In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 Axall: roerend goed bouwen 03 Teylers Museum in het nieuw 09 Presentatie TUD IN DE PRIJZEN 11 Jan Pesman in de prijzen VERSLAG 05 Stuiterende pingpongballen in het Nls Sportmuseum 07 Wat is bouwen toch een prachtig vak NIEUWS 10 Daaag Anneke 15 Looop doet goed MOOOI 13 Moooi door Eric Vreedenburg EELKE POUWER OVER….. 16 Nieuwe ontwikkeling 'Duurzaam Bouwen Voor meer nieuws: www.booosting.nl

2. Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland
b'ö ö'( j's ti n !:I
nieuwsbrief
stichting
industrieel
bouwen
nederland
•
dinsdag 14 november 1995
,
1and i s een sta pe l gek 1and . Van ouds her st apel en w onz
e
rodukt en t ot mu r en . Onze ta al is door dr en kt met spreek-
nden en uitdr ukki ng en die s t enen en mu ren al s aan leidin
IrU'Irn,.n. In deze tij d lij kt het al s of de moderne mate r iillen d
tapelconsfr ctie verdringen, ma ar niets is minder wa~r .
trouwe bondgenoot heeft het toneel eigenlijk niet verlaten en een vluchtige blik op de model'nel
p IJUWM'" leert dat het blok in groot o{:~ein formaat, in dragende of scheidende zin zelfS een
;oe,be<leelld heeft gekregen. Soms wordt in de omwiKkeling van 'een nieuwe meestal verbeterde]
t
hnlllww'ii7f'de onderste steen boven gehaald om als was het een revolut'e opnieuw te leren ","n..,,·" ,
is daarvan een prachtig voorbeeld. Het idee laat zich snel vertellen.
~bOllwc::n zijn bedoeld om op een fatsoenlijke wijze gelegenheid te bieden aan bevoegde acrilvirl'irl'l~ _1
termijn kan de spanning russen de verlangde en de geleverde daadwerkelijke prestatie oplopen
hoog worden. Dat betekent verandering: verhuizen, aanpassen, slopen en opnieuw beginnen
zijn we bij AxaII: het kan allemaal. Jan van Ham kwam een aantal jaren geleden binnen
:co,nsrructil'S in metaal, gevels) met een bouwblok dat moest worden gezien als een eerste poging
l
statiegeld bouwwijze. Dat wil zeggen dat de dementen van door
gebouwde onder-komens kunnen worden verplaatst, verhuisd,
ook kunnen worden terug genomen.
Klaar met activiteit?
Weg met gebouw.
Nieuwe activiteit?
Nieuw gebouw.
is met deze bouwwijze een kinderdagverblijf gerealiseerd in
IVlO'Dlirl:r. (zie foto op antwoordkaart)
L .J

3. r ,
.M.•.hli,(._'-----'b_i-'J'-·e:...e:...n_____
k..:..o_m..:..s..:..t_--,
F1li!llyuge,c.<ell mo.gelijkheid voor de Booosting aanhang om kennis te nemen van een van de laatste
op het terrein van de bouwwijze. Gastheer REWA nodigt ons na een rondgang door
U"L~""'lOL'- Axall de middag te besluiten op de pier in het paviljoen dat eerder dit
Award (zie vorige nieuwsbrief). Hier kunnen we met de zee
zal hier worden gepresenteerd als vernieuwende strategie in
zou kunnen gelden AxalI weet er weg mee!
Rendez vous op aan te geven locatie van alwaar transport naar Monster
Rondleiding kinderdagverblij

4. • maandag 11 december 1995 ,
In juni 1990 werd door Hubert-Jan Henket bna architecten de
prijsvraag voor de uitbreiding van het Teylers Museum te
Haarl em gewonnen. Nu nadert deze ui tbrei di ng Zl Jn vol-
tooiing (december 1995). Hoewel dit voor een gemiddeld
hedendaags bouwtraject bijna een eeuwigheid lijkt, is dit
voor een museum als Teylers slechts een fractie van de meer
dan tweehonderdjarige bestaansgeschiedenis.
Gedurende die lange voorbereidingsrijd werd eerst een gedeelte van het voormalige Johan Enschedé
complex verbouwd rot facilitair bedrijfvan het museum. Dit zeer degelijke gebouw uit ca. 1950 van
de architect Wegener Sleeswijk is tot 1980 gebruikt als ruimte voor opslag en bewerking van de
postzegels die bij Johan Enschedé gedrukt werden . Vandaar de naanl Zegelwaarden. Het zware
betonskelet en de geringe verdiepings-hoogre maakte het onmogelijk de installaties kJaI<keloos achter
een plafond of voorzetwand weg te werken. De onrwikkeJing van een servicestrook, die onlangs
genomineerd werd voor de Staal Design prijs. vond hier dan ook zijn oorsprong.
De resterende tijd bood bureau Henket ruime mogelijkheden tot het onrwikkelen van meer noviteiten
voor de nieuwbouw zoals Lignosrone pendels (in samenwerking met ABT) die een transparante gevel
stabiliseren door een enkel gelijmde glashouder (ontwikkeld door Octatube). Ook de dagJicht-
toetreding in de nieuwe exposirie-ruimte via een reflectiefilter opgebouwd uit 5 verschillende
elementen. is uniek.
