In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 hoesch bouwsystemen 05 sigaar van belvedere 06 van campen aluminium IN DE PRIJZEN 04 kunstprijs: hubert-jan henket VERSLAG 07 alles van aluminium NIEUWS 03 productontwikkeling: productdiffusie als kritsche succesfactor 13 moooi: vakantiebouwen 14 isyflex 15 over: energieprogramma's 1999 BOOOSTING 04 antwoordkaart 08 bestuurssamenstelling 09 booosting als biotoop 10 samen bedenken en maken 11 agenda, colofon 12 participanten Voor meer nieuws: www.booosting.nl

3. r
Is er nog ruimte in uw agenda voor een bezoek aan het
nieuwe bedrijfspand van Hoesch bouwsystemen in
Veenendaal en de fabriek in Duitsland? Heeft u zin om
samen te discussiëren over de raak- en snijvlakken van
industrie en ontwerp, en de frictie tussen industrieel bouwen
en productontwikkeling? Voorafgegaan door een lezing van
Kas Oosterhuis, architect van met name fluïde vormen?
Reserveer dan alvast donderdag 16 september 1999.
U (ontwerper) en jij (student) bent allen van harte welkom!
C
QJ
E
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A QJ
+-'
Vl
>,
08:30 Ontvangst hoofdkantoor Hoesch Bouwsystemen Nederland in Veenendaal Vl
30
::>
09:00 Introductie door Leo Do7jee, directeur Hoesch Bouwsystemen Nederland o
co
09:15 Rondleiding door het nieuwe kantoor .c
u
Vl
09:45 Vertrek naar Eichen (Duitsland) * QJ
o
:r:
13:00 Inleiding door de heer K. Stange, directeur Hoesch Duitsland t-
o
13:15 Fabrieksbezoek (PU- en steenwollijn, lak-inrichting) o
+-'
c
16:00 'Bol en rond', tegenlezing door KAs Oosterhuis, architect
'"
~
16:30 Discussietijd "0
4-
o
Terugreis met diner o
17:00 .c
21:00 Aankomst Veenendaal 30
::>
QJ
enIijk vervoer en lunch wordt gratis

4. 1.••.•.•,••• 0 n t wik k e 1 n9 m
Pr~ij~tt~~tw1~~el1~~~
productdiffusie als kritische
succesfactor
Na het voltooien van de productontwikkelingsfase volgt de zogenaamde 'diffusie '-fase. D e snelheid
waarmee stoom in lucht oplost en diffundeert vormt een soort wensbeeld, een model waarmee we ook
graag zouden zien dat nieuwe producten door de markt worden opgenomen. Dampdiffusie door
constructies is echter juist een zeer traag proces en zo is het helaas ook met nieuwe producten in de
markt.
Opvallend is dat productontwikkeling door veel ondernemers pnmall' wordt gezien als een
technologische bezigheid. Men ziet als een berg op om iets nieuws te maken. Dit geldt zowel voor
het bedenken (creatiefase) als het gestructureerd realiseren van het idee (testen, rekenen,
marktonderzoek, etc.). Hoe kun je binnen een bepaald budget je doel bereiken en een product op de
markt zetten zonder onverantwoorde risico' s te nemen? D at is de vraag die ondernemers
hoofdzakelijk lijkt bezig te houden.
Toch is dat niet het grootste struikelblok bij succesvol innoveren. Het venijn zit vaak in de
marktintroductie. Deze fase wordt structureel onderschat. De overtuiging een sterk nieuw product
te hebben met voordelen voor alle betrokkenen in het bouwproces, brengt ondernemers snel in de
verleiding te denken dat het product wel van zelf wordt 'gevreten' . H et tegendeel is waar. Er bestaan
vrijwel geen producten, waarbij het succes snel na marktintroductie volgde. Mij schiet er slechts één
te binnen en dat was niet eens in de bouwmarkt: de introductie van het 'Air miles '-concept.
Productlevenscycli hebben niet voor niets een lange aanloop. M eestal loopt de curve de eerste jaren
vrijwel evenwijdig aan de x-as (tijd-as), om dan na verloop van tijd (bij succes) een knik omhoog te
krijgen. Die knik komt nooit van zelf. De jaren van 'we moeten ren nen, springen, vliegen, duiken,
vallen, opstaan en weer doorgaan' zijn kennelijk noodzal(elijk om uiteindelijk de afzet te realiseren die
voor ogen stond. Verslappen in die periode is zeer verleidelijk omdat het succes als motiverende factor
ontbreekt, maar funest. D eels heb je het zelf in de hand, door ook architecten, adviseurs en aannemers
als partner te kiezen. En hen ook als innovator of als early ad4ptor (naar Rogers) te zien. Dat geeft geen
absolute zekerheid, wel meer houvast. Bij een bouwproject heb je als leverancier vrijwel nooit een stem
in de keuze van de partijen. En als je de architect van je valide argumenten hebt overtuigd, dien je het
project intensief en van nabij te vo lgen om te voorkomen dat je prod~lCt onder tijdsdruk en allerlei
argumenten van onwillige partijen, er opeens wordt' uitgefietst' . Het kost buitensporig veel energie
en vaak aanloopverlies om dit te voorkomen. Om van de financieringsproblemen bij de ondernemer
die de diffusiefase van een nieuw product onderschat, maar niet te spreken.
Wat zonde!
Jos Lichtenberg
Voorzitter Booosting / D irecteur A + Bureau voor bouwproductontwikkeling

