Demokracia athinase Gjykata Qytetaret- iniciatore Arkontet dhe aeropagu magjistratet Zgjedhjet ne antikitet Eklesia Bolusi Athinas

1. Lenda:Filozofi
PROJEKT
Nentema: Politika Antike
Punoi: Joana Facja

2. FIRSTUP
CONSULTANTS
DEMOKRACIA ATHINASE
Demokracia athinase u zhvillua rreth shekullit të 6 para Krishtit në qytetin-shtet grek (i njohur si
polis) i Athinës, që përfshin qytetin e Athinës dhe territorin përreth të Atikës. Demokracia athinase
shpesh përshkruhet si demokracia e parë e njohur në botë. Qytetet e tjera greke krijuan
demokraci, shumica ndjekin modelin Athinas, por asnjë nuk është aq i dokumentuar sa
demokracia e Athinës.
Athina praktikoi një sistem politik të legjislacionit dhe ligjeve ekzekutive. Pjesëmarrja nuk ishte për të gjithë
banorët, por përkundrazi ishte e kufizuar në shtetas të rritur, meshkuj (dmth., Jo një banor i huaj, pavarësisht se sa
breza të familjes kishin jetuar në qytet, as një skllav, as një grua), të cilët "ishin ndoshta jo më shumë se 30 përqind e
popullsisë totale të rritur".
Soloni (në 594 pes), Cleisthenes (në 508/7 pes) dhe Ephialtes (në 462 pes) kontribuan në zhvillimin e demokracisë
Athinase. Cleisthenes theu pushtetin e fisnikërisë duke organizuar qytetarët në dhjetë grupe bazuar në vendin ku
jetonin, sesa në pasurinë e tyre. Lideri demokratik me jetëgjatësinë më të madhe ishte Perikliu. Pas vdekjes së tij,
demokracia Athinase u ndërpre dy herë shkurtimisht nga revolucionet oligarkike drejt fundit të Luftës së
Peloponezit. Ai u modifikua disi pasi u rivendos nën Eukleidet; llogaritë më të hollësishme të sistemit janë për këtë
modifikim të shekullit të katërt, sesa për sistemin Perikelian. Demokracia u shtyp nga maqedonasit në 322 para
Krishtit. Institucionet Athinase u ringjallën më vonë, por sa e afërt ishin me një demokraci të vërtetë është e
diskutueshme.
2

3. FIRSTUP
CONSULTANTS
GJYKATA
Athina kishte një sistem të përpunuar ligjor të
përqendruar në të drejtat e plota të qytetarëve.
Kufiri i moshës prej 30 ose më i vjetër, i njëjtë
me atë për mbajtësit e zyrave, por dhjetë vjet më
i vjetër se ai që kërkohet për pjesëmarrje në
asamble, u dha gjykatave një qëndrim të caktuar
në lidhje me asamblenë. Juristëve iu kërkua të
ishin nën betim, gjë që nuk kërkohej për të marrë
pjesë në asamble. Autoriteti i ushtruar nga
gjykatat kishte të njëjtën bazë me atë të
asamblesë: të dy konsideroheshin se shprehnin
vullnetin e drejtpërdrejtë të njerëzve. Ndryshe
nga magjistratët, të cilët mund të fajësohen dhe
të ndiqen penalisht për sjellje të pahijshme,
anëtarët e jurisë nuk mund të censuroheshin,
sepse ata, në fakt, ishin populli dhe asnjë
autoritet nuk mund të ishte më i lartë se kaq. Një
përfundim i kësaj ishte që, të paktën të
brohoritur nga të pandehurit, nëse një gjykatë
kishte marrë një vendim të padrejtë, duhet të
ketë qenë sepse ishte mashtruar nga një palë
ndërgjyqëse.
QYTETARET-INICIATORE
• Institucionet e skicuara më sipër - asambleja,
mbajtësit e zyrave, këshilli, gjykatat - nuk janë të
plota pa shifrën që nxiti të gjithë sistemin, Ho
boulomenos ('ai që dëshiron', ose 'kushdo që
dëshiron'). Kjo shprehje përmbledh të drejtën e
qytetarëve për të marrë iniciativën për të dalë për të
folur në kuvend, për të filluar një proces gjyqësor
publik, për të propozuar një ligj para ligjvënësve,
etj,. Ndryshe nga magjistratet, iniciatori qytetar nuk
u votua para se të merrte detyrën ose të rishikohej
automatikisht pas largimit nga detyra; në fund të
fundit, këto institucione nuk kishin mandat të
caktuar dhe mund të ishte një veprim që zgjaste
vetëm per një moment. Sidoqoftë, çdo hap përpara
në qendër të vëmendjes demokratike ishte i
rrezikshëm. Nëse një iniciator tjetër qytetar do të
zgjidhte, një figurë publike mund të thirret në
përgjegjësi për veprimet e tyre dhe të ndëshkohet.
Në situata që përfshijnë një figurë publike,
iniciatori u referua si kategoros ('akuzues'), një
term i përdorur gjithashtu në raste që përfshijnë
vrasje, sesa ho diokon ('ai që ndjek').
3

