In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 02 de toekomst van de bouw 15 zinkbijeenkomst 16 nieuwjaarsbijeenkomst VERSLAG 01 booosting 10 jaar 03 tentoonstellingen & kennismarkt 05 ideeenprijsvraag: the dooor 06 debat: toekomst van de bouw 07 - productontwikkeling in snel veranderende bouwmarkt 08 - marktkansen voor ifd-bouwen 13 - waarde van 10 jaar booosting BOOOSTING 04 antwoordkaart 11 agenda, colofon 12 participanten Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. • De ten.toc'nst:ellingilli"l>ver
de kijkdozen van de
Zie pagina 03-04-05.

3. r (AVA)
02
,
Aankondiging 2e Raad van Adviessessie door Jan Brouwer en Mick Eekhout
op zondag 13 december 1998 van 12.00 tot 14.00 uur
De toekomst van de bouw
Zondag 13 december 1998 vindt de 2e Raad van Advies-sessie plaats. Dit keer zijn twéé professoren
aan het woord: Mick Eekhout, directeur van Octutube Space Structures in Delft en hoogleraar
Productontwikkeling bij Bouwkunde/TU Delft en
Jan Brouwer, directeur Jan Brouwer Associates en hoogleraar Bouwconstructieve
Integratie en Coördinatie, ook bij de TU Delft, faculteit Bouwkunde.
Jan en Mick zullen scherp aan de tand gevoeld worden door de architecten Thijs Asse/bergs en Peter
Drijver over DE TOEKOMST VAN DE BOUW. Leidraad vormen dia's en films van eigen werken
en de volgende discussiepunten:
o Het maken van architectuur. Het ontwerpproces sropt niet bij een virtuoze schets.
e Het huidige ontwerp- en bouwproces. Creativiteit en rourine.
o Duurzaam Bouwen. Hergebtuik en aanpasbaarheid.
G Bouwtechnologie en innovaties. Durf initiatief te nemen.
Het is tijd voor een Booosting-dialoog over een nieuwe balans tussen architectuur en bouw-
technologie.

4. • -,
Verslag van de tentoonstellingen en De Kennismarkt ter gelegenheid van
'la jaar Booosting'
Verleden en heden verenigd
Tijdens de manifestatie op 22 oktober was er veel re zien dat lichr wierp
op wat Booosring in verleden en heden te bieden had en heeft. Zo was er:
o Een rentoonstelling over' 10 jaar productontwikkeling' met als thema's
Het werkt, Het past, Het oogt over functie, systeem en beeld.
E) Een klein temoonsrellingshokjevoor alle Booosting-aangeslotenen.
e Een beknopre neerlegging van de resultaten van de ideeënprijsvraag
THEDOOOR.
o De Kennismarkt, voor aangeslotenen en studenten.
Regisseur van de drie eerstgenoemde onderdelen, bestuurslid Jaap
Koning, had er van meet af aan specialisten op het gebied van vormgeving
en publiciteit bij betrokken. Het resultaat was er dan ook naar! Bart
Gu/kmond ontwierp de diverse tentoonstellingen. Publicist Ed van Hinte
schreef uitgebreid over productontwild<e1ing. Chri,-tine Rothuizen droeg 7..Org voor het grafisch on ~l;rn:-'
van het 'gord ijn', waarvan delen zijn opgenomen in deze nieuwsbrief.
De rentoonsrelling ' J0 jaar productontwikkeling' werd gedragen door
slingerend 'wandtapijt', voorzien van uiteenlopende en voor Booosring sfeerbe al eet
ik even de schu imspuit) - kabels verdwijnen in de toekomst toch helemaal?) en afbeeldingen (deurkruk
ee
met braillerekens - markieswoning), ondeend aan een grote reeks van bijdragen e voo·t rOl!.
knooppunt voor een geluidsscherm van Post Ter A vest Architecten.
Het lag aanvankelijk in de bedoeling om de presentatie van de Booostingieden bui e e) uw l~
een tweetal door de firma De Meeuw ter beschikking re srellen conrainers re plaa sell. Oürwerper
Guldemond vond dit bij nader inzien nier 7..O'n goed idee en plaarste het geheel remidden van de
overige presentaties. Dit bleek een gouden greep. De wand, opgebouwd uir de vitrine-achtige kisrjes
was prachtig. De door de kijkdozen aangebrachre eenheid gaf een schitterend kader voor de
verscheidenheid aan inzendingen. De wand bood door tussenruimten voldoende doorzicht.
Op de Kennismarkr in de gro re vergadenaal figureerden de sponsors: Hoogovem HSSP met O.a. Srar
Roof en werk van Daniël Liebeskind (expositie NAl); Rockwool met o.a.documentatie van de
sojaproducrenfabriek van KikJmman (waar Piet Heida van Wolvega Panelen ook weet van heeft);
BDA, Bureau DakAdvies (en geveladvies!); Reynolds Architectuunystemen mer zijn vele profielen; ABT
T
L ...J