L ..J
03

5. r lil ,
.:t.i.t.biin'_,-_b_i-".j_e_e_n_k_o_m_s_t_--,
Booosting biedt de mogelijkheid dit alles in de allerlaatste fase van de afbouw te aanschouwen op
maandag 11 december 1995
Het ro ramma:
15.00 Ontvangst in het museum aan het Spaarne te Haarlem
15.15 Welkomstwoord door Henk van Laarhoven, Hubert-Jan Henket Architecten
15.30 'Daglicht in het Teylers museum' door Otto Brix, Teylers museum
16.00 Rondleiding door het museum en de nieuwbouw
17.30 Broodjes
18.00 'Hedendaags glasbevestiging op een materiaal uit de vorige eeuw'
door Mick Eekhout, Octarube
18.30 'TEYLERS, het museum van de musea'
door Hubert}an Henket, Hubert-Jan Henket Architecten
19.00 Tegenlezing door Herman Kerkdijk. architect
19.30 Discussie en afsluiting
Het aantal deelnemers is beperkt tot maximaal 35. <l
Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via deze antwoordkaart.
NAAM
BEDRJjF
I I I
AORF.s
I I I
PO,STCODE
I I I WOONPLAATS
'llll.,EFOON
o Komt op 14 november a.s. van 14.00-19.00 ur naa Rew in Den Haag
met ... persollen.(zj'png.01-02) Booosting
o Komt op II december a.s. van 15.00-19..30 uur naar het Tey/en Musmm in
Haarlem met ... personen. (zje pag. 03-04) pOS t bus 10197
o Komt op 22 december a.s. van 14.00-15.45 uur naar de TUD in Delft voor de 3004 AD Rot te rdam
opening van de toren met ... personen. (zie pag. 09)
o Wil ook onder de loep genomen worden tijdens een LOOOP. (zit pag. 15)
o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosring.
o Bestelt het boek 0 'Booosting in beeld' (1994/95)
Particip01lfm: f 25,00 0 ' Booosting in bedrijf' (1992)
Niet-participanun: f 39.50 0 'Tussen traditie en experiment' (1989)
De aanvulling van 'Booosting in beeld' 1995 is nog na te bestellen bij het
Lsecretariaat. De kosten bedragen f 5,00 per aanvulling.
•

6. • ,
Verslag van het bezoek aan het Nederlands Sportmuseum i~ Lelystad,
op 4 oktober 1995. .
Stuiterende ping-pongballen
in het Nederlands
Sportmuseum in Lelystad
Di t stuk begi nnen we met heel veel lof voor Vi ctor Mani. In het
nieuwe land waar we deze woensdag op bezoek waren, groeien naast
de sperzieboontjes, echte pronkboontjes op architectuurgebied. De
oplevering van het sportmuseum is al weer een paar maanden
geleden. Mede hierdoor heeft de architect weer vlammetjes in de
ogen en kan hi j met vuur vertell en over het ontstaan en de
realisatie van het museum.
Het begon in een tijd waarin Amsterdam en omgeving zich druk en sterl< maakten om de Olympische
.spelen binnen te halen. Een comfortabele periode voor soms ambitieuze plannen. In 1988 werd in
eerste instantie het bureau OMA gevraagd het ontwerp te leveren voor een sportmuseum waarin
sportrelikwieën uit verleden en heden te zien zijn en waarin ook actief SpOrt bedreven kan worden.
Maar de spelen in Amsterdam haalden het niet, zo ook de plannen van Rem Koolhaas niet. De cijfers
liegen er niet om. Gevraagd werd een voorstel van 8 miljoen, OMA kwam met een concept geschat
op 16 miljoen. In kas bevond zich een budget van 1 miljoen: de uitdaging voor Mani - die via
Koolhaas is ingeschal<eld - om te beginnen!
De grote ambities stonden in geen verhouding met de geworven middelen. Daarom koos Mani voor
fasering. De voor- en achtergevel kon vast worden gebouwd, als trekker voor de sponsors.
Afhankelijk van de geworven fondsen kunnen de stappen na elkaar worden gerealiseerd.
L ..J

7. r ,
De realisatie van het eerste gedeelte van het
gebouw heeft Mani veel voorstellen, locaties en
woorden gekost; in mei van dit jaar was het
zover. : Een dijklichaam dat ooit voor een
tentoonstelJing over de polders was opgeworpen
is in het gebouw geïntegreerd. De dijk is
spannend. Je kan er over heen lopen, het daagt
kinderen uit tot spelen en naar verhaal houden
sommige invalidenwagentjes er wedstrijden.
Talud, bijbehorende trappen en de hellingbaan
die langs het dijklichaam is gelegd, geven een
dynamisch karakter aan de begane grond. Via de
in drie delen opgesplitste hellingbaan kom je op
de eerste verdieping d ie in een latere fase
gebruikt zal worden als exposirieruimte. Het
oogt basic. Boven onze hoofden spelen vier
mensen een spelletje ping-pong. Dat het
amateurs zijn bewijzen de ballen die frequent en
vrolijk door de ruimte stuiteren.
