NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİNDE ÖRNEKLEM SEÇİMİ- Amaçlı örnekleme yöntemlerinden ; tipik, maksimum çeşitlilik, kolay ulaşılabilir durum örneklemesi, vb. örnekleme yöntemlerinin açıklandığı bu sunu yüksek lisans tez ödevi olarak hazırlanmıştır.
3. Evren nedir?
Evren (population) araştırma yapmayı düşündüğümüz
dünya üzerindeki herhangi bir olgu ya da kişileri ifade eder.
Nicel araştırmalarda bilindiği gibi genelleme çabası vardır ve
bu sonuçların genelleneceği olgu veya kişilere evren denilir.
Çalışma yapılması planlanan alan büyüdükçe evren de
büyür. Evren büyüdükçe soyutlaşır. Tüm bu evren üzerinde
çalışma yapmak zorlaşır. Yıldırım ve Şimsek’e (2013) göre
Evren özellikle bir araştırmacının çalışma yapamayacağı
kadar büyüktür. Özellikle çalışma yapılacak alan oldukça
büyük olduğu için küçük dilimlere ihtiyaç duyulur.
4. Örneklem nedir?
Araştırmaya konu olan evrende bilim adamlarının tüm
evrenle çalışmaları oldukça güçtür. Evren bilindiği gibi
büyüdükçe soyutlaşır. Bu yüzden sosyal bilimlerde kaynağın
tamamıyla çalışmak yerine belli bir kesit üzerinde çalışılır.
Bu yüzden bilim adamları evrenin özelliklerini yansıtan
örneklem kavramını geliştirmiştir. Evrenden incelenmek
üzere seçilen ve evrenin özelliklerini yansıttığını düşünülen
olgu ve kişilere örneklem denir. Diğer bir deyişle; “bir evrenin
tamamının ölçülemediği durumlarda evreni en iyi temsil
edebileceğine inanılan yeterli büyüklükteki
kümedir.”(Yıldırım ve Şimşek, s129, 2013)
6. Örnekleme nedir?
Örneklem seçme işine örnekleme denir.
Araştırmanın nicel ya da nitel olma
durumuna göre çeşitleri vardır. Nicel ve nitel
araştırmalarda kendi içinde farklı örnekleme
yöntemlerine sahiptir.
Örnekleme yapmayı gerekli kılan
etmenler
Maliyet
Kontrol güçlükleri
Etik zorunluluklar
7. Örnekleme aşamaları
Grubun oluşturulması
Çalışmanın grup üzerinde uygulanması
Bulunan sonuçların tersi bir süreçle evrene
genellenmesi
Örneklem kriterleri
Yeterli sayıda olmalı
Seçim yansız olmalı
Uygun yöntemlerle seçilmeli
Örnekleme hatası
Temsil gücünün az olması
Evrenin sahip olduğu nitelikler ile örneklemin
niteliklerinin uyuşmaması
8. Nicel araştırmalarda
örneklem seçimi
Nicel paradigmayı yansıtan bilim anlayışına göre araştırma
yapılırken evrenin tamamını ölçmek veya onlar hakkında
bilgi edinmek oldukça güçtür. Evren üzerinde çalışmanın
belirli sınırlılıkları vardır. Bu yüzden nicel paradigmaya göre
bilim adamları evren özelliklerini yansıtan bir örneklem
seçerler. Bu örnekleme belli uygulamalar yapılır.
Uygulamalar neticesinde oluşan değişimler gözlemlenir ve
ölçülür daha sonra bu farklılıklar evrene genellenir. Nicel
araştırmalarda daha fazla kişiden bilgi edinip onları evrene
genelleme arzusu var iken nitel de ise her bire başlı başına
inceleme söz konusudur. Nicel araştırmalar herkesi tek tip
olarak nitelendirme amacı vardır. Nicel araştırmalarda
örneklem seçimi nitel araştırmadaki örneklem seçiminden bu
yüzden farklılaşır. Nicel araştırmalarda olasılık temelli
(probabilistic sampling) örnekleme yöntemi kullanılır.
9. Yıldırım ve Şimşek’e göre (2013) araştırmada kullanılan örnekleme
yöntemlerini bir birine zıt uçlara veren bir doğrusal çizgi üzerinde
incelemek mümkündür.
