Presentatie over de belangrijkste vormen van kaalheid die zich in de huisartsenpraktijk presenteren.

1. Ongewenst Haarverlies - Alopecia
Christian van Rij, Aios Huisartsgeneeskunde, Juni 2011
www.flickr.com/photos/59344927@N00/3083048861

2. http://www.flickr.com/photos/59452452@N00/2184305620

5. Overzicht Presentatie
Het normale haar
Haarverlies als klacht
Evaluatie & Behandeling haarverlies
Slotopmerkingen

6. Het normale haar
flickr.com/photos/flightlessangel/2387706816

7. Anatomie
• Haarzakje / Follikel
• Haar / Trichia:
– Merg / Medulla
– Schors / Cortex
– Schubbenlaag / Cutila
• Musculus Arrector pili
• Talgklier

8. Aanleg
• Overal aangelegd in 2e trim. zwangerschap
– Behoudens op handpalm, vingertop, lip en voetzool
• Kleur door 3 soorten melanine
• Haarsoort: Ras bepaald
• Haartype:
– Vellus haar: < 3mm kleurloos dons
– Terminaal haar: gekleurd stug haar

9. Functie haar
• Sociaal
• Vuil buitenhouden
– Wimpers, neus- en oorharen
• Zweetafvloed regulerend
– Wenkbrauw
• Huidwrijving voorkomen
– Oksels en genitaalstreek
• Bij dieren: warmte reguleren

10. Gefaseerde Haargroei
Fase Duur Haar %
Anagene of Groeifase 4-6 jr 66-96%
Katagene of Overgangsfase 14 dg 0-6%
Telogene of Rustfase 3-4 mnd 2-18%

11. Haarverlies
• Normaal 50-100 haren per dag
• Door uitvallen na rustfase, of door afbreken
• “Rui”
– Golvend patroon van haren die gezamenlijk uitvallen
– Normaal bij dieren; bij mensen komt dit door een
mozaïek-patroon van de fasen zelden evident voor
– Door medicatie of stress kunnen haren soms massaal
in de telogene fase terecht komen (Alopecia Diffusa)

12. Haarverlies als klacht

13. Anamnese
• Betreft de klacht: een dunnere haarbos; kale
plekken; veranderen haarlijn; of korter haar?
• Snelheid van ontstaan
• Hoofdhuidklachten
• Voorkomen in de familie
• Hoe het haar normaal gedragen wordt
• Ziekten, spanningen of trauma’s: nu en in VG

14. Haarverlies objectiveren
• Kale plekken
– Pas bij 50-60% haarverlies zichtbaar
• Haartrektest
– Zachtjes trekken aan bosje van 100 haren
– Afwijkend bij > 20 loslatende haren
– Breekt de haar af of komt hij los?
• Haar verzamelen
– 4 dagen na haarwassen 24u al het afgevallen haar
verzamelen. Normaal is < 100

15. Aanvullend onderzoek
• Trichogram / Haarwortelstatus
– 4 d na wassen op rand kale plek en op cô plek 25
haren epileren
– Na Depex fixatie microscopische analyse naar:
• % haren in de verschillende fasen, en
• % haren met dysplasie/dystrofie (normaal <18 %)

16. Haarwortel typering

17. Evaluatie naar oorzaak

18. Alopecia Androgenetica
• Dihydrotestosteron
– Geeft mannelijke kaalheidpatroon op het hoofd
– Stimuleert groei haren elders op het lichaam
– Haarzakjes verschrompelen, maar talg- en
zweetklieren blijven onaangedaan
• Geleidelijke kaalheid in typisch patroon
– Bij mannen: toename inhammen; kalende kruin;
hals/nek-rand blijven gespaard
– Bij vrouwen dunt het haar m.n. bovenop uit

19. Alopecia Androgenetica
Bij mannen Bij vrouwen

20. Behandeling Alopecia Androgenetica
• Minoxidil 2-5% 2dd inmasseren
– Antihypertensivum
– Acceptabel effect van 10% bij ♂ en 50% bij ♀ na 1jr
• Finasteride 1dd 1mg
– Voor prostaathypertrofie
– Remt aanmaak dihydrotestosteron
– Werkt niet bij postmenopauzale vrouwen
• Behandel 6-12 mnd voordat evaluatie effect

21. Behandeling Alopecia Androgenetica
Bij vrouwen zonder kinderwens:
• Orale anticonceptie pil zoals Diane-35®
• Androcur
– 10-20mg op cyclusdag 5-19 indien samen met OAC
– 50-100mg 1dd indien postmenopauzaal
– Relatief veel bijwerkingen
• Behandeldoel: verdere verkaling voorkomen

22. Behandeling Alopecia Androgenetica
• Haarhuid transplantatie
– Niet DHT gevoelige haarzakjes uit nek transplanteren
– Minder geschikt voor vrouwen omdat zij vaak een
diffuus haarverlies hebben
• Haar Stamcel Transplantatie
– Groepje van haarzakje wordt
gesplitst en elders ingebracht
• Tatoeëren