Qua details en materiaalgebruik heeft het krappe
budget fantastische vondsten opgeleverd, zoals de
zuidgevel met dubbelglas en de losneembare
polyester golfplaten. Zoals de hellingshoek van
de zuid gevel, die eenzelfde hoek heeft als de
afWateringshoek van standaard kozijnen. Zoals
het gebruik van buitenmaterialen binnen: de 50
x 50 betontegels - door Mani aangeduid als de
Nederlandse tatami-ma(a)t - waarop de gehele
maatvoering van de vloeren is gebaseerd. En vondsten die regelmatig spelen met de mazen van de
netten en de mazen van wetgeving of regelgeving, zoals de te korte hellingbanen, de hellingbaan naar
boven met ingezaagde treden en trapleuningen van gaas met ingenaaide staaldraden.
Natuurlijk weer veel standaard-priet-praat. De problemen met de aannemer/bouwers waren niet
anders dan anders. Eenvoud loonde niet. Men was onbekend met de eenvoudige materialen en de
doordachte, vaak simpele constructies. En er viel niks te verhullen, maar Mani's gedrevenheid verdient
complimenten. Mani is klaar voor de volgende fase. Laat de directie en medewerkers van dit prachtige
gebouw in vredesnaam gaan werken aan fondsenwerving. En wellicht kan er dan ook een centje af
voor een deskundig oog op het gebied van inrichten .........
Mani's afscheid van Booosting is te betreuren, maar hij heeft ons een waar requiem nagelaten.
A&M
<J
L
•

8. Wat is bouwen toch
een prachtig vak
oosting en de TU Delft ZlJn op 11 september bij elkaar gewees
om in een workshop de basis te leggen voor een toren van 10
meter hoog. gemaakt van staal. hout. al umi ni um en kunststof.
combidag 'Booosring-TUD' werd rijdens de ochrend ingeleid mer een bezielend lezingen~:
irlwrorrlm:o. de sprekers gingen er srevig regenaan: '-
Köhne van de VN C illusrreerde hoe saai en spannend overspannend beron is. Woorden schoreJ __
.,--:::!=:;::;',.::::;j-:- .!
. soms rekon bij de dia's, uirkragend werd uirdagend. Ral{Hamelinek van het Staalbouwinstituut baalr
van sraal. Het roesr, buigt en smelr bij brand. Maar er is gelukkig ook veel mee te doen:
beschermen, verwerken, integreren. En dan wordt het sterk, stijf en slank! Daarnaast nog eens 100%
recyclebaar. Zijn resterend diacommentaar: '1 feel for steel.' Volgens meneer Meijervan het Centrum V>
Q)
Hout is hout de enige zich zeJf vernieuwende grondstof. Weliswaar zijn de afmetingen beperkt, heefr +'
u
::>
het vaak kwasten en is het hygroscopisch, er staat tegenover dat het goed isoleerr, sterk, lichr en <..
+'
V>
duurzaam is. Hij toonde ons prachtige dia's van indrukwekkende constructies en verbindingen. 'Hout, "
o
u
groeiend goud'. Na drie lezingen wordt het moeilijk af te wegen welk materiaal nu waarvoor geschikt +'
::>
o
is, maar één ding is duidelijk: bouwen is een prachtig vak! Verder met Paul Bruinsma, Aluminium ..<::
Centrum. Aluminium is duurzaam, geefr vormvrijheid en geefr, mits goed toegepasr, een lekker gevoel.
Voor recycling is maar 5% energie nodig. Her is geschikt voor daken van oude kerken en nieuwe
stadhuizen, maar ook als offshore helidek. 'Generaties vergaan, aluminium blijft bestaan.'
'Kunststoffen zijn gewoon goed!' aldus de laatste spreker Geert Verlindvan de Nederlandse Federatie
voor Kunststoffen. Kunststoffen worden overal toegepast: in auto's, gebouwen en bierkratten. Je kan
er niet meer omheen. Na het verstrijken van de gebruikstermijn kan kunststof gewoon
weer terug in de keten. Kunstsrof is hiermee 'Back to basic'. Moshé Zwarts van
architectenbureau Zwarts en Jansma sprak uiteraard alle propaganda regen in zijn
tegenlezing. Naar zijn mening waren de gedachren re smal en hebben de sprekers
denkfouren gemaakt. Zoals:
Fout 0 De toren is helemaal verkeerd samengesreld. Her gaat om integratie op de
werkelijke merites en niet om het botweg samensrellen van onderdelen. Her besrel is
zodanig genetisch te manipuleren dat bouwwerken door de materialen zelf ontsraan.
Fout 0 Alleen spectaculaire constructies werden m.b.v. dia's getoond, terwijl her
kleine juist zo interessant kan zijn en dat is immers de massa, de hoeveelheid, de
omzet, de echte bouwproduktie.
Fout 0 Alle sprekers zijn op de stoel van de architect gaan zitten en daar zirren al zo
veel adviseurs op. En waarom gaat het buiten de bouwsector zo goed mer deze
materialen? Jouke Post
L .J
07

9. r ,
's Middags gaan de handen uit de mouwen en wordt er geworkshopt ..