5. • 11
met een presenta ti e per afdelin g; Van Campen Aluminium met een uitvoerige afbeeld ing van hun
,
veelzijdig kunnen op her geb ied va n gebogen en andere aluminiumconstructies; WentzeI & Zoon met
fraaie protorypen V'ln zinken gevelbekl ed ingssystemen; De Meet/w Bouwsystemen met een, ten onrechte
wat achteraf gesitueerde, AV-presenratie op CD-ROM; CV!( Kalkzandsteen met van alles wat je maar
van kalkzandsteen kan maken, zoals wandverwarming; TGM mer O.m. twee kleine modellen van een
hom en vi iesgevel.
De onzichtbare sponso r van het feest: de Faculteit der BOlwkunde re Delft, d ie de ruimten om niet
ter beschikking srelde, was zwijgend aanwezig in de omhulling van het geheel.
Voor her Staa/bouwÎnstituut was het een uitstekende gelegenheid om de reslIltaten van de
Architectllurprijs Staalfr,Hnebouw voor studenten bekend te maken. Tijs Verburg (Verburg
Hoogendijk Architecten) reikte de prijzen uit aan Hans Oldenburg (Je prijs), Remco Roolvink (2 e
prijs) en aan Willem van den Heuvel (eelvolle vermelding).
De sfeer op de markt was zeer geanimeerd, niet in de laatste plaats door de aanwezigheid van s~-~
,;tè:X~~~~~1f
die ogen en o ren bij de pral<rijk de kost konden geven. Een minder vrolijk programmapunit~~a~~~,,"
r w'
'uitreiking' van de prijs voor de beste '00001.'. Geen van de inzendingen was door de jury voldoen e
'Booostingwaard ig' bevonden. Bestuurslid Henk van Laarhoven (julyvoorzitter) was genoodzaakt zich
te beperken tot her voordrage n uit het juryrapport. Niemand werd daar vrolijk van. Maar verder was
er niks mis met de hier genoemde en beschreven activiteiten .
Jan van der Woord, Secretaris Booosting
BEnRIJf
I I I
ADRE.S
POSïCOOË
TELF.FOON
o Kom t op don el ag 10 december 1998 van 9.00 uur tor 8.00 uur naar de
Zink-bijeenkomst in Darreln, Duitsland met personen. (AVA) Booosting
o Komt op 7.Ondag 13 december 1998 van 12.00 tor 14.00 uur na'lr de Postbus 10197
2 e Raad van adviessessie V,tll Jan Brouwer en Mick Eekhout in Den Haag
met personen. (AVA)
3004 AD Rotterdam
o Komr op woensdag 13 januari 1999 van 15.00 tot 17.00 uur naar de
Nieuwjaarsbijeenkomst in Delft mét personen. (AVA)
o Xfil graag aansluiren op her Internet-netwerk van Booosting
(WVW.OOO.NUBOOOSTING) Dir geldt Alleen voor Aangeslotenen.
o Onrvangt graag informatie ovér participatie bij Booosting.
o Bestelt de reader 'la jaar Booosting' (1998) I'l1rriciPlllllm: f 25.00 )
o Bestelt het boek 'Booosting in bedrijf (1992) ( Niet-participant",: f 39,50
L .J

