Niewspółmierność interesów i oczekiwań poszczególnych grup interesariuszy inicjatyw klastrowych może prowadzić nie tylko do nieporozumień komunikacyjnych, ale i konfliktów stanowiących podstawowe ograniczenie dla tendencji rozwojowych klastrów. Krytyczne rozważenie tych trudności skłania do tego, by w inicjatywach klastrowych uwzględniać ogólne zasady etyki biznesu. Pozwalają one budować zaufanie, wpływają pozytywnie na wiarygodność uczestników życia gospodarczego, przyczyniają się do rozpowszechniania dobrego wizerunku klastra i branży, zabezpieczają kapitał społeczny i wspomagają rozwój usieciowienia.
Niezależnie od wdrożenia ogólnych zasad etycznych, inicjatywy klastrowe mogą skorzystać na zastosowaniu dedykowanych interdyscyplinarnych programów etyki klastrowej. Interdyscyplinarność tego podejścia wynika przede wszystkim z uwzględnienia złożoności struktury organizacyjnej i asymetrycznego rozkładu wiedzy na temat możliwych współdziałań. Programy etyki klastrowej, definiujące zasady współpracy i wymiany wiedzy, mają na celu wspomaganie innowacyjnej i otwartej kultury organizacyjnej. Urzeczywistnienie takich ideałów wymaga optymalizacji kanałów komunikacji i przepływu wiedzy pomiędzy uczestnikami klastra i jego otoczeniem, zdiagnozowania i analizy grup interesariuszy, a przede wszystkim – skoordynowania działań proinnowacyjnych.
Zasady współpracy i wymiany wiedzy w inicjatywach klastrowych
1. Mateusz Bonecki mateusz@bonecki.pl | www.bonecki.pl | współpraca: Anna Malitowska
Zasady współpracy i wymiany
wiedzy w inicjatywach klastrowych
Klastry – sztuka komunikacji, organizacji i etyka w ramach inicjatywy klastrowej (Gdańsk, 11. grudnia 2012)
2. zarządzanie
etyka kultura analiza
wiedzą
organizacji organizacyjna interesariuszy
i innowacją
Klaster wymaga interdyscyplinarnego podejścia.
• uwzględnienie złożoności i wieloaspektowości struktury klastrowej
• skala mikro, mezo i makro
• analiza kondycji klastra z perspektywy wiedzy, kompetencji i postaw
uczestników
3. Klaster to geograficzne skupisko wzajemnie powiązanych firm,
wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi,
firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi
instytucji (na przykład uniwersytetów, jednostek normalizacyjnych i
stowarzyszeń branżowych) w poszczególnych dziedzinach,
konkurujących między sobą, ale również współpracujących.
(M. Porter, Porter o konkurencji, 2001)
Czym jest klaster?
• kolokacja geograficzna
• klaster nie wymaga występowania inicjatyw klastrowych lub
pokrewnych form organizacji
4. Samo skupisko przedsiębiorstw, dostawców i instytucji tworzy
potencjał dla ekonomicznej wartości, ale nie gwarantuje w sposób
konieczny jego urzeczywistnienia.
(M. Porter, Clusters and the New Economics of Competition, 1998)
Warunkiem uformowania się klastra jest tkanka społeczna.
• Inicjatywy klastrowe są narzędziami służącymi do animacji
i dynamizacji klastrów.
5. W co wierzymy, wstępując do inicjatywy klastrowej?
Klaster
• przyczynia się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw
• pozwala nawiązywać kontakty biznesowe
• sprzyja innowacyjności i transferowi wiedzy
• posiada strukturę pozwalającą kształtować działania odpowiedzialne
społecznie
Rezultaty
• działania nastawione na długofalowy efekt
• częsty brak bezpośrednich, namacalnych korzyści
6. Społeczny kontekst polityki klastrowej
• Strategia „Polska 2030” eksponuje rolę klastrów w „tworzeniu i
ciągłej aktualizacji skutecznych i efektywnych narzędzi
wyrównywania poziomów potencjału rozwojowego i warunków
życia”.
