1. Ν. ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 3
ΘΕΩΡΙΑ 3ης
ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Περί περιγραφής: Με τον όρο περιγραφή εννοούμε την
αναπαράσταση μέσα από το λόγο χώρων, προσώπων, αντικειμένων,
φαινομένων…
Η περιγραφή ως είδος κειμένου συνδέεται κυρίως με το χώρο.
Ακολουθεί πορεία από το γενικό στο ειδικό, από γενικές εικόνες σε
λεπτομερειακές.
Το σημείο περιγραφής μπορεί να είναι σταθερό, όταν ο συγγραφέας
μένει ακίνητος και αποκεί περιγράφει το χώρο, ή να κινείται μέσα στο
χώρο.
Η γλώσσα της περιγραφής χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, ακρίβεια,
ζωντάνια, χρήση επιθέτων, κυριαρχία του ενεστώτα και εξακολουθητικών
ρημάτων.
Τα επίθετα παίζουν σημαντικό ρόλο στην περιγραφή. Προσδίδουν
ζωντάνια και παραστατικότητα στο κείμενο αλλά και σαφήνεια, καθώς
δίνουν σημαντικές πληροφορίες για τα ουσιαστικά που προσδιορίζουν
αποδίδοντάς τους συγκεκριμένες ιδιότητες.
Περιγραφικά κείμενα συναντάμε στον προφορικό και γραπτό λόγο της
καθημερινής ζωής, στη λογοτεχνία, σε τουριστικούς οδηγούς κ.τ.λ..
Περί αφήγησης: Με τον όρο αφήγηση εννοούμε την προφορική ή
γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων,
πραγματικών ή φανταστικών.
Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα το χρόνο, αλλά οι καταστάσεις
συνδέονται αιτιολογικά μεταξύ τους.
Κύριος χρόνος της αφήγησης είναι ο αόριστος (δηλώνειένα γεγονός που
συνέβη μία στιγμή στο παρελθόν), αλλά χρησιμοποιείται και ο παρατατικός
(δηλώνειένα γεγονός που είχε μια διάρκεια στο παρελθόν). Μερικές φορές
όμως χρησιμοποιείται και ο δραματικός ενεστώτας (αντί του αορίστου) για
να δοθεί στο κείμενο παραστατικότητα και ζωντάνια.
2. Στην αφήγηση χρησιμοποιούνται κυρίως ρήματα δράσης (τρέχω, λέω,
φεύγω…) και ρήματα έκφρασης σκέψεων και συναισθημάτων (σκέφτομαι,
φοβάμαι, γελάω….)
Κύριο γνώρισμα της αφήγησης είναι οι συνδετικές λέξεις ή
φράσεις που δείχνουν τη χρονική σειρά των γεγονότων (αρχικά,
μετά, στη συνέχεια, την ίδια στιγμή, σε λίγο, κατά τη διάρκεια,
αργότερα, εκείνη τη στιγμή….) και την αιτιολογική σχέση μεταξύ
τους (επειδή, αφού, εξαιτίας, γι’ αυτόν τον λόγο, αυτό οφείλεται….).
Η αφήγηση ακολουθεί την εξής δομή:
Α. Πληροφορίες για τους ήρωες, το χρόνο, το χώρο και την κατάσταση από
την οποία ξεκινά η αφήγηση.
Β. Η εξέλιξη της αφήγησης και η έκβασή της.
Γ. Η λύση: η κρίση του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας.
Περί περίληψης: Η περίληψη είναι ένα σύντομο κείμενο το οποίο
συμπυκνώνει το βασικό περιεχόμενο ενός μεγαλύτερου κειμένου και μας
πληροφορεί γι’ αυτό. Η περίληψη μπορεί να λάβει πολλές μορφές: μπορεί
να είναι ο τίτλος ενός κειμένου ή μιας παραγράφου, όπως επίσης και η
σύντομη απόδοση του περιεχομένου ενός βιβλίου. Εξάλλου, συναντάμε τον
περιληπτικό λόγο καθημερινά σε τίτλους ειδήσεων, διαφημίσεις, αγγελίες
κ.τ.λ…. Τα βασικά βήματα για την περίληψη είναι:
Α. Προεργασία
Προσεκτική ανάγνωση του αρχικού κειμένου (2-3 φορές).
Εντοπισμός του θεματικού κέντρου του κειμένου.
Μελέτη της δομής των παραγράφων του κειμένου και
υπογράμμιση των βασικών λέξεων.
Γραφή σύντομων πλαγιότιτλων σε κάθε παράγραφο.
Β. Γραφή περίληψης
Η γραφή της περίληψης ξεκινά με αναφορά στο κείμενο / συγγραφέα
και στο θεματικό του κέντρο.
