Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Was ist angesagt?
Was ist angesagt? (20)
Ähnlich wie Presentation3 epizoot process
Ähnlich wie Presentation3 epizoot process (20)
Mehr von batsuuri nantsag
Mehr von batsuuri nantsag (20)
Presentation3 epizoot process
- 1. СЭДЭВ 3. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕСС (Эпизоотын процессын тухай ойлголт, эпизоотын хэлхээ, түүний хэсэг, эпизоотын процессын хөдөлгөгч хүч, эпизоотын процессын илрэх хэлбэр)
- 2. Лекцийн агуулга: 1. Эпизоотын процессын мөн чанар, эпизоотын хэлхээ; 2. Эпизоотын процессын хөдөлгөгч хүч, эпизоотын процессын эрчимжилтэд нөлөөлөгч хүчин зүйлүүд; 3. Эпизоотын процессын илрэх хэлбэр, хөгжлийн үе шат.
- 3. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН МӨН ЧАНАР, ЭПИЗООТЫН ХЭЛХЭЭ • Эпизоотын процесс бол ерөнхий эпизоотологийн үндсэн судлах зүйл мөн.
- 4. ХАЛДВАР БИЕМАХБОДОД НЭВТРЭХ Эзэн бие (Халдвар тээгч ) Халдварын үүд: • Гэмтсэн арьс, салст бүрхүүл • Амьсгалын зам • Тэжээл боловсруулах зам (ялгадас) • Цусны эргэлтийн тогтолцоо Мэдрэмтгий мал амьтан Үүсгэгч
- 5. Халдварын хэлхээ – халдвар үүсгэгчийн эх булаг, дамжуулах үр дүнтэй механизм, мэдрэмтгий амьтад .
- 6. Эпизоотын хэлхээ 1 1I 1II 1V V VI
- 7. Өвчлөлийн процесс Халдварын процесс Эпизоотын процесс болон халдварын процессын ялгаа
- 8. • Халдварын процесс нь цаашид халдварын хэлхээ үүсгэн тархаж, улмаар эпизоотын процессыг үүсгэдэг. • Иймээс халдварын процесс болон эпизоотын процесс хоёр нь хоорондоо нягт харилцан уялдаатай явагддаг 2 тусдаа үйл явц гэж ойлговол зохино. Халдварын процесс болон эпизоотын процессын хамаарал
- 9. • Халдварын эх булаг болох өвчтэй болон халдвар тээгч бүхэн халдварын тархалтын хэлхээний идэвхтэй хэсгийн нэг хэсэг болдог. • Халдвар ба түүний тархалтын үйл явцад үүсэж байгаа эзэн амьтан, эмгэг төрүүлэгчийн хоорондын харилцаа нь биологийн паразитизмын зарчмаар явагддаг. Халдварын эх булаг
- 10. ХАЛДВАРЫН ҮҮСГЭГЧ ДАМЖИХ ҮЕ ШАТ (ФАЗ) Үүсгэгчийн өвөрмөц байршил (тропизм) үүсгэгчийн дамжих 3 үеийг тодорхойлж өгдөг. Организмын дотор үүсгэгчийн байрлах шинж чанараар нь халдварт өвчний үүсгэгчийг 3 ангилж болно: • монотропные —нэг эд, эрхтэнд дасан зохицсон ( паратуберкулезийн үүсгэгч – гэдсэнд; хонины турууны илжрэл — турууны арьсны эпителд; лейкозын вирус — цус төлжүүлэх эрхтэний лимфийн эсүүдэд; дерматомицетүүд арьсанд гэх мэт) • политрофные— олон янзын эд, эрхтэнд үржих чадвартай (энэ бүлэгт олон тооны халдварт өвчний үүсгэгч хамрагддаг); • пантропные — Оргнанизмын бараг бүх эд эрхтэнд үржих чадвартай (гахайн мялзан, шүлхий г.м).
- 11. СҮРГИЙН ИММУНО БҮТЭЦ Сүргийн иммуно бүтэц— сүрэг доторх мэдрэмтгий болон мэдрэмтгий бус бүлгүүдийн харьцаагаар тодорхойлогддог.
