Projekt edukacyjny z historii uczennicy klasy IIa Agnieszki Zdyb.

1. cienie życia
w
średniowiec
zu

3. TROCHĘ O EPOCE
 Umowną datą rozpoczynającą epokę
średniowiecza jest upadek Cesarstwa
Zachodnio-rzymskiego. Miało to miejsce w
476 roku. Za datę końcową, również
umownie, przyjmuje się upadek
Konstantynopola, czyli koniec Cesarstwa
Bizantyjskiego, dla innych zaś jest to
moment wynalezienia druku przez
Gutenberga, czyli rok 1450 lub odkrycie
Ameryki 1492.

4. GŁÓWNE CECHY EPOKI
Teocentryzm - Bóg jest w centrum zainteresowania średniowiecznego
człowieka, stanowi Najwyższą Wartość.
Uniwersalizm - średniowieczna Europa jako jedność:
* jeden urzędowy język (łacina);
* jedna religia (chrześcijaństwo);
* jeden papież jako najwyższy zwierzchnik Kościoła;
* jedna władza świecka - cesarz niemiecki, któremu podlegają wszyscy królowie;
* jeden obowiązujący, powszechny światopogląd (teocentryzm);
* jeden typ sztuki (sakralna)
Dualizm - rozdarcie człowieka pomiędzy skrajnymi, przeciwstawnymi
wartościami (piekło i niebo, zło i dobro, dusza i ciało).
Anonimowość - powszechnie nie podpisywano swoich utworów. Autorzy nie
dążyli do sławy, ale do służby Bogu.

5. IDEAŁY WIEKÓW ŚREDNICH :
 Asceta, czyli człowiek pobożny wyrzekający
się wszelkich ziemskich dóbr, żyjący w
ubóstwie, często pogardzany przez innych.
 Przykładem takiego człowieka jest święty
Aleksy

6. IDEAŁY WIEKÓW ŚREDNICH
 Doskonały rycerz - podporządkowany
władcy, który będzie walczył w imieniu Boga
z niewiernymi
 Przykładem takiego rycerza jest Zawisza
Czarny

7. GRUPY SPOŁECZNE
 Średniowieczne społeczeństwo dzięki
systemowi wzajemnych powiązań tworzyło
drabinę feudalną. Miejsce na jej szczycie
zajmował władca, którego wasalami byli
zarówno możnowładzcy jak i duchowni, ale
także zwykli rycerze. Z kolei im podlegało
bezpośrednio mniej zamożne rycerstwo oraz
duchowieństwo. Na samym dole drabiny byli
chłopi, uprawiający ziemię należącą do
przedstawicieli wyższych warstw.

8. SYSTEM FEUDALNY

9. RYCERSTWO
 Rycerze posiadali specjalny status społeczny i byli
przedstawicielami uprzywilejowanej warstwy feudalnej.
Jako wasale – osoby podlegające zwierzchności swojego
seniora – zobowiązani byli do pełnienia służby wojskowej i
do ochrony swojego pana. Ich postępowanie opierało się na
specjalnym etosie z uwzględnieniem kodeksu rycerskiego.
Godność rycerza była nadawana podczas
ceremonii pasowania. Honor, Bóg, Ojczyzna.

10. RYCERSTWO

11. MIESZCZANIE
 Ludzi mieszkających w miastach obowiązywało inne prawo
niż pozostałych. Władca nie rozsądzał spraw mieszczan ani
bezpośrednio nie pobierał od nich podatków. Tymi sprawami
zajmowały się wybierane przez mieszczan władze miejskie.
Mieszczaństwo dzieliło się na trzy warstwy:

12. PATRYCJAT
 Patrycjat najbogatsza część mieszkańców miasta. Tworzyli
ją kupcy i właściciele warsztatów rzemieślniczych. Z ich
grona wybierano władze miejskie. Stanowili niewielki
procent mieszkańców, jednak to do nich należała cała
władza. Zamieszkiwali najbogatsze kamienice w pobliżu
ratusza

13. POSPÓLSTWO
 Pospólstwo to rzemieślnicy i drobni kupcy.
Najliczniejsza grupa w mieście. Większość z
nich nie posiadała na własność domu w
mieście, nie mogli oni obejmować urzędów
ani wybierać urzędników. Pracowali w
warsztatach, w pracy pomagały także
kobiety, zajmowały się sprzedażą
wytworzonych towarów.

14. PLEBS
 Plebs najbiedniejsza, nie posiadająca
żadnych praw miejskich grupa wśród
mieszczan. Przedstawiciele tej warstwy
pracowali jako służba domowa lub najemna
siła w warsztatach rzemieślniczych.

15. CHŁOPI
 W średniowieczu większość ludzi mieszkała na wsi, gdzie
głównym źródłem dochodu była uprawa ziemi. W tym czasie
chłopom żyło się naprawdę dobrze, gdyż na jakiś czas byli
zwalniani od opłat czynszowych, mieli dostęp do sądu
wiejskiego zwanego ławą. Każdemu kto chciał zakładać
swoja osadę we wsi otrzymywał jeden łan ziemi, czyli około
25 hektarów. W średniowieczu mieszkańcy wsi ściśle ze
sobą współpracowali. Głównym miejscem spotkań był
kościół. W sąsiedztwie Kościoła często odbywały się
targi, na których wymieniano lub kupowano miedzy sobą
towary.