Olasılık Temelli Amaçlı
Nicel <_______________________________________________> Nitel
Gelenek Gelenek
Şekil 1: Örnekleme Yöntemleri
10. Nitel araştırmalarda
örneklem seçimi
Post pozitivist bilim anlayışı pozitivist bilim anlayışından
sonra ortaya çıkan ve son yıllarda ise araştırmalarda fazlaca
kullanılır. Post pozitivist bilim anlayışını savunan bilim adamı
sayısı da oldukça artmıştır. Post positivist bilim anlayışına
göre her insan kendi içinde biriciktir. Onları evrene
genellemek doğru değildir. Herkesi belli bir kalıba sokmak
doğru değildir. Nitel araştırma geleneği ve nicel araştırma
geleneği örneklem seçimi yönüyle farklılık göstermektedir.
Nicel araştırmanın desenine göre ise kendi içinde örnekleme
seçimi değişmektedir. Örneğin kültür analizinde evrenin
tamamı örneklem olarak kabul edilirken bir başka
araştırmada evrenden sadece bir kişi araştırma konusu
olabilmektedir. Nitel araştırmalarda amaçlı (non-
probabilistic sampling) örnekleme yöntemi kullanılır.
11. Olasılık temelli
örnekleme (probabilistic
sampling)
Olasılık temelli örneklemede kişilerin evrende eşit
bir şekilde dağıldığı varsayılır. Ancak bu sanıldığı
kadar kolay değildir. Geleneksel anlayışa göre
herkes örnekleme katılmak için eşit şansa sahiptir.
Nicel gelenek çerçevesinde gelişmiştir. Kendi
içinde dörde ayrılır.
13. Seçkisiz (rastgele)
örnekleme
Bu yöntemin kullanıldığı araştırmalarda örneklem
tamamen rastgele bir şekilde seçilir. Ancak bu yöntemi
kullanmak o kadar da kolay değildir. Evrenle aynı
oranda siyah saçlı, ela gözlü, orta boylu örneklem
bulmak oldukça güçtür. Örneklemin evreni temsil etme
gücü zayıftır. Bu da bu yöntemin sakıncalı yönüdür.
“Hem nicel hem nitel araştırmalarda çok az kullanılır.”
(Yıldırım ve Şimşek, s132, 2013)
14. Örnek: Öz
Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının bilimsel tutum ve
bilişötesi öğrenme stratejilerine ilişkin farkındalık düzeylerini
çoklu değişkenler açısından incelemektir. Araştırma, betimsel
araştırma yöntemlerinden tarama modeli kapsamında
yürütülmüştür. Tarama modeli, sosyal bilimlerde en popüler
araştırma modellerinden biri olup, geniş bir örnekleme ulaşma
yoludur. Araştırmada yer alan gruplar seçkisiz örnekleme
yöntemlerinden, basit seçkisiz örnekleme kapsamında
seçilmiştir. Basit seçkisiz örnekleme yönteminde evrendeki tüm
birimler, örneğe seçilmek için eşit ve bağımsız bir şansa
sahiptir. Bununla birlikte seçkisiz örnekleme yöntemleri temsili
sağlamada diğer örnekleme yöntemlerinden daha güçlü ve
örneklemin evreni temsil etme gücü daha yüksektir. Bu
kapsamda, 2010-2011 eğitim-öğretim yılında Selçuk
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler
Öğretmenliği ve Fen Bilgisi Öğretmenliği bölümü 203 öğretmen
adayı bu kapsamda çalışma grubuna alınmıştır.
15. Sistematik örnekleme:
Sistematik örneklemede evrende hazır bir şekilde
var olan ya da sonradan sıraya koyulan listelerden
araştırmacı her 5. ya da her 7. kişiyi araştırmaya
dahil edebilir. Bireylerin ya da olguların alfabetik,
kronolojik ya da sayısal olarak sıraya dizilmesi
gerekir. Her birim ya da birey belirli aralıklarla
seçilmiştir ve bu aralığın büyüklüğünü araştırmacı
belirler.
16. Örnek:
Örneklemin seçimi: Ornekleme alınacak hanelerin
saptanmasında il merkezindeki sağlık ocaklarının ETF
( ev halkı tespit fişi) kayıtları esas alınmıştır. İl
merkezinde toplam 27 sağlık ocağı bulunmaktadır ve
hepsi calışma kapsamına alınmıştır. Oncelikle her
sağlık ocağının merkez nufusunun buyukluğune gore
bu sağlık ocaklarından araştırmaya alınacak hane
sayıları hesaplanmıştır. Her sağlık ocağının
mahallelerindeki haneler listelenmiş ve daha sonra
araştırmaya alınacak haneler bu listelerden sistematik
ornekleme yontemi kullanılarak secilmiştir. Orneğe
cıkan hanelerin bir alt ve bir ustundeki haneler yedek
olarak kabul edilmiş ve herhangi bir nedenle
bulunamayan haneler icin sırasıyla bu yedekler
kullanılmıştır.