5. o~o Booosting --~--~----~~----~----~ +-'
.<=
U
'-
+-'
V)
'"
0V;!y
'"
OE
Kunstpri j S voor Hubert-Jan Henket
Op 28 oktober a.S. zal Hubert-Jan H enket, van het gel ijknam ig archirecrenbureau in Esch, de Prijs
voor Toegepasre Kunsr en Bouwkunsr 1999 in ontvangsr nemen van Z .K.H. Prins Bernhard. H er
Prins Bernhard Fonds kenr de prijs roe voor her gehele oeuvre van Henket. Hij real iseerde onder meer
het Rijkskantorengebouw Céran1ique in Maasrrichr en uitbreidingen van museum Boymans - Van
Beuningen re Rorrerdam en her Teylersmuseum in Haarlem.
Henker is ook oprichrer en voorzirrer van DOCOMOMO, inrernarional working parry for rhe
documenrarion and conservarion ofbuildings and sires of the Modern Movemenr.
NAAM
BEDRIJF
I I
ADRES
POSTCODE WOONPI.AATS
TELEFOON
o Komt op onderdag 16 september 1999 naar Ho ,ch Bouwsystemen te
Veenendaal en Eichen van 8.30 rot 21.00 uur met personen. Booosting
o Komt op donderdag 30 september 1999 naar project Belvédère te Rotterdam Postbus 596
van 15.00 tot 18.00 uu r per personen. (AVA)
o Komt op dinsdag 12 oktober 1999 naar Val! Campen Aluminium te Lelystad 2600 AN Delft
van 15.00 tot 19.00 uur per personen.
o Wil graag aansluiten op het Internet-netwerk van Booosting (AVA)
(www.OOO.nl/booosting) Dit geldt Alleen voor Aangeslotenen van Booosting.
o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
o Bestelt het boek 'Booosting in bedrijf (1992) Participanten: f 25,00 )
o Bestelt de reader ' I 0 jaar Booosting' (1998) Niet-participtluten: f 39,50
(
L. .J

6. • ,
.,,'@Uik.luW.30 september 19991
Op de Kop van Zuid in Rotterdam wordt heel hard (in
ploegendienst) gewerkt aan de realisatie van het nieuwe
hoofdkantoor van KPN Telecom: Belvédère. Het bijna
100 meter hoge gebouw heeft 18.500 m' vvo en 250
parkeerplaatsen in twee ondergrondse lagen. Het spraak-
makendste deel van het ontwerp is de stut of strut. Een
50 meter lange sigaarvormige stalen kolom, die de
functie overneemt van een van de kolommen aan de
schuine gevel kant. Deze hellende zijde is bestemd voor
een lichtreclame van 48 x 85 m.
Er is plaats voor maximaal 25 deelnemers.
U bent van harte welkom!
PRO G RAM MAP ROG RAM M A
15:00 Ontvangst
15:15 De architect aan het woord:
Kees van Casteren
van Renzo Piano Building Workshop
15:30 De constructeur aan het woord:
ArnoM Robbemont
van Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau
15:45 De aannemer aan het woord:
Ad van Alphen
van HBG, projectleider Belvédère
16:00 Rondleiding
17:00 Tegenlezing
17: 15 Discussiekwartiertje
17:30 Broodje en zo
18:00 Slot
(AVA) Staat voor Alleen Voor Aangeslotenen bij Booosting.
L .J