De prachtige torens
En toen stonden er dertig torens. Niet van 10 meter maar van een halve meter, sommige opgetrokken
uit karton, bij andere het staal opgebouwd uit plastic rietjes. Dertig modellen, vier juryleden, 5
nominaties. De 'why-do-I-do-this' - Cohen, 'moet-blijven-staan' - Kraus, 'maar-venustas-en-veritas-
dan'- Westra met de 'kunnen-we-het-bouwen' -van Swieten benadering leverden toch 5 kandidaten op.
'Natuurlijk storten ze in, zijn ze niet mooi, laat staan dat ze logisch in elkaar zitten of überhaupt te
bouwen zijn. Orgineel? Laat me niet lachen'.
Maar toch, voor alle 5 door de jury gekozen categorieën konden ze een toren nomineren en dus waren
er uiteindelijk 5 geselecteerde ontwerpen. En dus 5 modellen met 5 ontwerpers die duidelijk maakten
wat hen had bewogen hun toren zo vorm te geven.
De keuze was aan het publiek. Nee, nee, geen leken-referendum; hier geen Groningense toestanden.
Gewoon een sremming onder 'vakbroeders' door de 5 ontwerpen in een volgorde naar keuze re zetten.
Opperste vertwijfeling
Twee zouden er overblijven. In de sinds kort verworven werkplaats
(het PO-Lab) kan meraal worden bewerkr en dus kunnen er proto-
rypen worden gebouwd, zowel voor afsrudeerprojecren als voor
onderzoek. Zo tijdens de werkzaamheden legde Jan Westra nog eens
her belang van de drie O's in Booosting uir en de relarie mer de vierde
0, die van het onderwijs. 'Tijd voor een naamswijziging', vond Jan
Brouwer en waarom niet. Denkt in ieder geval niemand meer dar je • • • •~
een rikfout hebt gemaakt. De stemming had twee winnaars
opgeleverd. Twee ontwerpen, twee modellen: 'Maak er nu maar iets
van wat we echt kunnen bouwen!' En het potlood raakte het papier
en het papier kaatste terug: oogverblindend wit. 'Over twee weken
uitgewerkt tot de werk-rekeningen aan toe.' Sure, no problem. Niks
geen Babylonische spraakverwarring. Woorden schoten tekort; de
foto's spreken voor zich. Opperste vertwijfeling: 'Hoe moeten we hiermee verder?' Maar roch, de
studenten gingen aan de slag. Gedurende de twee volgende weken werden
docenten en Booo(o)sting-ieden bestookc met vragen. Wat nou werkplaars, eerst
moet er onderzocht en uirgezocht worden. Dan pas kan gerekend en getekend
worden. De werkplaats (b)leek ver weg. Maar na
twee weken stonden er twee torens. Niet van 10
meter maar nu van twee meter. Nog steeds het
'staal' opgebouwd uit kunststof buizen. Wel
waren er dimensies berekend, profielen, platen en
bevestigingen gekozen. Klaar voor de werkplaats?
Misschien nog niet helemaal, maar dan toch wel
op een haar na.
• .J

10. r •
Is de workshop geslaagd, vraag je je dan af? Natuurlijk hadden we
graag gezien dat meer bedrijven hadden meegedaan. En natuurlijk
bleek ook nu dat de uitwisseling tussen theorie en praktijk, tussen
ontwerp en produkt niet vanzelf gaat. De praktijk bezit door haar
ervaring een schat aan kennis, maar deze moet wel met een goede
vraag over een helder probleem worden aangestuurd. De oplossing
dient zich niet vanzelf aan maar moe~ door wiss~lwerking worden
bereikt. Of soms heeft de praktijk al een oplossing, maar heeft de V>
C
<V
ontwerper er niet het juiste probleem voor. ~
o
+-'
In ieder geval zeggen de studenten dat ze er veel van hebben C
<V
geleerd. Ze hebben de 'kloof' tussen idee en realisatie aan den lijve ~
<V
V>
ondervonden en dat zal nog letterlijker worden als ze straks echt
gaan bouwen. Ze beseffen nu dat het 'maken van architectuur'
meer is dan ontwerpen en dat dat alleen maar lukt door <V
+-'
samenwerking. Hopelijk hebben de deelnemende bedrijven dat ook N
<V
zo ervaren. En beseffen zij dat de student van vandaag de "0
C
gesprekspartner of zelfs medewerker van morgen is. Zo niet, dan '"
>
hadden ze dat kunnen horen op de forumdiscussie over die op .V>
....,
.<::
22 september, tegelijk met de presentatie van de twee torens, werd 0.
gehouden. Jaco HtUlrtsen, TU Delft
22 december 1995
bijeenkomst
De presentatie
Op vrijdag 22 december a.s. wordt zichtbaar wat de invloed van Booosting is op de horizon van Delft.
Valt het beroemde schilderij van Vermeer 'Gezicht op Delft' in het niet bij de aanblik van de door
studenten van de faculteit Bouwkunde gebouwde toren? Het is aan u ter beoordeling. Diverse
Booostingieden hebben driftig meegewerkt aan het tot stand komen van de toren. Een tweetal sprekers
zal voorafgaand aan de opening het verschijnsel 'toren' en het begrip 'folly' voor u uiteen zetten.