17. Tabaka örnekleme:
“Tabaka örneklemede önemli olan evrenin
kendi içinde saf ve benzeşik bir olgu olarak
kabul etmek yerine evren içindeki alt
tabakaların varlığından yola çıkılarak evren
üzerinde çalışmaktır.” (Yıldırım ve Şimşek,
s133, 2013)
18. Örnek: Evren ve Örneklem
Araştırmanın çalışma evrenini 2001-2002 öğretim yılı Ankara merkez ilçe
sınırları içindeki genel liselerin onuncu sınıf öğrencileri oluşturmaktadır.
Araştırmanın örneklemini belirlemek için, tabakalı örnekleme yönteminin
orantılı seçimi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma evreninden,
araştırmacının imkanları çerçevesinde 500 öğrencinin oluşturduğu araştırma
örneklemi oluşturulmuştur. Tabakaların belirlenmesinde Resmi Genel
Liselerdeki 2001- 2002 öğretim yılında kayıtlı öğrenci sayıları belirleyici
olarak kullanılmış ve tabakalar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
1. Tabaka: onuncu sınıf öğrenci sayısı 150 ve 150’den az olan 12,
2. Tabaka: onuncu sınıf öğrenci sayısı 151-300 arasında olan 23,
3. Tabaka: onuncu sınıf öğrenci sayısı 301-450 arasında olan 13,
4. Tabaka: onuncu sınıf öğrenci sayısı 451 ve daha fazla olan 17 Resmi
Genel Lise ve bu liselerin onuncu sınıfına devam eden öğrenciler. Yapılan
oranlama sonucunda birinci tabakaya 1, ikinci tabakaya 3, üçüncü tabakaya
2 ve dördüncü tabakaya 2 okul girmiştir. Her bir tabakadan örnekleme
girmesi gereken sayıdaki okul SPSS programı ile yansız olarak tespit
edilmiştir. Araştırma örneklemine giren, birinci tabakada; Farabi Lisesi (29
öğrenci), ikinci tabakada; Mamak Lisesi (45 öğrenci), Mehmetçik Lisesi (35
öğrenci), S. Bağları Lisesi (44 öğrenci), üçüncü tabakada; Alparslan Lisesi
(60 öğrenci), İnönü Lisesi (55 öğrenci), dördüncü tabakada; Fatih Sultan
Mehmet Lisesi (134 öğrenci), Sincan Lisesi (98 öğrenci) onuncu sınıf
öğrencileri üzerinde çalışma yapılmıştır. Araştırma sadece matematik dersi
alan öğrenciler üzerinde yapılmıştır.
19. Küme örnekleme:
Doğal olarak oluşmuş ya da yapay olarak
oluşturulmuş kendi içinde belirli özellikleri
benzerlik gösteren değişik grupların olması
durumunda kullanılır.
20. Örnek: Araştırmanın Modeli
İlköğretim okulu öğretmenlerinin, okul müdürlerinin
algıladıkları liderlik davranışları ile kişilik özellikler
arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik, tarama
modelinde olan bu araştırmada küme ve rastgele
örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma bulguları
yurtiçinde ve yurt dışında, ilgili literatürün taranması
ve anket ve ölçek uygulanması sonucunda elde
edilen verilere dayanılarak oluşturulmuştur. Evren ve
Örneklem Araştırmanın evrenini İstanbul ili
Küçükçekmece ilçesinde Milli Eğitim Bakanlığı’na
bağlı ilköğretim okulunda, 2005–2006 öğretim yılında
görev yapan ilköğretim okulu müdürleri
oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini,
Küçükçekmece ilçesinde bulunan dört farklı eğitim
bölgesinde yer alan 38 ilköğretim okulunda görev
yapan 38 ilköğretim müdürü ve 380 öğretmen
oluşturmaktadır.
21. Amaçlı örnekleme (non-
probabilistic sampling):
Nitel araştırma geleneği içinde ortaya çıkmıştır.
Bilindiği gibi positivist bilim anlayışında genelleme
arzusu vardır. Tek tip bir kalıba sokma gayreti
vardır. Nitel anlayışa göre farklılıklar, çeşitlilikler
zenginlikler aykırılıklar da çalışmaya dahil
edilmelidir. Doğada var olan konuların bir
panoroması gün yüzüne çıkartılmalıdır. Nitel
araştırmada esas olan konular tüm ayrıntıları ve
olası ayırt edici özellikleri ile gözler önüne
serilmelidir. Amaçlı örnekleme kendi içinde değişik
kollara ayrılır.
