ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ, ΔΑΝΑΗ ΠΑΝΟΥ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
1. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ
ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ
Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός είναι
ένα ιδεολογικό, φιλολογικό, γλωσσικό
και φιλοσοφικό ρεύμα που επιχείρησε
να μεταφέρει τις ιδέες και τις αξίες
του ευρωπαϊκού διαφωτισμού στον
χώρο του υπόδουλου γένους.
2. Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός σημειώθηκε στη Δυτική
Ευρώπη στα τέλη του 17ου
αιώνα, με κύριους στόχους τη
λύτρωση του ανθρώπινου πνεύματος από τις προλήψεις,
τις δεισιδαιμονίες, την αυθεντία του κράτους και της
εκκλησίας και την επικράτηση του ορθού λόγου, της
πνευματικής ελευθερίας, της ανεξιθρησκίας και του
σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Οι ιδέες του διαφωτισμού διαχύθηκαν στον ελληνικό χώρο,
όταν διαμορφώθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες στις αρχές
του 18ου αιώνα με την ανάθεση της εξουσίας των
παραδουνάβιων ηγεμονιών σε Έλληνες ηγεμόνες και
αργότερα με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, το1774.
4. ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ
Ο Ρήγας
Βελεστινλής ή Ρήγας
Φεραίος (1757 -1798)
ήταν Έλληνας
συγγραφέας,
πολιτικός στοχαστής και
επαναστάτης.
Θεωρείται
εθνομάρτυρας και
πρόδρομος
της Ελληνικής
Επανάστασης του
1821.
6. ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ
Ο Αδαμάντιος
Κοραής ήταν
Έλληνας φιλόλογος
με βαθιά γνώση του
ελληνικού πολιτισμού.
΄Ενας από τους
σημαντικότερους
εκπροσώπους
του Νεοελληνικού
Διαφωτισμού.
7. ΕΡΓΟ ΚΟΡΑΗ
Εξέδωσε 66 τόμους βιβλίων
Επιστολαί προς τον Σμύρνης Πρωτοψάλ
Προλεγόμενα εις τας προς Τιμόθεον δύο
Επιστολή ανέκδοτος Αθανασίου του Παρ
Διάλογος δύο Γραικ ν (1805)ῶ
σμα πολεμιστήριον (1800)Ἄ
Σάλπισμα πολεμιστήριον (1801)
Άτακτα, 5 τόμοι
8. ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ
Ο Κοσμάς ο
Αιτωλός (1714 -
1779),
γνωστός και
ως Πατροκοσμάς,
ήταν
Ελληνορθόδοξος
μοναχός.
9. ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΑ
Γεννήθηκε στην Αιτωλία και όπως αναφέρει ο
ίδιος αόριστα "Η πατρίδα μου είναι Ελλάδα από
το Απόκουρον". Κατά τον βιογράφο και
σύγχρονό του Νικόδημο Αγιορείτη γεννήθηκε
στο χωριό Μέγα Δένδρο Απόκουρου κοντά στο
Θέρμο ενώ κάποιοι μελετητές θεωρούν πιθανό
το γειτονικό Ταξιάρχη. Ο πιθανός χρόνος
γέννησής του είναι το 1741 διότι ο Νικόδημος ο
Αγιορείτης αναφέρει πως πέθανε σε ηλικία 65
ετών. Οι Παπακυριακού και Κώνστας την
τοποθετούν στα 1700-1707. Πιστεύεται από
χριστιανούς ότι διέθετε προφητικές
και θαυματουργικές ικανότητες. Το κοσμικό του
όνομα ήταν Κώνστας.
10. Ο Κύριλλος
Λούκαρις, συχνά
και Λούκαρης (
1572 – 27 Ιουνίου
1638),
ήταν
Πατριάρχης Αλεξανδρε
(ως Κύριλλος Γ΄)
και
Πατριάρχης Κωνσταντι
(ως Κύριλλος Α΄).
11. Ο Λούκαρις υπήρξε κορυφαία μορφή του Ελληνισμού.