Ένωση των πλαγιότιτλων για τη σύνθεση του κύριου κορμού της
περίληψης και αξιοποίηση των απαραίτητων συνδετικών λέξεων για την
πετυχημένη μετάβαση από τον ένα (πλαγιότιτλο) στον άλλο.
Αποφυγή αντιγραφής αυτούσιων φράσεων του αρχικού κειμένου και
αντικατάστασή τους από συνώνυμες.
3. Τήρηση του ορίου λέξεων που έχει προσδιοριστεί (συνήθως ως όριο
τίθενται οι 100 λέξεις και ανεπίσημα επιτρέπεται μία απόκλιση ± 20 ).
Η περίληψη πρέπει να έχει πληροφοριακό ύφος και να μη σχολιάζει το
κείμενο.
Αποφεύγεται η γραφή των παραδειγμάτων του αρχικού κειμένου στην
περίληψη και αποδίδονται μόνο οι κύριες και βασικές του ιδέες.
Η περίληψη εκτείνεται σε μία παράγραφο.
Το πρόσωπο γραφής της περίληψης είναι το τρίτο.
Περί επιχειρηματολογίας:
Σε μια συζήτηση ή σε ένα κείμενο, για να υποστηρίξουμε τις θέσεις μας ή
για να αντικρούσουμε τις θέσεις άλλων, χρησιμοποιούμε επιχειρήματα.
Η χρήση επιχειρημάτων μας βοηθάει να κατανοήσουμε ποιες θέσεις είναι
ορθότερες ή πιο σημαντικές από άλλες και κυρίως να πείσουμε τους άλλους
για την ορθότητα των θέσεών μας.
Τα επιχειρήματα παρουσιάζονται σε ποικίλες μορφές, αλλά τα πιο απλά
είδη τους είναι τα επιχειρήματα διά μέσου παραδειγμάτων και τα
επιχειρήματα με αιτίες, που είναι συνηθισμένα τόσο στις καθημερινές
συζητήσεις όσο και στα «επίσημα» κείμενα, ιδιαίτερα στο χώρο των
κοινωνικών και φυσικών επιστημών.
Περί πολυτροπικών κειμένων: στην εποχή μας υπάρχουν πολλά
κείμενα που συνοδεύονται από εικόνες, χωρίς τις οποίες δεν έχουν νόημα
μερικές φορές ή δε μεταφέρουν αποτελεσματικά το μήνυμά τους. Η εικόνα
συχνά συμπληρώνειτο νόημα των λέξεων (ιδιαίτερα όταν το κείμενο μας
δίνει πληροφορίες)
ενισχύει το μήνυμα που επιδιώκει να μεταφέρει το κείμενο (συνήθως σε
διαφημίσεις ή αφίσες ευαισθητοποίησης σε κοινωνικά ζητήματα)
κάνει απλώς πιο ελκυστικό το κείμενο.
Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση οι λέξεις να επεξηγούν απλώς την
εικόνα, οπότε η εικόνα παίζει τον κύριο ρόλο, ενώ το κείμενο το
βοηθητικό.
4. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3ης
ΕΝΟΤΗΤΑΣ
1. Στο παρακάτω κείμενο:
Α. Να υπογραμμίσετε όλα τα επίθετα. Ποιος είναι ο ρόλος τους στο
κείμενο;
Β. Να σχηματίσετε με πέντε από αυτά ονοματικά σύνολα.
Γ. Να δώσετε μ’ έναν πλαγιότιτλο το θέμα της παραγράφου.
Το θέλγητρο της Ανδαλουσίας
Αν η Καστίλλια είναι μια καθολική αρχόντισσα που ζει σ’ ένα
μελαγχολικό πύργο μια ζωή μονότονη, αυστηρή κι αποτραβηγμένη, όλη
περηφάνια για τα περασμένα της και περιφρόνηση για τα τωρινά, η
Ανδαλουσία είναι μια νέα γυναίκα του λαού, κρουστή και μελαψή, με
κόκκινα χείλια και φλογερό βλέμμα, που αγαπάει τη ζωή, το χορό και το
τραγούδι· μια γυναίκα όλη χυμούς και ζωτικότητα, αγράμματη μα γεμάτη
θέλγητρα, που έχει προλήψεις, πιστεύει στη χαρτομαντεία, στολίζει τα
μαλλιά της μ’ ένα τριαντάφυλλο, περνάει τις περισσότερες ώρες της στο
κατώφλι του σπιτιού της παρά στην κουζίνα της, δίνει ερωτικές
συνεντεύξεις μέσα στις εκκλησίες, έχει ένα θερμό και γλυκό αίμα, αγαπάει
τα χτυπητά φορέματα και τα φανταχτερά κοσμήματα, έστω και ψεύτικα,
και περνάει μέσα από τη ζωή μ’ ένα λικνιστικό, χορευτικό περπάτημα.