23. Alopecia Diffusa
• Haar valt overal diffuus / gelijkmatig uit:
– Ook aan onderrand hoofd
– Ook elders op het lichaam
• Trichogram overal even afwijkend
• Geen afwijkingen haar follikel
• Zoek de oorzaak buiten het haar:
– Diabetes, schildklierafwijkingen, intoxicaties,
voedingsproblemen, spanning, medicatie, ziekte

24. Alopecia Diffusa: schadelijkheid in tijd
• Relatie in tijd afhankelijk van intensiteit

25. Alopecia Areata
• Elke leeftijd, maar start mn 20-40e levensjaar
• 10-20% familiair voorkomen
• Focale uitval over gehele lichaam, in aanvallen
– Begint vaak op de hoofdhuid: daar verkeert nl 80%
van de haarfollikels in het kwetsbare groeistadium
• Haarzakjes verschrompelen niet: herstel mogelijk
• Nagels laten vaak putjes zien

26. Alopecia Areata
• Ziekte van de haarfollikel:
– Excacte mechanisme onbekend
– Rondom haarfollikels ontstekingscellen te zien wat
duidt op een autoimmuunproces
• Treft mn haren aan het begin van de groeifase
– Aanvankelijk goed groeiden haren worden dunner
aan de basis en vallen dan uit: uitroeptekenharen
– Lange haren in Telogene fase blijven over totdat ook
nieuwe korte haren weer uitgroeien

27. Alopecia Areata

28. Beloop Alopecia Areata
• Herstel vaak spontaan maar grillig
– 30% binnen 6mnd
– 50% binnen 12 mnd
– Lichtere of witte haren kunnen wel het gevolg zijn
– 10% van de patiënten zien geen spontaan herstel
• Slechte prognose bij:
– Begin op jonge leeftijd; lichaamshaar ook duidelijk
betrokken; samengaan auto-immuunaandoeningen;
aantasting van de nagels; voorkomen in familie

29. Behandeling Alopecia Areata
• Lokale prikkeltherapie • Difencypron
– Ditranol, Phenol, Cantharidine – Meestbelovend: bij ±50% herstel
– Tot 25% baat hierbij – Wekt een contaceczeem op
waarna na enkele maanden
• Minoxidil 5% oplossing: herstel volgt
– Zelden acceptabel effect – Niet geregistreert
– Belastend ivm eczeemreacties
• UV behandeling elders op het lichaam
– Zelden toereikend
• Corticosteroid injecties
– Niet bewezen; mgl tijdelijk effect

30. Andere oorzaken alopecia
• Infectieus:
– Mn schimmel: Tinea capitis
• Huidkanker
• Eczeem
• Congenitaal

31. Alopecia Traumatica
• Trichotillomanie
– Vaak relatief veel korte haren en afgebroken haren
die in verschillende richtingen groeien
– Vaak eenzijdige lineaire plek
– Haren worden door kinderen vaak gegeten
• Trauma
– Ontkroezen, massage, permanenten, borstelen,
• Zonder verlittekening is herstel goed mogelijk

32. Alopecia Traumatica
www.flickr.com/photos/beckie0/5413905722/

33. Alopecia: een schematisch overzicht
Verworven Congenitaal
Geen • Interne / endocr. afwijkingen • Hypotrichie
haarbodem • Metabool / voeding • Monilextrix
atrofie & • Geneesmiddelen / Intoxicaties • Pili torti
Diffuse afw • Post-partum • Trichorrhexis nodosa
• Ouderdom
• Alopecia androgenetica
Geen • Alopecia areata • Hypotrichie
haarbodem • Infectieus • Atrichie
atrofie & • Eczeem
Omschreven afw • Trichollomanie
• Trauma
• Alopecia triangularis
Atrofie • Infectieus • Aplasie
haarbodem • Neoplasmata

34. Tot slot

35. Normale haarzorg
• Frequent wassen mag; shampoo wel uitspoelen
• Grove houten kammen slijten het haar minder
• Permanenten doet vaak weinig kwaad
• Verven kan eczeem van de hoofdhuid geven en
het haar dof maken, anders wel toepasbaar
• Goede voeding, geen alcohol, niet roken
• Petten/hoeden zijn normaal niet schadelijk

36. Verwijzen?
• Bij onduidelijke beeld
• Bij maligniteit
• Bij geen respons op therapie behandelbare
huidziekten

37. Referenties
• Boeken
– Eekhof; Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk; 2005, H70
– Van Vlooten; Dermatologie en venerologie; 2000; H13
• Online:
– Haarboek Dr J.D.R. Peereboom-Wynia !
– www.huidinfo.nl/haaruitval.html
• Specifiek voor patiënten:
– NHG Ziektebeschrijving haaruitval
– www.alopeciaonline.org.uk