สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.)

1. ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ
DELIBERATIVE DEMOCRACY
ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือคือเครื่องมือสร้างพลเมืองที่เท่าทัน มีความรู้ และวิจารณญาณในการตัดสินใจโดยใช้ข้อมูล ความรู้
และเหตุผลเพื่อนาเสนอทางเลือกและทางออกที่สอดคล้องกับผลประโยชน์ของสาธารณะ โดยทาให้การตัดสินใจประเด็นปัญหา
สาธารณะในทุกระดับผ่านกระบวนการใคร่ครวญไตร่ตรองอย่างรอบคอบครบถ้วนของผู้มีส่วนได้เสีย
ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือเป็นทั้งแนวทางและเครื่องมือของการเมืองภาคประชาชนที่พัฒนามาตั้งแต่ต้นศตวรรษที่ ๒๐
เป็นกระบวนการเสริมสร้างอานาจของประชาชนให้เป็นพลเมืองเข้มแข็ง เอาการเอางาน ใส่ใจในปัญหาสังคม และปกป้องผลประโยชน์
ของตนเองและชุมชน ตลอดจนเสริมสร้างศักยภาพของของประชาชนในการตรวจสอบกระบวนการบริหารจัดการของภาครัฐและ
การเมืองให้ใช้อานาจอย่างถูกต้องและเป็นธรรมสอดคล้องกับผลประโยชน์ของประชาชนส่วนใหญ่ ในขณะเดียวกันก็เป็นหนึ่งในแนว
ทางการแก้ไขปัญหาของประชาธิปไตยแบบตัวแทนที่เน้นการมีส่วนร่วมของประชาชนเฉพาะช่วงเวลาของการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้ง
ความสาคัญ
ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือเป็นการเสริมสร้าง
ประชาธิปไตยทางตรงและส่งเสริมกระบวนการตัดสินใจ
สาธารณะเพราะเปลี่ยนประชาชนที่เฉื่อยชามาเป็นพลเมืองที่
กระตือรือร้น (Active citizen) ในการเข้ามาร่วมแลกเปลี่ยน
เรียนรู้ประเด็นสังคมที่มีความสลับซับซ้อนโดยการรับฟังและ
ยอมรับมุมมองความคิดเห็นที่แตกต่างด้วยความเข้าใจ
ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือเป็นการสนทนาเพื่อ
หาทางเลือกโดยใช้วิจารณญาณชั่งน้าหนักของผลที่จะตามมา
จากการเลือกทางเลือกแต่ละทางที่มีต้นทุนค่าใช้จ่ายแตกต่าง
กันไป ไม่ใช่การโต้แย้งเพื่อเอาชนะคะคานกัน
กระบวนการ
กระบวนการประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือนาเสนอ
ทางออกของประเด็นปัญหาที่มีความสลับซับซ้อนทางสังคม
เศรษฐกิจ การเมืองได้โดยสันติถึงแม้ว่าจะมีความคิดเห็นแตกต่าง
กัน อันเนื่องมาจากมีการเปิดโอกาสให้มีการถกเถียงแลกเปลี่ยน
ความคิดเห็นซึ่งกันและกันอย่างเป็นเหตุเป็นผลบนหลักฐานข้อมูล
ที่เที่ยงตรง การประเมินค่าและการโน้มน้าวใจด้วยเหตุผล
ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือคือเครื่องมือสาคัญสาหรับการถกเถียง ไตร่ตรอง ปรึกษาหารือ และชั่งน้าหนักอย่างรอบคอบ
และรอบด้านเพื่อนาไปสู่การตัดสินใจสาธารณะร่วมกันของประชาชนและการลงมือปฏิบัติการของคนส่วนใหญ่ในสังคม โดยการกระตุ้น
การมีส่วนร่วมทางการเมืองด้วยกระบวนการคิดและวิเคราะห์อย่างเป็นขั้นตอน โดยมีหลักการสาคัญ ดังนี้
หลักการใช้เหตุผลระหว่างบุคคล (Reasoning): การตั้งมั่นบนหลักเหตุผลมากกว่าการเจรจาต่อรองของกลุ่มผลประโยชน์
หลักการกระทาที่เปิดเผยและเป็นสาธารณะ (Public act): การใช้เหตุผล ชั่งน้าหนักเหตุผล และการยอมรับหรือไม่ยอมรับ
เหตุผลต่างๆ ที่ต้องกระทาอย่างเป็นธรรมและเปิดเผยต่อสาธารณะ

2. ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ DELIBERATIVE DEMOCRACY
ปฏิบัติการของพลเมืองเพื่อผลประโยชน์ของส่วนรวม
กระบวนการประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือคือการปฏิสัมพันธ์ระหว่างพลเมืองที่นาไปสู่ความร่วมมือบนความเข้าใจในความ
แตกต่างระหว่างกันตามระบอบประชาธิปไตย โดยการรับฟังและใช้วิจารณญาณในการชั่งนาหนักความคิดเห็นของคนอื่นอย่าง