Het programma:
14.00 Ontvangst in de grote vergaderzaal van het gebouw Bouwkunde te Delft, Beriageweg 1
14.15 Towering inferno door dr. Alan Brooks,
architect te Londen en docent aan de Oxford Brookes University
14.45 Foei. weer een Folly,
door Wim Meulenkamp, schrijver van het boek 'Follies' (onder voorbehoud)
15.15 Pauze
15.30 Opening van de toren door de decaan Cm Dam
15.45 Kerstborrel
Ik hoop u te zien in Delft op 22 september a.s., daarna kunt u een rustige kerst vieren. Jan Brouwer
<J
L .J
••

11. • ,
.M"·W.·,t..L-___ d_a_a_a....:g'--__-'
Daaag Anneke,
Ik mis ze nu al.
ie pinnige gele plakbriefjes waarmee de post werd versierd. De mededelingen daarop SP~
oe kort ze ook waren boekdelen. 'Rare brief vind je niet', of 'da's nou echt iets voor jou' of'al
•e het nu niet doet hoeft het niet meer', enzovoorts.
Ik mis ze nu al.
I telefoontjes die onder het vriendelijke 'je hebt zeker geen tijd' uitmondden in drie kwartier
oflanger. En dan hadden we alles en iedereen weer gehad.
Ik mis ze nu al.
De pertinente knik als teken dat het afgelopen moet zijn. Met de vergadering, met de spreker
f met de happening, ontwapenend en vastberaden. Meestal had ze gelijk.
Ik mis ze nu al.
ussen de coulissen, of beredderend er tussen door, of tussentijds bij een pauze, even bijpraten,
even de cadeaux doorpraten, of wanneer worden die jongens nou echt even serieus.
Ik mis ze nu al.
Stangen, om te zien of er nog meer in zit. Niet te snel tevreden, jongens. Nog net voor het eind
de vergadering een levensvraag. Over Booosting en het bestuur meestal. Halt aan de
lIwarrelaars. Per slot van rekening kon zij het uiteindelijk opknappen. Een venijnige reactie
!Vormde het antwoord op de twijfel.
Ik mis ze nu al.
nder in de catacomben van het ION, waar Booosting is geboren (verwekt is ze op ee
uwplaats dat weet ik zeker) tijdens het tumult van het eerste uur. Daar was ze al bij. Zij h
.eh op verschillende wijzen toen en veel later zodanig verknoopt met Booosting dat ze voo
sommigen mevrouw Booosting was. Dat werd wat veel. Te
iveel misschien om ook nog aan je zelf toe te komen.
Het wordt ons tweede Annekeloze tijdperk. Het weerstands-
!Vermogen van Booosting wordt getest.
Daaag Anneke.
Jan Westra
• •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nededand,
booosting
stichting
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdejen, ter verhoging
n ed erl an d van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
L .J

12. • ,
.
JijJan Pesman 1n de prijZen ~
Op 8 september jongstleden is aan Jan Pesman van architecten-
bureau CEPEZED de A.J. van Eckprijs 1995 uitgereikt.
Pesman ontving de prijs voor het ontwerp van het dubbel woonhuis in Delft. Volgens de jury wordt
het ontwerp gekenmerkt door de hoge bouwrechnnsche kwaliteit van de stalen draagconstructie, de
roestvrijstalen gevelconstructie en de interieurelementen. Het koppelt tevens een even eenvoudige als
doelmatige hoofdvorm en draagconstructie aan een dynamisch ruimtelijk en open interieur. De
architectuur van de woning toont wederzijdse ondersteuning en beïnvloeding van het ruimtelijk en
het bouwrechnisch ontwerp. De A.J. van Eckprijs wordt eenmaal in de vijf jaar uitgereikt aan een
architect die niet ouder is dan 45 jaar, voor een bouwwerk dat in zijn architecruur uirmunt door een
zuivere integratie van de constructie in het architectonisch ontwerp. <J
_:i·t.t.WiiU._ participanten I
Nieuwe participanten 1995
Jamara Products Contactpersoon: J. M. de Raad
JAMARA PRODUCrS BV
Jamara Producrs treedt op als handelshuis en adviseur als het gaat om het op
Oude Zeeweg 33
de markt brengen van nieuwe of vernieuwende bouwprodukten. De
2202 CH Noordwijk
methoden die daarvoor worden ingezet zijn: import/export en het ont-
fax 01719 11211
wikkelen van produkten. Jamara beschikt over een brede markrkennis in de
tel 01719 - 11 211
woning- en utiliteitsbouw~ Jamara richt haar import/export activiteiten met
name op nieuwe buitenlandse markten. Daar waar Nederlandse producenten een interessante markt
kunnen vinden voor outsourcing, inkoop van onderdelen en/of export is Jamara actief.