23. Aşırı veya aykırı durum
örneklemesi (extreme or
deviant sampling)
Evren içinde var olan çok iyi ve çok kötü
özelliklere sahip olay ve kişiler seçilir.
Yöntemin yararlı yanı daha zengin bir veri
ortaya koyar. Problemi çok boyutlu bir şekilde
görebilmeye olanak sağlar. Örneğin Adana
çevresinden iyi performansa sahip bir okulun
ve kötü performansa sahip bir okulun
seçilmesi aşırı ve ya aykırı durum
örneklemesine bir örnektir.
24. Örnek: ÖRNEKLEM
Görüşme yapılan öğrencilerin seçiminde, amaçlı örnekleme yöntemlerinden
aşırı ve aykırı durum örneklemesi kullanılmıştır ( Yıldırım,1999). Bu
öğrencilerin seçiminde şöyle bir yol izlenmiştir: İlk olarak 2000-2001 öğretim
yılında alt ve orta sosyo ekonomik düzeyi temsil ettiği düşünülen okullar
içinden basit küme örnekleme yolu ile Adana İlinden 4 okul; İçel ilinden 6
okul seçilmiştir. Bu okulların lise ikinci sınıfında bulunan 900 öğrenciye
Sosyal Kaçınma ve Huzursuzluk ile Olumsuz Değerlendirilmekten Korkma
Ölçekleri uygulanmıştır. Toplam 900 öğrenciden 782 öğrencinin ölçekleri
değerlendirmeye alınmıştır. Daha sonra öğrencilerin her iki
ölçekten aldıkları puanların ortalama ve standart sapmaları hesaplanmıştır.
Değerler, SKH ölçeği için X : 9.956 , Ss:5.004; ODK ölçeği için X :16.812,
Ss:5.482 olarak bulunmuştur. Ölçeklerden alınan puanların ortalamadan bir
standart sapma üstü ve altı bu çalışma için kesme noktası olarak kabul
edilmiştir. SKH ölçeği için 15 puan ve üstü ; ODK ölçeği içinde 22 puan ve
üstü sosyal kaygı düzeyinin yüksekliğine işaret etmektedir. Buna göre SKH
ölçeğinden 5 puan ve altında puan alanlar, ODK ölçeğinden de 11 ve daha
düşük puan alanlar, sosyal kaygı düzeyi düşük olarak değerlendirilmişlerdir.
Bu kriterleri karşılayan, sosyal kaygı düzeyi yüksek öğrencilerin
sayısı 66; sosyal kaygı düzeyi düşük öğrencilerin sayısı da 54 olarak
bulunmuştur. Sosyal kaygı düzeyi yüksek ve düşük öğrenciler arasından
random olarak altışar öğrenci görüşme yapmak için seçilmişlerdir. Sosyal
kaygı düzeyi yüksek altı öğrencinin dördü kız, ikisi erkek ve yaş ortalaması
15.83 dür. Sosyal kaygı düzeyi düşük altı öğrencinin ikisi kız, dördü erkek ve
yaş ortalaması 16’ dır.
25. Maksimum çeşitlilik
örneklemesi (maximum
variation sampling)
Evren içinde var olan tüm farklı durumları
yansıtacak tüm örneklemler devreye
sokulur. Örneğin Türkiye’de öğrenim gören
yabancı uyruklu öğrenciler ile çalışılacak ise
tüm ülkelerden gelen öğrencilerden eşit
sayıda alınmalıdır. Problem farklı boyutları
ile ele alınır. Farklı tipeki örneklemlerin
alınmasındaki amaç genelleme yapmak
değil, aksine ortak ya da paylaşılan
durumların olup olmadığı belirlenmeye
çalışmaktır.
26. Örnek: örneklem :Araştırma evrenini, 2008–2009
öğretim yılında, Gaziantep ili merkez ilçeleri
(Şahinbey ve Şehitkâmil) sınırları içerisindeki
ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenler
oluşturmaktadır. Araştırma evreninde 178 ilköğretim
okulu bulunmaktadır. Bu okullarda toplam 6023
öğretmen görev yapmaktadır. …Bu çalışmanın nitel
veri toplama sürecinde amaçlı örnekleme olarak
maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemi kullanılmıştır.
Amaçlı örnekleme yöntemleri nitel araştırma geleneği
içinde ortaya çıkmış ve sıklıkla kullanılmaktadır. Bu
yöntem durumların derinlemesine çalışılmasına
olanak vermektedir (Somekh ve Levin, 2005; Dey,
1993; Sherman ve Webb, 2005).