6. • ,
Verslag van de ideeënprijsvraag THE DOOOR uitge sc hreven ter
gelegenheid van '10 jaar Booosting'
BOOOSTING-DOOOR
blijft gesloten
Prijsvragen en onrwel'pwedstrijden hebben over het algemeen tOt
doel een zo maximaal mogelijk aantal onrwel-pers zich op één c
Q)
c
probleem of stelling te laren concentreren, in de hoop daarmee zoveel
N
mogelijk ideeën te genereren en her probleem in een klap op te lossen. o
Maar VOOl' clubs als Booosting is die doelstelling niet zo primair. ""
c
E
Q)
Booosting heeft geen problemen om op te lossen. Booosting wil wél
N
o '"
""
-0
-'"
eens problemen creëren met als doel haar leden, geïnteresseerde
buitenstaandel's of studenten te stimuleren elkaal's potentie te
Q)
-0
onderzoeken en re laren uitbuiten. De rentoonstelling '10 jaal'
u
.... productontwikkeling', De Kennismarkr en de publicatie '10 jaar o
'"
Booosting' tonen aan dat dit frequent her geval is. Het gering aanral '"
«
L
inzendingen (zeven in toraal) maakte de keuzemogelijkheden niet al Q)
3
te groot. De oorzaak van beide fàcroren werd gezocht in het '"
o
L
c<l
momenteel wijdverbreide fenomeen tijdgebrek, iets waarvan ook
~n andere prijsvragen last hebben.
c
Toch hadden TNO Industrie en Bal/tlJf Nedam IGB, Buro A+ en
'"
>
Saint-Roch, Werk Vorm en Zoontjem Beton, Post Ter A vest Architecten a.
L
en infoCard, Jan Brouwer Associatej' en Kumij Kozijnen, Koning 3
Q)
......
Industrial Design en Van Campen Aluminium én 4 studenren van de _ _ _ _IiiiII__ c ~
Design Academy: Wi/fem Derks, Joost van Bleiswijk, Justin
Wagemakers en Egbert Lam tijd en mogelijkheden gevonden een onrvverp te presenreren.
Uit de samenstelling van de inzenders bleek dat het vinden van bovengenoemde potenrie wel gelukt
was, zelfs met nier Booosting-ieden. Wat de juty her meesr opviel en wat ook de doorslag gaf in hun
eindoordeel, was de ondelwaardering voor de positieve eigenschappen van bestaande
' toegangssystemen'. (De roonzening van de criteria zou dit ook wel eens in de hand gewerkt kunnen
hebben.) De afstand tussen de dagelijkse realiteit en de, in de ontwerpen, geschetste toekomst werd
te groot geacht waarbij de nadel en van al l.e elektroniscl1e systemen waren onderbelicht.
Wellicht een wat behoudend standpunt maar zo zijn sommige jury's nou eenmaal.
Er is dus geen prijs uitgereikt. Maar het onrwerp van Jan Brouwer Associates en Kumij Kozijnen was
bijna een prijs waardig en zeker prijzenswaardig. De Booostingdeur blijfr helaas gesloren.
Henk van Laarhoven, Voorzitter Jury Ideeënprijsvraag THE DOOOR
N.B. Her jUlyrapporr is verkrijgbaar bij het secretariaat.
L .J

7. r ,
_@iiU_ 22 oktober 122]]
Verslag van HET DEBAT 'De Toekomst van de bouw', onderdeel
Produktontwikkeling in een snel veranderende bouwmarkt', lezing van
ele enheid van '10 'aar Booostin '
In nova tie door die ns tv er 1en i n9
en samenwerki ng
Als inleider voor een visie op 'de komende 10
jaar Booosting' had de jarige stichting zich geen
betere persoon kunnen wensen dan Ham de
Jonge. De Delftse professor keek in zijn glazen
bol en zag slechts feiten, cijfers en hieraan
gerelateerde ontwikkelingen. Prachtig materiaal
om een gedegen verhaal neer te zetten over de
bouwwereld nu en later. En in te gaan op de rol
die (product-)innovatie in deze traag, doch zeker
veranderen de wereld kan spelen.
Om de plaats van de innovatieve ontwerper in de maatschappij van de roekomst te kunnen plaatsen,
analyseerde De Jonge zowel de vraag- als aanbodzijde van de bouw. Aan de vraagzijde heeft de klant
(lees: opdrachtgever) te maken met aspecten als globalisering (de vraag om ruimte staat vaker en meer
los van tijd en locatie), volatiliteit (de dynamiek van bedrijven is zo groOt dat een programma van eisen
per dag kan verschillen) en het moeten stellen van prioriteiten wat betreft duul7-<lme investeringen.
Het laatste resulteert in een afnemende wens om gebouwen te bezitten, laat staan beheren en
onderhouden. Projectontwikkelaars bouwen daardoor speculatief, niet specifiek op een bedrijf of
bestemming roegespitst. Gebouwen die wel 'op maar' worden
gemaal(t, zullen ook aanpasbaar moeten zijn aan nieuwe
wensen. Kortom: maak flexibele gebouwen op A-
locaties en bied deze ruimte als dienst aan. Verander
het gebouw in een maatkostuum dat de klant niet
zelf naar de sromerij hoeft te brengen.
Een ander aspect van de vraagzijde is de invloed
van de veranderende maatschappij . De Jonge
noemt daarin vier stromingen. Demografie en
sociaal cultutele trends zijn nauw vetweven. De
burgers, waarvan een toenemend aandeel ouder is
dan 55 jaar, vragen om individualisering, sociale
veiligheid, kl'valiteit en een op de consument gerichte
benadeting. Technologie en Ecologie ontwikkelen zich,
mede door een maatschappelijk draagvlak, in razend tempo.
Ook de bouw zal hieraan niet kunnen ontsnappen, al zal deze
L .J

