BC3 Policy Briefings Videos Serie: Basque Centre for Climate Change – BC3ko taldeak egindako ikerketa-lanak laburbiltzen dituzten txostenak. Edukiak baliokoa izan nahi du klima-aldaketari buruzko erabakiak hartzen parte hartzen duten eragileentzat. Txosten honen egileak, Elena Pérez-Miñana, Agustin del Prado, Patricia Gallejones, Guillermo Pardo, Stefano Balbi eta Ferdinando Villa izan dira.

1. Policy Briefings
NEKAZARITZA SEKTOREKO ZERBITZU EKOSISTEMIKOEN ARTEKO
TRADEOFF-AK MODELATZEN
Elena Pérez-Miñana, Agustin del Prado, Patricia Gallejones, Guillermo Pardo, Stefano Balbi, Ferdinando Villa
Sarrera
Nekazaritza-sektoreko zerbitzu ekosistemikoek
onura ugari eskaintzen dizkiete gizakiei, baina
nekazaritza-sistemaren kudeaketan bultzatzaile
nagusia elikagaien ekoizpena da. Ondorioz,
elikagaien segurtasuna globaltasunean bermatu
beharrak ekosistemen egoeraren gainbehera
nabarmena ekarri du. Funtsezkoa da Zerbitzu
Ekosistemikoen (ZE) arteko erlazioak eta
nekazaritzaren kudeaketak horien hornikuntzan
duen eragina hobeto ulertzea eragin negatiboak
murriztu eta egon litezkeen sinergiak
identifikatzeko. Nekazaritza-sistemetako ZEen
arteko tradeoff-ak atzeman eta kuantifikatzeak
laguntza-politika eraginkorragoak eta programa
eragileak inplementatzeko aukera ematen du,
hala nola, Nekazaritza Politika Erkidea (NPE/
Common Agricultural Policy (CAP)) edo Zerbitzu
Ekosistemikoak emateagatiko ordainketa
(Payment for Ecosystem Services (PES)).
Azkenik, eta hori bezain garrantzitsua da,
Ingurumen Sailak duela gutxi argitaratutako klima
-aldaketaren aurkako estrategiak (PVCC 2015),
balorazio osoa eskatzen du klima-aldaketaren
eragina ekonomiaren sektore guztietan kudeatzea
ahalbidetuko duten egokitze- eta moteltze-
politikak garatzeko.
2012an lurrazalaren % 40 inguru erabiltzen zen nekazaritza lantzeko. Estimazio kontserbatzaileen arabera, mundu osoan urtean sei milioi
hektarea lur eraldatzen dira bere egoera naturaletik eta landu daitezkeen lursail bihurtzen dira. Lurzorua ez denez baliabide berriztagarria,
nekazaritzarako hainbeste lur erabiltzeak eragin larria du beste hainbat Zerbitzu Ekosistemiko sortzean. Nekazaritza modernoaren
hedapena da ingurumen-aldaketa globalaren kausa nagusietako bat hainbat alderditan duen eraginaren ondorioz: lurzoruaren erabileran,
okupazioan eta atxikipen-ahalmenean, ur-horniduraren orekan, uraren kalitatean, polinizazioan, mantenugaien zikloetan, karbono-dioxidoa
atxikitzeko ahalmenean, klimaren erregulazioan eta biodibertsitatean.
Hona hemen nekazaritzaren ondorio diren eta gaur egun dokumentatuta dauden hainbat eragin kaltegarri:
1.-Lurrazalaren eremu zabaletan mantenugaien erabilgarritasun eta mugikortasunaren gaineko eragina nitrogenoz eta fosforoz osaturiko
ongarrien erabilera masiboa dela-eta, eta horren ondorioz airearen, uraren eta lurzoruaren kutsadura;
2.-Lurzoruaren higadurak eta narriadurak ekoizpenerako lurretan eragindako kalteak, eta horrek ekarritako elikagaien segurtasunik eza
mantenugaiak eskasak diren edo laborantza-jarduera jakinak oso zabalduta dauden tokietan, bereziki uztaren hondakinak in situ erretzen
edo erretiratzen diren kasuetan;
3.-Berotegi-efektuko gasen emisio antropogenikoak areagotzea (% 19 eta % 29 artean), batez ere metanoaren eta oxido nitrosoaren
emisioen bidez, baina baita ongarriak ekoizteko erregai fosilak erabiltzearen bidez ere;
4. Eragina ur-baliabideetan: 1960tik bikoiztu egin da maila globalean ibai eta lakuetatik ateratako ur kopurua, eta ia % 70 ureztatzeko
erabili izan da.
