1. Монгол Улсын Боловсролын Их Сургууль
Математик Статистикийн Сургууль-МФ1
Гүйцэтгэсэн: Б.Чагцал
Х.Жансауле
Б.Буяндэлгэр
А.Уранчимэг

2.  Эрүүл хүнс гэж юу
бэ?
Дэлхийн эрүүл
мэндийн
байгууллагаас “Хүний
эрүүл мэндийг
дэмжихийн зэрэгцээ,
хоол тэжээлтэй
холбоотой аливаа
өвчнөөр өвчлөх
эрсдэл учруулдаггүй
хүнсийг эрүүл хүнс
гэнэ” гэж

4. Хүний бие махбодь хоол хүнсийг юунд хэрэглэдэг вэ?
1. Бие махбодийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах
2. Өсөлт ба хөгжилт
3. Ажил, хөдөлмөр эрхлэх
Хүний бие махбодийн
өсөлт хөгжилт, хэвийн
үйл ажиллагааг тэтгэхэд
зайлшгүй шаардлагатай
тэжээлийн бодис нь
уураг, өөх тос, нүүрс ус
юм.

5.  Эрүүл хооллолтын хамгийн чухал нь хүнсний бүтээгдхүүнээ
зөв сонгон, зохистой байдлаар бэлтгэх явдал юм.

6. Хүний бие махбод хоол, хүнсийг юунд хэрэглэдэг вэ?
1. Бие махбодийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах
2. Өсөлт ба хөгжилт
3. Ажил, хөдөлмөр эрхлэх
Үндсэн шимт бодис Илчлэг чанар
1 грамм уураг задрахад үүсэх энерги 4 ккал
1 грамм нүүрс ус задрахад үүсэх энерги 4 ккал
1 грамм өөх тос задрахад үүсэх энерги 9 ккал

7.  Шинэ хүнсний бүтээгдэхүүн ямар шинж чанартай байдаг вэ?

8. Өндөг: Хальс нь хатуу, бүтэн,
цэвэр, хэт жижиг биш (удаан
хадгалах тусам чийгээ алдаж
жижгэрдэг), өнгө, үнэр нь хэвийн
байна.
Сүү: Ялимгүй шаравтар туяатай,
цагаан өнгөтэй, аятайхан амт,
үнэртэй байна. Зохих хэмжээний
өтгөн байх бөгөөд усархаг,
салслаг байж болохгүй.
Гурил: Исгэлэн, хөгцөрсөн
үнэргүй, гашуун, эсвэл чихэрлэг
амтгүй, шинэхэн буудайн
аятайхан үнэртэй байна. Гурилын
зэрэг, нэр төрлөөс хамаарч
цагаан шаргалаас сааралдуу
боровтор өнгөтэй байж болно.
Сайн чанарын гурил нь хуурай
байх бөгөөд гартаа атгаад
тавихад бөөгнөрөхгүй, амархан
бутардаг байна.

9. Будаа: Харлаж
цоохортоогүй, хөгцний
үнэргүй, гашуун, хөгцөрсөн
амтгүй, хортон шавьж,
мэрэгч, тэдгээрийн өт,
авгалдай, ялгадсаар
бохирлогдоогүй байна.
Жимс, хүнсний ногоо:
Цэвэр, бүрэн бүтэн,
хэлбэрээ алдаагүй, хортон
шавьж, мэрэгч, ургамлын
өвчний улмаас гэмтэж
муудаагүй, ялзраагүй,
хөгцгүй, гаднын аливаа
үнэргүй, хөлдөөгүй,
хатаагүй байна.

11. Гурилан
бүтээгдэхүүнҮр тариа
Хүнсний
ногоо
Уураг ,өөх
багатай
мах,загас
Жимс ,
жимсгэн
Тослог
багатай сүү,
сүүн
бүтээгдэхүүн
Өөх тос ,
чихэр
болон
тос ихтэй
хоол бага

12.  “Хүнсний аюулгүй
байдал” гэж хүн ам
амьдралынхаа туршид
чанартай, шим тэжээллэг,
аюулгүй хүнсийг улсын
эдийн засаг, нийгмийн
нөхцөл байдал, газар зүйн
байршлаас үл хамааран
тогтвортой, хүртээмжтэй
сонгон хэрэглэх боломж
бүрдсэн байхыг хэлнэ.

14.  Хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүний
аюулгүй байдлыг хангахад дараах
зарчмыг баримтална:
1.Хүнсний сүлжээний бүх үе шатанд
хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүний
аюулгүй байдлыг хангах;
2.Хүнсний чиглэлийн үйл ажиллагаа
эрхлэгч нь хүнсний сүлжээний өөрт
хамаарах үе шатанд хүнсний түүхий эд,
бүтээгдэхүүнийхээ аюулгүй байдлыг
хариуцах;
3. Хүнсний түүхий эд, бүтээгдэхүүний
аюулгүй байдлыг хангахад чиглэсэн
бодлого, тавих шаардлага, шалгуур
үзүүлэлтийг шинжлэх ухааны
үндэслэлтэй, судалгаа, баримтад
тулгуурлан тодорхойлох;
4. Хяналт шалгалт нь эрсдэлд суурилсан
байх;
5. Хүнсний зориулалтаар бэлтгэх мал,
амьтан, таримал ургамал эрүүл байх.

