Prof.Dr..Metin İLKIŞIK

1. ĠSTANBUL’DA DEPREM AFET RĠSKĠ
VE
YEREL YÖNETĠMLER
Prof.Dr.O.Metin ĠlkıĢık
Anadolu Yerbilimleri Ltd.ġti.
Arama Kurtarma ve Acil Yardım Derneği

2. Tehlike Hasar Görebilirlik
Afet Riski !
Kapasite
=
*

3. Tehlike (Deprem+)

4.  8000 yıllık geçmiĢi olan Ġstanbul son 50 yılda çok
hızlı bir Ģekilde büyümüĢtür. Nüfus 1950’lerde 1
milyon iken bugün 13 milyona yükselmiĢtir.
 Önemli bir sosyal, ekonomik ve jeopolitik merkez
olarak Ġstanbul kırsal alanlardan yoğun göç
almıĢ, sonuçta da bina ve diğer altyapı
hizmetlerine ihtiyaç hızla artmıĢtır.
 2010 itibariyle Ġstanbul’da yaklaĢık 1,450,000
bina vardır.
 Ġstanbul çevresinde son 2000 yılda yıkıcı ölçekte
120 deprem gerçekleĢmiĢtir.
 Ġstanbul yaklaĢık olarak her yüzyılda bir yıkıcı
bir deprem yaĢamaktadır.

5. Ġstanbul için Mw=7.5 senaryo depremi
(T=0.2 s) ivme tepki spektrumu dağılımı (T=1 s)
Ao =0.50Ao =0.70
Ao =0.35 Ao =0.25

6. Seismic
Gap ?
1912
1942
1939
7.8
1992
6.8
1943
7.3
1957
1944
1951
7.3
7.4
7.2
1999a,b
1967
Seismic
Gap ?
1912
1942
1939
7.8
1992
6.8
1943
7.3
1957
1944
1951
7.3
7.4
7.2
1999a,b
1967
Seismic
Gap ?
19121912
19421942
1939
7.8
19391939
7.8
1992
6.8
1992
6.8
19921992
6.8
1943
7.3
19431943
7.3
195719571957
194419441944
1951
7.3
195119511951
7.3
7.4
7.2
1999a,b
7.4
7.2
1999a,b
7.4
7.2
1999a,b
196719671967
İstanbul’a 20 km uzakta 7.5 büyüklüğünde bir deprem olursa
 40,000 ölü (%0.4)
 4,000 bina tamamen çökecek
 40,000 ağır hasarlı bina
 100,000 den fazla ağır yaralı
 2,000,000 geçici evsiz
 100 ± 30 milyar TL kayıp
İSKİ; 7,568 km boruda, 1600 noktada hasar
480 köprüden 20 sinde ağır hasar olasılığı
İGDAŞ; 4670 km boruda, 13 hasar
300,000 den fazla servis kutusunun %16 sında hasar
...! ...! ...! ...!

7. Tehlike Hasar Görebilirlik
Afet Riski !
Kapasite
=
*

8. Hasar Görebilirlik
 Ġnsan
 Ölü ve ağır yaralı
 Binalar
 Çökme ve Ağır hasar
 Hastane, Okul
 Kamu binaları
 Altyapı
 Elektrik, su, doğal gaz
 HaberleĢme, internet
 Yollar, köprüler
 UlaĢım, araçlar
 Endüstri
 Yıkım, hasar
 Enerji
 Personel
 Pazar kaybı

9. Hasar görebilirliğin belirlenmesi için
Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi + Ġlçe Belediyeleri
tarafından yapılan bazı çalıĢmalar;
Zemin ve Deprem Ġnceleme Müdürlüğü
ĠBB-JICA Projesi
AKOM
Ġstanbul Deprem Master Planı
Zeytinburnu Pilot Projesi
Fatih, Küçükçekmece +… Pilot Projeleri
ĠSMEP GörüĢmeleri
Kentsel DönüĢüm Yasa Tasarısı

10. O.M.İLKIŞIK I. ULUSAL YALOVA AFET YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI (10 - 14 Mart 2008)
ĠBB-JICA çalıĢması

11. O.M.İLKIŞIK I. ULUSAL YALOVA AFET YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI (10 - 14 Mart 2008)

12. O.M.İLKIŞIK I. ULUSAL YALOVA AFET YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI (10 - 14 Mart 2008)
Yolların kapanması sonucu ulaĢılamayacak alanlar (JICA,2002)