8. • ,
bedrijfstak - zoals gewoonlijk - waarschijnlijk
vrijwel als laatste de trends oppikken.
Voor de aanbodzijde - hiermee richt De
Jonge zich op ontwerpers - bieden de
geschetste veranderingen veel mogelijk-
heden voor innovatie. Belangrijk is om te
realiseren dat de functionele levensduur
van gebouwen krimpt, in tegenstelling tot
de technische levensduur. Zo zal een klant of
projectontwikkelaar zich in de toekomst
richten op 'voorraad' in plaats van een 'object'.
Duurz.aam investeren krijgt een dubbele ldank: zo kan
worden gekozen voor een massieve gebouwsd!Ï1 met een flexibel
interieur of voor demontabele, op maat gesneden huisvesting. Bij
dat laatste geeft De Jonge een waarschuwing: 'AIJes wat semi-
permanent is, is permanent semi'. Ongetwijfeld zal een aantal
Booosring-Ieden dat niet met hem eens zijn!
Bouwprojecten ziet De Jonge graag veranderen in 'toneelswkken
mer een wisselende regie', waarbij de grootsre risicodrager in het project ook de verantwoordelijkheid
krijgt. Teams, die van elkaar weten wat ze doen, zullen meer bereiken dan wanneer de huidige
hokjesmucruur in de bouw wordt gehandhaafd. Op verschillende niveaus kunnen ontwerpers een
belangrijke rol spelen: stedenbouwkundig, architectonisch en op het niveau van gebouwdelen of
diensten. De Jonge: 'Architecten kunnen heel belangrijke consultants van beleggers worden, aJs ze de
professie helder houden. Er is een grote behoefte aan nieuwe formules. De context binnen
stedenbouwkundige weefsels en architectonische omwerpen moet worden herzien. We gaan van
techniek en product naar dienst en proces. KwaJiteit wordt belangrijker dan kwantiteit. Beleggers gaan
de kwaliteit van architectuur waarderen. En de taak van ontwerpers is nu om die waardering niet te
verklooien' .
Carotine Kruit, hoofdredacteur architectuur & BOUWEN
Transparantie
Tech
L
Synergie
L .J

9. r
11 ,
Verslag van HET DEBAT 'De Toekomst van de bouw', onderdeel 'Bouwen
zonder bouwen: marktkansen voor IFD-bouwen' ter gelegenheid van
'10 'aar Boaastin '
Industrieel Flexibel Demontabel bouwen
1S geen Lego
Op 17 november zou het dan zover zijn,
volgens de vele aankondigingen gmgen
'doorgewimerde deskundigen' alles vertellen wat
industrieel flexibel demontabel bouwen inhoud.
Tijdens de Booostingdag op 22 oktober kregen
we een voorproe~e. Uiteraard begon het debat
met het opsommen van de voordelen van IFD-
bouwen, zoals weersonafhankelijk bouwen, betere prijs/kwaliteit verhouding, minder bouwfouten,
betere arbeidsomstandigheden, inspelen op wensen van de gebruiker enz. Kortom alle argumenten
die we de afgelopen 30 jaar in vele verpakkingen hebben gekregen: dan weer onder de naam van
prefab, dan weer onder de paraplu van flexibiliteit, systeembouw, open bouwen, duurzaam bouwen
of aanpasbaar bouwen. Tot zo ver niets nieuws onder de zon, iedereen herkem deze winstpunten ten
opzichte van de huidige bouwpralktijk en velen zullen nog een aantal andere voordelen hier aan toe
kunnen voegen. Echter, de discussie bij Booosting ging eigenlijk niet over IFD-bouwen maar - zonder
dat men het door had- over de vooroordelen met betrekking tot IFD-bouwen. Zo stelde Liesbeth van
der Pol (architect) dat zij niets in IFD-bouwen zag, daar zij met haar architectuur vooral mensen wil
'beroeren' en zij haar vormgevende vermogens niet wil koppelen aan bouwcechnische kennis. Hiermee
zegt ze dus eigenlijk dat industrieel vervaardigde architectllur emotioneel inferieur is aan ambachtelijk
vervaardigde architectuur en dat het vormgeven los van onze technologie
staat. Hoewel ik niet wil ontkennen dat ambachtelijk gemaakte
architectuur de laatste vijf decennia inderdaad vaal< 'beroerd
, gemaal<t is, gaat het mij vooral om de al te simplistisdle
Wat
voorstelling van zal<en met betrekking tot massa-
productie, massacommunicatie, betekenis en tech-
r tijd-
niek en de rol van de onrwerper daarin. Volgens de
logica van Van der Pol zou er sinds het uirvinden van saan
de boekdrukkunst geen literatuur en poëzie, die de
mensen raakt, geschreven kunnen zijn. en
~:Ul bus?
Het vooroordeel dat aan de opmerking van Van der
Pol kleeft is dat industrieel bouwen altijd
geassocieerd wordt met seriematig vervaardigde
monoculturen zoals we die van al die unit-bouwers
kennen. Hierin wordt het hele onrwerp terug
gebracht tOt een technisch probleem waar een
L .J