4. FIRSTUP
CONSULTANTS
ARKONTET DHEAEROPAGU
Pak përpara reformave të Solonit në shekullin e
7 para Krishtit, Athina drejtohej nga disa arkontë
(tre, pastaj më vonë nëntë) dhe këshilli i
Areopagut, i cili përbëhej nga anëtarë të
familjeve të fuqishme fisnike. Ndërsa duket se
ka pasur gjithashtu një lloj asambleje qytetare
(me sa duket e klasës hoplite), arkontët dhe trupi
i Areopagus drejtonin shtetin dhe masa e
njerëzve nuk kishin asnjë fjalë në qeveri para
këtyre reformave.
Reformat e Solonit lejuan arkontët të vinin nga
disa prej klasave më të larta pronësore dhe jo
vetëm nga familjet aristokrate. Meqenëse
Areopagu përbëhej nga ish-arkontë, kjo
përfundimisht do të nënkuptojë dobësimin e
pozitës së fisnikëve. Sidoqoftë, edhe me krijimin
e asamblesë qytetare nga Soloni, Arkontët dhe
Areopagu ende zotëronin një fuqi të madhe.
MAGJISTRATET
Rreth 1100 qytetare u ben magjistrate per 1 vit.
Ata kryesisht zgjidheshin me short. Individet
duhet te nominoheshin per dy metodat e
zgjedhjeve. Kryesisht ata te zgjedhur me short
ishin pa experience.
Qytetarët aktivë si magjistrate shërbyen në një
kapacitet krejt të ndryshëm nga votoheshin në
kuvend. Në përgjithësi, pushteti i ushtruar nga
këta zyrtarë ishte administratë rutinë dhe mjaft i
kufizuar. Këta zyrtarë ishin agjentë të njerëzve,
jo përfaqësues të tyre, kështu që roli i tyre ishte
ai i administratës, në vend se të qeverisnin.
Kompetencat e zyrtarëve ishin përcaktuar
saktësisht dhe aftësia e tyre për iniciativë ishte e
kufizuar. Kur bëhej fjalë për sanksionet penale,
asnjë magjistrat nuk mund të vendoste një gjobë
mbi pesëdhjetë dhrahmi. Çdo gjë më e lartë
duhej të dilte para gjykates. Kompetenca nuk
duket të ketë qenë çështja kryesore, por
përkundrazi, të paktën në shekullin e 4 para
Krishtit, duhej te kuptohej nëse ata ishin
demokratë besnikë apo kishin prirje oligarkike. 4