Προσπάθησε με κάθε τρόπο να ανυψώσει το ελληνικό γένος. Στις
πράξεις και τις ενέργειές του βλέπουμε την τάση του Ελληνισμού για να
έρθει σε επαφή με το δυτικό πολιτισμό. Φρόντισε για την παιδεία του
Μητροφάνη Κριτόπουλου και μετέφερε το 1627 στην Κωνσταντινούπολη
το τυπογραφείο του Κεφαλλονίτη μοναχού Νικόδημου Μεταξά, για να
φωτιστεί το έθνος με ελληνικά έντυπα. Ο Λούκαρις κήρυττε στη δημοτική
. Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος στην Ιστορία του Ελληνικού
Έθνους αναφέρει σχετικά με τον Λούκαρι: «Ουδέποτε ίσως το αξίωμα
του οικουμενικού πατριάρχη ανεδείχθη λαμπρότερο ή επί
Κυρίλλου Α΄ του Λουκάρεως επί δώδεκα περίπου έτη εκ
διαλειμμάτων πατριαρχήσαντος».
12. ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΑΝΘΡΑΚΙΤΗΣ• Το κύριο έργο του:
• «Οδός Μαθηματική» που περιλαμβάνει
γεωμετρία, εικονομετρία, αστρονομία,
τριγωνομετρία, άλγεβρα και
φυσικές επιστήμες είναι το πρώτο ελληνικό
και μάλιστα ολοκληρωμένο μαθηματικό
εγχειρίδιο της νεότερης ιστορίας μας
γραμμένο από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη για
χρήση στα ελληνικά σχολεία κατά την εποχή
της τουρκοκρατίας». Το επεξεργάστηκε ο
μαθητής του Μπαλάνος Βασιλόπουλος και το
δημοσίευσε το 1749.
• Λογική Ελάττων (μετά τον θάνατό του ο
μαθητής του Μπαλάνος Βασιλόπουλος
επιμελείται τις σεμειώσεις του και τελικά
εκδίδεται το 1953.
• Εισαγωγή της Λογικής που δεν έχει εκδοθεί.
• Θεωρίαι Χριστιανικαί και ψυχοφελείς
νουθεσίαι 1699
• Επίσκεψις Πνευματική, Βενετία 1707.
• Βοσκός λογικών προβάτων, 1708.
• Λόγος εις τον προφήτην Ηλίαν "Κήρυγμα
Προφήτη Ηλία», (χειρόγραφο).
13. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΟΥΜΑΣ
Ο Κωνσταντίνος
Κούμας (Λάρισα, 1777
- Τεργέστη, 1836)
υπήρξε Έλληνας
διδάσκαλος του Γένους,
πρωτεργάτης του
νεοελληνικού
διαφωτισμού, ιστορικός,
φιλόσοφος και
μεταφραστής
λογοτεχνικών έργων.
14. ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΒΑΜΒΑΣ
Ο Nεόφυτος
Βάμβας (1776- 1855)
υπήρξε ένας από τους
σημαντικότερους
Έλληνες λόγιους και
είναι ένας από τους
λεγόμενους
«Δάσκαλους του
Γένους», εκπρόσωπος
του Νεοελληνικού
Διαφωτισμού.
15. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΨΑΛΙΔΑΣ
Στα πρώτα του έργα υιοθετούσε
την αρχαΐζουσα γλώσσα, ως
«αρχιδιδάσκαλος των
Ιωαννίνων χρησιμοποιούσε
την δημοτική. Δεν δεχόταν
ούτε την μέση οδό του
Αδαμάντιου Κοραή με την
καθαρεύουσα.
Θεωρείται ένας από τους
πιθανούς συγγραφείς της «
Ελληνικής Νομαρχίας» και
του «Ρωσαγγλογάλλου», έργο
που επισήμως αποδίδεται σε
ανώνυμο συγγραφέα.
16. Ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΨΑΛΙΔΑΣ το
1791 εξέδωσε το φιλοσοφικό
έργο του «Αληθής
Ευδαιμονία», γραμμένο σε
αρχαΐζοντα ελληνικά και στα
λατινικά. Με το έργο αυτό
επανεξετάζει και
επανατοποθετεί θεμελιώδη
ζητήματα του καιρού του,
όπως η ύπαρξη του Θεού, η
αθανασία, η
μεταθανάτια αντίδοση, η
ελευθερία του ανθρώπου, η
έννοια και τα όρια της
ελευθερίας.
17. ΑΝΘΙΜΟΣ ΓΑΖΗΣ
Πίστευε ότι μόνο
με την
πνευματική
αφύπνιση των
υποδούλων θα
επιτυγχανόταν
η Επανάσταση.