- 12. Хүн, мал, амьтны халдварт өвчний тархалтын үйл явц нь халдварт өвчин, өвөрмөц халдварлалтын байдал гэсэн дарааллаар ил, далд хэлбэрээр явагдах ба халдвар тээгч байж болдог. Халдварын хэлхээ гэдэг нь дээр дурдсанчлан халдвар үүсгэгчийн эх булаг, халдвар дамжуулах үр дүнтэй механизм, мэдрэмтгий амьтад гэсэн 3 хэсгээс бүрддэг. Халдварын хэлхээ үүсэх процесс
- 13. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ХӨДӨЛГӨГЧ ХҮЧ • Эпизоотын процессын хөдөлгөгч хүч нь халдварын хэлхээ юм. • Аливаа эпизоотын процесс нь халдварын хэлхээ зохистойгоор бүрэлдэн тогтсон нөхцөлд сая үүсч хөгждөг. • Иймээс халдварын хэлхээний аль нэг хэсэг тасрах юмуу бүрдээгүй нөхцөлд эпизоотын процесс хөгжиж чаддаггүй байна.
- 14. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ЭРЧИМЖИЛТЭД НӨЛӨӨЛӨГЧ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД • Эпизоотын процессын эрчимжилтэд нөлөөлөгч хүчин зүйлүүд нь халдварын хэлхээний бүрэлдэхүүн хэсэг тус бүрд нөлөөлөгч гадаад, дотоод хүчин зүйлүүд юм. • Тэдгээрийг биологи-экологийн, байгаль-газар зүйн, нийгэм- эдийн засгийн хүчин зүйлүүд гэж бүлэглэн авч үздэг.
- 15. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ЭРЧИМЖИЛТЭД НӨЛӨӨЛӨГЧ БИОЛОГИЙН ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД Халдварын эх булгийг нөхцөлдүүлэгч нэг тал нь болох халдвар үүсгэгч бичил биетний эзэн амьтантайгаа харьцах харилцаа нь: o эмгэг төрүүлэх чанар, oхалдан түрэмгийлэх чанар, oдархлаа үүсгэх чанар гэсэн 3 зүйлээр тодорхойлогддог.
- 16. БИЧИЛ БИЕТНИЙ ХОРУУ ЧАНАР Хоруу чанар нь эпизоотын процессын эрчимжилтэд чухал үүрэгтэй байдаг. Халдварын үүсгэгчийн хоруу чанар гэдэг нь түүний халдан довтлох чадвар болон хорт чанарын нийлбэрийг хэлдэг байна. Бичил биетний хоруу чанар = халдан орох чадвар + хорт чанар;
- 17. ХАЛДАН ОРОХ ЧАДВАР Өвчин үүсгэгч бичил биетний халдан орох чадвар гэдэг нь өвчтэй амьтнаас шууд болон шууд бус дамжуулагчийн тусламжтайгаар халдварын үүсгэгч эрүүл амьтанд дамжин халдварлах чадвар юм. Халдварын үүсгэгч организмд нэвтрэн орох зам (Халдвар нэвтрэх үүд)
- 18. БИЧИЛ БИЕТНИЙ ИНВАЗ ЧАДВАР-ИНВАЗИОННАЯ СПОСОБНОСТЬ • Бичил биетний инваз чадвар нь эзэн амьтны организмын зарим эдийн бүрэн бүтэн байдлыг алдагдуулдаг ферментийн хор болон фагоцитоз, бактериолиз зэргийг дарангуйлагч агрессин ялгаруулдагтай холбоотой юм. • Жишээлбэл, гиалуронидаз, фибринолизин, коллагенеза, коагулаза, лецитиназа, уреза гэх мэт ферментүүдийг ялгаруулснаар эзэн амьтны эд, эсэд нэвтрэн орох үүд хаалгыг нээдэг байна.
- 19. БИОЛОГИЙН ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД Биологийн хүчин зүйлд тэрчлэн эзэн амьтны мэдрэг байдлын зэрэг, халдварт өвчний давамгайлж илрэх хэлбэр зэргийг харгалзан үзэх шаардлагатай. Эзэн амьтны мэдрэг байдлын зэрэгт өвөрмөц болон өвөрмөц бус тэсвэрт байдлыг авч үзэх бөгөөд эдгээрийн хүчдэл хир зэрэг байгаагаас эпизоотын процессын хөгжлийн явц янз бүр байна.
