1η Ενότητα, Παρατακτική και Υποτακτική Σύνδεση Προτάσεων, Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου, σελ. 12-17

1. 1η ενότητα
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
Οι διάφοροι τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

2. Σελ. 12

3. Όταν αναπτύσσουμε τις σκέψεις
μας, συνήθως δεν αρκεί μία
πρόταση, έστω και με
προσδιορισμούς. Πρέπει να
συνδέουμε δύο ή περισσότερα
νοήματα (άρα και προτάσεις), ώστε
να φαίνεται η μεταξύ τους σχέση.

4. Οι προτάσεις, ως προς τις σχέσεις τους μεταξύ
τους, παρουσιάζονται στο λόγο με δύο μορφές:
Ρ
Ρ
Ρ
ΔΠ
ΔΠ = δευτερεύουσα πρότασηΡ = ρήμα

5. Σε κάθε περίοδο λόγου
επιβάλλεται η ύπαρξη μιας
τουλάχιστον κύριας πρότασης.
Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν
μόνο δευτερεύουσες προτάσεις.

6. : Οι προτάσεις που εισάγονται με αυτούς τους συνδέσμους είναι δευτερεύουσες
και η σύνδεση ονομάζεται υποτακτική, γιατί οι προτάσεις αυτές υποτάσσονται σε άλλες.
Συνδέονται με υποτακτικούς συνδέσμους
Μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη χωρίς σύνδεσμο,
χωρισμένες μόνο με κόμμα
Οι προτάσεις εμφανίζονται στο λόγο με τρεις τρόπους:
: παρατάσσουμε, δηλαδή τοποθετούμε ισοδύναμες προτάσεις τη μία μετά την άλλη.
Συνδέονται με παρατακτικούς
συνδέσμους

7. και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
ή, είτε
μα, αλλά, παρά, όμως,
ωστόσο, μόνο, κι όμως,
εντούτοις
λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως
η παρατακτική σύνδεση προτάσεων γίνεται με συνδέσμους:

8. ότι, πως, που
γιατί, επειδή, αφού
να, για να
ώστε (να), που
μη(ν), μήπως
όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν (πριν να),
μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, όποτε, άμα
αν, σαν, άμα
ενώ, αν και, μολονότι
η υποτακτική σύνδεση προτάσεων γίνεται με συνδέσμους:

9. που, όποιος, όσος, ό,τι,
όπου, όπως
ποιος, τι, πόσος, πού,
πώς, πότε, πόσο
(βουλητικές προτάσεις)

10. Ανάλογα με τους στόχους και τις ανάγκες της επικοινωνίας
επιλέγουμε:
Την παρατακτική
σύνδεση των προτάσεων
για πιο απλά κείμενα,
στον προφορικό
καθημερινό λόγο, σε
κείμενα που προέρχεται
από το λαϊκό λόγο των
παραμυθιών, των
δημοτικών τραγουδιών
και άλλων προϊόντων της
προφορικής λαϊκής
παράδοσης. Ακόμα, στη
«γλώσσα» των
διαφημίσεων.
Την υποτακτική σύνδεση για
τον γραπτό κυρίως λόγο, τον
πολύ επιμελημένο και
επεξεργασμένο, προκειμένου
να δώσουμε σαφήνεια και
ακρίβεια στο λόγο και να
παρουσιάσουμε καθαρά τους
συσχετισμούς σύνθετων
νοημάτων. Ωστόσο πολλές
φορές η υποτακτική σύνδεση
κάνει το λόγο μακροπερίοδο,
κουραστικό, δυσνόητο.
Το ασύνδετο σχήμα για
να δώσουμε στο λόγο μας
γοργότητα, αμεσότητα,
ζωηρότητα.
ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΝΑ ΕΠΙΛΕΞΩ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ

11. Όταν μας ζητείται να βρούμε τον τρόπο που
συνδέονται οι προτάσεις ενός κειμένου:
Χωρίζουμε
προτάσεις
Ρ = ρήμα
ΚΠ ή [ ]= κύρια πρόταση
ΔΠ ή ( )= δευτερεύουσα πρόταση

12. Ακούω και μιλώ
1.Ένα σύνολο προτάσεων είναι φυσικά και το κείμενο 1 αυτής της ενότητας. Στο
κείμενο αυτό, η πρώτη παράγραφος αποτελείται από επτά προτάσεις. • Mπορείτε
να βρείτε πού αρχίζει και πού τελειώνει η καθεμιά από αυτές;
Σελ. 12
Σελ. 10
Κείμενο 1 [Η συνεισφορά των Ελλήνων]
Ρ = ρήμα
ΚΠ = κύρια πρόταση
ΔΠ = δευτερεύουσα πρόταση