10. • ,
logistiek beheersbaar systeem voor bedachr wordt, dat functioneert
zolang je maar niet te veel vragen srelr mer betrekking tor
ruimtelijkheid, variatie, situarie, identiteit enz. Natuurlijk
kunnen we deze units stapelen en schakelen, echter ze bieden
even veel speelruimte als indertijd de T-Ford uit 1908, die
je in alle kleuren kon krijgen zolang je maar zwart bestelde.
Het zijn waarschijnlijk dir soon associaties die Liesbeth van
der Pol rot haar uitspraak brach ren. Vooroordelen voor de
halve versraander die ook nog eens gevoed werden door Lego-
blokjes op de uitnodiging van 'her praktijkcongres' IFD-bouwen
af te drukken. In die zin is her zorgvvekkend dat we aan de vooravond
staan van de 21 e eeuw, terwijl onze opvatringen ten aanzien van industrieel
bouwen dateren uir de negentiende eeuw. Een gedateerd denken dat de nadruk legt op stabiliteir, orde,
uniformireit en evenwicht. In een wereld vol dynamiek, onvoorspelbaarheid en verscheidenheid kom
je mer deze aanpak van de maakbare wereld inderdaad ror autisrische producten. In her boekje 'Niets
nieuws onder de zon en andere roevalligheden' (van Jaap Perers en Rob Werzels) spreekt men over
McDonaldisering. Dat wil zeggen her streven naar efficiënrie, srandaardisarie en conrroleerbaarheid,
mer andere woorden het elimineren van roeval en sponraniteit. En inderdaad deelr McDonaid Lego-
blokjes aan kinderen uit. Uir verschillende observaties weren we dar dit soort gesloren-sysreem-denken
slechr kan anticiperen op verandering, weinig relaties mer de omgeving aangaan en alleen via dwang
(spelregels) kan funcrioneren. Kortom, als men werkelijk indusrrieel flexibel en demontabel wil
bouwen is Lego wel her slechtste voorbeeld wat men zou kunnen kiezen.
Gelukkig hoorden we ook andere geluiden op deze middag. Ham de Jonge vergeleek de omslag die
we moeten maken van gesloten naar open sysremen, met de rransformatie van regiment naar mobile
brigade. Ook bij Gijs Ve/weij, direcrievoorzirrer van Wereld have en opdrachrgever van Project XX,
heeft her denken over de versnelling van verandering van huisvestingwensen in relarie tot ecologisch
en economisch veranrwoord bouwen tor een ingrijpende strategische verandering geleid. Het is jammer
L .J

11. • dar deze opvarringen van de Jonge en Verweij in her debar inhoudelijk
.~
nr~
-,
nauwelijks aan de orde kwamen.
Ondanks her gemis aan een goede discussie kon op deze dag wel ..I. ..
geconstateerd worden dar er in de gelederen van Booosting de afgelopen ;:::.
'!!!JI
10 jaar veel ontworpen en ontwikkeld is. Een greep uit de activiteiten
levert de volgende roerende verzameling op: srekkerbare keukens en
meterkasten, uitschuif-bare ventilatie kokers en uitklapbare caravans, ~
"..
~ ~
0
van zelfdragende glaskonstructies tot stof en as uiteenvallende ~
kantoren, van flexibele bekisting-systemen tOt v i r t u e l e " ' " (I
betonelementen, het smalste aluminium glasprofid en , • ~.f"tiiit ".""
het dunste stalen schaaldak, van verlichte lavablokken ~- • ~
tOt systemen voor noodverlichting, van gaffelankers • ~~
tot sreelsrudy houses, vloerverwarmingsystemen in de ~
wand en glazenplaten op de vloer. Booosting kan dus
niet praten, maar vulr wel vele gaten ...... en dat over
heel de wereld van Budapest tot Buitenpost, van Abu
Dhabi tor Kelpen-Oler en van Moskou tot
Madurodam.
Veel deelnemers aan deze Booostingdag zijn op 17
november op het congres over IFD bouwen ook weer
van de partij geweest, wellichr zou dan in een
discussie een inhaalslag gemaakt kunnen worden. In
ieder geval hebben twee hoofdsponsors elkaar veel uit
te leggen. Aan de ene kant zien we De Meeuw
Bouwsystemen, die vooral denkt in gesloten systemen
vergel ijkbaar met Lego, en aan de andere kam staat
Koninklijke Hoogovens die met het Star-frame
principe een open product op de markt brengr waar
je ruimtelijk heel flexibel mee om kan gaan en dat je
ook moeiteloos mer andere systemen en bouw-
componenten kan combineren. In hun beschrijving van 'strategie-
ontwikkeling door contextmanagement' stellen Peters en
Moeten Werzels, in her eerder genoemde boekje, dat als in een
organisatie de neuzen allemaal dezelfde kant op
we die wijk staan er sprake is van bloedarmoede en wellicht
van disfunctioneren. War dat betreft is er
binnen Booosting nog voldoende leven na dir
dan niet druilerige debat.
gewoon ver- Eric Vreedenburgh,
Vice-voorzitter Booosting
. plaatsbaar
maken?
L .J

