptował podopiecznego takim
jaki jest, wykazywał zrozumienie dla jego problemów i szanował go.
Obowiązki, które sąd nakłada na społecznego kuratora dla nieletnich – według
kuratora nr 7 – to:
− przeprowadzanie wywiadów środowiskowych,
50

− sprawowanie nadzorów,
− udział w kontaktach rodziców z dziećmi,
− praca wychowawcy w ośrodku kuratorskim,
− ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych,
− współpraca z podmiotami pomocowymi,
− odwiedzanie wychowanków w miejscu ich zamieszkania,
− składanie sprawozdań.
51

ZAKOŃCZENIE I WNIOSKI
Celem moich badań było zapoznanie się z zadaniami, jakie przepisy nakładają
na kuratorów sądowych oraz sprawdzenie czy zadania te są rzeczywiście realizowane
w pracy z podopiecznymi.
Badania, które zastosowałam w niniejszej pracy pozwoliły osiągnąć te cele.
Przeprowadzone wywiady pozwalają stwierdzić, że nie wszystkie powierzone
kuratorom zadania można zrealizować w pracy z podopiecznymi. Odpowiedzi
respondentów wskazują, że większość zadań udaje się wykonać, jednak różnego
rodzaju ograniczenia znacznie to utrudniają.
Największymi problemami, które utrudniają pracę kuratora z podopiecznymi
są: niechęć dozorowanych lub nadzorowanych do współpracy, zaburzenia zachowania,
złe nawyki podopiecznych wynikające z funkcjonowania w złym środowisku,
zaniedbania wychowawcze, brak pracy i środków do życia, ograniczenia czasowe oraz
uzależnienia podopiecznych.
Z analizy odpowiedzi siedmiu kuratorów sądowych wynika, że starają się oni
realizować wszystkie zadania uregulowane przepisami, jednak w niektórych
przypadkach jest to trudne lub wręcz niemożliwe.
53

BIBLIOGRAFIA
1. R. Borkowski, D. Wysocki, Instytucje wychowania resocjalizującego,
Wydawnictwo Naukowe NOVUM sp. Z o.o., Płock 2001;
2. J. Brzeziński, Elementy metodologii badań psychologicznych, PWN,
Warszawa 1984;
3. Cz. Czapów, Wychowanie resocjalizujące. Elementy metodyki i
diagnostyki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1980, wyd.
2;
4. W. Dutkiewicz, Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i
licencjackiej z pedagogiki, Wydawnictwo Stachurski, Kielce 2000;
5. Z. Glapiak, Ośrodek Kuratorski w Lesznie na tle współczesnych
problemów resocjalizacji, Drukarnia i Oficyna Wydawnicza FORMAT,
Leszno 2003, wyd. 1;
6. K. Gromek, Kuratorzy sądowi – komentarz, Wydawnictwo Prawnicze
LexisNexis, Warszawa 2005, wyd. 2;
7. M. Guziuk, Podstawy metodologiczne prac promocyjnych, Fundacja
Studiów i Badań Empirycznych, Warszawa 2000, wyd. 2;
8. B. Hołyst, Wielka Encyklopedia Prawa, Wydawnictwo Prawo i
Profilaktyka Gospodarcza, Białystok-Warszawa 2000;
9. T. Jedynak, K. Stasiak (red.), Zarys metodyki pracy kuratora sądowego,
Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2010, wyd.2;
10.M. Kalinowski, Vademecum rodzinnego kuratora sądowego, Instytut
Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1984;
11.U. Kalina-Prasznic (red.), Encyklopedia prawa, Wydawnictwo C.H.
Beck, Warszawa 2007;
12.M. Kopeć-Chrościcka, Kurator sądowy. Zadania profilaktyczne i
resocjalizacyjne, WSP im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 1984;
13.Z. Krzysztoszek, Uwarunkowania, założenia i metody badań
pedagogicznych, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
1977, wyd. 1;
54