27. Benzeşik örnekleme
(homogeneous sampling):
Maksimum çeşitlilik örneklemesinin tam tersidir.
Homojen olarak oluşturulan örneklem üzerinde
çalışılır. Öğrencilerden sadece babası öğretmen
olanlarla çalışılması buna örnek olabilir. Patton’a
(1990) göre buradaki amaç belli bir alt tabakadaki
grubu derinlemesine bir şekilde betimlemektir.
Örneğin çeşitli velilerin bulunduğu bir okulda
yapılacak çalışmada boşanmış ya da tekil velilerle
çalışmak bu benzeşik örneklemeyle belirlenebilir.
Benzeşik örnekleme aynı hayat stiline sahip 8-9
bireyin belli bir amaç çerçevesinde bir araya
getirilerek onlara açık uçlu sorular sorulmasından
oluşur. Bu kişiler aynı hayat stiline sahip oldukları
için çalışma esnasında kendilerini rahat
hissederler.
29. Tipik durum örneklemesi
(typical sampling)
Burada esas olan evrende en genel şekliyle
olayı tasvir eden örneklemin bulunmasıdır.
Örneğin Ankara genelinde bir okulla
çalışılacaksa anakarayı en iyi temsil edecek
örneklem bulunur. Bulunan okul kent
ortalamasına her yönüyle en yakın olandır.
30. Örnek: Örneklem
Amaçlı örneklem yöntemlerinden tipik durum örneklemesi yöntemi tercih edilmi_tir.
Ara_tırma kapsamına alınan okuldaki sınıf mevcutlarının ortalaması 29’dur.
Eski_ehir ili genelindeki ilkö_retim okullarının sınıf mevcutlarının ortalaması ise
30’dur (http://www.eskisehirmem.gov.tr/). Seçilen okulun sınıf mevcutları, velilerin
sosyo-ekonomik ve e_itim düzeyleri kent ortalamasına yakındır. Patton (1987)’a
göre amaç evrene genelleme
yapmak de_ildir. Amaç ortalama durumları çalı_arak belirli bir konu hakkında fikir
sahibi olmak veya bu konu hakkında yeterli bilgi sahibi olmayanları bilgilendirmektir
(Akt.: Yıldırım ve _im_ek, 2005). Ara_tırmanın yapıldı_ı okulun yöneticileri ve sınıf
ö_retmenleri ile görü_ülerek, gözlem ve görü_menin yapılması ile ilgili olumlu
görü_leri alındıktan sonra ara_tırmayla ilgili yasal izin alınmı_tır. Yarı yapılandırılmı_
görü_me için Eski_ehir’deki bir ilkö_retim okulunun 1–5. sınıf ö_retmenlerinden
olu_an ve her sınıf düzeyinde iki ö_retmen olmak üzere toplam 10 ö_retmen
örnekleme alınmı_ ve görü_meler 15 Mayıs 2006 – 18 Mayıs 2006 tarihleri
arasında gerçekle_tirilmi_tir. Okuldaki tüm sınıf ö_retmenleri örnekleme dâhil
edilmi_tir. 22 Mayıs 2006 – 26 Mayıs 2006 tarihleri arasında aynı ö_retmenlerin
sınıflarında Türkçe ve Matematik derslerinde birer ders saati olmak üzere toplam
20 ders saati yarı yapılandırılmı_ gözlem yapılmı_tır. Sözel derslerden Türkçe
dersinin ve sayısal derslerden Matematik dersinin bütün sınıflarda okutulması bu
derslerin seçilmesinde etken olmu_tur. Doküman incelemesinde ise gözlem yapılan
derslerin planları ve 2005–2006 ö_retim yılındaki 2–5. sınıf listelerinin birinci ve
sonuncu sırasındaki ö_rencilerin 2004–2005 ve 2005–2006 ö_retim yılına ait devam
durumları incelenmi_tir. Ara_tırmaya dâhil edilen sınıflar ve bu sınıfların
mevcutlarına ili_kin bilgiler Tablo 1’de verilmi_tir. Ara_tırmaya katılan ö_retmenlere
ili_kin bilgiler ise Tablo 2’de verilmi_tir. Tablo 2’de her katılımcı farklı büyük harfle
(kodla) temsil edilmi_tir. Bulgular sunulurken de katılımcılar burada verilen kodlarla
anılacaklardır.