15. Хүнсний бүтээгдхүүний чанарын эрүүл ахуйн
үнэлгээ
1. Мэдрэхүйн үзүүлэлт амт, үнэр, өнгө, төлөв байдал
2. Биологийн бохирдолгүй нян, вирус , хөгц, шимэгч хорхой
3. Химийн бохирдолгүй пестицид , хүнд металл, химийн хорууд
4. Механик бохирдолгүй чулуу, металл хольц, үс
Хүнсний бүтээгдхүүнийг сонгох, худалдаж
авахдаа дараах үзүүлэлтүүдийг шалгана.
1. Хүнсний бүтээгдхүүн аюулгүй байдлын баталгаажилт хийгдсэн,
шинжилгээтэй эсэх
2. Хүнсний бүтээгдхүүний хадгалалтын хугацааг шалгах
3. Сав баглаа боодлын бүрэн байдлыг шалгах
4. Хүнсийг борлуулж байгаа нөхцлийг харах гэх мэт.

16. Хүнсний бүтээгдхүүний аюулгүй
хэрэглээ
Аюулгүй хүнс гэж хүний эрүүл мэндэд
сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй биологи
(нян, вирус гэх мэт), физик (яс, шил,
цацраг идэвхит бодис гэх мэт), химийн
(хорт бодис, хортон шавьж, мэрэгч
устгагч бодис, химийн бордоо, эмийн
бодис) хүчин зүйлс агуулаагүй хүнсийг
хэлнэ.
Хүнсний бүтээгдэхүүн
худалдаж авахдаа Та юу
анхаарах вэ?
1.Хүнсний бүтээгдхүүний
хадгалалтын хугацаа дуусаагүй
эсэхийг шалгах
2.Хүнсний бүтээгдхүүний
сав, баглаа боодлын бүрэн
бүтэн байдлыг анхаарах
3. Мах, загас, шувуу зэрэг
түүхий бүтээгдхүүнийг шууд
хэрэглэдэг бусад бэлэн
бүтээгдхүүнээс сайтар
тусгаарлан зөөвөрлөх
4. Хөлдөөсөн, хөргөсөн
хүнсийг худалдаж аваад,
богино хугацаанд гэрийн
хөлдөөгч, хөргөгчид хийх,
эсвэл хурдан бэлтгэж хэрэглэх

17. Хоол, хүнсийг боловсруулж бэлтгэх зарим арга нь өөх тос, холестерины
хэрэглээг хязгаарлах, илчлэгийг хянахад илүү үр дүнтэй.
 Хүнсний бүтээгдхүүний тэжээллэг чанар буюу аминдэм, эрдсийн
агууламжийг алдагдуулахгүйгээр бэлтгэж хэрэглэх нь хамгаас чухал байдаг.
Хоол, хүнс бэлтгэх "Эрүүл
арга"
Уураар жигнэх
Халуунаар жигнэх
Усанд чанах
Бичил долгионы зууханд
болгох

18. 1. Хоол идэхийн өмнө гараа сайтар савандан угаана
2. Хоол, хүнс тань аюулгүй, тэжээллэг байхаас гадна, төрөл
бүрийн хүнсний ногоо, жимс нэлээд их орсон байх шаардлагатай.
Энэ нь таны биед зайлшгүй байх ѐстой аминдэм, эрдэсийн эх
үүсвэр болно.
3. Түүхий ус нь ямар нэг нянгаар бохирдсон байж болох тул
хүндээр өвчлүүлэх ч магадлалтай. Тиймээс хүүхдэд бүү уулга.
4. Утсаар ярьсны дараа гараа байнга угаах хэрэгтэй. Телефон
болон гар утсанд өвчин үүсгэгч нян хамгийн ихээр хуримтлагддаг.
Хоол идэж байхдаа утсандаа бүү хүр. Гараа тогтмол угааж
заншвал хоол хүнсээр халдварлах өвчнийг 50 хувь хүртэл
бууруулах боломжтой.

19. Хүнсээ хэрхэн аюулгүй хадгалах вэ?
1. Хоол, хүнсний зүйлд нян өсөж үржих хамгийн таатай орчин
нь температурын аюултай бүс буюу +4 өөс +60 хэм байдаг.
Иймээс хөргөгчинд хадгалах ѐстой бүтээгдэхүүнийг худалдаж
авснаасаа хойш нэг цагийн дотор хөргөгчинд хийх хэрэгтэй.
Хэрвээ температурын аюултай орчинд дөрвөн цагаас илүү
хадгалсан бол идэж болохгүй, шууд хаях хэрэгтэй.
2. Илүү гарсан хоолоо жижиг савнуудад таслан хөргөгчинд
хадгалах нь зүйтэй. Ингэснээр хоол түргэн хөрж, нян үржих
боломж багасна. Хэрэв тасалгааны хэмд зуухан дээрээ
дөрвөн цагаас илүү хугацаагаар байлгасан бол идэж
болохгүй.
3. Түүхий бүтээгдэхүүн, болсон бүтээгдэхүүнийг хөргөгчинд
хийхдээ бохирдохоос сэргийлж, тусгаарлан, болсон
бүтээгдэхүүнийг дээд, түүхийг нь доод тавиур дээр халгалах
нь зүйтэй. Мөн хөргөгчийг хэт дүүргэх нь ачааллыг ихэсгэж,
хөргөх хэмийг багасгадаг гэдгийг анхаар.