Κρουστή=με σφιχτό σώμα
Λικνιστικό=κουνιστό
Α. Ρόλος επιθέτων…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………..
Β. Ονοματικά σύνολα:…………………………………………………………………….……
……………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………..
Γ. Πλαγιότιτλος:…………………………………………………………………………………..…
5. 2. Στο παρακάτω κείμενο του Κ. Ουράνη:
Α. Πώς οργανώνει ο συγγραφέας την περιγραφή του;
Β. Να βρείτε τα συνώνυμα των υπογραμμισμένων επιθέτων και τα
αντώνυμα των μαυρισμένων.
Γ. Ποιον χρόνο χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στα ρήματα του
κειμένου και γιατί;
Από την κορφή του βουνού της Καστρίτσας ανοίγεται μπροστά στα μάτια
του περιηγητή μεγάλο πανόραμα κι έμορφο. Ο ουρανός απλώνεται απάνω
καθάριος και γαλανός κι από τα’ αμέτρητα κι ανερεύνητα ύψη του χύνει ο
χινοπωριάτικος ήλιος τις θαλπερές του αχτίδες στην πλάση κάτω, που
προβάλλει σα νιόπαντρη γυναίκα, ζωηρή, γιομάτη φως και χρώματα κι
ομορφιά. Δεξιά ο κάμπος, μοιρασμένος από τους ζευγολάτες αδερφικά σε
ίσια και κανονικά τετράγωνα κομμάτια, καρτερεί ώρα σε ώρα τ’ αλέτρια να
διαβούν από πάνω του και να τον οργώσουν. Ζερβά η λίμνη ατάραχη,
ολόστρωτη και μακρουλή, με το χαϊδεμένο κι ακριβό νησάκι της μες τη
μέση και με τον καλαμιώνα περίγυρα, καθρεφτίζει στα βάθη της, σα να
σφίγγει απάνω στα στήθη της ερωτικά τον γαλανόν ουρανό και τ’ αντίπερα
καμαρωμένο βουνό της. Κάπου κάπου οργώνειτα νερά της κανένα καϊκάκι.
Ανάλαφρη κι αραιή καταχνιά σηκώνεται σα σεντόνι από πάνω της, σαν
καιάμενου λιβανιού καπνός. Κατά τις δυτικές όχθες της, που ανάμεσα απ’
αυτή κι από σειρά χαμηλών βουνών απλωμένων από βοριά σε νότο
σχηματίζεται μια μικρή κοιλάδα, στενή λουρίδα, που ανταμώνει τον πέρα
με τον δώθε πλατύκαμπο, συμπυκνώνεται η πόλη του Γιαννίνου σε μεγάλο
άπλωμα, με τα βυζαντινά κι αληπασαλήτικα κάστρα της, χωμένα μέσα στη
λίμνη, με τους στενούς και λιθόστρωτους δρόμους, τα παλιά σπίτια και
σαράγια, τις εκκλησιές και τα σχολειά. Κι ολοτρόγυρα τα Καμποχώρια,
αμέτρητα μικρά και μεγάλα χωριά, που στολίζουν με τα σπιτάκια τους τον
κάμπο και τα ριζά του βουνού. Κι ολόγυρα από τα χωριά κι από τον κάμπο
ορθώνονται σα φράχτες οι λόφοι, τα χαμηλώματα των γύρωθε βουνών, οπ’
ανεβαίνοντας απανωτά σα σκαλοπάτια σχηματίζουν σιγά σιγά τα ψηλά κι
άγρια και κακοτράχαλα καταρράχια του Πίνδου, του Σουλιού και του
Δέλβινου, που κλειούν περίγυρα, σα γιγάντιες κορνίζες, τη μεγάλη αυτή κι
ομορφότατη εικόνα.
Α. Οργάνωση της περιγραφής:………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
Β.
Συνώνυμα Αντώνυμα
6. Γ. Χρόνος περιγραφής / τι πετυχαίνεται:……………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
3. Αφού διαβάσετε το παρακάτω κείμενο:
Α. Να βρείτε ποιο είναι το θέμα του.
Β. Να βρείτε δύο ρήματα δράσης και δύο ρήματα έκφρασης
σκέψεων-συναισθημάτων.
Γ. Να βρείτε συνδετικές λέξεις και φράσεις που δείχνουν τη χρονική
σειρά και την αιτιολογική σχέση μεταξύ τους.