13. O.M.İLKIŞIK I. ULUSAL YALOVA AFET YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI (10 - 14 Mart 2008)
Maksimum
Yer Hızı
(cm/sn)
Boru Hattı
Uzunluğu
(km)
Kilometre BaĢına
Kırılma Sayısı
(Düktil Malzeme)
Boru Hattı Boyunca
Toplam Kırılma Sayısı
(Düktil Malzeme)
10 - 20 61 0.01 1
20 - 30 171 0.04 7
30 - 50 414 0.12 50
50 - 70 56 0.3 17
70 - 90 23 0.57 13
Toplam 725 1.04 88
Doğalgaz boru hatlarının Maksimum Yer Hızlarına bağlı performansları (Erdik,2007)
Maksimum
Yer Hızı
(cm/sn)
Boru Hattı
Uzunluğu (km)
Kilometre BaĢına
Kırılma Sayısı
(Kırılgan
Malzeme)
Kilometre BaĢına
Kırılma Sayısı
(Düktil Malzeme)
Boru Hattı
Boyunca Toplam
Kırılma Sayısı
(Kırılgan
Malzeme)
Boru Hattı
Boyunca Toplam
Kırılma Sayısı
(Düktil Malzeme)
10 - 20 182 0.04 0.01 7 2
20 - 30 354 0.14 0.04 49 14
30 - 50 578 0.4 0.12 231 69
50 - 70 120 1 0.3 120 36
70 - 90 31 1.9 0.57 58 18
Toplam 1265 3.48 1.04 465 139
Ġçme suyu boru hatlarının Maksimum Yer Hızlarına bağlı performansları (Erdik,2007)

14. Tehlike Hasar Görebilirlik
Afet Riski !
Kapasite
=
*

15. Kapasite

16. Afet öncesi, sırası, sonrası için
Kısa, orta ve uzun dönemli projeler
Riskin önlenmesi veya paylaĢılması
Merkezi-Yerel yönetim iliĢkileri
Kurumsal ve toplumsal eğitimler
… … …

17. O.M.İLKIŞIK I. ULUSAL YALOVA AFET YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI (10 - 14 Mart 2008)
DEPREM MASTER PLANI
VALĠLĠK
ĠLÇE
BELEDĠYELERĠ
ÖZEL
TEġEBBÜSLER
KAMU
KURUMLARI
STK
BÜYÜKġEHĠR
BELEDĠYESĠ
arasında sorumlulukları, kararları ve yöntemleri
belirleyen sosyal bir kontrattır.

18. Zarar Azaltma ÇalıĢmaları
Kısa Dönem (0-2 yıl)
Ġtfaiye
HaberleĢme
Arama-Kurtarma
Su, Doğal Gaz
UlaĢım
 Orta Dönem (1-4 yıl)
Jeolojik-Jeofizik veri tabanları
Köprü, viyadük vb güçlendirme
Personel Eğitimi
Enkaz
 Uzun Dönem (3-10 yıl)
Kentsel dönüĢüm – TOKĠ
Ġmar planları
Okul ve Hastaneler
Altyapı yenileme
Toplumsal eğitim
ĠSMEP

19. Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi - AKOM
Deprem Öncesi için hazırlıkları
Bina kontrol ve güçlendirme
Altyapı kontrol ve güçlendirme
Ġmar planlarında düzenlemeler
Personel ve Halk eğitimi
Deprem Sırası için hazırlıklar
UlaĢım
Ġtfaiye
HaberleĢme
Arama-Kurtarma
Deprem Sonrası için hazırlıklar
Su
Gıda
Barınma, Sağlık
Doğal Gaz
Enkaz

20. İBB ACİL DURUM EYLEM PLANI
STRATEJİK KARARLAR
TAKTİK KARARLAR
IBB nin Olay Komuta Sistemi
Istanbul Valiliği ile Koordineli Olarak Çalışmaktadır.

21. O.M.İLKIŞIK I. ULUSAL YALOVA AFET YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI (10 - 14 Mart 2008)

22. O.M.İLKIŞIK I. ULUSAL YALOVA AFET YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI (10 - 14 Mart 2008)

23. Doğru mu ? / Yeterli Değil !..

24. O.M.İLKIŞIK I. ULUSAL YALOVA AFET YÖNETİMİ EĞİTİM PROGRAMI (10 - 14 Mart 2008)
BETONARME BİNALAR
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
0-10
1020
.20-25
25-30
30-35
35-40
40-45
45-50
50-55
55-60
60-65
65-70
70-75
75-80
80-85
85-90
90-95
95-100
Deprem Puani
BinaSayısı
YIGMA_KARMABİNALARINDEPREMPUANLARI
0
200
400
600
800
0-10 10 20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 90-100 100-110 110-120 120-130 130-140 140-150
Deprem Puanı
BinaSayısı
7
8
2
6
1
3
4
5
9
10
11
12
7
8
2
6
1
3
4
5
9
10
11
12
ZPP
Binalar: 2295-16,030
Konut: 15,019-69,739
Ticari: 6,486-13,574

25. Zeytinburnu, Fatih, Küçükçekmece + …Ġlçelerinde
200,000 kadar bina tek tek incelendi
Riskli olanlar belirlendi
Resmen iĢleme konulamadı (?+!)
Kentsel DönüĢüm yasa tasarısı hazırlandı
Günümüzde ülke sınırları içindeki bina sayısı 19
milyon kadar olup Bunun 5 milyon kadarı 2000
yılı sonrasında yapılmıĢtır.
Bu binaların 6.5 milyon kadarının depreme
güvenli olup olmadığının incelenmesi gündemdedir.
Bu sorun nasıl çözülebilir.