16. CHŁOPI

17. DUCHOWIEŃSTWO
 Najbardziej uprzywilejowaną grupą było duchowieństwo. W
średniowieczu duchowni były ludźmi
wykształconymi, potrafili pisać i czytać znali doskonale
łacinę. Biskupi i zakonnicy stanowili elitę intelektualną oraz
polityczną państwa. Dlatego też zajmowali się
szkolnictwem. Zakładali szkoły przy klasztorach i katedrach
biskupich. Początkowo szkoły te kształciły głównie
duchownych. W przyklasztornych placówkach
przechowywane były dzieła pisarzy starożytnych. Mnisi
(głównie benedyktyni) zajmowali się przepisywaniem tych
ksiąg w skryptoriach. Dzięki kopistom wiele z tych dzieł
zachowało się do naszych czasów. Kler cieszył się licznymi
przywilejami. Kościół był posiadaczem ogromnych majątków
ziemskich, wierni płacili na jego rzecz podatki.

18. DUCHOWIEŃSTWO

19. PAPIESTWO
 Papież w epoce wieków średnich miał ogromną władzę. To
on decydował, kto może, a kto nie zostać królem. Papież
dysponował insygniami cesarskimi, można mu było obalać
cesarzy, mógł zwalniać z przysięgi wierności. Papież miał
nieograniczoną władze i w średniowieczu nie było siły
wyższej niż osoba papieża. Mimo, że ideałem
średniowiecza był asceta, to jednak żaden papież nie podjął
się takiego wyrzeczenia.

20. ZAKONNICY ORAZ KSIĘŻA
 W parafiach proboszczowie udzielali
sakramentów , prowadzili ceremonie ślubne i
pogrzebowe, organizowali zebrania, na
których ogłaszano rozporządzenia władcy.
Kierowali też wiejskimi i miejskimi szkołami
parafialnymi, w których uczyli
czytania, pisania, śpiewu kościelnego.
Duchowni byli związani z władzami danego
państwa, jednak bezpośrednio podlegali
przede wszystkim papieżowi, któremu
składali śluby posłuszeństwa.

21. ZAKONY ORAZ KSIĘŻA
 Zakony odgrywały dużą rolę w rozwoju społecznym i
kulturowym średniowiecznej Europy. W owej epoce byli to
jedyni ludzie piśmienni, więc prowadzili dokumentację na
dworach króla i posiadłościach książęcych. Często byli
doradcami oraz prowadzili korespondencje królewską. Byli
także kronikarzami, dzięki nim wiemy cokolwiek o tej epoce.
Ich członkowie mieszkali we wspólnych zamkniętych
klasztorach. Mnisi i zakonnicy postępowali według reguły
zakonnej odrębnej dla każdego zakonu, często bardzo
surowej. Niektóre klasztory prowadziły
gospodarstwa, zajmowały się handlem lub działalnością
publiczną. Często do klasztoru należały pobliskie ziemie
oraz wsie.

22. BENEDYKTYNI ORAZ CYSTERSI
 Ci pierwsi opierali się na regule „ módl się i pracuj”.
Zajmowali się głównie przepisywaniem ksiąg, najczęściej
była to Biblia, a także byli świetnymi gospodarzami i
ogrodnikami. Wiele przepisów kulinarnych i receptur
leczniczych wykorzystuje się do dziś.

23. BENEDYKTYNI ORAZ CYSTERSI
 Cystersi musieli przestrzegać życia ubogiego, surowego.
Obowiązywał ich całkowity nakaz milczenia w czasie pracy.
Cystersi powracali do ewangelicznej prostoty i praktyki
ubóstwa, wszystko to miało prowadzić do naśladowania
Chrystusa. Mnisi musieli wyrzec się wszelkiego
bogactwa, duży nacisk był położony na surowość
obyczajów. Cysters miał być pokutnikiem, który odsuwa się
od świata doczesnego, żyje w samotności i ciszy. Mnisi
osiedlali się przeważnie na pustkowiach, w lasach lub w
bagnistych dolinach, w miejscach bardzo oddalonych od
osad, dlatego też musieli być samowystarczalni. Prowadzili
własne gospodarstwa, uprawiali ziemię.

24. CYSTERSI

25. Jednak zakonów w
średniowieczu było dużo
więcej. Dzielimy je na dwie
grupy: zakony żeńskie
oraz zakony męskie.

26. PRZYKŁAD ZGROMADZENIA
ŻEŃSKIEGO
Ubogie Siostry Świętej Klary – są to kontemplacyjne
mniszki klauzurowe drugiego zakonu
franciszkańskiego, przez św. Franciszka; św.
Klarze przypada rola współzałożycielki zakonu.
Nazwa „ubogie siostry” pochodzi od św. Klary, która w ten
sposób nazywała swoją rodzinę zakonną, podkreślając w
niej wspólnotę siostrzaną (braterską) i najwyższe
ubóstwo, które charakteryzują styl życia ewangelicznego. W
jej zamyśle było pragnienie oddania w nazwie, na sposób
kobiecy, wyrażenia „bracia mniejsi”, które św.
Franciszek wybrał dla swojego (pierwszego) zakonu.