Ο παππούς και το εγγονάκι
O παππούς είχε γεράσει πολύ. Τα πόδια του δεν τον πήγαιναν, τα
μάτια του δεν έβλεπαν, τ’ αυτιά του δεν άκουγαν. Δόντια δεν είχε. Κι
όταν έτρωγε, του χυνόταν το φαγητό. O γιος του και η νύφη του δεν
τον έβαζαν πια μαζί τους στο τραπέζι, αλλά του ’διναν να φάει πάνω στη
μεγάλη χτιστή χωριάτικη θερμάστρα όπου πλάγιαζε.
Κάποτε που του βάλανε να φάει στο πήλινο πιάτο, του ξέφυγε από τα
χέρια, έπεσε κι έσπασε. Η νύφη του άρχισε τότε να τον μαλώνει πως όλα
τα χαλάει στο σπίτι και σπάει τα πιάτα. Τέλος του είπε πως αποδώ και
πέρα θα του 'διναν να τρώει στην ξύλινη γαβάθα. O παππούς
αναστέναξε μόνο και δεν είπε τίποτα.
Μια μέρα ο άντρας με τη γυναίκα του παρακολουθούσαν που ο γιος
τους μαστόρευε κάτι σκαλίζοντας ένα μικρό κούτσουρο. O πατέρας
λοιπόν τον ρώτησε:
«Τι φτιάχνεις εκεί, Μίσα;».
Κι ο Μίσα απαντά:
«Φτιάχνω μια μεγάλη γαβάθα, πατερούλη. Όταν εσύ κι η μάνα μου
γεράσετε, θα σας ταΐζω σ' αυτήν τη γαβάθα».
O άντρας κι η γυναίκα του κοιτάχτηκαν και δάκρυσαν. Νιώσανε
ντροπή που είχαν προσβάλει τον παππού. Κι από τότε τον βάλανε να
τρώει μαζί τους στο τραπέζι και τον πρόσεχαν όπως πρέπει.
7. Α.Θέμα:...........................................................................................
.......................................................................................................
.................................................................................................
Β. Ρήματα δράσης:……………………………………………………………………………………
Ρήματα σκέψεων/συναισθημάτων:…………………………………………………..…
Γ. Συνδετικές λέξεις και φράσεις χρονικής σειράς:
…………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………….............
.......................................................................................................
Συνδετικές λέξεις και φράσεις αιτιολογικής σχέσης:
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………..
4. Αφού διαβάσετε το παρακάτω κείμενο:
Α. Να βρείτε σε ποιο χρόνο και γιατί βρίσκονται τα ρήματα του
κειμένου (εκτός από τους διαλόγους).
Β. Να βρείτε τη δομή του κειμένου (πληροφορίες για τους ήρωες,
τον τόπο, τον χρόνο, την κατάσταση από την οποία ξεκινάει η
αφήγηση, την εξέλιξη και την έκβαση – λύση της) και να
προσπαθήσετε να το αποδώσετε περιληπτικά.
Ο Κωνσταντής
Μεγάλο Σάββατο, κρύο και βροχερό, κι η κυρία Δέσποινα ξεχνούσε τη
μοναξιά της κοιτώντας την κίνηση του δρόμου. Το αγόρι ήταν καινούριο στην
πιάτσα των φαναριών, ως χθες ζητιάνευαν τσιγγάνες με μωρά στην αγκαλιά.
Ξανθούλικο και λιγνό, φορούσε μπλουζάκι καλοκαιρινό, Αλβανάκι θα ήταν
σίγουρα, κοντά στα δώδεκα.
Βράδιασε, άναψαν τα φώτα, το κρύο κι η βροχή δυνάμωσαν, αραίωσε κι η
κίνηση στους δρόμους. Το αγόρι μάζεψε την πραμάτεια του και πήρε την οδό
Αγίου Δημητρίου. Όταν έφτασε στον αριθμό 12 χώθηκε στην είσοδο της
πολυκατοικίας για να προφυλαχτεί από τη δυνατή βροχή.
Η κυρία Δέσποινα άνοιξε την πόρτα του ισογείου και είδε το αγόρι να κάθεται στα
σκαλιά — μετρούσε την είσπραξη της μέρας, πενηντάρικα και λίγα κατοστάρικα.
Η καρδιά της λαχτάρησε. Το παιδί ήταν ίδιος ο Αντωνάκης, ο εγγονός της. Είχε τα
8. ίδια ξανθά μαλλιά, τα ίδια καταγάλανα μάτια, μόνο το πρόσωπό του ήταν
αδύνατο και κακοπαθημένο, του Αντωνάκη δεν του έλειπε τίποτα εκεί πέρα στην
πλούσια Βαλτιμόρη που ζούσε με τους γονείς του.
— Έλα μέσα να ζεσταθείς…, του είπε η γυναίκα.