26. Tehlike Hasar Görebilirlik
Afet Riski !
Kapasite
=
*

27. Risk Alanları
Kentsel Zarar Azaltma Planı (sakınım planı) kapsamında, farklı iliĢkilerle
ortaya çıkan risklerin incelendiği alt çalıĢmalardır; kentsel risk yönetimi
uygulamaları arasında;
 Üretim kaybı (sanayi, sabit ve hareketli altyapı, işgücü);
 Yapı stoku ve kentsel altyapı sistemleri;
 Doku riskleri (yapılaşma türü, arsa, yol, otopark, yoğunluk);
 Özel alanlar (vadiler, yamaçlar, kıyılar, baraj altı havzalar);
 Kültür mirası özel yapılar (tarihi ve anıtsal yapılar ve çevreler);
 Tehlikeli kullanımlar (yanıcı, patlayıcı, kimyasal, radyasyon yayan
kullanımlar, vb. depo, donanım alanları);
 Acil durum tesisleri (hastane, itfaiye, okul, haberleşme
merkezi, vb.)
 Yönetimsel yeterlik (uzman personel, temrin-eğitim, kurumsal
kapasite yetersizlikleri);
 Dışsal etkenler (kaza, sabotaj, terörizm)
gibi risk alanları bulunur.
1/100.000 Ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı Raporu
Afet Riski

28. BĠLĠMSEL VE TEKNĠK
Projeler, Geoteknik, Deprem Mühendisliği,
HaberleĢme …
YASAL VE ĠDARĠ
AFAD, CSB, HiyerarĢi, Yönetmelikler,
Merkezi/Yerel Yönetimler
EKONOMĠK
DASK,
EĞĠTĠM
Tatbikatlar, ĠĢ Güvenliği,
TOPLUMSAL
Sosyal Duyarlık, STK lar
KENTSEL DÖNÜġÜM
… …. ….

29. Afet Risk Yönetimi,
• Ġnsan (kaynakları)
• Veri tabanları
• ĠletiĢim
• Araç Gereç
• Lojistik
• Finans
• Sigorta
• Medya
• Yasal durum
• Merkezi - Yerel yönetim
• Liderlik
• Uluslararası iliĢkiler
konularında birçok ayrıntı ve daha da önemlisi bunlar
arasında güçlü bir koordinasyon gerektirir.

30. … Hükümet ve toplum yetkililerinin genel söylemi;
afet riskinin son derece karmaĢık olduğu ve
çözüm üretmenin zorluklarıdır …?!
AFET RĠSK YÖNETĠMĠNDEKĠ SORUNLAR

31. 1-Yasal Çerçeve
• KurumsallaĢma
• Bilgi
• Risk yönetim planı
• Politik kararlılık
• Liderlik
• Risk azaltma ve koruma uygulamaları
2-Uygulama Politikaları
• Kurumsal koordinasyon
• Acil durum planlaması
• Müdahale ve kurtarma kapasitesi
• Toplumsal eğitim ve bilgilendirme
• Toplumsal katılım
• Özel sektör ve STK katılımı
• Eğitim ve kapasite oluĢturma

32. ÖZET
… … …
ve
… … …
olup, sonuçta;
Afet Riskini iyi yönetebilenler
doğal olarak, kentleri de iyi yönetirler

33. Marmara da Mw=7.4 büyüklüğünde deprem için
ÜSKÜDAR’da
En Büyük Ġvme’nin (PGA) 0.2-0.5g (! Deprem Yönt. 0.4)
Deprem etkisinin ortalama olarak 7-8 ġiddetinde
olacağı tahmin edilmektedir.
kötü zemin koĢullarında ve kötü kaliteli yapılarda
daha kötü sonuçlar beklenmelidir (ĠBB-JICA, 2002).
ÜSKÜDAR’DA DEPREME DUYARLIK EĞĠTĠMLERĠ
Afet Eğitimi

34. Üsküdar da yaĢayanların, özellikle öğrencilerin
Deprem ve Afetler konusunda bilgilendirilmesi amacıyla
yapılan çeĢitli seminer ve paneller dıĢında
Üsküdar Belediyesi ve Milli Eğitim Müdürlüğü iĢbirliği ile
2007 yılında uzun süreli bir eğitim programı baĢlatılmıĢtır
Bu program 2008 ve sonrasında da –gündüz okullarda,
gece yazlık sinamada- devam etmiĢtir.

35. Afet Eğitimi herhangi bir kiĢi veya kurum tarafından
sahiplenilemez.
Konunun, belli bir süre kiĢiler arasında farklı yönleri ile
tartıĢılması gerekir. Afet Eğitimi’nin içeriğinde
davranıĢların değiĢimi vardır ve davranıĢların değiĢimi
zaman alır. Ġnsanların gereğine inanmadıkları bir
değiĢime ikna edilmesi ise çok zordur.
Afet Eğitimi nin tek bir basit yolu yoktur. Kendisine
yazılı bir belge verilen birisinin onu okuyup anladığı ve
önerilenleri yapacağı kabul edilemez.
Eğitim çabaları ise en iyi; uyulması gereken mesajlarda
ısrarlı olarak tekrarlar ve birlikte yapılan
tatbikatlarla sonuç verir.

36. … ilginize teşekkürler !
… unutmayın , olay devam edecek !