13. Ακούω και μιλώ
1.Ένα σύνολο προτάσεων είναι φυσικά και το κείμενο 1 αυτής της ενότητας. Στο
κείμενο αυτό, η πρώτη παράγραφος αποτελείται από επτά προτάσεις. • Mπορείτε
να βρείτε πού αρχίζει και πού τελειώνει η καθεμιά από αυτές;
Κείμενο 1 [Η συνεισφορά των Ελλήνων]
Σελ. 12
Σελ. 10
Ρ Ρ
Ρ
Ρ
Ρ Ρ
Ρ
ΚΠ
ΚΠ
ΚΠ
ΚΠ
ΔΠ ΚΠ
ΔΠ
ΚΠ = κύρια πρόταση ΔΠ = δευτερεύουσα πρότασηΡ = ρήμα

14. Ακούω και μιλώ
2. Yπάρχει κάποια λέξη που να ενώνει τις πρώτες τέσσερις προτάσεις της παραγράφου
αυτής; • Tις τρεις τελευταίες; • Ποια διαφορά παρατηρείτε;
Σελ. 12

15. Ακούω και μιλώ
2. Yπάρχει κάποια λέξη που να ενώνει τις πρώτες τέσσερις προτάσεις της παραγράφου
αυτής; • Tις τρεις τελευταίες; • Ποια διαφορά παρατηρείτε;
Σελ. 12

16. Ακούω και μιλώ
3. Aς πάμε τώρα στο κείμενο 2. Mπορείτε στις δύο πρώτες στροφές του ποιήματος να βρείτε
α. δύο προτάσεις που να
συνδέονται με μια λέξη;
β. δύο προτάσεις που απλώς
η μία να ακολουθεί την άλλη;
γ. Σε αυτή την περίπτωση,
μπορείτε να σκεφτείτε μια λέξη
που θα ταίριαζε για να
συνδέσει τις δύο προτάσεις;Κείμενο 2 Η Alfa Romeo
Σελ. 12
Σελ. 10

17. Ακούω και μιλώ
3. Aς πάμε τώρα στο κείμενο 2. Mπορείτε στις δύο πρώτες στροφές του ποιήματος να βρείτε
α. δύο προτάσεις που να
συνδέονται με μια λέξη;
β. δύο προτάσεις που απλώς
η μία να ακολουθεί την άλλη;
γ. Σε αυτή την περίπτωση,
μπορείτε να σκεφτείτε μια λέξη
που θα ταίριαζε για να
συνδέσει τις δύο προτάσεις;Κείμενο 2 Η Alfa Romeo
ότι
Σελ. 12
α  ο παρατακτικός συμπλεκτικός
και συνδέει παρατακτικά μεταξύ
τους τις δύο κύριες προτάσεις.
β  δύο προτάσεις που η μία
ακολουθεί την άλλη χωρίς να
μεσολαβεί κάποιος σύνδεσμος
γ  οι δύο αυτές προτάσεις θα
ταίριαζε να συνδέονται μεταξύ τους
με τον υποτακτικό (ειδικό)
σύνδεσμο ότι
Σελ. 10

18. Ακούω και μιλώ
4.Bρείτε τώρα τις προτάσεις από τις οποίες αποτελείται η τελευταία
παράγραφος του κειμένου 3.
Κείμενο 3 [Η ελληνική κοινωνία αλλάζει]
Σελ. 12
Σελ. 11

19. Ακούω και μιλώ
4.Bρείτε τώρα τις προτάσεις από τις οποίες αποτελείται η τελευταία
παράγραφος του κειμένου 3.
Κείμενο 3 [Η ελληνική κοινωνία αλλάζει]
Ρ Ρ Ρ Ρ
Ρ Ρ
Ρ
Σελ. 12
Σελ. 11
ΚΠ
ΔΠ ΔΠ ΔΠ
ΔΠ ΔΠ
ΔΠ
Ρ = ρήμα
ΚΠ = κύρια πρόταση
ΔΠ = δευτερεύουσα πρόταση

20. Ακούω και μιλώ
5.Aν συγκρίνουμε τις προτάσεις που βρήκαμε στις παραπάνω ασκήσεις,
ποιες συνδέονται μεταξύ τους με πιο περίπλοκο τρόπο;
Σελ. 12

21. Ακούω και μιλώ
5.Aν συγκρίνουμε τις προτάσεις που βρήκαμε στις παραπάνω ασκήσεις,
ποιες συνδέονται μεταξύ τους με πιο περίπλοκο τρόπο;
Σελ. 12

22. Σελ. 14

23. Κείμενο 5 [Ελλάδα, σταυροδρόμι των λαών] Σελ. 12 - 13
Nίκος Γ. Σβορώνος, «Παράδοση και ελληνική ταυτότητα», Aνάλεκτα
Nεοελληνικής Iστορίας και Iστοριογραφίας, εκδ. Θεμέλιο, 1987