18. Ο Άνθιμος Γαζής άφησε μεγάλο έργο:
Άτλας περιέχων καθολικούς γεωγραφικούς πίνακας της υδρογείου σφαίρας, Βιέννη, 1800
Πίναξ Γεωγραφικός της Ευρώπης, 1801
Πίναξ γεωγραφικός της Ασίας, 1802
Πίναξ Καθολικός των δύο ημισφαιρίων, Βιέννη 1804, (Προσθήκη στο βιβλίο "Στοιχεία
Γεωγραφίας" του Νικηφόρου Θεοτόκη, Βιέννη 1804.
Η Ευρώπη δια την Γεωγραφίαν του Μελετίου,τόμ. 1, Βενετία 807
Η Ελλάς δια την Γεωγραφίαν του Μελετίου, τόμ. 2, Βενετία 1807
Η Ασία δια την Γεωγραφίαν του Μελετίου, τόμ. 3, Βενετία 1807
Η Αμερική δια την Γεωγραφίαν του Μελετίου, τόμ. 4, Βενετία 4
Η Αφρική δια την Γεωγραφίαν του Μελετίου, τόμ. 4, Βενετία 1807
'Πίναξ χωρογραφικός της μεγάλης αρχισατραπίας Ικονίου...τύποις εκδοθείς..παρά του
πρότερον εν εκείνη τη επαρχία αρχιερατεύσαντος...μητροπολίτου Αδριανουπόλεως
κυρίου Κυρίλλου, επιστασία Ανθίμου Γαζή, Βιέννη 1812.
Ασία δια την Ρουμουνίαν. (Βιέννη 1816).Προσθήκη στο βιβλίο του Δ.Φιλιππίδη,
Γεωγρφικόν της Ρουμουνίας, 1816
Ρουμουνία, Βιέννη 1816. Προσθήκη στο βιβλίο του Δ. Φιλιππίδη, Γεωγρασφικόν της
Τουμουνίας, 1816.
Επίσης, επιμελήθηκε την έκδοση των πολλών έργων:
19. Ο Άνθιμος Γαζής το1811, με
υπόδειξη του Κοραή εξέδωσε
στην Βιέννη το περιοδικό
Ερμής ο Λόγιος,
το πιο αξιόλογο
προεπαναστατικό έντυπο,
μέσα από το οποίο σχολιάζει ο
ίδιος τα φιλολογικά γεγονότα και
την δημιουργία πνευματικών
ευρωπαϊκών κινημάτων.
Ο ίδιος είχε την επιμέλεια του
περιοδικού μέχρι το 1814
20. ΒΕΝΙΑΜΙΝ ΛΕΣΒΙΟΣ
Χρημάτισε μέλος στην
Πελοποννησιακή Γερουσία και πήρε
μέρος στην
Α' Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου το 1821
και στην Β' Εθνοσυνέλευση Άστρους
το 1823.
Το 1822 ήταν μέλος της αρμοστείας του
Αιγαίου.
• Έγραψε πολλά εγχειρίδια
διδακτικού περιεχομένου :
• Στοιχεία Αριθμητικής
• Γεωμετρίας Ευκλείδου
Στοιχεία
• Στοιχεία της Μεταφυσικής
• Στοιχεία Φυσικής
• Στοιχεία Άλγεβρας
• Στοιχεία Ηθικής
• Τριγωνομετρία
21. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
• Επί δύο χρόνια παρέμεινε στην
Θεσσαλονίκη κηρύττοντας
αδιάκοπα σε όλα τα σχολεία, στις
συναθροίσεις και αλλού.
Παράλληλα ασχολήθηκε με την
μελέτη των φιλοσοφικών και
μαθηματικών συστημάτων.
• Το 1809 ακολούθησε την
πρόσκληση πολλών, και
ερχόμενος στην Σμύρνη ίδρυσε
μαζί με τον Κωνσταντίνο Κούμα το
«φιλολογικό γυμνάσιο», στο
οποίο δίδαξε την ελληνική
φιλολογία και τη ρητορική.
• Η επιτυχία της σχολής ήταν τόσο
ραγδαία, που αναγνωρίστηκε ως
δημόσιο ίδρυμα.
22. ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ
Διαφωτιστής, αγωνιστής της
Ελληνικής Επανάστασης,
λόγιος κληρικός
Και δημοσιογράφος.