7. Powiązania gospodarcze. Efektywna współpraca sektora
naukowo-badawczego z sektorem przedsiębiorstw, lepsze warunki
rozwoju proeksportowo ukierunkowanych firm i klastrów
gospodarczych, a także wzrost poziomu inwestycji w branżach o
największym potencjale rozwoju opartych o specyficzne potencjały
województwa.
• Wyższe dochody i silniejsza pozycja konkurencyjna pomorskich firm, wysoka
aktywność na rynku krajowym i zagranicznym.
• Nowe trwałe miejsca pracy w sektorze prywatnym, w tym w sektorach
wiedzochłonnych i kreatywnych.
• Działające mechanizmy współpracy biznesu i sfery B+R oraz transferu wiedzy i
technologii do gospodarki.
• Funkcjonowanie finansowych mechanizmów komercjalizacji i wdrażania innowacji.
• Silne rynkowo klastry angażujące szerokie spektrum aktorów.
Wyzwania strategiczne dla Województwa Pomorskiego
Źródło: Aktualizacja Strategii Województwa Pomorskiego (wrzesień 2012).
8. Ośrodki naukowo-badawcze i administracja
w sieci klastrowej
administracja ośrodki badawcze
motywacja
• wspieranie regionalnej • dzielenie się wiedzą
inicjatywy ICT • współpraca z uczelniami
• dzielenie się wiedzą • komercjalizacja badań
• dostęp do kontraktów i zleceń • kontakty biznesowe
• szkolenia i seminaria • szkolenia, seminaria
korzyści
• dostęp do kooperantów • kontakty biznesowe
• dostęp do wiedzy • pozyskiwanie klientów
• konsultacje • projekty B+R
Źródło: Badanie ankietowe CAWI na uczestnikach PK ICT Interizon przeprowadzone w październiku 2012 (N=32).
9. Korzyści czerpane z uczestnictwa w klastrach
kontakty w administracji
współpraca z ośrodkami naukowymi
konsultacje
projekty B+R
pozyskiwanie klientów
projekty komercyjne, kontrakty
marketing
dostęp do wiedzy
informacje o branży
sieć kontaktów biznesowych
szkolenia i seminaria
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
Źródło: Badanie ankietowe CAWI na uczestnikach PK ICT Interizon przeprowadzone w październiku 2012 (N=32).
11. przedsiębiorstwa
ośrodki
administracja naukowo-
badawcze
Jaki model kategoryzacji interesariuszy zakłada potrójna helisa?
Źródło: H. Etzkowitz, The Tripple Helix. Industry–Government–University Innovation in Action (2008).
12. W jakich obszarach odnajdujemy problemy istotne
z punktu widzenia etyki i kultury klastrowej?
• działanie organów realizujących cele strategiczne klastra
• hermetyczny charakter oddolnych inicjatyw i działań
• nierównomierny przepływ wiedzy i informacji
• brak zaangażowania i współpracy wynikający z braku zaufania oraz
wiedzy na temat funkcjonowania klastra
• zróżnicowane perspektywy i kompetencje uczestników klastra
13. Potencjalne zagrożenia w ramach inicjatyw
klastrowych
• decyzyjność inicjatywy klastrowej w kwestii
działań uczestników
• kradzież know-how
• nieuczciwe wspieranie firm i organizacji
• lobbing
• konkurencyjna działalność dydaktyczna
• konkurencja wewnątrz grup roboczych
14. kategoryzacja imperatyw
diagnoza konfliktu
konfliktów równowagi
Jak unikać konfliktu interesów w ramach
inicjatywy klastrowej?