31. Kritik durum örneklemesi
(critical sampling)
Araştırma durumu şöyle olmalıdır. Bu ‘bu durumda
oluyorsa her durumda olur’ ya da bu ‘bu durumda
olmuyorsa hiçbir durumda olmaz’ gibi kesin bir
yargı içermelidir. MEB hazırlamış olduğu bir
yönetmeliğin anlaşılabilirliğini test etmek için
Yüksek lisans mezunu velilere bu yönetmeliğin
okutulup anlamayan var mı yok mu diye
araştırılması ya da tam tersi ilkokul mezunu velilere
okutulup bunlar bunu anlıyorsa tüm veliler anlar
gibi bir genellemenin yapılmasıdır.
32. Örnek:
Participants
Participants were 31 senior ELT students at İnönü University who had
had 116 credit courses during the first three years, nearly half of which
were about teaching in general or teaching English in particular. These
candidate students were instructed to write reflective journals based on
their observations during the EFL lessons conducted by five mentor
teachers at practice schools during the first semester of the 2008-2009
school year. The classes they attended were composed of rather young
learners, i.e. 4th, 5th, 6th graders, children at the age of 9 to 12-13
(MoNE, 2006). The mentor teachers were 5 female ELT teachers (with
pseudonyms: Derya, Merve, Esin, Lale, and Cemile) from 5 different
primary schools. They had teaching experiences ranging between 5-25
years. As the teachers were chosen by the school principals based on
the criteria of capability to provide pedagogical models to candidate
teachers, they were assumed to be suitable for critical case sampling
method in terms of qualitative purposive sampling (Yıldırım & Şimşek,
2006). According to critical case sampling method, if a hypothesis is not
proven in a certain case (critical case), then it is already not proven in
other similar cases or vice versa. In this study, although it is not intended
to generalize the results, it is assumed that if these mentor teachers
nominated by school principals are not adequate in terms of applying the
principles of teaching English to young learners both in relevant
literature and the curriculum, then their colleagues may already not be
adequate, but not the vice versa.
33. Kartopu ve zincir
örneklemesi (snowball or
chain sampling)
Bir konu hakkında oldukça fazla bilgiye sahip olan
bireylerin tespitinde etkili olan bir yöntemdir. Bu
yöntemde süreç ilk olarak bir konuda en fazla bilgi
sahibi kimdir sorusunu herkese sorarak başlar, ilk
başta birçok isim ortaya çıkabilir ancak bir süre
sonra bazı isimler tekrarlamaya başlar. İstanbul’da
Boşnak halkın yaşadığı bölgenin tespitinde bu
yöntem kullanılmıştır. İlk başta birçok İstanbul
semti belirlenmiştir. Ancak bir süre sonra iki yer en
fazla Boşnak halkın yaşadığı yer olarak tespit
edilmiştir.
34. Örnek: Çalışma Grubu
Bu araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bu çerçevede
araştırmanın çalışma grubu, kartopu ve uç örnekleme tekniğine göre seçilmiştir.
Araştırmanın problemine ilişkin olarak zengin bilgi kaynağı olabilecek bireylerin
(örneklemin) saptanması gerektiğinden, uç örnekleme ve kartopu örnekleme tekniğine
başvurulmuştur. Uç örneklem için, farklı gruplarda görev alan yedi ilköğretim bölge
müfettişinin görüşleri alınmış olup, derslerinde yapılandırmacı yaklaşım uygulamalarını
etkin bir şekilde kullanan öğretmenlerin isimleri istenmiş ve önerilen öğretmenlerle
görüşme yapılmıştır. Kartopu örneklemi için ilçede görev yapan 140 sınıf öğretmeninin ve
görüşme yapılan öğretmenlerin önerileri alınmıştır. Sürece “bu konuda en çok bilgi sahibi
kimler olabilir? Bu konuyla ilgili olarak kim veya kimlerle görüşmemi önerirsiniz?”