- 20. БИОЛОГИЙН ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД • Халдварт өвчний давамгайлж илрэх хэлбэр нь эпизоотын процессын эрчимжилтэд чухал нөлөөтэй. Жишээ нь: үжилт явцтай халдварын үед янз бүрийн эрхтнүүд голомтлон нэрвэгддэг учир халдвар тархах илүү их боломжтой болдог. • Халдвар дамжих механизм нь халдварын үүсгэгчийн байршилтай холбоотой байдаг. • Гадаад орчинтой шууд харилцаатай эрхтнүүдэд үүсгэгч үржиж байгаа тохиолдолд халдварт өвчин цаашид тархах хамгийн аятай нөхцөл бүрддэг.
- 21. БАЙГАЛЬ-ГАЗАР ЗҮЙН ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД • Эдгээр хүчин зүйлс нь халдварыг дамжуулагч цус сорогч шавьж болон халдварын байгалийн голомтын эх уурхайтай холбоотой юм. • Мэрэгчид, зэрлэг махчин амьтад зэрэг нь байгалийн голомтот халдварт өвчний үүсгэгчийн эх уурхай болдог тул байгалийн голомтот халдварын эпизоотын процессын эрчимжилтэд чухал нөлөөтэй.
- 22. НИЙГЭМ-ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД • Мэдрэмтгий мал, амьтадын нягтаршил хэр их байна, тэр хэмжээгээр эпизоотын процесс эрчимтэй явагддаг. • Аж ахуйн холбоо харилцаа-хэр их байна, тэр хэмжээгээр эрсдэл өндөрсөнө. • Аж ахуйн зоо-эрүүл ахуйн байдал, мал эмнэлгийн үйлчилгээ зэрэг нь халдварт өвчний тархалтад мөн ихээхэн нөлөөтэй.
- 23. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ИЛРЭХ ХЭЛБЭР Эпизоотын процессын илрэх хэлбэр нь тухайн өвчний онцлогоос хамаарна. Жишээ нь шүлхий өвчин өргөн хүрээнд тархах шинж чанартай байхад үхрийн хорт салст халуурал өвчин ганц нэг фермд тохиолдох байдалтай байдаг.
- 24. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ИЛРЭХ ХЭЛБЭР Эпизоотын процесс дараах 3 хэлбэрээр илэрдэг: 1. Спорадик-энд, тэнд ганц нэг тохиолдлоор илэрнэ. Эпизоотын процессын эрчимжилтийн хамгийн доод зэрэг бөгөөд өвчний тохиолдол хоорондын холбоог олж тогтооход нэн төвөгтэй байдаг. 2. Эпизоот-өргөн хүрээнд тархаж, олон аж ахуйн нэгж, сум, аймгийн газар нутгийг хамарна. Эпизоотын процессын эрчимжилт дунд зэрэг байна. 3. Панзоот-Эпизоотын процессын эрчимжилтийн хамгийн дээд зэрэг. Халдварт өвчний тархалт ер бишийн өргөн хүрээг хамарна. Хэд хэдэн улс орон, тивүүдийг хамарч, өвчлөл маш хурдан нэмэгдэх байдлаар илэрдэг.
- 25. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТ Эпизоотын процесс нэг нь нөгөөгөөрөө солигдож байгаа нь ялгагдахуйц хөгжлийн үе шатуудтай байдаг. Эпизоот хэлбэрийн үед эпизоотын процессын үе шатууд тод харагддаг. Үүнд: 1. Эпизоот хоорондын үе-өвчний ганц нэг тохиолдол гарч эпизоотын процессыг хадгалах явдлаар тодорхойлогдно. Ихэнхдээ нян тээгч хэлбэртэй, өвчний ил шинж тэмдэг илрэхгүй, далд халдвар давамгайлна. Олон мал дархлаатай хэвээр байх боловч мэдрэмтгий малын тоо олширч эхэлдэг.