24. Η Ελλάδα από τους αρχαίους χρόνους μέχρι
σήμερα αποτελεί σταυροδρόμι ανάμεσα σε
Δύση και Ανατολή. Στο σταυροδρόμι αυτό
συναντιούνται λαοί, ιδέες, νοοτροπίες, υλικά
αγαθά. Αυτό το χαρακτηριστικό σφραγίζει
ανεξίτηλα την ιστορία μας.
Κείμενο 5 [Ελλάδα, σταυροδρόμι των λαών]  Πύκνωση κειμένου

25. Κείμενο 5 [Ελλάδα, σταυροδρόμι των λαών] Σελ. 12 - 13
Nίκος Γ. Σβορώνος, «Παράδοση και ελληνική ταυτότητα», Aνάλεκτα Nεοελληνικής
Iστορίας και Iστοριογραφίας, εκδ. Θεμέλιο, 1987
χρόνος
Ρ τρόπος τόπος τόπος μέσο
Μακροπερίοδος λόγος- πυκνά νοήματα – δύσκολο λεξιλόγιο/ επιστημονική
ορολογία - διανοητική προσπάθεια για κατανόηση
{
}
Ρ
μέσο
μέσο
χρόνος τρόπος
τρόπος

26. Κείμενο 6 [Μελετώντας το χάρτη της Ελλάδας] Σελ. 13
Γεωγραφία Α΄ Γυμνασίου, OEΔB, 2003
(
) (
)
Μικρές περίοδοι λόγου- απλές συνδέσεις προτάσεων – απλό λεξιλόγιο – καλός
τρόπος οργάνωσης του κειμένου (υπογραμμίσεις, κουκίδες) - απλά νοήματα

27. Κείμενο 7 [Τα ελληνικά … μυστήρια]
Έντμουντ Κήλυ, Αναπλάθοντας τον παράδεισο, Το ελληνικό ταξίδι 1937-1947, μτφρ.
Χρύσα Τσαλικίδου, εκδ. Eξάντας, 1999
Σελ. 14

28. Κείμενο 7 [Τα ελληνικά … μυστήρια]  πύκνωση κειμένου
Στην Ελλάδα του 20ου αιώνα ο ξένος ταξιδιώτης
έκπληκτος σημειώνει τη συνύπαρξη αντιφατικών
στοιχείων: η βυζαντινή παράδοση της ορθοδοξίας
και από την άλλη το κυνήγι των γήινων
απολαύσεων.

29. τι είναι δύσκολο;
τι να καταλάβει;
ποια
χώρα;
παράδοση;
ποια μοναστήρια;
τι μπορεί;
ποιες
απολαύσεις;
πότε;
[Τα ελληνικά … μυστήρια]  δομή κειμένου
Περίπλοκος τρόπος οργάνωσης – εξαιρετικά μακροπερίοδος λόγος -
υποτακτική σύνδεση – υπερβατό («πώς μια χώρα … μπορεί»)

30. [Τα ελληνικά … μυστήρια]  δομή κειμένου
ποια;
Ποια εποχή;

31. Σελ. 14

32. Κείμενο 8 [Ο Χατζιδάκις μιλάει για το Γιώργο Σεφέρη] Σελ. 14
Στο Γιώργο Σεφέρη
Μάνος Χατζιδάκις, Mυθολογία,
εκδ. Ύψιλον, 1980
Η ποίηση του Σεφέρη είναι
καθαρά ελληνική, παρόλο που
ο ποιητής πήρε πολλά στοιχεία
από τη μελέτη των ξένων
λογοτεχνιών.

34. Ρ
Ρ Ρ
Ρ
Ρ Ρ
Ρ Ρ

35. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

36. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

37. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

38. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

39. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

40. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

41. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

42. Ακούω και μιλώ
Ρ
Ρ
Σελ. 15

43. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

44. Ακούω και μιλώ
ΔΠ ΚΠ
ΔΠ
Σελ. 15
Δ υποθετική + ΚΠ + Δ πλάγια ερωτηματική

45. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

46. Ακούω και μιλώ
Ρ
Ρ
Σελ. 15

47. Ακούω και μιλώ
Σελ. 15

48. Ακούω και μιλώ
Υ
Α
υπερβατό
ΚΠ + Δ βουλητική + Δ πλάγια ερωτηματική + Δ αναφορική + Δ αναφορική + Δ βουλητική
Σελ. 15

49. Σελ. 16
Β
Α
Γ

50. Σελ. 16

51. ίδιου είδους
Σελ. 17

52. 1η ενότητα H EΛΛAΔA ΣTON KOΣMO