7. • ,
(C @mlP (2; rrll
%7 (8)[Jll
Al~mirrlli~m~ Living
company
V an Campen Aluminium typeert zichzelf als Living company:
actief reageren op signalen uit de diverse markten. N iet
productgericht maar klantgericht. Van Camp en heeft als
leverancier en producent bijzonder veel kennis en daarmee ... Eur opees Pa rl ement, Bru sse l
ontwikkelingsmogelijkheden in huis. En dit levert de ontwerper T Ge l ui dssc herm A15
weer veel meer on twerpmogelijkheden op; zo is bij geluids-
schermen slechts één verticale stijl per negen meter nodig.
De twee sterke poten van Van Campen Aluminium uit Lelystad
zijn de buigtechniek en geluidsschermen. De buigtechniek is zeer
geavanceerd. Buigen is mogelijk in elke kwaliteit, soort en fo rmaat,
met behoud van vormvastheid, fys ische eigenschappen en technische specificaties. De gecompliceerde
technische profielen worden ontwikkeld voor uiteenlopende, internationale markten voor machine-
en scheepsbouw en architectuur. Voor de architectuur moet u bij voorbeeld denken aan gebogen en
ronde gevelelementen, balkonsystemen, tuimelram en. Bekende projecten zijn Net West T ower en
Merryl Lynch te Londen en De kathedraal van Polen.
Het productenprogramma Infrastructuur omvat de ontwikkeling van geluidsschermen, zoals bij het
Kleinpolderplein en het T erbregseplein in Rotterdam en op rijksweg AI S, een zes meter hoog
transparant (!) scherm. Maar ook de ontwikkeling van bruggen zoals de eerste Nederlandse
aluminium loopbrug in Purmerend: 130 meter lang en 3 meter breed.
M eer niet over dit innoverende Booostinglid: kom op 12 oktober! U bent van hm·te welkom!
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
15:00 Ontvangst
15:15 Aluminium-talk door JooP van Campen, directeur van Van Campen Aluminium
Lezing over Ontwerpen, Onderzoek en Ontwikkelingen in aluminium
16:15 Fabrieksbezoek
17:15 Clading wordt kleding. Lezing door Jouke Post, XX architecten,
hoogleraar Bouwtechniek TUE, Lid Raad van Bestuur Booosting
17:30 http://masterplan.OOO.n1. Uitdaging door Marc Maure1; architect
17:45 Discussie
18:00 Uitgebreide borrel
19:00 Einde
L Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via de antwoo rdkaar t. .J

8. • ,
Verslag van de bije enkom st bij Remy Cl aey s Aluminium
te Lichterveld (B elgië) op 15 april 1999
R emy Claeys Aluminium (RC) heefr drie poren:
o Exrrusie (38 % van de omzer) D e exrrusiepersen in Lichrerveld kunnen alle gewensre profielen
maken, van lichre bouwprofielen ror zware profielen voor indusrrie en rransporr. Er zijn zo' n 6000
soorren marrij zen op voorraad.
e Gelasre buizen (30%). RC is markrleider op her gebied van naadloos, hoogfrequenr gelasre
buizen . Hier geen complexe vormen, maar zeer nauwkeurige buizen, ror 0,7 mm dun. Voor
roepassingen in medische, sporr- (land)bouwsecror, als aircondirioning, afsrandshouders, een
biljarrkeu of een zeilmasr voor de Whirbreadrace.
e RC Sysrem (RCS) (30 %). RCS zorgr voor de omwikkeling, verkoop en disrriburie van
alum inium sys rem en voor de bouw. D e R& D-afd eling onrwikkelr in samenwerking m er
consrrucreurs en archirecren nieuwe producren.
HBO - Ge v e lopleiding
Hans Reymers, projecrmanager bij RCS wijsr op de énige
manier die de onrwikkeling van een nieuw producr
mogelijk maakr: praren. In een zo vroeg mogelijk
onrwerpsradium moeren onrwerper en indusrrie op een
gelij kwaardig niveau en mer gelijke inbreng samen-
werken en concluderen of een voorsrel maakbaar is. Hij
room een heel scala aan onrwerpfouren, waar RCS oplossingen voor heefr moeren bedenken. Uir angsr
voor represai lles van de onrwerper kunnen we nu helaas geen van de geroonde voorbeelden plaarsen.
L .J