14.K. Kuberska-Gaca, A. Kościńska, Metodyka pracy kuratora sądowego i
opiekuna społecznego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w
Częstochowie, Częstochowa 1986, wyd. 1;
15.M. Łobocki, Metody i techniki badań pedagogicznych, Oficyna
Wydawnicza Impuls, Kraków 2003;
16.M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, PWN, Warszawa 1982;
17. M. Łobocki, Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych,
Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2006;
18.J. Majer, Zostań kuratorem, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1984,
wyd. 1;
19.W. Okoń, Słownik Pedagogiczny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe,
Warszawa 1984 wyd. 3;
20.R. Opora, Rola sędziów i kuratorów w resocjalizacji nieletnich,
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006;
21.Z. Ostrihanska, A. Greczuszkin, Praca z indywidualnym przypadkiem w
nadzorze rodzinnego kuratora sądowego, Wydawnictwo Norbertinum,
Lublin 1999;
22.A. Paszkiewicz, Podmiotowe traktowanie wychowanka w pracy
rodzinnego kuratora sądowego, Wydawnictwo Norbertinum, Lublin
2006;
23.T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Żak, Warszawa
1995, wyd. 2;
24.T. Pilch, T.Bauman , Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe
i jakościowe, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2001;
25.K. Pospiszyl, M. Konopczyński, Resocjalizacja – w stronę środowiska
otwartego, Wydawnictwo Pedagogium, Warszawa 2007;
26.K. Pospiszyl, Resocjalizacja nieletnich. Doświadczenia i koncepcje,
Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990;
27. L. Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia
teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne, Wydawnictwo Akademii
Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 2001;
55

28.Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Wydawnictwo
Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1984;
29.B. Stańko-Kawecka, Prawne podstawy resocjalizacji, Kantor
Wydawniczy Zakamycze, Zakamycze 2000;
30.J. Sztumski, Wstęp do metod i technik badań społecznych, wyd. Śląsk sp.
z o.o. Wydawnictwo Naukowe, Katowice 1999;
31.J. Śpiewak, Kurator sądowy w postępowaniu karnym wykonawczym.
Poradnik dla sprawujących dozory, Wydawnictwo Prawnicze,
Warszawa 2000;
32.B. Urban, J.M. Stanik, Resocjalizacja, t. 2, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2008;
33.B. Zinkiewicz (red.), Współczesna kuratela sądowa, Wydawnictwo
Górnośląskie Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Augusta Hlonda,
Mysłowice 2006;
34.Ustawa z dnia 6 czerwca 1997r. Kodeks karny wykonawczy
(Dz.U.1997.90.557);
35.Ustawa z dnia 27 lipca 2001r. o kuratorach sądowych
(Dz.U.2001.98.1071).
56

ZAŁĄCZNIKI
KWESTIONARIUSZ WYWIADU
Z kuratorami sądowymi
Dane ogólne
1. Płeć
2. Wiek
3. Jaki jest Pana/Pani staż pracy?
4. Jaki jest Pana/Pani stopień zawodowy?
5. Jaki jest Pana/Pani profil ukończenia studiów wyższych?
6. Czy ukończył Pan/Pani studia wyższe? Jakie doświadczenia w działalności
resocjalizacyjnej, opiekuńczej lub wychowawczej miał Pan/Pani przed
zostaniem kuratorem społecznym?
7. Jakie były powody podjęcia przez Pana/Panią pracy w zawodzie kuratora
sądowego?
Dlaczego kurator sądowy dla dorosłych/dla nieletnich?
Zadania kuratorów sądowych i ich skuteczność
8. Jakie są Pana/Pani główne zadania jako kuratora zawodowego dla
dorosłych/nieletnich?
9. Czy wszystkie te zadania można zrealizować w praktyce? Czy teoria pokrywa
się z praktyką?
10.Jakie funkcje/jaką rolę spełnia kurator dla dorosłych/nieletnich?
11. Podstawowe metody pracy kuratora sądowego to casework, groupwork i
network. Czy stosuje Pan/Pani te metody?
Czy wszystkie z nich?
Czy pozwala na to czas?
57