ระมัดระวัง และพร้อมรับกับการเปลี่ยนแปลงความคิดเห็นถึงแม้อาจจะขัดแย้งกับแนวทางหรือความคิดเห็นของตนเอง
องค์ประกอบ
การมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวาง: การรวมกลุ่มของพลเมืองที่
เป็นตัวแทนของสาธารณชนและกลุ่มที่เกี่ยวข้องอย่างแท้จริง
ไม่จาเป็นต้องมีจานวนมาก อาจใช้เทคนิคการมีส่วนร่วมขนาด
เล็กแต่เป็นตัวแทนที่ดีแบบคณะลูกขุนพลเมือง (Citizens jury)
การวินิจฉัยจากสาธารณะที่รอบคอบ: การวินิจฉัยที่รอบคอบ
และรอบด้านของสาธารณะบนพื้นฐานข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับ
ปัญหาสาธารณะในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง
โอกาสในการปรึกษาหารือ: การออกแบบกระบวนการ
ปรึกษาหารือสาธารณะภายใต้บรรยากาศที่เอื้ออาทรต่อกันอัน
จะนาไปสู่ทางเลือกต่างๆ โดยมีข้อมูลเกี่ยวกับแต่ละทางเลือก
และผลลัพธ์จากการเลือกแต่ละทางเลือก
ผลลัพธ์น่าเชื่อถือ: การมีหน่วยงานหรือเจ้าหน้าที่รัฐน่าเชื่อถือ
ที่สามารถสื่อสารผลลัพธ์กับประชาชนและสื่อมวลชนได้
เครื่องมือ
เครื่องมือสาหรับนาประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือไปใช้ คือ
๑) กระบวนการลูกขุนพลเมือง (Citizens jury)
๒) การประชาเสวนาหาทางออก (Public Deliberation)
๓) การสนทนาทางอินเทอร์เน็ต (Online dialogue)
๔) การแบ่งห้องวางแผน (Planning cells)
๕) เวที/หนังสือประเด็นนโยบาย (Forum/ issue book)
พลเมืองทุกคนทุกฝ่าย
พลเมือง (Citizen) ทุกคนทุกฝ่ายในชุมชนหรือสังคมสามารถ
เข้าร่วมสนทนาทางการเมือง (Political dialogue) อภิปราย
สาธารณะ (Public discussion) และแลกเปลี่ยนความเห็น
สาธารณะ (Public discourse) อย่างเท่าเทียมและมีอิสระ
เป้าหมาย
เป้าหมายเชิงกระบวนการ: กระบวนการสร้างโอกาสให้
พลเมืองได้มีโอกาสสนทนาทางการเมืองเพื่อสร้างความเข้าใจ
ระหว่างกัน โดยการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของพลเมืองให้มี
อานาจ สิทธิ หน้าที่ และการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ
โดยเฉพาะด้านนโยบายสาธารณะ โดยเปิดโอกาสให้ประชาชน
ที่เข้าร่วมสามารถนาเสนอแง่มุมความคิดเห็นที่แตกต่างกันได้
แต่อย่างไรก็ตามจะมีเป้าหมายท้ายสุดเดียวกันคือเพื่อ
ผลประโยชน์ของสาธารณะ
เป้าหหมายเชิงเครื่องมือ: เครื่องมือสร้างความเข้าใจร่วมกัน
เพื่อแสวงหามติร่วมหรือเจตจานงร่วมทางการเมือง (General
will) ที่จาเป็นสาหรับนาไปใช้ตัดสินใจแก้ไขปัญหาทางการเมือง
หรือเป็นกรอบสาหรับการพัฒนาอนาคตของชุมชนและสังคม
จุดเด่น
มีความมชอบธรรม (Legitimacy) เพราะทุกคนที่มีส่วนได้เสีย
ได้เข้ามา (Inclusive) หารือกันด้วยความเท่าเทียม
การตัดสินใจอยู่บนพื้นฐานของเหตุผล ถึงแม้ไม่สามารถสร้างข้อ
ยุติที่เป็นเอกภาพเห็นพ้องต้องกัน (Consensus) ๑๐๐% เสมอ
ไป แต่อย่างไรก็ถือว่ายุติธรรม เพราะเป็นผลของการสร้างความ
ร่วมมือกันอันนาไปสู่การตัดสินใจที่รอบคอบและรอบด้านที่เกิด
จากการใช้วิจารณญาณบนพื้นฐานของข้อมูลที่เที่ยงตรง
จุดด้อย
ผู้เอื้อกระบวนการ (Facilitator) ที่มีประสบการณ์คุมเกมและ
ทิศทางการจัดได้อาจโน้มน้าวชักขวนให้บุคคลอื่นปฏิบัติตามได้
ขนาดของกระบวนการต้องมีขนาดค่อนข้างใหญ่ก่อนเนื่องจาก
อาจขาดความชอบธรรมเพราะผู้ที่เข้ามาร่วมในกระบวนการ
ปรึกษาหารือมีจานวนน้อยกว่าผู้ลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง
สานักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ (สช.) ชั้น ๓ อาคารสุขภาพแห่งชาติ ๘๘/๓๙ ถ.ติวานนท์ ๑๔ หมู่ ๔ ต.ตลาดขวัญ อ.เมือง จ.นนทบรี ๑๑๐๐๐
โทรศัพท์ ๐ ๒๘๓๒ ๙๐๐๐ โทรสาร ๐ ๒๘๓๒ ๙๐๐๑-๒ www.nationalhealth.or.th