9. ,
Er is volgens Reymers een grotere kans op betere gevel-
producten na de volgende veranderingen: • De architect
bijscholen in materialenkennis en meer bewust laten worden
van de consequenties van zijn ontwerp. • Verantwoordelijk-
heden duidelijk vastleggen voor de beoordeling bouwkundige
aansluitingen. • Techniek niet opofferen aan commercie .
• Bewustwording creëren bij opdrachtgevers van architecten.
• De gevel bouwer moet nee durven zeggen tegen foute
ontwerpen en in staat zijn de aannemer te dwingen om
volgens gestelde kwaliteitsgarantie te werken, hem desnoods
kunnen verbieden te shoppen. • Het inkoopbeleid van de
aannemer moet op kwaliteit en niet op prijs gericht zijn.
Dé oplossing ligt volgens Reymers in het samenbrengen van de enorme hoeveelheid beschikbare
technische kennis, daarom wil hij zo ontzettend graag een HBO-opleiding voor de gevelbranche
starten. Maar niet iedereen is er van overtuigd dat dat gevelproblemen voorkomen zal.
Lego en Meccano
Anton Tapper, directeur van geveladviesbureau Façade tot slot. Geen tegenlezing maar een relaas over
de kwaliteitsproblemen in het bouwproces: 'LEGO past niet in MECCANO'. 'Veel fouten worden
gemaakt in aansluitingen op bouwdelen. We spreken niet goed met elkaar, er ontbreekt veel kennis.
Te late gunning, te late aanbesteding'. En ga zo maar door. Tapper vindt dat de manier van
aanbesteden moet wijzigen. De gevel moet meer een strategisch product worden en geen
hefboomproduct zijn. De aansprakelijkheid moet veranderen om de macht van de aannemer te
verminderen. Alleen een gezamenlijke wil om tot een goed product te komen en overleg in een
vroegtijdig stadium kunnen oplossingen bieden. In de discussie wordt daarom gepleit voor een
duidelijk bestek met veel helderheid over de wensen: 'Weg met het prestatiebestek' .
Na een meer dan formidabele avondhap in een 'kot op d'n hoek' pakken we verbluft de bus terug naar
de verzamelplek in Breda en praten nog 'ns wat over de onderwaardering van de gevel.
Jolanda Steenhouwer, Secretariaat Booosting (zie ook niews op pag. 14)
Booosting bestuur
.
Bestuurssamenstell 1 n9
Op 2 juni 1999 is de samenstelling van het bestuur van Booosting gewijzigd.
Jouke Post heeft na drie actieve jaren zijn functie als voorzitter overgedragen aan
Jos Lichtenbergdie al sinds 1996 algemeen bestuurslid was. Jouke heeft zich vanaf
1991 vooral ingezet voor productontwikkeling en publiciteit. Eduard Böhtlingk is
toegetreden tot het bestuur. Hij is architect en directeur van het gelijknamige
architectenbureau uit Maasland en wil zich met name richten op de
betrokkenheid van (jonge) ontwerpers bij Booosting. Hij bekleedt een algemene
bestuursfunctie. Els Zijlstra is per die datum benoemd tot vice-voorzitter.
• Eduard Böhtlingk vertegenwoordigt de categorie Architectenbureaus
L _____________________________________________________

10. Booosting als biotoop
a f s c hei d s W oor d van Jou k e Pos t a l s voo r zit ter
Een plant doet het alleen maar goed als zij een goede biotoop heeft.
Daarmee is ook gezegd dat zowel de plant als de biotoop zelfstandige
actoren zijn. In deze vergelijking is Booosting vaak de biotoop voor
haar leden.
Terug kijkend op de afgelopen jaren is er veel innovatie en
ontwikkeling bij zo goed als alle Booostingieden getoond. Niet altijd
in de gedachte van gezamenlijke productontwikkeling waaruit
Booosting ontstaan is, maar als strategie van individuele bedrijven.
Booosting is meer een bühne waarop de kennis wordt verteld en
verspreid. Een dergelijke organisatie (wellicht beweging) bestaat verder niet in ons land noch
daarbuiten. De strook (of print) van de tentoonstelling '10 jaar productontwikkeling', die ter
gelegenheid van het lO-jarig bestaan is gemaakt, is hiervan een prachtige weerslag.
Maar nu, na zeven jaar bestuur, neem ik wat afstand. Om van daaruit te proberen voor Booosting van
andere betekenis te zijn. Vanuit de TUEzijn met Jan Westra (hoogleraar Architectuur) en Frans van
Herwijnen (hoogleraar Constructief Ontwerpen en directeur ABT) de handen al ineengeslagen om
in de relatie tussen studenten en bedrijven het gedachtegoed van Booosting over te brengen. Bij XX
architecten wordt samen met Jan Brouwer onderzoek en ontwikkeling verder én zwaarder doorgezet.
Uit onze deelname aan verschillende commissies en middels spreekbeurten worden ook internationale
relaties aangeknoopt. Het is een uitdaging Booosting een verbreding en verdieping te geven.
We hebben '10 jaar Booosting' gehad, er is een geheel nieuw bestuur, Booosting heeft nu 95 leden.
Een organisatie waar menigeen jaloers op is. Waar vind je deze combinatie van bedrijven, instituten
en ontwerpers? De wereld licht voor ons open. Met onze kunsten zijn er nog zoveel kansen. In mijn
afscheidswoord aan het bestuur heb ik gezegd dat er nu geen oprichters meer in het bestuur zitten:
kans voor een verfrissende aanpak en uitstraling. De keuze van de nieuwe bestuursleden bevestigt dit;
zegt het voort! In de Raad van Advies heb ik voorgesteld met Booosting een wereldtaak op te pakken.
De TU's en de internationale leden kunnen en willen ons hierbij helpen. Met de leden hoop ik de
stevige samenwerking te houden zoals wij elkaar in die jaren hebben leren kennen en waarderen.
Tot slot een groet en dank aan Jolanda Steenhouwer. Heftig, emotioneel, een prima miss Booosting.
Alleen die achternaam!
Jouke Post