Το παιδί την κοίταξε καχύποπτα και ψυχρά, ποιος ξέρει τι είχαν δει τα μάτια
του ολημερίς στο δρόμο και πόσα είχε διδαχτεί από τη «φιλανθρωπία» των
ανθρώπων. Θες όμως το καλοσυνάτο πρόσωπο της κυρίας Δέσποινας, η
μυρωδιά της μαγειρίτσας, αλλά κυρίως η ζεστασιά που έβγαινε από το
διαμέρισμα παραμέρισαν τους φόβους και τους δισταγμούς του.
— Πώς σε λένε;, το ρώτησε.
— Κώτσο, δηλαδή Κωνσταντή…
— Κι από πού είσαι, Κωνσταντή;
— Από την Αλβανία, από το Μπεράτι…
— Κι οι γονείς σου;
— Τους μάζεψαν την περασμένη βδομάδα οι κλούβες της Αστυνομίας και
τους έστειλαν πίσω στην Αλβανία.
— Κι εσύ πού μένεις τώρα;
— Όπου να ’ναι… Στις οικοδομές, στα παγκάκια του Ηλεκτρικού…
— Πεινάς;
— Έφαγα ένα κουλούρι το πρωί αλλά τώρα πεινάω…
— Πήγαινε στο μπάνιο να πλυθείς, θα σου φέρω ρούχα ν' αλλάξεις κι ύστερα
θα σου βάλω να φας…
Άνοιξε η κυρία Δέσποινα την ντουλάπα και βρήκε εσώρουχα, μια αθλητική
φόρμα, παπούτσια. O Αντωνάκης σε κάθε ταξίδι άφηνε στο σπίτι της γιαγιάς όσα
ρούχα δε χωρούσαν στις βαλίτσες του. Ύστερα, η γυναίκα έφερε στο τραπέζι
ψωμί, χαλβά, ελιές, ταραμοσαλάτα, φρούτα.
O Κωνσταντής, αφού πλύθηκε, ντύθηκε, κάθισε στο τραπέζι και δεν άφησε
ούτε ψίχουλο. Χορτασμένος και ζεσταμένος βολεύτηκε στον καναπέ, μπροστά
στην ανοιχτή τηλεόραση. Νανουρισμένος από τη μουσική έγειρε στα μαξιλάρια
και τον πήρε ο ύπνος. Σε λίγο χτύπησε η καμπάνα της εκκλησίας. Η κυρία
Δέσποινα πήρε τη λαμπάδα της κι έκλεισε πίσω της την πόρτα σιγανά για να μην
ξυπνήσει τον Κωνσταντή. Η βροχή είχε σταματήσει, το φεγγάρι, ασημένιο,
κυνηγιόταν με τα σύννεφα στον ουρανό.
— Χριστός Ανέστη…, έψαλε ο παπάς κι η κυρία Δέσποινα για πρώτη φορά δεν
κάθισε ως το τέλος της λειτουργίας. Βιαζόταν να γυρίσει σπίτι της, να
9. τσουγκρίσει τα κόκκινα αυγά με τον Κωνσταντή, να φάνε μαζί τη μαγειρίτσα…
Α. Χρόνος ρημάτων/ γιατί: ………………………….………………........................
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
Β. Ήρωες-τόπος-χρόνος: …………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………….
Κατάσταση εκκίνησης της αφήγησης: …………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………
Εξέλιξη:………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
Έκβαση-λύση:…………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
Περίληψη:…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………..
10. …………………………………………………………………………………………………………………………
5. Αφού δώσετε πλαγιότιτλους στις παραγράφους του παρακάτω
κειμένου, να γράψετε την περίληψή του σε 100 περίπου
λέξεις.
Βιομηχανική ρύπανση (του Ν.Μολυβιάτη).
Είναι γνωστό ότι ο βασικότερος τομέας για την ανάπτυξη μιας
χώρας –στις περισσότερες περιπτώσεις- είναι η βιομηχανία. Η χωρίς
προγραμματισμό ανάπτυξή της, πέρα από την εξάντληση
αποθεμάτων μεγάλης σημασίας, δημιούργησε τεράστια
περιβαλλοντικά προβλήματα. Μόλυνση της ατμόσφαιρας, ρύπανση
των νερών και του εδάφους, επικίνδυνα απόβλητα σε χωματερές
είναι μερικά από αυτά.