sorularıyla başlanmıştır (Patton 1987, s.56). Görüşmeler devam ettikçe, ilerledikçe elde
edilen isimler tıpkı bir kartopu gibi büyüyerek devam etmiş, belirli bir süre sonra belirli
isimlerin daha fazla öne çıktığı görülmüştür. Böylelikle görüşülmesi gereken bireyler
belirginleşmiş ve sayısı azalmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu yapılan tarama
çalışması sonucu ulaşılan, yapılandırmacı yaklaşımı derslerinde etkin bir şekilde
uygulayan ve Ankara ili Şereflikoçhisar ilçesinde görev yapmakta olan 20 sınıf öğretmeni
oluşturmaktadır. Bu öğretmenlerin dördü birinci sınıfı, ikisi ikinci sınıfı, dördü üçüncü sınıfı,
beşi dördüncü sınıfı ve beşi de beşinci sınıfı okutmaktadır. Önerilen öğretmenler arasından
farklı sınıfları okutan öğretmenlerin seçilmesi yoluyla örneklemde maksimum çeşitlilik
sağlanmış, bu şekilde farklı sınıflara sahip öğretmenlerin, okuttuğu sınıftan kaynaklı, sınıf
yönetimi stratejileri belirlenmeye çalışılmıştır. Öğretmenlerin hizmet sürelerinin üç ile yirmi
yedi yıl arasında değiştiği görülmüştür. Görüşme için önerilen öğretmenlerin dokuzunun
üç, dört veya beş yıllık deneyimleri olduğu tespit edilmiştir. Bu durum, yapılandırmacı
yaklaşım uygulamalarını, üniversiteden yeni mezun olan öğretmenlerin, daha etkin olarak
kullandıklarını göstermektedir.
35. Ölçüt örnekleme
(criterion sampling)
Araştırmacı tarafından araştırmaya konu
olacak örnekleme belli bir kıstasın getirilmesi
ile oluşur. Araştırmacı hangi tür birey ya da
durumları çalışacağına karar verir ve ölçütü
kendisi belirler. Örneğin 10 günden fazla
devamsızlığı olan öğrenciler ya da dört yıllık
fakülteleri beş veya altı yılda bitirenler bir
kıstas oluşturur.
36. Örnek: Katılımcılar
Bu araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme
kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme, zengin bilgiye sahip olduğu düşünülen
durumların derinlemesine çalışılmasına olanak vermektedir. Araştırmacı
seçilen durumlar bağlamında doğa ve toplum olaylarını ya da olgularını
anlamaya ve bunlar arasındaki ilişkileri keşfedip açıklamaya çalışır. Ölçüt
örnekleme kullanılan araştırmalarda da gözlem birimleri belli niteliklere
sahip kişiler, olaylar ya da durumlardan oluşturulabilir. Bu durumda
örneklem için belirlenen ölçütü (temel nitelikleri) karşılayan birimler
örnekleme alınırlar (Büyüköztürk ve diğerleri, 2009; Patton, 2002). Bu
araştırmaya katılacak öğretmen adaylarının seçiminde, adayların fen
bilimlerine ait alan derslerini ve fen öğretimi dersini almış ve mezun
duruma gelmiş Sınıf Öğretmenliği 4. sınıf öğrencisi olmaları temel ölçüt
olarak belirlenmiştir. Bu temel ölçüt uyarınca, 2009-2010 öğretim yılında
Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği
programında öğrenim görmekte olan 76 son sınıf öğrencisinin gönüllülük
esasına göre görüşüne başvurulmuştur. Ancak eksik doldurulan anketler
örneklemin dışına alınmış ve 70 öğretmen adayının verileri analiz
edilmiştir.
37. Doğrulayıcı veya yanlışlayıcı
örnekleme (confirming or dis-
confirming sampling)
Araştırmacıların herhangi bir olguyu araştırma amacı
onu doğrulamak ya da yanlışlamak olabilir. Hali
hazırda mevcut olan sonuçlara zenginlik ve derinlik
katmak amacı ile var olan bir durum tespit edilip
araştırılabilir. Örneğin öğrenci sayısının az ve çok
olduğu sınıflarda başarı keşfedilen durumlarla ne
derece tutarlı ve geçerli olduğu saptanabilir.
İnceleme altındaki durumu aydınlatacak bilgice
zengin sorular seçmek araştırmayı olumlu yönde
etkileyecektir.
38. Örnek: Özet
Bu araştırmada şehir otellerinde çalışanlar ile sayfiye bölgelerinde
çalışan otel işgörenlerinin sahip oldukları çalışma yaşam kalitesi
koşullarında farklılık olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca,
işgörenlerin çalışma yaşam kalitesinin hangi unsurlarına önem verdikleri
tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın nicel kısmında Ankara
bölgesinden 114, Antalya bölgesinden 115 işgören araştırmanın
örneklemini oluşturmuştur. SPSS 19 veri analiz programı yardımıyla, eşli
gruplar t testi yapılmış ve çalışma yaşam kalitesi ile ilgili olarak önem ve
tatmin dereceleri tespit edilmiştir. Araştırmanın nitel kısmında, görüşme
formu hazırlanmış ve bu görüşme formu sekiz adet yarı yapılandırılmış
sorudan oluşmuştur. Araştırmada, nitel araştırma örnekleme
yöntemlerinden, doğrulayıcı veya yanlışlayıcı durum örneklemesi
yöntemine uygun olarak, Ankara ve Antalya’da beş yıldızlı otel
işletmelerinde çalışan ikisi yönetici olmak üzere toplam on işgören tespit
edilmiş ve bu işgörenler araştırmanın örneklemini oluşturmuştur.