11. 10
Samen bedenken en maken
ken nis mak i n 9 met de n e uwe VOO r zit ter
Met de ambitie om er wat van te maken, loop ik nog wat onwennig rond in mijn kersverse rol als
nieuwe voorzitter. Het bestuur is bijna ongemerkt verjongd en zit vol werklust en ideeën. Met het
nieuwe bestuur zullen we de komende tijd onze creativiteit nodig hebben om
de Booosting-identiteit een breder gezicht te geven. Dat klinkt rigoureus, maar
het is toch meer evolutie dan revolutie. We zullen de bestaande lijn voorlopig
...., gewoon doorzetten en het lopend jaar gebruiken om nieuwe plannen te maken .
<J
Natuurlijk zullen we daarbij ook luisteren naar de aangesloten en, de Raad van
'"
'-
....,
V) Advies en de markt. Criterium daarbij is vooral de kwaliteit van de geluiden. Het
t::
o
<J is zeker niet zo dat we een grote gemene deler zullen zoeken: Booosting is
t::
(]) uiteindelijk altijd nog wel eigenwijs genoeg om zelf een koers te kiezen.
Opvallend is dat naast de groep van productgeoriënteerde architecten (grensvlak industrieel en
architectonisch onrwerper, in Delft productarchitect genoemd) de op de industrie gerichte
t-
onrwikkelaars hun intrede hebben gedaan in het bestuur. Van bouwproject-georiënteerd naar
o
0>
<1J
bouwmarkt-georiënteerd. Ik behoor ook tot de laatste groep.
+-'
'"
U
Voor diegenen die mij nog niet (zo goed) kennen. Ik ben na de TUE/Bouwkunde door mijn
<1J
"0
afstudeerrichting bouwproductietechnologie min of meer automatisch in een productonrwikkelings-
rol terecht gekomen. Eerst ruim vijf jaar bij Rockwool en vervolgens vier jaar bij DSM, die toen nog
een bouwdivisie had. Sinds 1986 ben ik vennoot en directeur van A+, buro voor bouwproduct-
ontwikkeling en help ik samen met mijn collega's voornamelijk toeleverende, industriële bouw-
bedrijven met productstrategie, -onrwikkeling en -diffusie (marketing). We verdienen er ons brood
mee, maar idealistische motieven spelen ook een belangrijke rol (het kan anders in de bouw) .
+-'
Booosting past prima in die drive.
0>
"0
De baanbreker die Booosting wil zijn heeft alle bouwpartijen nodig. Enerzijds de projectonrwerpers
t-
o
o (architecten en adviseurs) die veranderingsgezind zijn en in hun projecten de vernieuwingen niet uit
3:
s:::
<1J
de weg gaan. Anderzijds de industrie en in het verlengde daarvan de industriële onrwerpers en
0>
<1J
+-'
productonrwikkelaars die zich samen met architecten (in feite hun markt) willen profileren. Zij dienen
t-
<1J bereid te zijn het belang te erkennen en hierop hun onrwikkelingsbeleid af te stemmen. En het
>
0>
t-
onderwijs. Naast Onrwikkeling, Onderzoek en Onrwerp heeft Booosting een traditie met het
<1J
.Cl Onderwijs opgebouwd (de 4 e 0). Naast de genoemde natuurlijke verschuivingen heeft het
s:::
<1J
+-' onderwijs zich door de jaren heen altijd prominent bij Booosting vertegenwoordigd. Het onderwijs
..c:
u
heeft baat bij de confrontatie van 'bedenken en maken' en versterkt zich er door, en vice versa.
::::J
V)
o
~ Beden ke n e n maken brengt ons bij el kaar!
In dat speelveld heeft Booosting met recht een rol opgeëist. En die gaan we nu verder uitbouwen.
We zijn immers pas elf jaar jong. Er moet dus nog een evolutie te gaan zijn.
Jos Lichtenberg, Voorzitter Booosting

12. _~""'.W",l._ a9 en ct a
------~--------~
Activiteiten 1999
donderdag 16 septemberHoesch Bouwsystemen in Duitsland (hele dag reserveren) (zie pagina 01-02)
donderdag 30 septemberProjectbezoek Belvédère Rotterdam (AVA) (zie pagina 05)
dinsdag 12 oktober
Van Campen Aluminium te Lelystad (zie pagina 06)
dinsdag 2 novemberLimelight te Amsterdam
zondag 14 november 2 e Raad van Advies-sessie
met Eric Vreedenburgh en Marcel Vroom te Den Bosch (AVA)
woensdag 8 december BDA-Groep te Gorinchem
(AVA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen N ederland,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, onrwerpers en architecten. De voornaan1ste doelstelling
indust ri eel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwptoducten en gebo uwdelen, ter verhoging
nede r land van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de anrwoordkaarr kunr u aangeven of
•••••••••• u geïnreresseerd benr in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
: ... Booosting co l ofo n
Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft
telefoon 015270 2770 telefux 015270 2771 E-mail booosting@ooo.nl
homepage http://www.OOO. nl/booosting
Contactpersoon: Jolanda Steenhouwer,
bereikbaar: di en wo van 9.00 tot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur
Redactie: Jolanda Steenhouwer
Vormgeving: Patricia Brouwer Design
Druk: Drukkerij Hans Truijen
Met dank aan: Ad van Alphen, JooP van Campen, Erwin Deibe4 Lies & Leo
Dorjee, Jan Font Freide, Wim van tkn Kamer, Frido van Nieuwamerongen,
.. Pieter tk Mos, Eelke Pouwer, Clemens Schoenmakers, Joyce Smaling
Voorzitter
Vice Voorzitter
Jos Lichtenberg
Els Zijlstl'a
Buro A+
Materia
Secretaris Jan van tkr Woord TU Delft
Penningni.eester Johan Riezebos CVK Kalkzandsteen
Lid Eduard Böhtlingk Architectenbureau Böhtlingk
Lid Harm Boomsma Axys Innovations
Lid NicoNoort Koninklijke Hoogovens
~------------------------------------------------------~ ~
·L .J