Έλαβε τη βασική μόρφωση
στο χωριό του και τη
Λάρισα όπου και
χειροτονήθηκε διάκονος το
1802 λαμβάνοντας το
όνομα Θεόκλητος
23. Το συγγραφικό έργο του θεόκλητου Φαρμακίδη είναι:
"Περί Ζαχαρίου υιού Βαραχίου". Αθήναι 1838
"Ο ψευδώνυμος Γερμανός". Αθήναι 1838
"Απολογία". Αθήναι 1840
"Η Καινή Διαθήκη μετά Υπομνημάτων αρχαίων". Αθήναι 1842 -
1845 (Διαθέσιμο εδώ, στον ιστότοπο της
Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Νεοελληνικών Σπουδών της βιβλιοθήκης του Πα
.)
"Στοιχεία ελληνικής γλώσσης". Αθήναι 1815 (Διαθέσιμο εδώ, στον
ιστότοπο της
Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Νεοελληνικών Σπουδών της βιβλιοθήκης του Πα
.)
"Χρηστομάθεια ελληνική". Αθήναι
"Ο Συνοδικός Τόμος ή περί αληθείας". Αθήναι 1852
(Διαθέσιμο εδώ, στον ιστότοπο της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης
Νεοελληνικών Σπουδών της βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου
Κρήτης.)
24. ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΑΙΡΗΣ
Ο Θεόφιλος Καΐρης
(19Οκτωβρίου 1784 - 13Ιαν
ουαρίου 1853)
ήταν
κορυφαίος νεοέλληνας
διαφωτιστής,
φιλόσοφος,διδάσκαλος
του Γένους και πολιτικός.
25. ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΔΟΥΚΑΣ
Ο Νεόφυτος Δούκας
(1760-1845) υπήρξε
κληρικός και λόγιος.
Από τις πιο
σημαντικές μορφές
του Νεοελληνικού
Διαφωτισμού. Η ζωή
και το έργο του
παρέμειναν μέχρι και
τις μέρες μας
άγνωστα στις
λεπτομέρειές τους,
κυρίως γιατί
υιοθέτησε
συντηρητικές απόψεις
στο γλωσσικό ζήτημα.
26. Τα συγγράμματα του Νεόφυτου Δούκα αποτελούν ολόκληρη
βιβλιοθήκη. Ξεπερνούν τους 70 τόμους.
Ενδεικτική βιβλιογραφία είναι η εξής:
Πρώτο έργο του ήταν η "Γραμματική Τερψιθέα" (1804),
δεκάτομη παράφραση του Θουκυδίδη με σημειώσεις (1805 - 1806),
Ευτρόπιος (2 τόμοι, 1807),
Αρριανός (1809),
Δίων Χρυσόστομος (1810),
Μάξιμος Τύριος (1810),
Απολλόδωρος (1811),
Οι δέκα αττικοί ρήτορες (10 τόμοι, 1812 - 13),
Αισχίνης ο Σωκρατικός (1814),
Φοίνιξ (1815),
Παραφράσεις και σχόλια στον Όμηρο, Ευριπίδη και Σοφοκλή
(1834 - 1835),
Πίνδαρος (1842),
Αριστοφάνης (3 τόμοι, 1845).
27. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΩΣΤΑΝΤΑΣ
Η Γεωγραφία
Νεωτερική στη
Βιέννη, το1791, που
έγραψαν ο Δανιήλ
Φιλιππίδης και ο
Γρηγόριος
Κωνσταντάς,
θεωρείται ένα από τα
πρώτα και πλέον
σημαντικά βιβλία του
Νεοελληνικού
Διαφωτισμού.
28. λόγιος ιερέας και σημαντική προσωπικότητα στο προεπαναστατικό
κίνημα του νεοελληνικού διαφωτισμού. Συμμετείχε στα επαναστατικά
γεγονότα του 1821 και εκπροσώπησε την περιοχή του στην Α΄
Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου και στη Β' Εθνοσυνέλευση
Άστρους[3]
Ήταν υπέρμαχος της χρήσης της δημοτικής σε μια εποχή που
ακόμα δεν είχαν καθιερωθεί οι όροι δημοτική και καθαρεύουσα.
Μετέφρασε ξένα βιβλία, εξέδωσε έργα του Συνεσίου και
του Φιλοθέου και, μαζί με τον συμπατριώτη του Δανιήλ
Φιλιππίδη έγραψε σε γλώσσα δημοτική την Γεωγραφία
Νεωτερική (Βιέννη, 1791). Παροιμιώδης έχει μείνει η φράση του:
«Ένα έθνος ενόσω αμελεί και καταφρονεί τη φυσική του γλώσσα,
αμελεί και καταφρονεί τον ανθρωπισμό του.»