Çalışanların sorumlulukları ve hakları ile ilgili kendi değerlendirmelerine
göre, şehir otellerinde kurallar ve haklar belli bir düzen içinde
yürütülmektedir. Ancak sayfiye otellerinde düzenli yapılmadığı
görülmektedir. Çalışanların çalışma yaşam kalitesinin toplam yaşam
üzerindeki etkisine yönelik görüşlerine bakıldığında, şehir otellerinde
durumun daha iyi olduğu söylenebilir. Çalışmanın sonunda şehir
otellerinde çalışma yaşam kalitesi koşullarının sayfiye bölgelerinde
çalışan işgörenlere göre daha yüksek düzeyde algılandığı anlaşılmıştır.
39. Kolay ulaşılabilir durum
örneklemesi (convenience
sampling)
Araştırmalarda örneklem seçimi önemlidir. Kolay
ulaşılabilir durum örneklemesi adından da
anlaşılabileceği gibi araştırmacının kolaylıkla
ulaşabileceği örneklem grubudur. Ancak bu yöntemi
kullanmanın bazı olumsuz yönleri mevcuttur. Örneğin
araştırmacı çalıştığı kurumu seçtiğinde çalışanları
gerçekleri yansıtmayabilir. Bu da çalışmanın geçerlilik
ve güvenirliğini zedeleyen bir etmen olarak karşımıza
çıkmaktadır. Bu yüzden kullanılmaması gerekir. Ancak
aksine araştırmacılar oldukça sık bir şekilde
çalışmalarında bu metodu kullanmaktadır. Çünkü
ekonomiktir.
40. Örnek: Örneklem
Araştırmanın örneklemini, Türkiye’de bazı
üniversitelerin Eğitim Fakültesi Okul Öncesi
Öğretmenliği Anabilim Dallarında eğitim görmekte olan
öğretmen adayları oluşturmuştur. 2009-2010 eğitim
öğretim yılında, Anadolu Üniversitesi (57), Atatürk
Üniversitesi (177), Giresun Üniversitesi (50), Mersin
Üniversitesi (90) ve Trakya Üniversitesi (75) okul
öncesi eğitimi anabilim dalında öğrenim görmekte olan
toplam 449 öğretmen adayı çalışmaya katılmışlardır.
Örneklemin belirlenmesinde “Kolay ulaşılabilir durum
örneklemesi” kullanılmıştır. Bu yöntemde, araştırmacı
kendine ulaşılması yakın durumu seçer. Bu nedenle,
araştırmacılar kendilerinin kolay ulaşabildiği
üniversiteleri seçmişlerdir (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
41. Örneklem büyüklüğü
Örneklem büyüklüğü araştırma odağı, veri miktarı ve kuramsal
örnekleme ile yakından ilişkilidir. Araştırma yapılacak konu ile
örneklem ilişkilidir. Kültür çalışması yapılacak ise örneklem
evrenin tamamı olması gerekir. o yüzden araştırmanın odağında
ne var ise ona göre bir örneklem seçimi uygun olacaktır.
Makalemizde sunacağımız veri miktarı da örneklem
büyüklüğünü etkiler. Ancak burada örneklem büyüklüğü ile veri
miktarı arasında ters bir ilişki mevcuttur. Örneğin 30 kişiden
alınan bilgiler 30 sayfalık bir veri üretirken 1 kişiden alınan
bilgiler de 30 sayfalık bir veri üretebilir. Bunun nedeni bu 30 kişi
ile derinlemesine ilgilenmek onlara sorular sormak güçtür.
Ancak araştırmaya dahil edilen kişi az olursa ona her türlü bilgiyi
sorabiliriz derinlemesine ve ayrıntılı bilgiler elde edebiliriz.
Böylece daha fazla veriyi toplamış oluruz.
Şimşek ve yıldırım’a (2013) göre “Kuramsal oluşturma stratejisi
ile yapılan araştırmalarda ise “kuramsal örnekleme” yaklaşımı
kullanılabilir. … doyum noktasına kadar devam edilmesini
gerektiren bir örnekleme yaklaşımını işaret eder. …”