12. Activiteiten 1998/99
1998
donderdag 10 december Zink-bijeenkomst in Datteln (Duitsland) (AVA)
zondag 13 december 2 e Raad van Adviessesie door Jan Brouwer en Mick Eekhout (AVA)
1999
woensdag 13 januari Nieuwjaarsbijeenkomst bij XX in Delft (AVA)
(AVA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen
••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwproducten en gebouwdelen, ter verhoging
nederland van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting .
: ... Booosting colofon
Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam
telefoon 010 4156304 telefax 010 4157409 E-mail paarch@WXs.n1
homepage http://www.OOO.nl/booosting
Contactpersoon: Jolanda Steenhouwer,
bereikbaar: di en wo van 9.00 tot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur
Redactie: Joumda Steenhouwer
Vormgeving: Patricia Brouwer Design
Druk: Drukkerij Hans Truijen
Met dank aan: Jan Brouwer, Mick Eekhout, Carotine Kruit, Pieter de Mos,
ouke Post, Christine Rothuizen, Eric Vreedenburgh, Els Zijlstra, Jan van der Woord
.. Voorzitter
Vice voorzitter
Jouke Post
Eric Vreedenburgh
Post Ter Avest Architecten
Archipel Onrwerpers
Secretaris Jan van der Woord TU Delft
Penningmeester Johan Riezebos CVK Kalkzandsteen
Lid Jos Lichtenberg BuroA+
Lid Henk van Laarhoven Hubett-Jan Henket Architecten
Lid Jaap Koning Jaap Koning Industrial Design
....
L .J
rul

13. • ,
Nieuwe participanten
Remi Cl aes System BV Contactpersoon: Hans Reymers
Re s s em
ALUMINIUM nWFtSSIUNALS
product- en projectmanager
Remi Claes System b.v. is een dochteronderneming van Re System n.v.
in België en is de Nederlandse verkoop- en adviesorganisatie van het Re
Van Ginnekenw eg 9 Sysrem aluminium profielsysreem voor o.a. ramen, deuren en gevels. De
Postbus 1 aluminium profielen worden door her moederbedrijf Remi Claeys
5070 AA U denhout Aluminium n.v. in België geëxtrudeerd, met eigen persen en uitsluitend
T 013-51l.45 15 met primair aluminium. Prakrijkadviseurs begeleiden projecten voor
F 013-511.4066 zowel nieuwbouw als renovatie en van ontwerp (Or oplevering. Hierbij
E alupartn@wor l donl i ne.nl worden bouwkundige deraiIs en de keuze van het profielsysteem al bij
H W""i. rc sy stem. c om her ontwerp vastgelegd waardoor het architectonisch basisconcepr niet
aangetast hoeft te worden. In het testcentrum is her mogelijk gevel elementen (max. 28 m 2) vooraf
te testen op stabiliteir, wind- en waterclichrheid en bouwfYsische aspecren op re computer re simuleren.
Door veel contacten met en met grote betrokkenheid bij zowel archirecten als aannemers ontwikkelt
Re System nieuwe producten, zoals het nieuwe ISYFLEX schuif/parkeersysteem. De motivatie om
aan te sluiten bij Booosting is gegroeid door het algemeen belang bij nieuwe producten. 'Wij willen
hierin graag met andere Booostingieden investeren middels onderzoek, ontwikkeling en scholing'.