• sytuacja konfliktu między interesem własnym i cudzym
• zobowiązania wobec aktorów przejawiających sprzeczne interesy
15. Reguła 1+1
• reguła równoważenia interesu własnego
• reguła uwalniania energii proklastrowej
• reguła zorientowana na zmianę nawyków kultury organizacyjnej
Podejmując działanie z uwagi na interes własnej organizacji,
działaj równolegle na rzecz interesu klastra.
16. Etyka w klastrach
klastrowej
programy etyki
Interdyscyplinarne
kodeksy etyczne stymulujące rozwój kapitału społecznego klastra
wytyczne w zakresie dzielenia się wiedzą
wytyczne dla organów odpowiedzialnych za realizację celów strategicznych
oraz misji klastra
kodeksy dobrych praktyk
diagnozowanie i analiza grup interesariuszy
monitoring realizacji celów strategicznych oraz misji
audyt w obszarze zachowania standardów etycznych
działania implementujące wartości i stymulujące rozwój kultury
organizacyjnej
szkolenia i seminaria
cluster-storming
17. Etyczna substancja klastrów to współdziałanie.
1. Interes klastra nie jest sumą interesów poszczególnych uczestników klastra.
2. Interes klastra tkwi w tym, czego klaster oczekuje od swoich uczestników.
misja
kodeks strategia
kapitał
społeczny cele
18. wartości zasady cnoty
wiedza uczciwość krytycyzm
innowacyjność poufność elastyczność
dobry wizerunek rzetelność profesjonalizm
inkluzja odpowiedzialność wiarygodność
Ramy dla regulacji etycznych klastra
19. Kultura organizacyjna klastra
1. Sieciowanie i klastering to procesy kulturotwórcze.
2. Wytworzenie odpowiedniej kultury wymaga dyseminacji wiedzy i
kompetencji.
3. Normy, instytucje i założenia kluczowe dla funkcjonowania klastra nie
są rezultatem decyzji o charakterze gospodarczym.
Źródło: I. Gordon, P. McCann, Industrial Clusters: Complexes, Agglomeration and/or Social Networks? (2000).
20. Informacje kluczowe dla nawiązywania
współpracy w ramach klastra
nowe propozycje do katalogu usług
dokonania Klastra
porażki Klastra
podstawowe dane o Klastrze
informacje o grupach zadaniowych
spotkania
seminaria, szkolenia
kompetencje Klastra
wspólne pomysły firm
plany rozwojowe Klastra
oczekiwania firm
planowane i realizowane projekty
oferta i zasoby firm
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35%
Źródło: Badanie ankietowe CAWI na uczestnikach PK ICT Interizon przeprowadzone w październiku 2012 (N=24).
21. Współdziałanie w sieci klastrowej
wymaga kompetencji i wiedzy na temat
funkcjonowania klastra.
GRUPA INICJATYWNA
Czynniki krytyczne:
• motywacja i zaangażowanie
organy klastra
• realistyczne oczekiwania
• świadomość możliwych działań
animator klastra
członkowie grup
roboczych
ogół uczestników klastra
22. block-building
przywództwo • wspólny „kodeks”
• wsparcie współpracy, zachowań
komunikacji i przepływu • wspólny język
wiedzy • wspólna filozofia w
• mediacje i arbitraż obszarze HR
• coaching • wspólne zrozumienie
branży
rytuały interakcje
komunikacyjne w obszarze wiedzy
• spotkania • B+R+I
• eventy • uniwersytety i ośrodki
• zwyczaje badawcze
• podstawa komunikacji • rotacja kadr
• definicja tożsamości • komunikacja
Matryca • integracja nieformalna
• konferencje, szkolenia
kultury
organizacyjnej
klastra
Źródło: P. Morosini, Industrial Clusters, Knowledge Integration, and Performance (2004).