CVK Kalkzandsteenindustrie Contactpersoon: S.W. Ongering
K De Co operatieve verkoop en produktievereniging van de Kalkzandsteen-
CVK
producemen u.a., is de verkoop- en marketing-organisatie van de
Utrechtseweg 38
Nederlandse Kalkzandsteenindustrie. Bij het CVK zijn de elf in Nederland
Postbus 23
producerende kalkzandsteenfabrieken aangesloten. Door de gunstige ligging
1200 AA Hilversum
behoeven kalkzandsteenprodukten slechts over korte afstanden naar
tel 035 6250250
bouwplaatsen te worden getransporteerd. De produkten van het CVK
fax 035 - 6211371
vinden hun weg naar alle sectoren in de bouw, in wwel de wonig- en de
utiliteitsbouw als de renovatie. Daarbij heeft kalkzandsteen zodanige produkteigenschappen dat het
in dragende en in niet-dragende constructies kan worden toegepast. Her CVK bevordert ook
onderzoek naar nieuwe produkten en toepassingen, verstrekt bouwtechnische adviezen en geeft
voorlichting aan afnemers en adviseurs. Door innovatie en verbeterde verwerkingsmethoden is de
toepassing van kalkzandsteen de laatste jaren srerk ges regen. Ook in de komende jaren krijgt innovatie
een hoge prioriteit. In samenwerking mer de leden van Booosting hopen wij de inspiratie te vinden
om dit verder te stimuleren. <J
.J
11

13. r ,
_M,'·~iiiil'_,- __e_o_l_o_f_o_n__--,
Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam
010 4156304 010 4157409
~~~m.mft~S~~
11!I!!!IlI!R Anneke van Dijlt
1mmmml1!B1 Patricia BrtnnOeT Design
DrrJtItnij HilIIS Truijm
1lI.IDIl1li!tl~m Jouke Post. HmIt VIl1I Ltzarhovm. Eric Vreetlmburgh,
Jan West7'll, Eelke Po~
Booosting bestuur
ir Jan Wmra TU Eindhoven Voorzitter
ir Eric Vr«tlmburgh Archipel Ontwerpen Vice voorzitter
ir Joulu POIt Post Ter Avest Architecten Secretaris
;r Marcel Vroom Landmark Design & Tecbnology Penningmeester
;r Johan Rinebos Rockwool Lid
;rJOILohle GE Plastics Lid
HmIt VIl1I Lurhovm Hubert-Jan Henket Architecten Lid
<J
Booosting parti ei panterl_
I • Rockwool Lapinus
A/üance Europe Som/Y Nederland A + Bureau voor
Bik Bouwprodukten Ub6ink Nednland Bouwproduktontwikke/ing .
Brakel Interieur Groep Unicom Nednland Archiucten en Consultants A&C
Bruynuel Keukens en Kastnl Wolvega Panekn ACN Construcuurs
Van Campm Bending Techn;cs Bureau Angenmt
Fabriek van Plmuwerken I • Conmit Riadgevend
H. van Dam Ad van &rio Industrial Design Ingenieursbureau
En;tor Brouwer + Koning CVK
GE Plastics Holland Processing Ftlfatk Consulting 6- Engineering
Structured Products Europe Landmark Design 6- Techno/ogy GeNie Consult
Hoechst Holland Produktcentrum TNO Havanna Odrie
Hoesch Bouwsyst(mtn Nederland
Hokc Systemen 6- Componenten
Hoogovens Groep
, .
Archipel Ontwerpm
IrA. Hoek CS
Bouwkundig Ingenieurs
Hogtschool Enschedl
Hunln" Douglas Archiuctnlbureau Böhtlingk Hogeschool Midden-Brabant
Inter Sign Nednland Jan Brouwer Associates Hiensch Enginming
Kömmerling &nelux CEPEZED Kantoor van de Toekomst
Jamara Products Ono van Dijk Archiuctenbureau KDIConsultants
JJKrens EGM Archit«ten Nationak Woningraad
Krupe Bomaux Hubert-Jan Henket bna archiucten Staalbouwinstituut
NBM-Amsulland Woningbouw lMASummÎs StichtinÇ..Aluminium Centrum
OCfatube Spat( Structum Post Ter A vest Archiucten TU Delft
Pimrman Hardglas Tïièn Design TU Eindhoven
Plastica Plaat tuns+Horsting Architecun Vereniging Nednlandse
Po/ydak Verbu'X Hoogmdijk Archiukten Cemmtindustrie
Polynorm Archiuktenburo Visser 6-&erman H. de Wit Consultancy
Rewa Bulkl ir Frank van Waes, Ingenieursbureau Zonneveld
L. Rrynotratk Buro voor Architektuur
irDaan Peun

14. • ,
_ mijn!; inziens I
mOOOi door Eric
Vreedenburgh
'Oude en nieuwe kathedralen'
Wie Engeland per boot of tunnel binnenkomt kan nauwelijks om de
plaats Canterbury heen. Deze stad is vooral bekend om zijn
'tales' . zijn bijdrage aan de popmuziek en ... zijn kathedraal.