Η στρατηγική που υπήρχε μεταπολεμικά, να χτίζονται βιομηχανίες
μέσα ή κοντά στις πόλεις για να μειώνεται το κόστος μεταφοράς των
εμπορευμάτων, έχει οδηγήσει σε αδιέξοδα που δύσκολα μπορούν να
λυθούν βραχυπρόθεσμα. Η μετεγκατάσταση βιομηχανιών σε χώρους
επιλεγμένους απαιτεί πέρα από τεράστια ποσά προσεκτικό
σχεδιασμό. Δυστυχώς σήμερα υπάρχουν μονάδες που όχι απλώς
ρυπαίνουν, αλλά και που σε περίπτωση ατυχήματος οι καταστροφές
θα είναι μεγάλες. Το Σεβέζο στην Ιταλία, το Μποπάλ στην Ινδία και η
Βασιλεία στην Ελβετία είναι τρεις περιπτώσεις που και ανθρώπινα
θύματα υπήρξαν και δημιουργήθηκαν χιλιάδες περιβαλλοντικοί
πρόσφυγες. Στην Ελλάδα σε τέσσερα βιομηχανικά ατυχήματα, οι
εκρήξεις στη Σούδα της Κρήτης, της Jet Oil Θεσσαλονίκης, της
Πετρόλα στην Ελευσίνα και η διαρροή τοξικών στα Λιπάσματα
Δραπετσώνας, από καθαρή τύχη δε θρηνήσαμε μεγάλο αριθμό
θυμάτων. Πάντα όμως θα 'ναι έτσι; Η διεθνής εμπειρία δείχνει πως
όχι. Είναι αλήθεια πως σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ξεκινήσει
σοβαρή προσπάθεια στον τομέα αυτό.
Πρώτος στόχος είναι να ουσιαστικοποιηθεί ο διάλογος μεταξύ
Ευρωπαϊκής Ένωσης -κρατών- και βιομηχάνων. Το δεύτερο
βήμα είναι η μείωση δραστηριοτήτων σε κλάδους που προξενούν
μεγάλη ρύπανση. Η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας θα πρέπει
να περιλαμβάνει και την περιβαλλοντική διάσταση. Τα πρώτα βήματα
έχουν γίνει, αλλά ο δρόμος είναι ακόμα μακρύς. Οι καταναλωτές
χρειάζονται μεγαλύτερη ενημέρωση για προϊόντα που αγοράζουν.
Αν ξέρουν λ.χ. ότι το Α προϊόν για να γίνει προξενεί ζημιά στο
περιβάλλον, σίγουρα θα στραφούν σε άλλα αναγκάζοντας τις
επιχειρήσεις να στραφούν με τη σειρά τους σε άλλες κατευθύνσεις.
Πέρα απ' αυτά οι άδειες για νέες μονάδες και οι μελέτες για τις
περιβαλλοντικές επιπτώσεις (που είναι υποχρεωτικές) πρέπει να
αποκτήσουν ουσιαστικό περιεχόμενο. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν
να βοηθήσουν ουσιαστικά προς ένα καθαρό περιβάλλον. Οι απόψεις
για μηδενική ανάπτυξη είναι ουτοπικές. Η βιομηχανία δεν αποτελεί
μόνο μέρος του περιβαλλοντικού προβλήματος, αλλά ταυτόχρονα
προϋπόθεση για την επίλυσή του.
12. τιτιβίσματα των πουλιών και τα θροΐσματα των φύλλων… επίγειος
παράδεισος…).
2η
παράγραφος: Ένας θόρυβος μας προειδοποιεί ότι κάτι θα συμβεί
(βρισκόμασταν στην καρδιά του δάσους και σκοπεύαμε να σταματήσουμε
την περιήγηση για ξεκούραση… ξαφνικά, ακούστηκε ένας ήχος από κλαδιά
που έσπαζαν… φοβηθήκαμε, κρυφτήκαμε… ίσως να ήταν κάποιο άγριο
ζώο…).
3η
παράγραφος: Το περιστατικό – η εμφάνιση των δύο ελαφιών
(εμφανίστηκαν δύο πανέμορφα ελάφια που προχωρούσαν ήρεμα και
περήφανα… η έκπληξή μας ήταν μεγάλη… δεν κάναμε τον παραμικρό
θόρυβο για να μην τα τρομάξουμε… άρχισαν μάλιστα να παίζουν μεταξύ
τους, να κυλιούνται στο έδαφος και να κάνουν χίλιες δυο τρέλες… στο
τέλος, ακολούθησαν ένα μονοπάτι και εξαφανίστηκαν, πηγαίνοντας
πιθανότατα στη φωλιά τους).
Επίλογος: Σκέψεις και συναισθήματα (το θέαμα των δύο ελαφιών ήταν
συγκλονιστικό και η εμπειρία μοναδική… η όλη σκηνή ήταν χαρούμενη,
τρυφερή, ανέμελη, παιχνιδιάρικη… μία άσχημη όμως σκέψη σκίασε την
όμορφη αυτή εικόνα, μήπως τα δύο ζώα πέσουν κάποτε θύματα της
ανθρώπινης σκληρότητας…).
Μιλώντας προς τους συμμαθητές σας προτείνετέ τους τρόπους
περιορισμού της σπατάλης προϊόντων, ανακύκλωσης υλικών και
χρησιμοποίησης ανανεώσιμων φυσικών πόρων.