5. FIRSTUP
CONSULTANTS
ZGJEDHJET Gjatë një zgjedhje në Athinë, afërsisht njëqind zyrtarë nga një mijë u
zgjodhën sesa u zgjodhën me short. Kishte dy kategori kryesore në këtë
grup: ato që kërkoheshin për të trajtuar shuma të mëdha parash dhe 10
strategët. Një arsye që zyrtarët financiarë u zgjodhën ishte se çdo para e
përvetësuar mund të merrej si pasuri e tyre; zgjedhjet në përgjithësi
favorizuan fuqimisht të pasurit, por në këtë rast, pasuria ishte
praktikisht një parakusht.
Gjeneralët u zgjodhën jo vetëm sepse roli i tyre kërkonte njohuri
ekspertësh, por edhe sepse ata kishin nevojë të ishin njerëz me përvojë
dhe te kishin kontakte në botën e gjerë greke ku bëheshin luftërat. Në
shekullin e 5-të para Krishtit, siç shihet kryesisht nga figura e Perikliut,
gjeneralët mund të ishin ndër njerëzit më të fuqishëm në polis.
Megjithatë, në rastin e Perikliut, është e gabuar të shohësh fuqinë e tij
që vjen nga seria e tij e gjatë e gjeneraliteteve vjetore (çdo vit së bashku
me nëntë të tjerë). Mbajtja e tij në detyrë ishte më tepër një shprehje dhe
rezultat i ndikimit që ai ushtronte. Ky ndikim u bazua në marrëdhënien
e tij me asamblenë, një marrëdhënie që në shkallën e parë qëndronte
thjesht në të drejtën e çdo qytetari të qëndronte dhe të fliste para
njerëzve. Nën versionin e demokracisë në shekullin e 4-të, rolet e
gjeneralit dhe të drejtuesit kryesor politik në asamble tentuan të
plotësoheshin nga persona të ndryshëm. Pjesërisht, kjo ishte një pasojë
e formave gjithnjë e më të specializuara të luftës të praktikuara në
periudhën e mëvonshme.
5

6. FIRSTUP
CONSULTANTS 6
EKLESIA
Ngjarjet kryesore të demokracisë Athinase ishin mbledhjet
e asamblesë (ἐκκλησία, ekklesía). Demokracia greke e
krijuar në Athinë ishte e drejtpërdrejtë, sesa përfaqësuese:
çdo qytetar i rritur mashkull mbi moshën 20 vjeç mund të
merrte pjesë, dhe ishte detyrë ta bënte këtë. Zyrtarët e
demokracisë u zgjodhën pjesërisht nga Asambleja dhe në
një pjesë të madhe u zgjodhën me short në një proces të
quajtur renditje.
Asambleja kishte katër funksione kryesore: bëri deklarime
ekzekutive (dekrete, të tilla si vendosja për të shkuar në
luftë ose dhënia e shtetësisë për një të huaj), zgjodhi disa
zyrtarë, legjislatoi dhe gjykoi krime politike. Ndërsa
sistemi evoluoi, funksioni i fundit u zhvendos në gjykatat e
ligjit. Formati standard ishte ai i folësve që mbajnë fjalime
pro dhe kundër një pozicioni, i ndjekur nga një votim i
përgjithshëm (zakonisht me ngritjen e duarve) të po ose jo.
Megjithëse mund të ketë blloqe mendimesh, ndonjëherë të
qëndrueshme, për çështje të rëndësishme, nuk kishte parti politike
dhe po ashtu as qeveri apo opozitë .Votimi ishte me shumicë të
thjeshtë. Në të paktën në shekullin e V, mezi kishte kufij në fuqinë e
ushtruar nga asambleja. Nëse asambleja shkel ligjin, e vetmja gjë
që mund të ndodhë është që të dënojë ata që kishin bërë propozimin
për të cilin ishte pajtuar. Nëse do të ishte bërë një gabim, nga
këndvështrimi i asamblesë, kjo mund të ndodhë vetëm sepse ishte
mashtruar.

7. FIRSTUP
CONSULTANTS 7
BOLUSIATHINAS
Në vitin 594 para Krishtit, Soloni thuhet të ketë
krijuar një tufë prej 400 vetësh për të udhëhequr
punën e asamblesë. Pas reformave të
Cleisthenes, Bolusi Athinas u zgjerua në 500 dhe
u zgjodh me short çdo vit. Secili prej 10 fiseve të
Cleisthenes siguroi 50 këshilltarë të cilët ishin të
paktën 30 vjeç. Rolet e Bolus-it në punët publike
përfshinin financat, mirëmbajtjen e kalorësisë
dhe flotës së anijeve të ushtrisë, këshillimin e
gjeneralëve, miratimin e magjistratëve të
sapozgjedhur dhe marrjen e ambasadorëve. Më e
rëndësishmja, Bolusi do të hartonte këshillime
për Eklesian për të diskutuar dhe miratuar më
tej. Gjatë emergjencave, Eklesia do t'i jepte
gjithashtu Bolus-it kompetenca të veçanta të
përkohshme.