Etorkizunera begira litekeena da eragin horiek areagotzea munduko biztanleriaren, eta, bereziki, klase ertainaren, etengabeko hazkuntzak
elikagaien eskaeran eragingo duen gehikuntzaren ondorioz.
Txosten hau Elena Pérez-Miñana1, Agustin del Prado1, Patricia Gallejones1, Guillermo Pardo1, Stefano Balbi 1 eta Ferdinando Villa 1-k idatzi dute [BC3, Basque Centre for Climate Change]1.
Honela aipatua: “Perez-Miñana, E., del Prado, A., Gallejones, P., Pardo, G., Balbi, S. and Villa, F.,2015, “Nekazaritza-sektoreko zerbitzu ekosistemikoen arteko tradeoff-ak modelatzen”,
BC3 Policy Briefing Series 02-15” Basque Centre for Climate Change (BC3).Bilbo, España.
PB 2015/ 02/ www.bc3research.org
Puntu garrantzitsuak
 Nekazaritza Zerbitzu Ekosistemiko erregulatzaile, kultural eta
hornitzaileen iturria da, eta horien mende dago behar bezala
funtzionatzeko.
 Tradeoff negatiboak murrizteak eta Zerbitzu Ekosistemikoen
artean egon litezkeen sinergiak identifikatzeak nekazaritzaren
kudeaketaren eragina hobeto ulertzea eskatzen dute horiek
hornitzeari dagokionez.
 Elikagaien segurtasuna ekosistema-kontzeptuan oinarritutako
ikuspegiaren bitartez ziurtatzea funtsezkoa da gizartean
etorkizunera begira eragin negatiboak saihesteko.
 Metodo berritzaileak, esate baterako “Semantic meta-
modelling” izenekoa, beharrezkoak dira Zerbitzu
Ekosistemikoen kudeaketa hobetzeko.
 Araban nabarmen murritz daitezke emisioak nekazaritza-
jarduera funtsatu eta sostengatuak erabiliz.

2. Policy Briefing honetan Zerbitzu Ekosistemiko jakin batzuen balorazioa deskribatzen da, laborearen errendimendua, uraren hornidura eta
kalitatea, klimaren erregulazioa eta airearen kalitatea barne dela; Euskadin Arabako lautada izan da azterketa-kasua. Horretarako, “Semantic
Meta-modelling” metologia (Villa et al. 2014), erabili zen. Teknika honek ereduak malgutasunez integratzeko aukera ematen du zerbitzu
bakoitzeko modelizazioan oinarritutako ikuspegi tradizionalaren ordez. Ikerketa honen bertsio zabaldua eskuragarri dago Balbi et al. (2015)
egileen lanean .
2- Zergatik modelatu tradeoff-ak ?
1. diagraman ikusten den moduan, nekazaritza-sistemak ZE erregulatzaile, kultural eta hornitzaileen iturria dira, eta erabat horien mende daude
funtzionatu ahal izateko. Are gehiago, nekazaritza kudeatzeko jarduera jakin batzuek eragin esanguratsua dute zerbitzuak sortzen dituzten
ekosistemetan, esate baterako nekazaritza intentsiboak edo elikagaien ekoizpen intentsiboak. Elikagai-hornidura bermatzeko oreka behar da
nekazaritza-sistemaren eta euskarri duen oinarri ekologikoaren artean.
Elikagaien segurtasun globala gero eta gehiago bermatu beharrak ekosistemen egoeraren eta hauek ematen dituzten zerbitzuen gainbehera
esanguratsua ekarri du. Horrek eragin du elikagai-bermeari buruzko ikuspegi zabalagoa erabiltzea gizartean ondorio negatibo adierazgarriak
saihesteko. Halako aldaketa bat ezin liteke egin erabakiak hartzeko zientifikoki frogatutako informazioa izatea erraztuko duten metodoetara jo
gabe. Erabiltzen den edozein ikuspegik jarri behar du informazio kualitatiboan eta kuantitatiboan ziurgabetasunak atzemateko bidea, integrazio-
mekanismo sendoekin batera.