13. • 11 ,
_~J.uu~i"n._ part i ei pante n
Nieuwe participanten
Neönis Industrial Design & Corporate Graphies Contact persoon :
André Roe7ofsen, directeur/industrieel ontwerper
N eoriis is als product-ontwerpbureau sterk in het creëren en
m aterialiseren van nieuwe, industriële producten. D e negen
werknemers zijn bekwaam als industrieel ontwerper, architect, engineer
of stylist. Hun trefwoorden: emotie, overtuiging en doeltreffendheid.
Veerdijk 42e Vanuit haar marktsegmentatie-beleid treedt N eonis op als sparring-
1531 MS Wormer partner voor uiteenlopende opdrachtgevers. Bijvoorbeeld: nieuw
T 075 - 622 0044/60 Hybride gebouw voor D e M eeuw Oirschot, affichegalerij tran1tunnel
F 075 - 622 0305 D en H aag, nieuw productenpakket voor KLM Catering. Neonis
E neonis@euronet . nl verwacht van aangeslotenschap bij Booosting een goed gesprek (of soms
wat meer) dat leidt tot denkmodellen en orde in de vele mogelijkheden
die plannen vaak bieden. Samen afwegingen maken én besluiten nemen.
Wan neer er veel memen zijn met uiteenlopende visies die een bijdrage leveren, Mn kan er vooruitgang zijn
(uit een gesprek met J. Beuys). 'Als dit Booosting is dan zullen wij ons thuis gaan voelen!'
·1 • : • . Honch Bouwsystnnm Neáerltmd
A + Bureau voor Hokc Laagspanning
Btiuwprotlultf()ntwiklee/ing Hunter !JoUJdas
ABTA4vinbu",zu voor Bouwtechniek Kiminkljjke 'Hoogwms
A/dus on~+Qntwikkeling+onJerzoek Koninklijke Saint-Roch Veromco
BlesgmafBurtau voor Bouwen &- milieu j.J Krms
BDA Giotp Krupe Bomatex
CD20BoS? Limbu Kozijnen
Comnit IngenieunburtllU • Limeli"/ht
D3BNDen ug MBIBef()n
ing. KArel H. Dekker De Meeuw Oinchot
t/imr rtIIUignmuJe ingmieun Oct4tUbe Space Structum
FapuJe Ûl1uulting 6' Engineering Oskomera
GeNie Ûlnsult Pieterman Hardglas
Goudstikker-de Vries/ACN Plastica Plaat
Hiemch Engineering Po/YblDck
• KettJitI; Adviezen Po/ynorm
~= Ûlnsultamy RtwaBu4e1
RCSystem
RGD, Di"ctie Ontwerp &- Techniek Reynolds Architectuursystnnm
T. G.M Technisch Rockwool
Gevelbouwmllnagtment Somfj Ne4erlarui
H. de Wit Ûlnsultizmy Trespa International Ae4es. vermiging vtfn woningcorporaties
In . nburetzu Zonneveld Ubbink Ne4erlarui ENG
:t : I ' Unicom Ne4er1an4 Sb/, SfIIIllbouw Instituut
AlJiance Europe Wentul&-Zoon St. Aluminium Ctnmnn
Ballast Nedam IGB, Utrecht Wolwça Panelen VKG
Bik BoulllfJTOliukten Zoon ms Beton • I •
BRS StIIIl1werken
Bruynzeel KnJtem en Kasten Archi-Koiisuit
~ Van Campen &n4ings ArthipelOntwerpers
.. CV/( l<AikzAntJsteen Archit«tmbu"au Böhtlingk
'a H. Van Dam Fabriek van Plaatwerken Het Archit«tm Ûlnsort
•L En;f()r Arconileo Archit«tm
...I