12.Którą z tych metod stosuje Pan/Pani najczęściej? Dlaczego?
13.Która z tych metod jest Pana/Pani zdaniem najbardziej skuteczna/przydatna w
pracy z podopiecznymi? Dlaczego?
14.Jakie wcześniej założone zadania realizuje się poprzez te trzy metody?
15.Jak ocenia Pan/Pani efektywność tych trzech metod? Czy spełniają one swoje
zadania?
16.Jakie są Pana/Pani główne obowiązki jako kuratora sądowego sprawującego
dozór/nadzór nad daną osobą?
17.Co Pana/Pani zdaniem decyduje o pomyślnej resocjalizacji podopiecznych?
Praca z podopiecznymi i stosunek do niej
18.Jak ocenia Pan/Pani pracę z podopiecznymi?
Jakie trudności niesie za sobą praca kuratora sądowego dla osób
dorosłych/nieletnich? Z jakimi problemami w pracy z podopiecznymi spotyka
się Pan/Pani najczęściej?
19.Czy wszyscy podopieczni, z którymi miał Pan/miała Pani okazję pracować
chętnie podejmują współprace? Czy przychodzi im to z trudem, oporem?
20.Czy Pana/Pani zdaniem, kurator sądowy powinien nie tylko wykonywać
orzeczenia sądu, ale także być – w relacjach z podopiecznymi – nauczycielem,
pedagogiem, mentorem, doradcą i opiekunem? Czy podchodzić do spraw
wyłącznie zawodowo?
Współpraca kuratora ze szkołą, rodziną, instytucjami, placówkami
21.Czy jako kurator dla dorosłych często współpracuje Pan/Pani z rodziną
podopiecznego? Jak wygląda ta współpraca? Czy łatwo się ją nawiązuje? Jak
rodzina do Pana/ Pani podchodzą?
22.Jak wygląda współpraca kuratora dla nieletnich ze szkoła? Czy jest
systematyczna? Czy nauczyciele chętnie współpracują?
58

23.Jak wygląda współpraca kuratora rodzinnego z rodziną podopiecznego? Jak
podchodzą do Pana/Pani rodzice?
Jakie zadania są przez to realizowane?
24.А jak wygląda współpraca z instytucjami, placówkami? Z jakimi najczęściej?
Dagmara Lec Gdynia, dnia 04.05.2011r.
59

Imię i nazwisko
9771
Numer albumu
OŚWIADCZENIE
Oświadczam, że przedłożoną do egzaminu dyplomowego pracę pt. „Zadania
kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan faktyczny” kończącą studia
licencjackie napisałam samodzielnie. Przy wykonywaniu pracy nie zlecałam jej
opracowania ani żadnej jej części innym osobom, jak też nie skopiowałam cudzych
opracowań i przestrzegałam postanowień Ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Ponadto oświadczam, iż treści zaczerpnięte z literatury przedmiotu są
oznaczane w tekście oraz w przypisach w sposób ogólnie przyjęty dla prac
naukowych.
Jednocześnie przyjmuję do wiadomości, że gdyby powyższe oświadczenie
okazało się nieprawdziwe, jestem świadoma zasadności cofnięcia decyzji o wydaniu
mi dyplomu.
Wyrażam zgodę na udostępnianie mojej pracy dyplomowej czytelnikom
zgodnie z regulaminem Biblioteki AMW.
.......................................................
podpis osoby składającej oświadczenie
STRESZCZENIE
60

I. Tytuł pracy dyplomowej w języku polskim
Zadania kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan faktyczny.
II. Tytuł pracy dyplomowej w języku angielskim
Tasks of probation officer consequential from rules of law and actual state.
III. Główne cele
Celem moich badań jest zapoznanie się z zadaniami, które powierza się kuratorom
sądowym w sprawowanych przez nich nadzorach i dozorach a także sprawdzenie, czy
zadania kuratorów zawarte w przepisach są rzeczywiście realizowane.
IV. Metody badawcze wykorzystane w pracy
W niniejszej pracy wykorzystałam metodę indywidualnych przypadków.
V. Wyniki pracy
Przeprowadzone przeze mnie badania za pomocą techniki wywiadu pozwoliły
zrealizować założone cele mojej pracy. Dowiedziałam się czy zadania, regulowane
przepisami są faktycznie wykonywane przez nich w praktyce. Wywiady z kuratorami
dowiodły, że nie wszystkie z zadań ujętych w przepisach kuratorzy są w stanie
osiągnąć. Według badań większość z nich można zrealizować, jednak są sytuacje,
które to utrudniają lub nawet uniemożliwiają.
61

Praca licencjacka "Zadania kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan faktyczny"

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (20)

Ähnlich wie Praca licencjacka "Zadania kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan faktyczny"

Ähnlich wie Praca licencjacka "Zadania kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan faktyczny" (9)

Mehr von Dagmara Lec

Mehr von Dagmara Lec (7)

Praca licencjacka "Zadania kuratora sądowego wynikające z przepisów а stan faktyczny"