- 26. 2. Эпизоотын өмнөх үе - энэ үед мал дархлаагаа алдаж, дархлаагүй шинэ төл гарч, мэдрэмтгий мал гаднаас шилжиж ирэх зэргээр эпизоот үүсэх урьдчилсан бодит нөхцөл бүрдсэн байдаг. Энэ үеийг тодорхойлогч гол шинж нь тухайн халдварт өвчний клиник шинж тэмдэгтэйгээр өвчилж байгаа малын тоо нэмэгдэх явдал юм. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТ
- 27. 3. Эпизоотын хөгжлийн үе - өвчний өвөрмөц клиник хэлбэр давамгайлж, өвчлөл цочмог, хэт цочмог явцтай болж, цаашид тархах тааламжтай нөхцөл бүрддэг. Халдварын хэлхээний хэсэг тус бүрийн идэвхжил, хоорондын холбоо хүчтэй болж, шинээр өвчилж байгаа малын тоог өсгөдөг. Гэвч энэ үед дархлаажсан малын тоо нэмэгдэж, эпизоотын дараагийн ээлжит намжилтын үндсийг бүрдүүлж өгдөг. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТ
- 28. 4. Эпизоотын оргил үе - энэ үеийг кульминацын үе ч гэж нэрлэдэг. Гол онцлог нь нэгж хугацаанд хамгийн олон мал шинээр өвчилсөн тохиолдол юм. Цочмог явцын зэрэгцээ цочмогдуу явц ажиглагдах ба дархлаатай малын тоо нэмэгдэнэ. 5. Эпизоот намжих үе - шинээр өвчилж байгаа малын тоо цөөрч, тухайн халдварт өвчний эсрэг дархлаатай малын тоо өсөж, халдвар дамжих механизм задарснаар тодорхойлогдно. Энэ үед өвчний хэв шинжит бус, цочмогдуу, ужиг, гаж явц давамгайлна. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТ
- 29. 6. Эпизоотын дараах үе - өвчний тархалт бүрэн зогсож, өндөр хүчдэл бүхий дархлаатай малын тоо дээд цэгтээ хүрснээр тодорхойлогдоно. Тухайн орон нутагт малын өвчлөлийн тохиолдол ганц нэг ажиглагдах болж ердийн түвшинд хүртэл, бүр түүнээс ч доогуур хэмжээнд хүртэл буурна. Энэ үед ил шинж тэмдэггүй өвчлөл, нян тээгч хэлбэр давамгайлна. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТ
- 30. ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТ ЭПИЗООТЫН ПРОЦЕССЫН ХӨГЖЛИЙН ҮЕ ШАТУУД Эпизоот хоорондын үе Эпизоотын өмнөх үе Эпизоотын хөгжих үе Эпизоот дээд цэгтээ хүрэх үе Эпизоотын буурах үе Эпизоотын дараах үе Эпизоотын процессын түвшин Ганц нэг өвчлөл тохиолдоно. Тухайн орон нутагт өвчний гаралт хэвийн байна. Өвчилсөн малын тоо нэмэгдэнэ. Мал олноороо өвчилж, халдвар өргөн тархана. Өвчлөх малын тоо цөөрнө. Ганц нэг мал өвчилж, тухайн орон нутагт өвчний гаралт хэвийн түвшинд очино. Халдварын хэлбэрүүд Нян тээгч болон тодорхой шинж тэмдэггүй халдвар голлоно. Халдварт өвчин тодорхой шинж тэмдэгтэй илэрнэ. Халдварт өвчин тодорхой шинж тэмдэгтэй, хэт цочмог, цочмог явцтай илэрнэ. Халдварт өвчин тодорхой шинж тэмдэгтэй, цочмог, цочмогдуу явцтай илэрнэ. Өвчин хэв шинжит бус, цочмогдуу, ужиг, гаж явцтай илэрнэ. Нян тээгч болон шинж тэмдэггүй өвчлөл явагдана. Дархлааны хөдлөл зүй Дархлаа хадгалагдсаар байх боловч мэдрэмтгий малын тоо нэмэгднэ. Мэдрэмтгий малын тоо олширно. Дархлагдсан малын тоо олширно. Өндөр хүчдэл бүхий дархлаатай мал зонхилно.
