4. დმანისის სიონი აგებულია VI საუკუნეში , სოფელ პატარა დმანისის
მახლობლად , დმანისის ნაქალაქარის ცენტრში, შიდა ციხის
ქვემოთ.
5. ეს არის სამეკლესიანი ბაზილიკა . ეკლესიის შიგნით ნავები
ერთმანეთისგან კედლებითაა გათიშული. სამი წაგრძელებული სადგომი
ერთმანეთის გვერდით დაკავშირებულია კარებით. შუა სადგომი დანარჩენ
ორზე რამდენადმე მაღალი და ფართოა, რის გამოც გარედან შენობას
ნამდვილი ბაზილიკის იერი აქვს
6. ეკლესია ნაგებია მცირე ზომის რუხი ფერის მქისედ დამუშავებული
ქვით, გამოუყენებიათ აგური და რიყის ქვებიც. კონცენტრულად
მნიშვნელოვანი ნაწილები ამოყვანილია სუფთად გათლილი
კვადრებით. გადახურულია ბრტყელი ქვის ფილებით.
7. ტაძარი შიგნიდან მოხატული
ყოფილა – საკურთხეველში
შემორჩენილია XIII-XIV სს-ის
მოხატულობა: წმინდანთა
გამოსახულებანი და
წარწერები. საკურთხევლის
სამხრეთ კედელში პატარა
თლილი ფილაქანია
საინტერესო ბარელიეფით.
ორი მამაკაცი დგას . მათ
შორის მოთავსებულია
კვარცხლბეკიანი ჯვარი,
რომელიც თითქმის კაცის
სიმაღლისაა. ყველაფერი
ჩასმულია სადა ჩუქურთმიან
ჩარჩოში. ორივე მამაკაცს
ერთნაირი ქუდი ახურავს,
მოყვანილობით ჰგავს
საფარის ფრესკებიდან
ცნობილი ათაბაგების
თავსაბურავს (XIII-XIV სს).
8. მოგვიანებით, 1213-1222 წლებში, ლაშა-გიორგის მეფობაში,
დასავლეთიდან ტაძრისთვის მდიდრულად მორთული კ ა რ ი ბ ჭ ე
მიუშენებიათ.
9. იგი ძირითადი ნაგებობისგან განსხვავდება სტილითა და
მორთულობის ხასიათით. კარიბჭის სამივე ფასადი, ყველა სვეტი და
თაღი მოპირკეთებულია ღია მწვანე თლილი ქვის ფილებით.
10. კარიბჭეს სამი წარწერა აქვს: ერთი გარედან, შესასვლელის ზემოთ, (7
სტრიქონი), მეორე – შიგნით, სამხრეთ-აღმოსავლეთის სვეტის აღმოსავლეთ
განის თავზე (2 სტრიქონი), მესამე – დასავლეთ ფასადის მარცხენა თახჩის
ზემოთ (13 სტრიქონი). ამ უკანასკნელში მოხსენიებულია ლაშა-გიორგი.
სამივე წარწერა ასომთავრულია.
11. სდმანისის სიონი ეკუთვნის დმანისის ეპარქიას , რომელიც ჯერ
კიდევ ვახტანგ გორგასალს დაუარსებია . 2003 წლიდან ,
სინოდის გადაწყვეტილებით მის მწყემსმთავრად დაადგინეს
ყოვლადუსამღვდელოესი მეუფე ზენონი იარაჯული