23. Cluster-Storming
Wbudowany w klaster model
kooperacji szerokiego spektrum
aktorów i interesariuszy.
rozwiązanie
• eksploatacja
problem kompetencji klastrowej
• know-how • generowanie
przedsiębiorców rozwiązania
idea • wiedza ekspercka • komercjalizacja
(uczelnie) (subpartnerstwo,
• diagnoza i konsorcjum itp.)
mapowanie • badania rynkowe
kompetencji • know-how i
klastrowych kontakty klastra
impuls • definiowanie grupy • konsultacje
• zgłoszenie kooperantów (społeczne)
zewnętrzne • tworzenie zespołu • doświadczenia
• projekt B+R+I uczestników
• inicjatywa
wewnętrzna
24. Studium przypadku
Zasady współpracy i wymiany wiedzy
w Pomorskim Klastrze ICT Interizon
• hasło: „Siła współpracy!”
• powstaje w 2009 roku (umowa partnerstwa)
• blisko 130 podmiotów członkowskich
• klaster kluczowy
25. Metodologia
• rozmowy z firmami klastrowymi, reprezentantami władz i
organów klastra, radcą prawnym klastra, ciałami eksperckimi i
powiązanymi z PK ICT Interizon
• badania ankietowe wśród uczestników PK ICT Interizon
diagnozujące podstawowe typy problemów, obaw oraz
oczekiwania i interesy uczestników klastra
• analiza dokumentów PK ICT Interizon (umowa, regulaminy
wewnętrzne, uchwały, ekspertyzy prawne)
• badania literaturowe
26. Punkt wyjścia – regulacje klastra w zakresie etyki
Zasady etyczne Interizon określa Regulamin Pomorskiego Klastra
ICT w §3. „Zasady etyki działalności Uczestników Klastra”:
Każdy z Uczestników Klastra zobowiązuje się postępować:
a) profesjonalnie, zgodnie z etyką zawodową w dziedzinie
gospodarki, w której prowadzi działalność, przestrzegając dobrych
zasad kupieckich;
b) uczciwie wobec pozostałych Uczestników Klastra;
c) przestrzegając zasad i przepisów ochrony własności intelektualnej
i przemysłowej oraz ochrony know-how wypracowywanego w
ramach działań Klastra.
27. Na czym polega regulacja i kontrola działań
podejmowanych w ramach grup zadaniowych?
Przykład Pomorskiego Klastra ICT Interizon
działania
koordynacja cele grup
misja i wizja strategia grup
sekcji zadaniowych
zadaniowych
Warunki funkcjonowania Zasady i wartości
• jawność działań • działanie na rzecz klastra
• celowość działań (interes klastra jako
• otwartość grupy zbiorowości)
• merytoryczność działań • dbałość o dobry wizerunek
• dostępność rezultatów klastra
28. Dobre praktyki
Działania w obszarze kapitału ludzkiego
Kulturowe i społeczne determinanty powodzenia działań:
• myślenie długofalowe i strategiczne
• kultura korporacyjna
• corporate social responsibility
• brak kwestii właścicielskiej
• brak konkurentów branżowych dla inicjatorów działań
• wzorowa komunikacja w grupie zadaniowej
• zaangażowanie, konsekwencja i „duch społecznikowski”
Przewidywane korzyści:
• uzgodnienie oferty dydaktycznej z zapotrzebowaniami gospodarki
• dopływ wykwalifikowanych kadr
• promowanie branży ICT w środowisku lokalnym
• długofalowa edukacja dzieci i młodzieży w zakresie ICT
29. Dobre praktyki
Działania w obszarze B+R+I
Kulturowe i społeczne determinanty powodzenia działań:
• inicjatywa po stronie ośrodka badawczego
• zaangażowanie inicjatorów
• uwzględnienie szerokiego spektrum aktorów w ramach klastra
• przepływ informacji i wiedzy na temat obszarów kompetencji
uczestników klastra
Przewidywane korzyści:
• wytworzenie technologii
• komercjalizacja badań
• możliwe licencjonowanie wdrożeń opracowanych technologii
• innowacyjne rozwiązania dla miast
• poprawa warunków życia
• internacjonalizacja