27. Przykładem
zgromadzania
męskiego są
franciszkanie oraz
dominikanie. To dwa
zakony żebracze

28. FRANCISZKANIE
Franciszkanie- Zakon Braci Mniejszych wspólnota zakonna z grupy zakonów
żebrzących. Założona przez św. Franciszka z Asyżu. Istotę życia Braci
Mniejszych wyznaczają słowa Reguły św. Franciszka:
Reguła i życie braci mniejszych polega na zachowaniu świętej
Ewangelii Pana naszego Jezusa Chrystusa przez życie w
posłuszeństwie, bez własności i w czystości.
(Regula bullata rozdz. I)
Jest to istota charyzmatu i działalności naśladowców Biedaczyny z Asyżu.
Jej uniwersalność powoduje, że bracia mniejsi
prowadzą bardzo zróżnicowaną działalność: pomoc
ubogim, misje, kaznodziejstwo, prowadzenie parafii i
sanktuariów, działalność naukowa (warto wspomnieć o
średniowiecznym nurcie filozoficzno-teologiczny, tzw. szkole
franciszkańskiej. Charyzmat franciszkański jest kontemplacyjno-czynny.

29. DOMINIKANIE
 Dominikanie- Zakon Kaznodziejski założony przez św.
Dominika Guzmána. Zakon powstał w celu
przeciwdziałania ruchowi albigensów. Bracia Kaznodzieje
za główne swoje zadanie uważają
głoszenie Ewangelii "wszędzie, wszystkim i na wszystkie
sposoby". Charakterystycznym rysem dominikanów jest
pewien intelektualizm, wyrażający się w dogłębnym
studium. Poznawanie Boga jest u dominikanów
nierozłącznie związane z kontemplacją czyli osobistym
spotkaniem, osobistą relacją z Bogiem. Na tej relacji
opierają swoje nauczanie, zgodnie z zasadą contemplata
aliis tradere (dzielić się owocami kontemplacji z innymi).

30. DOMINIKANIE
 Podobnie jak u benedyktynów podstawą służenia
Bogu było i jest ubóstwo. Ubóstwo dominikańskie jest
wyraźnie związane z apostolskimi celami zakonu.
Konstytucja zakonu mówi, że jeśli zakonnicy pragną
naśladować Apostołów, muszą żyć podobnie jak oni.
Każdy z braci przed złożeniem profesji pozbywał się
tego, co posiadał i tego, co mógłby otrzymać z
dziedzictwa lub darowizny; od tego momentu
wszystko, co miał, należało do całego zakonu. Celem
ubóstwa było naśladowanie Chrystusa, który także
nic nie posiadał. Sądzono, iż pozbycie się wszelkich
dóbr materialnych pozwoli lepiej słyszeć głos Pana.

31. JEDNAK WSZYSTKO MA SWOJE BLASKI I CIENIE
Duchowni, oczywiście nie wszyscy, lecz jednak znaczna
większość nadużywało swoich stanowisk. Przykładem takich
wykroczeń są:
 Symonia- kupowanie stanowisk kościelnych
 Nepotyzm- popieranie krewnych przy obsadzaniu wysokich
stanowisk kościelnych
 Sprzedaż odpustów- czyli, najprościej ujmując odpuszczano
grzechy za pieniądze. Jeśli ktoś zabił człowieka, ale był majętny
bez problemu duchowni odpuszczali mu grzech.
Duchowni bardzo bogacili się i powiększali swoje majątki.
Zapominając przy tym do czego tak naprawdę zostali powołani
przez Boga. Te i wszystkie inne wykroczenia nie zostały bez
oddźwięku w czasach późniejszych, były także przyczyną
reformacji kościoła.

32. Średniowiecze to epoka, która zawsze będzie
tajemnicza i ciekawa. Ma w sobie wiele do
odkrycia. Duchowieństwo w średniowieczu
odegrało główną rolę. Po pierwsze mentalność
społeczeństwa w tej epoce skierowana była na
Boga i życie po śmierci, więc duchowieństwo
przede wszystkim. Drugim powodem dlaczego
akurat ta grupa społeczna jest fakt, że to dzięki
zakonnikom posiadamy duży zakres wiedzy na
temat epoki „ ciemności i zacofania”. Mnie
osobiście bardzo fascynuje historia Kościoła, a
zwłaszcza w czasie epoki, skrytości, ale i
wielkości duchowieństwa. Cały ten okres ma w
sobie to „coś” , którego nie ma żadna inna
epoka.

33. WIEKI ŚREDNIE

34. Dziękuję za uwagę !

Agnieszka Zdyb