Zerbitzu Ekosistemikoen balioak azaltzeko tradizioz erabili izan diren oinarriak zalantzan jarri izan dira, alde batetik, ez dutelako behar bezala
islatu zerbitzu horiek benetan zer suposatzen duten, eta, bestetik, merkatuek huts egin dutelako bare balioa atzematean. Zerbitzu
ekosistemikoen fluxuek lotu egiten dituzte ekosistemek sortutako aktibo naturalen erreserbak eta horien beharra duten gizarte-taldeak. Fluxu
horiek izateko elkarren osagarri izan behar dute onurak eragiteko ekosistemaren ahalmenak eta horiek entregatzeko ahalmenak.
Zerbitzu ekosistemikoen fluxuak koherentziaz aztertzeko, horiek gizakiaren ongizatean duten eraginaren terminoetan adierazi behar dira, eta
eragin hori leku- eta denbora-testuinguru jakinetan ekosistematik gizakiengana iristen diren onura-fluxuen ondorio da. Semantic meta-
modelling zirriborratutako mugak gainditzeko diseinatutako ikuspegia da. Garatutako irtenbideak ZEen arteko konpentsazioak aztertzea
ahalbidetzen du, nekazaritzako ekoizpenarekin eta elikagai-hornidurarekin duten lotura kontuan hartuta. Emaitzek horien garrantzia eta
nekazaritza-sistemekin dituzten loturak hobeto ulertu behar direla nabarmentzen dute, eta politiken definizioan aplikagarria dela egiaztatzen
dute.
Testuinguru honetan tradeoff terminoarekin egoera hau adierazten dugu: zerbitzu ekosistemiko bat kuantitatiboki edo kualitatiboki galtzea eta horren lekuan beste zerbitzu bat kuantitatiboki
edo kualitatiboki irabaztea.
NEKAZARITZA SEKTOREKO ZERBITZU EKOSISTEMIKOEN ARTEKO TRADEOFF-AK MODELATZEN
Diagrama 1 Seguridad Ecológica y Alimentaria: Identificando sinergias y compensaciones (La flecha “To” representa un Servicio Eco-
sistémico “para” Agricultura. La flecha “From” representa un Servicio Ecosistémico “provisto por” Agricultura), (adaptado del UNEP
Policy Series 2011 )

3. Lurraldeko agintariek adierazitako beharrek eta lurraldearen ezagutza zuzen eta sendoak erabaki dute azterketa-kasuaren kokapena.
Lurzoruaren erabilera-mota nagusiak baso naturala (% 38) eta nekazaritza (% 35) dira, eta bien artean banatuta larre erdi-natural gutxi batzuk
daude. Nekazaritzako azalera gehiena (% 92) lehorreko laboreek hartzen dute (garia, garagarra eta oloa), eta labore ureztatu gutxi batzuek
(patata eta erremolatxa). Ongarrien erabilera mugatuta dago kasuen % 30 inguruan, nitratoen ondorioz kaltzeko moduko aldeen gaineko legeria
betetzeko. Klima mediterraneoa da, epela eta hezea.
Nekazaritzako tradeoff-ak kuantifikatzen
2. diagraman nekazaritza-sektoreko ZEkoen tradeoff kritikoenak atzemateko garatutako kontzeptu-eredua ikusten da. Azterketa-kasurako
bidezkoak diren hainbat ZEtan nekazaritza-jarduerek eta bertako ingurune-baldintzek duten eragina aztertzeko baliabideak ematen ditu :
1. Labore-ekoizpena (neguko gariaren errendimendua – Kg/(ha*urteko));
2. Uraren kalitatea (landutako lurzoruko nitratoen lixibiazioa (mg/l) eta fosforo galerak (Kg/(ha*urteko));
3. Klimaren erregulazioa (karbonoa lurzoruan atxikitzea eta oxido nitrosoaren emisioak – KgCO2e/(ha*urteko));
4. Airearen kalitatea (amoniakoak eragindako
kutsadura – Kg/(ha*urteko)) .