Wat niet iedereen weet is dat deze beroemde Engelse kathedraal grotendeels in Frankrijk vervaardigd
is. Toen na een brand in 1174 de kathedraal grotendeels opnieuw opgetrokken moest worden vond
de Franse bouwmeester GuilJaume de Sens de Engelse natuursteen niet goed genoeg. Besloten werd
om de benodigde natuurSteen uit de groeve van Caen te halen. Om zo efficiënt mogelijk met het
vervoer om te gaan, werden alle bouwelementen in Frankrijk voorbewerkt en werd de kathedraal als
een bouwpakket 'roll-on, roll-oW van Caen naar de boot en -in Engeland aangekomen- van de boor
naar Canterbury vervoerd.
grassprietjes en spinnew bben
Wat opvalt aan deze en de vele andere Engelse
kathedralen is het zeer organische en sierlijke lijnen-
spel. Het middeleeuws dualistisch denken van de
kathedralen-bouwers, waarbij de materie (steen)
ondergeschikt moest worden gemaakt aan het
spirituele (raam, opening) zocht vooral zijn weg in
het steeds slanker worden van de kolommen.
Hierdoor werden de bouwers genoodzaal<t om meer
rekening te houden met het krachtenverloop in de
constructie. In de publikatie 'grote elementenbouw in
de Middeleeuwen' beschrijft M. Gout op welke
wijze en context de assemblage heeft plaatsgevonden.
Het fascinerende van deze karhedralenbouw is dat
deze constructieve helderheid nooit tot rigide
constructies heeft geleid. De technisch constructieve
uitgangspunten hebben juist het sierlijke, haast
plantaardige lijnenspel opgeleverd. Het is ook niet
zomaar dat in het atelier van Frei Orro de con-
structieve principes van grassprietjes en spinne-
webben worden bestudeerd. In contrast met het
sierlijke lijnenspel in het interieur staan de meeste
kathedralen als versteende ruimteschepen midden op
een grasveld, vervreemd in de stad.
L

15. r
________ _ mijns inziens
,
Jwst al deze historiserende bespiegelingen kwamen bij mij op toen ik recente produkten van de Engelse
architectuur bekeek. Ook deze staan vaal{ als ruimteschepen op een grasveld geparkeerd. High-tech.
De vele high tensile cables samen met de mooi vormgegeven rvs fork en stud terminals moeten zorgen
dat deze moderne kathedralen niet opstijgen en dat men het bedrijf wat er in gehuisvest wordt van
een modern imago voorziet. High-tech. Dat in architecten-kringen over high-touch werd gesproken
is verder een onbeduidend misverstand waar de beroepsgroep zo goed in is. High-tech. De term hoor
je gelukkig niet zo veel meer. Daarentegen wel het geklaag dat veel van deze gebouwen er behoorlijk
roestig bij staan. In een bepaald geval moest na enkele jaren een complete RVS-gevel vanwege de
roesrvorming vervangen worden.
en het is ..... moooo;
op zoek naar deze en andere interessante bouwwerken in de UK zoals de Royal Cresent in Bath en
een verlaten bouwwerk op een middenberm van twee snelwegen in Stonehenge passeerde ik Londen.
Ook deze plaats, grenzend aan Woodstock, heeft geschiedenis gemaakt met zijn muziek en vele
verhalen. Ook hier staat een zeer bijzondere Kathedraal. En ook deze kathedraal is ontworpen door
een architect die niet vies is van elementenbouw en assemblage. Ook deze kathedraal krijgt zijn vorm
door een sierlijk krachtenspel van de constructie. Ook dit is een gebouw waarin boodschappen
verkondigd worden - high tech - en het is ..... mooooi: kortom Channel4 van Richard Rogers, meer
zeg ik niet. ga zelf maar kijken.
Eric Vreedenburgh, Archipel Ontwerpers
L
•

16. Booosting
LOOOP
enthousiasteling , zaten
Bijeengebracht door ondergetekende viertal marketing- en/of
op 16 februa ri j 1. bi j Roc kwoo 1 een
product-managers (een vijfde moes
t wegens z; ekte verstek
laten gaan) te wachten op de dinge die komen zouden.
Paul Balvers ('bouw'), Guy Geuskem ('Rockfon', ak estische plafonds), Jan Holtslag
('Rockpanel' gevelbeplating) en Johan Riezebos ('Conrock' s'
een stemming die varieerde van scepsis ('baat-het-niet-dan-sc
verwachting ('gaat-dit-het-helemaal-worden ...?').
Na elkaar melden zich de leden van het BOOOSTING-team, die Rockwoo onder de LOOOP
kwamen nemen. Het 'i-thema' zou zijn: 'Rockwool, geen gezicht'. Voor degenen die onbekend zijn
met het fenomeen 'i-thema' zij vermeld, dat afhankelijk van de invalshoek, gemoedsgesteldheid of
functie de 'i' staat voor : 'irriterend, imposant, innovatief, inspirerend, industrieel, impulsief,
idealistisch, illegaal, isolerend of idioot'. Onder leiding van super-Ioooper Jan Westra brachten de
aanwezige heren en dame, te weten Gerbrand Bas (Holland Processing), Amo AI (Pieterman Hardglas),
Ad Tuns (Tuns+Horsting) en Anneke (BOOOSTING) van Dijk het geschut in stelling. In snel tempo,
soms van de hak op de tak, altijd opbouwend en vaak verrassend of origineel, vuurden ze hun
kritieken, meningen en ideeën af op de steeds enthousiaster reagerende Rockwoolers.
Uit de stroom van ideeën en produkrvoorstellen werden er uiteindelijk 5 geselecteerd, die door
Rockwool verder besproken zouden worden.