14. • ,
mOOOi :vakantiebouwen
In een artikel in De Architectvan januari van dit jaar constateert Janny Rodermond dat architectuur
in Nederland zich meer en meer manifesteert in 'steeds weer nieuwe beelden'.
In plaats van verdieping van de architectuur ten behoeve van het inwendige van gebouwen, leidt
economische groei tot architectuur die
vooral van buitenaf steeds weer varieert.
Nieuwe beelden. Oppervlakte-architectuur.
Seizoensbouw.
Overigens geeft zij aan dat dit in mindere
mate ligt aan de architect die zich niet zou
willen verdiepen (moooi). Het ligt veel
meer aan de elkaar concurrerende project-
ontwikkelaars, steden en woningbouw-
corporaties én aan strakke regelgeving voor
dat inwendige stuk van de architectuur.
Ik vraag me af waarom die 'steeds weer
nieuwe beelden' dan niet goed of niet
moooi zijn. Ook al betreft het dan enkel de
schil van een gebouw. Wellicht kán het
beter en moooier.
Ik vind ook dat het mooier kan, maar ik
ben al blij dat meer dan een handjevol
architecten gebruik maakt van de mazen in
• het net van regelgeving en de concurrentie-
strijd aanwendt in hun voordeel. En dat het
..... eenvormige beeld dat we kennen uit de jaren
'70 en '80 langzaamaan (en gelukkig ook
letterlijk) plaats maakt voor meer kijk-
plezier. Tijdens mijn dagelijkse hoofdstedelijke verplaatsing per fiets, maar ook op enkele jaarlijkse
Europese vakantie-adressen. Ik wil dat graag illustreren met de bijgevoegde beelden van
vakantiebouwen.
Architectuur waarin menige vakantieganger tot rust ptobeert te komen ('Kijk, daar zaten we'). Bekend
uit allerlei reisgidsen en in werkelijkheid verbazingwekkend. De realiteit van deze vorm van
architectuur ervaar ik met een gevoel voor schoonheid. Strakke lijnen, regelmaat en orde, daar hou
ik van! Voor even, want voor de lange duur ben gelukkig dat deze 'bekende beelden' zich ver (en steeds
verder) weg bevinden. Denk je eens in dat de ;rchitectuur van 20 jaar terug had gewoekerd als
onkruid. Nederland 'vakantieland'! Nooit meer een verrassing op de fiets.
Robin Hood Produkties, produktontwikkeling voor de architectuur/lid JJUUU,)lU.l~
L .J
m

15. een nieuw produkt van Re System
Re System (aluminium bouwsystemen) heeft een nieuw draai-schuifvenster onrwikkeld: Isyflex.
Alle raamvleugels draaien probleemloos in alle richtingen. Bij het openen van de linker of rechter draai-
kip-vleugel kan de volgende vleugel met behulp van de
kleine hendel worden onrgrendeld. Vervolgens kan
deze vleugel naar de reeds geopende vleugel geschoven
worden. De handgreep wordt opnieuw gedraaid en de
vleugel wordt parallel ten opzichte van de andere
opengedraaid. Alle andere vleugels kunnen op dezelfde
manier worden geopend. Sluiten gebeurt in omgekeerde
richting. Alle tussenliggende posities zijn mogelijk.
Isyflex is met name geschikt voor balkonafsluitingen, het
is eenvo udig te bedienen, heeft een uitstekende isolatie
en hinderlijke raamdelen in de woonruimte behoren
hiermee tot het verleden.
? info
Hans Reymers, projectmanager Re System
T 013- 511 4515
E hreymers@worldonline.nl
----------
Geschiedenis en evolutie van de
Voor het onrstaan van het eerste koudgevormde
gevelbeglazingsysteem hoeven we niet zover
terug in de geschiedenis. Eén van de eerste op
zeer esthetische wijze toegepaste curtaingevels
verscheen in 1949 met de komst van Mies von
der Rohe naar de Verenigde Staten en zijn
onrwerp van de Lake Shore Apartmenrs. In
Europa had Gropius deze al toegepast in zijn
projecten 'Werkbund' (19 14) en 'Bauhaus'
(1926).
Kenmerkend was ·de loskoppeling van draag-
Structuur van een gebouwen de wij ze van daglichttoetreding: gevels hoeven niet langer gestapeld te
worden maar kunnen ook worden gehangen aan de achterliggende constructie. ..~_--"rl""-;;iM
Een specifiek deel van het huidige aanbod aan gevelsystemen vormt het tvDIe:.·d:to~'e
waarvan het conStructie- en beglazingsprofiel (op de onderlinge
volledig van elkaar gescheiden zijn.