Aztertutako nekazaritza-jarduerak dira
ureztatzea, laborantza eta ongarri organiko
nahiz mineralen erabilpena. Ingurumen-
baldintzetan lurzoruaren ezaugarriak,
prezipitazioa eta lurrazaleko tenperatura
sartzen dira. Zerbitzu Ekosistemiko bakoitza
modulu independente gisa garatu da; modulu
guztiek dituzte komunean sarrera-aldagaiak,
eta azpiegiturak konektatzen ditu; hartara,
eredu globalak modu integratuan erantzuten
dio sentsibilitate-azterketari. Hautatutako
nekazaritza-jarduerek eta ingurumen-
baldintzek era askotara eragin dezakete ZEak
sortzean, eta eraginak ez dira hutsalak. Esate
baterako, ongarri gehiago erabiltzeak eragin
positiboa du laborearen errendimenduan
baina, aldi berean, eragin negatiboa du klima
erregulatzeko zerbitzuetan ongarrien
ekoizpenaren ondorio diren zeharkako
emisioen bidez, eta horrek areagotu egiten du
sektoreko karbono dioxidoaren (CO2) aztarna.
Eredua sentibera da kideko sarrera-aldagaien aurrean, eta, gainera, ZE ezberdinek konpentsazio gehiago eskatzen dituzten interdependentziak
dituzte. Esate baterako, laborearen errendimendu handiagoak eragin negatiboa izango du klima erregulatzeko zerbitzuetan, hain zuzen ere
hondakin-kopuru handiagoek lurzoruan oxido nitrosoaren (N2O) emisioak areagotuko dituztenez. Honako hauek dira modelatu diren beste
elkarreragin batzuk:
• Ur-hornidurak –euri-urak edo ureztatzekoak– laborearen errendimenduan duen eragina:
• Lurzoruko urak amoniako (NH3) emisioetan duen eragina.
ZEen eragin konbinatuak mendekotasun semantiko gisa daude adierazita moduluetan. Hauek sarrera/irteera loturen bidez jaso ziren mapetan
bukaerako eredu integratuan azpiegituraren bidez konektatuta, eta ereduak datuekin eta ereduak ereduekin lotuta.
Ereduaren emaitzak
Erabakiak hartzen laguntzeko ereduaren eraginkortasuna bi alditako (1997 eta 2007) sarrera-datuak erabiliz frogatu zen, eta bietan laborearen
errendimendua oso ezberdina izan zen. Ereduaren emaitza batzuen laburpena 1. taulako zerrendan dago jasota. Lehenengo analisian ikusi zen
ongarriak erabiltzea, prezipitazioa eta lurzoru-mota direla emaitzetan izandako aldaketa gehienen azalpena (1. taula, 3. zutabea). Bigarren
analisi batek frogatu zuen nola eragin handieneko hiru sarrera-datuek ondorioak dituzten emaitzen aldaketan sarrera-datu horiei esleitutako
aldaketa osoan zehar. Eragin-tasak (1. taula, 4. zutabea) sarrera bakoitzari esleitu dakiokeen aldaketa globalaren portzentajea erakusten du.
NEKAZARITZA SEKTOREKO ZERBITZU EKOSISTEMIKOEN ARTEKO TRADEOFF-AK MODELATZEN
2 diagrama. Azterketa honetarako erabilitako kontzeptu-eredua. Marra lodiz egindako
laukizuzenek ereduaren osagai nagusiak adierazten dituzte, eta marra erregularrez
egindakoek azpi-moduluak. Etiketa bakoitzean dagoen akronimoa elkarreraginak
identifikatzeko erabiltzen da. “+” zeinuak “baino gehiago” esan nahi du; “-“ zeinuak “baino
gutxiago” esan nahi du; eta delta ““∆” zeinua (laborantzako jardueraren) “aldaketa” gisa ulertu

4. Laborearen errendimenduari dagokionez, rankingak erakusten du
ongarriak erabiltzea dela eraginik handiena duen sarrera-datua, eta
erasan-tasa normalizatua % 62koa da.
3. diagraman gariaren errendimenduak aurkezten dira, eta bi
agertokitarako. Lehenengoan gehienezko ongarri-kopurua erabili dela
eta ingurumen-baldintza onak aurresuposatzen dira (3a diagrama,
nahiko prezipitazio, tenperatura egokia aldi kritikoan 2007rako).
Bigarren agertokian gutxieneko ongarri-kopurua erabiltzearen eta
ingurumen-baldintzak ez-aldekoen ondorioak frogatzen dira (3c
diagrama, prezipitazio gutxi, tenperatura altua 1997ko aldi kritikorako).