Na schifting bleven er drie over, om uit te werken.
o Struktuur van Rockwool zichtbaar maken in het produkt middels een soort 'verglazing' van de
basisplaat of door het 'onafgewerkt' toepassen van Rockpanel.
8 Trioblok als bouwelement. M .b.v. harde buitenzijden een bouwelement maken van alleen steenwol.
Q Produkten uit de mal. Vormsrukken maken door de wol pas te laten uitharden nadat het in een
mal is geperst.
Het is verrassend om te zien, hoe het bedrijf Rockwool, dat goede marktcontacren heeft en regelmatig
met nieuwe, innovatieve of verbeterde produkten naar buiten komt, door deze LOOOP-bijeenkomst
op nieuwe terreinen werd gewezen en frisse ideeën binnenkreeg. Zo deze al niet direkt tot resultaten
leiden, dan stimuleren ze toch de creativiteit en vergroten het inzicht in de marktbehoefte. Het op deze
manier bezig zijn met het onder de LOOOP nemen van bedrijf en produkten is daarom aan te
bevelen voor iedereen, die niet stil wil blijven staan, maar bereid is een positief kritische blik over
zijn werkterrein te laten gaan.
Kortom: Looop moet, want looop doet je goed!
Johan Riezebos,
Rockwool Meer weten ? Geïnteresseerd?
Meldt u bij BOOOSTING. <I
W ij nemen u graag onder de LOO OP!!
~------------~----------------~-i
15

17. - 11 ,
Nieuwe ontwikkelingen' Duurzaam bouwen '
Onder duurzaam bouwen wordt verstaan het
gebruik van materialen en technieken die tot een • uitbreiding van fiscale regelgeving
langere levensduur van het gebouw leiden en het Op het moment biedt de Vamil-regeling voor
toepassen van materialen die bij de ptoduktie, de duurzaam bouwen reeds mogelijkheden. Deze
bouwen uiteindelijk bij de sloop minder veront- mogelijkheden betreffen onder meer de fabricage
reiniging en afval met zich meebrengen. Recentelijk van bouwmaterialen (bijvoorbeeld instalJaties voor
hebben Minister de Boer en Staatssecretaris TommeI houtverduurzaming), het bouwproces (bijv.
van VROM het 'Plan van aanpak duurzaam bouwen' geluidsarme hei-apparatuur en bouwmachines)
aan de Tweede Kamer aangeboden. Met het plan wil en het sloopproces (bijv. verwerkingstechnieken
de overheid de komende jaren via een planmatige voor bouw- en sloopafval). Voor de Milieulijst
aanpak de toepassing van duurzaam bouwen 1996 kunnen weer voorstellen worden gedaan om
stimuleren. Tor de doelgroep behoren al degenen die nieuwe milieuvriendelijke technieken toe te
betrokken zijn bij het ontwerp-, bouw-, en beheer- voegen. Momenteel vindt in opdracht van
proces. VROM onderzoek plaats naar mogelijke uit-
Voor de bewalcing van de uitvoering van het 'Plan' is breiding van de lijst met investeringen op het
een projectbureau binnen VROM ingesteld. Dit gebied van duurzaam bouwen. Eind 1995 zal dit
projectbureau beschikt tevens over een budget voor onderzoek worden afgerond.
onderzoeken, publicaties e.d. Concrete acties die in • aanpassing van de bouwregelgeving
het 'Plan' worden aangekondigd zijn onder meer: De overheid onderzoekt het voorschrijven van
• samenstellen van een dubo-pakket
Een overzicht van stedebouwkundige ontwerp-
methoden, bouwmethodieken en materialen
welke op dit moment breed toepasbaar worden
minimale duurzaamheidsaspecren voor gebouwen
in de zin van prestatievoorschriften met betrek-
king tOt materialen en constructies.
Het 'Plan' zal in de komende maanden verder
I
geacht. Er zal een materiaallijst wordt ontwikkeld uitgewerkt worden. Een en ander zal door ons op
door de Stichting Bouwresearch te Rotterdam de voet worden gevolgd.
(tel: 010 - 4123528,
contactpersoon: de heer ir. II Vingerlin~. WBSO
Producenten doen er goed aan hun produkten op De periode voor het indienen van aanvragen voor de
deze lijst te krijgen. Tevens werkt men aan maat- WBSO (fiscale tegemoetkoming voor onderzoek- en
regelen met betrekking tot energiebesparing, ontwikkelingswerk) is weer aangebroken (uiterlijk
waterbesparing, maatregelen ter voorkoming van 9 december 1995). Tijdige indiening leidt tot een
afval e.d . snellere beslissing door Senter.
• introductie tijdelijke stimuleringspremie voor
duurzaam bouwen van woningen in 1996
Op basis hiervan kan f 2500,- per woning
worden verkregen voor maatregelen die de
duurzaamheid bevorderen. Het gaat hierbij om ?
aspecten als materialen, afval (scheiding van Voor meer informatie kunt u
bouw- en sloopafval), energie, gezondheid (o.a. contact opnemen met Pouwer &
maatregelen tegen radon) en water. Stevers (010-4521122).
<J
L .J