κατανάλωση μόνο εκείνων των αγαθών που μας είναι απαραίτητα και τα
έχουμε πραγματικά ανάγκη… μη αγορά προϊόντων που μας είναι
αχρείαστα…
εγκράτεια και αυτοκυριαρχία στα κελεύσματα και τις επιδράσεις της
διαφήμισης, καθώς και στον ανταγωνισμό που έχει αναπτυχθεί μεταξύ των
ανθρώπων για το ποιος κατέχει τα περισσότερα αγαθά…
καθολική αξιοποίηση εκείνων των αγαθών που μπορούν να
χρησιμοποιηθούν για αρκετό καιρό ακόμη // αποφυγή της γρήγορης ρίψης
τους στα απορρίμματα…
ανακύκλωση όσων υλικών είναι εφικτό (γυαλί, χαρτί, μέταλλα από μη
ανανεώσιμους φυσικούς πόρους)…
απόκτηση κατά κύριο λόγο αγαθών που είναι παρασκευασμένα από
ανακυκλώσιμο υλικό και φιλικό προς το περιβάλλον…
Στην περιοχή σας οργανώνεται από το Δήμο και διάφορες
οικολογικές ομάδες μια εκστρατεία διαφώτισης των πολιτών για τη
μείωση της ρύπανσης και των σκουπιδιών. Η τάξη σας ανέλαβε να
γράψει ένα κείμενο 4 παραγράφων, το οποίο θα απευθύνεται στους
μεγαλύτερους συμπολίτες σας. Αφού περιγράψετε την κατάσταση,
να τους προτείνετε τρόπους με τους οποίους θα βοηθήσουν να
αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ρύπανσης και των σκουπιδιών
στην πόλη σας.
Πρόλογος: Ο σκοπός του κειμένου (η τάξη μας συμμετέχοντας στην
εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών ως προς τα προβλήματα ρύπανσης
13. και σκουπιδιών που αντιμετωπίζει η πόλη μας, συνέταξε αυτό το κείμενο
για να σας παρουσιάσει την έκταση του προβλήματος και για να σας
παροτρύνει να συμβάλλετε στην επίλυσή του…).
Κύριο μέρος
1η
παράγραφος: Περιγραφή της κατάστασης (η καθαριότητα στην πόλη
μας δυστυχώς δεν τηρείται… στους δρόμους και στις πλατείες υπάρχουν
πολλά σκουπίδια… πολλοί συμπολίτες μας δεν τοποθετούν τις σακούλες
απορριμμάτων τους στους κάδους, αλλά έξω από αυτούς, με συνέπεια τη
δυσοσμία και τη διάνοιξή τους από αδέσποτα ζώα… η παραλία μας έχει
μετατραπεί επίσης σε σκουπιδότοπο, πέραν της μόλυνσης που υφίσταται
λόγω της ρίψης των λυμάτων των ξενοδοχείων και των κέντρων
διασκέδασης της περιοχής… αισθητική επομένως αλλοίωση της πόλης και
κίνδυνοι υγείας για τους κατοίκους…).
2η
παράγραφος: Τι πρέπει να κάνουν οι πολίτες για την αντιμετώπιση του
προβλήματος (ανάγκη συνειδητοποίησης του προβλήματος και απόκτησης
οικολογικής συμπεριφοράς… συγκέντρωση των σκουπιδιών σε ερμητικά
κλειστές σακούλες και τοποθέτησή τους στους κάδους… αποφυγή ρίψης
σκουπιδιών στους δημόσιους χώρους και αξιοποίηση των ειδικών καλαθιών
που είναι τοποθετημένα κατά μήκος των δρόμων… ειδοποίηση των
αρμόδιων υπηρεσιών του δήμου σε όποια σημεία απουσιάζουν κάδοι και
καλάθια απορριμμάτων… συμμετοχή στο πρόγραμμα ανακύκλωσης των
αγαθών από γυαλί, χαρτί και αλουμίνιο… πίεση προς τη δημοτική αρχή και
έρανος για τη συγκέντρωση χρημάτων, ώστε να τεθεί σε εφαρμογή
πρόγραμμα βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων της πόλης που θα μειώσει
τη ρύπανση της θάλασσας…).
Επίλογος: Η τήρηση της καθαριότητας αποτελεί ένδειξη σεβασμού στην
πόλη και πολιτισμού (πιστεύουμε λοιπόν πως οι περισσότεροι από εσάς θα
δείξετε τη δέουσα ευαισθησία και θα αποδείξετε έμπρακτα ότι αγαπάτε την
πόλη σας και τη σέβεστε… κυρίως όμως θα επιδείξετε πως είσαστε
πολιτισμένοι άνθρωποι, γιατί η καθαριότητα πάνω απ’ όλα συνιστά
έκφραση πολιτισμού…).
ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΠΕΡΙ ΦΥΣΗΣ
Η ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Ο άνθρωπος αναμφίβολα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης.
Γεννήθηκε από αυτή, γαλουχήθηκε στους κόλπους της, συντηρείται από τα
αγαθά της, ζει και αναπτύσσεται στο εσωτερικό της. Ωστόσο, στις μέρες
μας, ο άνθρωπος δείχνει να έχει ξεχάσει την καταγωγή του και
συμπεριφέρεται με εκφυλιστικό τρόπο στη μητέρα φύση. Αφού ερμήνευσε
τα φυσικά φαινόμενα που του προκαλούσαν δέος, προσπαθεί πια,
απελευθερωμένος συνάμα από ποικίλους φυσικούς καταναγκασμούς, να
υποτάξει τη φύση και να την εκμεταλλευθεί στο έπακρο, επιδεικνύοντας
αλαζονεία και κομπασμό. Αυτή όμως η παράλογη στάση του δημιουργεί στο
περιβάλλον ανυπέρβλητα προβλήματα.
ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
μόλυνση της ατμόσφαιρας…
φαινόμενο του θερμοκηπίου…
τρύπα του όζοντος…
14. όξινη βροχή…
μόλυνση των υδάτων…
καταστροφή – εμπρησμοί των δασών…
επεμβάσεις στο έδαφος – υπέδαφος…
ηχορύπανση…
ατομική ενέργεια…
ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
απουσία περιβαλλοντικής παιδείας και κατ’ επέκταση ενδιαφέροντος και
ευαισθησίας για τα οικολογικά ζητήματα…
άγνοια ως προς τις πηγές πρόκλησης των οικολογικών προβλημάτων –
ελλιπής ενημέρωση…
μη επιβολή κυρώσεων σε όσους ρυπαίνουν και μολύνουν το
περιβάλλον…
η τεχνολογική πρόοδος συνέβαλε στην αλλοτρίωση του ανθρώπου και
στην αλαζονική του συμπεριφορά (πίστεψε ότι λόγω επιστημονικών
ανακαλύψεων έχει γίνει ο κυρίαρχος της φύσης)…
οικονομικά συμφέροντα βιομηχανιών που επιδιώκουν υπέρογκα κέρδη
μέσω της υπερπαραγωγής (έτσι, προκαλείται αφαίμαξη των πρώτων υλών
και ρύπανση – μόλυνση της ατμόσφαιρας και των υδάτων από τα
βιομηχανικά καυσαέρια και απόβλητα, αφού συνήθως ούτε φίλτρα
τοποθετούνται στις βιομηχανικές καμινάδες, ούτε βιολογικός καθαρισμός
των λυμάτων πραγματοποιείται λόγω του υψηλού κόστους)…
υλιστική τάση του σύγχρονου ανθρώπου που μετατράπηκε σε ένα
άπληστο ον… μάλιστα, επιδιώκει μέσω της υπερκατανάλωσης να
επιδεικνύεται, θεωρώντας πως έτσι ανέρχεται και κοινωνικές βαθμίδες…
απομάκρυνση του ανθρώπου από τη φύση και ως εκ τούτου ευκολότερη
κακομεταχείρισή της, αστικοποίηση, οικοπεδοποίηση, τουριστικά
συμφέροντα…
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ
περιβαλλοντική εκπαίδευση στα σχολεία, ώστε τα νέα άτομα να
κατανοήσουν την αξία της φύσης, τη στενή σχέση τους μαζί της και να
ευαισθητοποιηθούν – κινητοποιηθούν υπέρ της…
συστηματοποίηση της ανακύκλωσης…
αξιοποίηση των ήπιων μορφών ενέργειας (αιολική, ηλιακή..) που δεν
παράγουν επικίνδυνα για τη φύση απόβλητα…
εφαρμογή του βιολογικού καθαρισμού των βιομηχανικών και αστικών
αποβλήτων…
προστασία των βιοτόπων, των εθνικών δρυμών, των δασών…
χρήση μεθόδων καλλιέργειας της γης λιγότερο βλαπτικών για τη φύση…
κίνητρα για αποκέντρωση…
θέσπιση και εφαρμογή μιας αυστηρής νομοθεσίας για την προστασία της
φύσης και επιβολή κυρώσεων στους παραβάτες…
περιορισμός της χρήσης των αυτοκινήτων και αντικατάστασή τους από
τα μέσα μαζικής μεταφοράς…
αντίσταση στην υπερκατανάλωση, απόκτηση μόνο των απαραίτητων
αγαθών…
προώθηση διεθνούς συνεργασίας…