14. • ,
Verslag van HET DEBAT 'De Toekomst van de bouw', onderdeel 'De waarde
van 10 jaar Booosting' ter gelegenheid van '10 jaar Booosting'
.
De geest ln de fles
Drie stellingen, één debatvoorzitter, vIer
deelnemers en een 'meester met een griffel'
voor de beste in de klas en drie bellen tussen de
rondes die nog de suggestie moeten wekken dat
het er pittig aan roe zal gaan; op mij kwam dat
r
helaas niet over. Voor een ieder die er niet bij
aanwezig kon zijn een verslag.
Stelling 1: De toekomstige rol van het bouwbedrijf, de
producent, de complete gebouwaanbieder.
Volgens De Jonge bestaat het bouwbedrijf niet. Er bestaat in de bouwpraktijk een segmentatie waarin
vele rollen bestaan en men bepaalt zijn positie naar de markt en de omvang. Post ziet in de toekomst
verschuivingen ten aanzien van macht en garanties binnen de partijen. Brouwer voorspelt dat de
aannemer zijn expertise nog meer zal verliezen. Bouwen wordt in zijn ogen meer een kwestie van
ontwerp, ontmoeting, connectie en verzameling en wel in het bijzonder betreffende de utiliteitsbouw.
Daarbij staat het ontwerpproces voorop en niet het bouwproces. Brouwer moet er niet aan denken
dat het gehele bouwproces in handen van grote aannemers komt. De ontwerpexpertise zal dan
absoluut geen aandacht krijgen waardoor de kwaliteit niet kan worden gegarandeerd.
Stelling 2: De bijdrage van Booosting; luis in de pels
of een instituut?
Brouwer: Booosting is opgezet vanuit een ongenoegen met het toen bestaande
bouwproces. Door het propageren van het indusrriele bouwen dachten de oprichters
als een olifant door de porseleinkast te denderen. Dit bleek echter lichtelij k
overschat en het is ontaard in een club waar iedereen het zeer naar zijn zin heeft;
dus niet zozeer de luis in de pels maar een luis op een zeer hoofd.
Post vindt dat er nog veel te veranderen is en De
Jonge vindt een club rebellerende mensen altijd een
positief teken. Bakker zegt dat EZ financiert als
impuls om een doorbraak door te drukken. H et is
niet de bedoeling dat EZ industriële proefprojecten
van Booosting financiert. Jan Westra probeert nog
een toezegging te forceren maar vergeefs. Booosting
zal het voornamelijk van zijn leden moeten hebben.
.J

15. • ,
Stelling 3: Het is 2020. Booosting bestaat 30 jaar en we
blikken 10 jaar terug.
Volgens Brouwer heer de AVBB dan de AVBBOOO en zijn alle faculteiten ondergebracht in een
gebouw van het dan gefuseerde Hoogovens, Philips en General Electrics. Niet schaalvergroting, maar
schaal verbreding.
De Jonge maal<t een vergelijking met Ikea; die is het ook gelukt om 'design' aan de grote massa te
brengen. Bakker verwerpt de oude Booostinggeluiden om het maken van gebouwen te vergelijken met
het maken van vliegtuigen en auto's, volgens de Jonge kan een gebouw ook niet met andere producten
worden vergeleken aangezien er andere emoties aan te pas komen.
Jan Westra heeft genoeg van vergelijkingen met auto's en vliegtuigen en ziet niet in waarom auto's
andere emoties oproepen dan gebouwen.
Ik blijf verwachtingsvol zitten. Heren, was dit alles? Een licht fin de siècle gevoel bekruipt me. De
rebellerende f.lCtor mis ik, terwijl iedereen het er over eens is dat er aan het bouwproces en de kwaliteit
van gebouwen nog heel wat verbeterd moet worden. Het gaat over van alles maar een duidelijke
stellingname komt er niet uit. En eerlij k gezegd wu ik ook niet weten wat die stellingname wu moeten
zijn. De schaalverbreding van Brouwer komt nog het dichtst in de buurt van de kapstok waaraan
toekomstige activiteiten kunnen worden opgehangen, zonder uitsluitend genoegen te nemen met een
gezellig nerwerk.
Ik ben nu een jaar lid, en heb nu al veel profijt gehad van dit netwerk, al was het alleen alom te
begrijpen wat iedere partij binnen het bouwproces beweegt. Communicatie en kennis van elkaars
activiteiten is tenslotte de sleutel tot succes en voortgang. Voldaan achteroverleunen niet.
Els ZijLstra, Materia
bet werkt
wat
•
IS er
tijdloos
aan een
kubus?
dat n et het oogt ....
teveel?
L .J