16. . ,
Tweede tranche
energieprogramma's 1999
Het Ministerie van Economische Zaken heeft de samenwerkingsprojecten voor subsidie In aan-
tweede tranche energieprogramma's voor 1999 op merking komen. Tot op heden voorzag de regeling
basis van het Besluit Subsidies Energieprogramma's alleen in de mogelijkheid om subsidie te verstrekken
bekend gemaakt. aan één intermediaire organisatie die door middel van
uitbesteding samenwerkt met andere deskundigen.
Voor Booostingieden is een aantal programma's De regeling heeft als doel het MKB met voorlichting
relevant: en doorlichting te overtuigen van het economisch
• Het Lange Termijn onderzoeksprogramma Gebouwde voordeel van milieu- of energiemaatregelen.
Omgeving (LTGO) 1999 is gericht op enerzijds de Projecten die voor subsidie in aanmerking komen
haalbaarheid en ontwikkeling van energiezuinige dienen betrekking te hebben op bedrijfsinterne
ontwerpen voor woonwijken en utiliteitsbouw en milieuzorg, milieutechnologie, milieugerichte
anderzijds praktijkexperimenten en demonstratie- producrontwikkeling, preventie van emissies of
projecten gericht op het opdoen van praktische energie- efficiency.
ervaring. Het beschikbare budget bedraagt f 2 miljoen.
• Het Programma Woningen is gericht op kennis- Projectvoorstellen kunnen tot en met 15 september
overdrachtprojecten voor o.a warmte terugwin- 1999 worden ingediend.
installaties, optimaal isolerend glas, duurzame
stedenbouw en energiebesparende maatregelen in Programma Stimulering
woningen. Een nieuw onderdeel betreft de Tender productgerichte mil ieuzorg
Woningen nieuwbouw voor haalbaarheids- en Tot 10 september a.s. kunnen projectvoorstellen
demonstratieprojecten in de nieuwbouw. worden ingediend voor het Programma Stimulering
• Het Programma Tender !ndustriele Demonstratie- en productgerichte milieuzorg van de Regeling milieu-
Marktintroductieprojecten (TENDEM) vervangt gerichte technologie. Het programma heeft het
het TrEB-programma en is gericht op de stimuleren van de ontwikkeling en introductie van
toepassing van innovatieve energiebesparende productgerichte milieuzorgsystemen tot doel en is
technieken in de industrie. gericht op de continue verbetering van de milieu-
De aanvraagtermijn voor LTGO sluit op 5 november, prestatie van producten en diensten. Projecten die
voor Tender Woningen nieuwbouw op 31 augustus voor subsidie in aanmerking komen betreffen:
en voor Tendem op 1 november 1999. Voor de Kennisoverdrachtprojecten, Ontwikkelingsprojecten
meeste overige energieprogramma's sluit de en praktijkexperimenten van een branche-
indieningtermijn eind november 1999. organisatie, bedrijf of instelling.
Voor het programma is f 1.800.000,- gereserveerd.
Voorl i chti ng en Doorl i chti ng
Schoner Produceren ?
Op basis van de Subsidieregeling Voorlichting en Voor meer informatie
Doorlichting Schoner Produceren kunnen vanaf nu ook kunt u contact opnemen
met Pouwer & Stevers
010 - 452 11 22.
L ..J

17. Recent op de markt is het systeem Delta van
Jansen Viss (CH) naar het onrwerp van Sir
Norman Foster en een evolutie van het
eerdere onrwerp van Prouvé uit de jaren
veertig. In ons land wordt het vertegen-
woordigd door O.D.S. en is het nog maar
door een selecte club gevel montage-bedrijven
te verwerken.
In Nederland heeft Jansen Viss als producent
van stalen gevelsystemen nu niet direct de
reputatie goedkoop te zijn. Het is moeilijk
concurreren met het goedkopere aluminium
alternatief. Maar met het Deltaprofiel heeft
Jansen Viss een duidelijke reden om duur te
mogen zijn. Delta wordt als systeemdoor-
snede gekenmerkt door een spitse langgerekte
eIIipsvorm met glas ertussen. Dit maakt een verfijnde 'geleiding' van lichttoetreding mogelijk. Het / :; /
geheel is samengesteld uit een stalen dragend binnenprofiel én (voor het eerst!) een deltavormif / ~
, Q)
aluminium buiten-beglazingsprofiel. De opbouw-oriëntatie is, zoals in de meeste droge ';'"
beglazingssystemen verticaal gericht. De staanders worden zwaarder uitgevoerd dan liggers.
De vakgroep Industriële Bouwproductontwikkelingvan de Hogeschool Emchedewas geïnteresseerd in de
het Deltaprofiel
rust op een plint van speelt een
+-L.---,cmrstfTICltié;e rol. Door middel van hamerstukken wordt de overspanning van het staalprofiel verkort
en daarmee de doorbuiging verkleind.
Het nieuwe Deltaprofiel is onrworpen door Schoenmakers & Vandekamer, h~t rekenwerk i~ van
Corsmit uit Rijswijk. Het prototype, gerealiseerd door Van Delft & Zn. gevelsystemen in Drunen,
+---.f.l~(lJ;l;.~~['...fIQ·r,j.ZQIH;Ue overspanningsmaat van 4720 mm o
naar verwachting in 2000 gerealiseerd in de nieuwbouw van de HClge:sch.oo.
V
nieuwbouw: Harry Abels/IAA Enschede). Hierbij wordt de maximale lengte
6000 mm gehanteerd, wat directe toepassing van de handelsmaten van profiel en glas mogelijk maakt.
? info
HSE, Instituut Industriële Technieken
T 053-487 1456