Simulazioek laborearen errendimenduaren % 20ko hazkunde globala
erakusten dute 2007rako. 3b diagramako mapan emaitzei lotutako
ziurgabetasun-maila jaso da. Agertoki horietarako, ereduak gutxi
gorabehera 400-500 Kg CO2e/(ha*urteko) emisio-murrizketa globala
kalkulatu zuen. Eredu berarekin sortutako beste emaitza batzuek
honako hau frogatu dute:
1. Posible dela emisioak nabarmen murriztea ongarrien erabilpena
aldatuta;
2. Jarduera egokiak erabiliz eta ongarriak erabiltzeko neurriak hartuta
amoniako-emisioak, nitratoen lixibiazioen metaketak eta fosforo
galerak murrizteak kostu bat duela: laboreen errendimendua
nabarmen jaistea;
3. Posible dela lurzoruan atxikitako karbono-tasa gehitzea ohiko
laborantza-jarduerak mugatuz. Emaitzek iradokitzen dute aldaketa
horrek ez dakarrela errendimendua nabarmen murriztea, ez behintzat
neguko gariaren kasuan;
4. Lurra landu gabeko laborantzaren beste onura bat, nitratoen
lixibiazioaren metaketan beherakada esanguratsuari lotuta.
Emaitzak kontzeptu-froga bat dira, eta nekazaritza-sistemak
deskribatzeko konplexutasunaren ikuspegi modular eta jakituna
izatearen balio erantsia egiaztatzen dute. Aldaketa globalak
planteatzen dituen erronkek nekazaritza-ekoizpenarekin zerikusia
duten gaien ikuspegi zehatzagoa eskatzen dute, eta nahikoa da
errendimenduaren maximizazio hutsa alde batera utzi eta
jasangarritasunera bideratutako paradigmara jotzea. Ikuspegi
horretatik, elikagai-hornidura globala ziurtatu beharra neurtu egin
behar da eta nekazaritzako jarduerek gainerako Zerbitzu
Ekosistemikoetan dituzten eraginen eta horiekiko mendekotasunaren
kontzientzia hartu behar da.
Erreferentziak: Balbi S, del Prado A, Gallejones P, Chandanathil Pappachan G, Pardo G, Pérez-Miñana E, Manrique R, Hernandez-Santiago C, Villa F, 2015. Modelling trade
- o f f s a m o n g e c o s y s t e m s e r v i c e s i n a g r i c u l t u r a l p r o d u c t i o n s y s t e m s . E n v i r o n m e n t a l M o d e l l i n g & S o f t w a r e X X X .
Villa, F., Bagstad, K.J., Voigt, B., Johnson, G., Portela, R., Honz_ak, M., Batker, D., 2014. A methodology for adaptable and robust ecosystem services assessment. PloS One 9 (3), e91001.
NEKAZARITZA SEKTOREKO ZERBITZU EKOSISTEMIKOEN ARTEKO TRADEOFF-AK MODELATZEN
BC3 Policy Briefing Series-en argitalpena Mikel González-Eguino eta Eleja Ojearen lana izan da.
Txosten honetan adierazitako iritziak txostenaren egileen erantzukizuna dira, eta ez dute zertan Basque
Centre for Climate Change (BC3) zentroaren jarrera adierazi. BC3 Policy Briefing txostenak Interneten
eskuragarri daude:.
http://www.bc3research.org/policybriefings
BC3 Policy Briefings txostenei buruzko kontsultetarako:
email: mikel. gonzalez@bc3research. org or elena. ojea@bc3research. org
3 (a) diagrama. Neguko gariaren errendimendu-estimazioa, ohiko
laborantza eta gehienezko ongarri-kopurua erabilita ingurumen-
baldintza onetan (2007. urtea). (b) a-ko estimazioei lotutako
ziurgabetasuna (aldakuntza.koefizientea). (c) Neguko gariaren
errendimendu-estimazioa, ohiko laborantza-jarduerarik gabe eta
gutxieneko ongarri-kopurua erabilita, ingurumen-baldintza ez oso
egokietan (1997. urtea) .
1. taula. Ereduaren probabilitate-osagaiek eragindako emaitzen
sentsibilitate-azterketa – 1. zutabea: erabilitako sare bayesiarra
(sarearen izena). 4. zutabea: sareko faktore independenteen
aldakortasun-koefizienteen batuketa guztira % 100 da