16. • ,
Verslag van Het Debat 'De Toekomst van de bouw', onderdeel
'Productontwikkeling in een snel veranderende bouwmarkt', lezing van
Hans de Jon eter ele enheid van '10 ·aar Booostin '
macro
Van Bouwtechnische productontwikkeling naar
economische projectontwikkeling
Op het 10-jarig jubileum van Booosring hield Hans de Jonge een vlammend
betoog over vasrgoedontwikkeling en de bouw. De Jonge runt (overigens zeer
regen zijn zin mer 'anderhalve man en een paardekop') op bewonderingwaardige
wijze meer dan 300 studenten in de afstudeerrichting Bouwmanagement &
Vastgoedbeheer. Hij is gewend om in 'Rambo'-srijl colleges te geven. Een bevlogen
professional met een visie over project- en productontwikkeling vanuit een geheel
andere hoek dan de techneuten die 'in de wei aan een highrech gebouwtje prutsen'.
De Jonge maakte duidelijk dat er een verschuiving in belangstelling aan de orde
is van bouwknopen naar bouwdelen, naar her functioneren van organisaties (via gebouwen) en
tenslotte naar her functioneren van een deel van de samenleving. Hij heef gelijk als hij zegt dar vanuit
macro-economisch standpunt beheerders van vastgoed zin moeten geven aan het initiëren van nieuwe
gebouwen. Pas daarna gaan stedenbouwers aan het werk, gevolgd door architecten en (veel later) de
ontwerpende en uirvoerende bouwtechnologen. Het bijzondere van de beslissingspiramide:
Financieren - Beheren - Ontwerpen - Coördineren - Uirvoeren - Produceren is, dat met de naar
onderen afnemende toedeling van financiën de aansprakelijkheid ook toeneemt. Terwijl naar boven
roe, de toenemende macht en zeggenschap gepaard gaat met afnemende aansprakelijkheid. Een
wereld les.
Een andere suggesrie van De Jonge vond ik zeer zinvol en bruikbaar: gebouwen kunnen beter semi-
funcrioneel ontworpen worden dan heel specifiek en gederailleerd omdat dergelijke gebouwen de
steeds sneller optredende wisselingen in organisaties niet over! en. Bij het onderscheid in 150uwdelen
hoort ook de levensduur en de periodieke aanpassingen of verYangingen. De levensduur van de
ruwbouw is 50 tot 100 jaar; van de ombouw/gevel 20 tot 40 jaar; an de binnenboüw 10 tot 20 jaar
en van installaties 10 tot 20 jaar. Prestaties van de verschillende bouwdelen moeten geoptimaliseerd
en de aandacht moet ook beter verdeeld worden. Ontwerpers denken in eerste instantie alleen aan
nieuwbouw; aan installaties wordt 30% van de bouwinvestering besteed en het onderwijs schenkt er
nauwelijks aandacht aan.
Tenslotte was De Jonge's uirsmijrer heel beeldend: op her toraal van de op ratieK osten van een
organisatie stellen de bouwkosten gewoonlijk weinig voor, slechts enkele percentag~s. Dat te weten
maakt her financiële gevecht voor elk gebouw nog navranter. Ik vind dat er meer geld aan gebouwen
bes reed moer worden om ze in vele opzichren een langere levensduur re kunnen geven. Helaas worden
de budgetten op machowijze geminimaliseerd of bevroren.
Mick Eekhout, Ocratube Space Structures
L .J

17. • 11 ,
Heraankondiging Zinkbijeenkomst op donderdag 10 december 1998 ln
~ -
Datteln - (Duitsland) van 9 . 00 tot 18.00 uur
- -~- -- - - -
(AVA) l"ÜIn ~ : bouwmetaal wordt bouwproduct
~~~--
Donderdag 10 december nodigt WentzeI & Zoon Booosting-
aangeslotenen uit voor een dag bij Rheinzink in Datteln
(Duitsland).
Het programma staat uiteraard in het teken van de drie O's:
Ontwikkelingen in zinkvetwerking: introductie van WentzeI &
Zoon. Rondleiding door de productiehallen. Ontwerpen in zink:
bezoek aan een project in uitvoering en een project reeds in gebruik, in samenwerking met de architect . .&~~
+J "r- cu
Onderzoek naar de relatie 'zink en milieu': een discussie onder leiding van een milieu-adviseur. '"
Q) '--
UJ '--
Q)
Cl. 0>
ra •• w
Er zijn nu nog 20 plaatsen beschikbaar. Alleen Voor Aangeslotenen. (Zie ook Nieuwsbrief 47 van -0 Cl.
::l '-- e:
september 1998.) "'Q)<O
3: >
<!l"'"
:ze:
~.'- Geïnteresseerd in. deelnamé I~schrijving via deie antwoordkaart.
_0
-- - - - - - --
Aankondiging nieuwjaarsbiJeenkomst op woensdag 13 Januari 1999 van
15.00 tot 17.00 uur in Delft
------------------------------------------------------- ---
(AVA) Ni e uwj aars bij een komst>~·~fl~:~·-:
, " /1
_._._.~~ ~~~_ . _._.-
De Nieuwjaarsbijeenkomst zal plaatsvinden op woensdág 13-- ra.nyaf~ ,~-:--
Project XX. het Delftechpark te Delft. / . / .I . . ' '
/ I
,
·
"
•
'" i " '.
Op 3 juni j.l. is tijdens de bijeenkomst in Den Haag ruim aandacht geschOJf en aan d ", ~
totstandkoming van dit project. (zie ook de nieuwsbrieven 45 mei 1998 en 46 juli 19.98).
Op 13 januari bent u in de gelegenheid deze productontwikkeling aan de pralktijk toetsen.ti
I
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A
15:00 Naar binnen
15:15 'XX in aanbouw' door Jouke Post '.
15:30 Rondleiding XX
16:00 'Blik op een nieuw Booostingjaar' door Jouke Post
16:15 Nieuwjaarsborrel
I
Alleen voor Aangeslotenen
L Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via deze antwoordkaart. .J