- 31. ХЯНАЛТЫН АСУУЛТУУД • Эпизоотын процесс гэж юу вэ? • Эпизоотын процесс үүсэхэд үүсгэгч эх булаг ямар үүрэгтэй вэ? • Мэдрэмтгий амьтан гэж юу вэ; бүлгийн болон хувийн мэдрэг байдал? • Яагаад халдварт өвчин бүр тус тусын дамжих механизм, замтай байдаг вэ? • Үүсгэгчийн дамжих хүчин зүйлүүд, зам, аргыг тус тусад нь тодорхойлно уу.
- 32. Мэдээллийн эх сурвалж: 1. А. А. Конопаткин “Эпизоотология и инфекционные болезни сельскохозяйственных животных” М. 1984; 2. Г.Цэвэгмэд “Мал, амьтны халдварт өвчин” УБ. 2000; 3. А.Хөхөө “Мал эмнэлгийн ерөнхий халдвар судлал” УБ. 2011; 4. И.А. Бакулов и др. “Руководство по общей эпизоотологии” М. “Колос” 1979; 5. B.Toma .. ect Applied Veterinary Epidemiology; 6. Micheal Thrusfield Veterinary Epidemiology; 7. С.Төгсдэлгэр, С.Эвлэгсүрэн Тархварзүйн үндэс;
Hinweis der Redaktion
- Эпизоотологийн шинжлэх ухаан нь нийт мал сүргийн дунд, эсвэл амьтны нийт популяцийн хүрээнд халварын процесс хэрхэн тархах нөхцөл, шалтгаан, нөлөөлөгч хүчин зүйлүүдийг судлан шинжилж, эпизоотын процессын зүй тогтлыг илрүүлсний үндсэн дээр халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, устгах оновчтой, үр ашигтай арга хэмжээг боловсруулах шинжлэх ухааны үндэслэл, судалгааны арга зүй, үйл ажиллагааны дэс дараа, арга хэлбэрийг зааж өгдөг. Новые случаи инфекционных болезней могут возникать только при наличии эпизоотической цепи, которая состоит из трех обязательных элементов (звеньев).
- Эпизоотический процесс (среди популяции животных) и инфекционный процесс (в организме конкретного животного) — не одинаковые понятия, но между ними существует тесная взаимосвязь. Инфекционный процесс можно анализировать на основе результатов клинических, патологоанатомических, лабораторных и других исследований, а эпизоотический процесс невозможно понять без социально-экономических, природно-географических, экологических и других закономерностей, а также без философского обобщения.
- Халдварын үүсгэгч нь мал, амьтны бие махбодод нэвтрэн орж, түүний хувийн хамгаалах тогтолцоог даван гарч эд, эсэд үржсэний үндсэн дээр халдварын процесс эхэлдэг.
- Халдварын эх булаг идэвхижиж халдвар үүсэх, хөгжих, тархахад анхны түлхэц өгч байгаа хүчин зүйлийн талаар асуудал маргаантай байдаг. Үүнд халдвар экзотик гаралтай юу эндемик гаралтай юу гэдгийг ялган салгаж авч үзэх хэрэгтэй болдог. Источник возбудителя инфекции — зараженный организм животного, в котором патогенный микроорганизм сохраняется, размножается и выделяется во внешнюю среду. В этом случае организм животного представляет собой естественную среду обитания патогенного возбудителя инфекции (естественный биологический реактор, пусковой элемент). Взаимоотношения микроорганизм - хозяин сложны. Оба партнера подвержены различным воздействиям окружающей среды. Сроки сохранения микроорганизма в макроорганизме различны и зависят от биологических свойств самого возбудителя, особенностей течения инфекции и иммунореактивности организма животного. Вне организма животного сроки сохранения возбудителя-паразита могут быть различными (часто очень короткими) и зависят как от свойств возбудителя, так и от факторов внешней среды. Не всякое заражение приводят к формированию источника возбудителя инфекции. Возбудитель должен не только попасть в организм животного и размножиться в нем, но выделяться тем или иным эволюционно сложившимся способом, для того чтобы заразить другой организм. В процессе эволюции идет постоянная борьба за выживание видов: при этом организм животных стремится повышать свою устойчивость (резистентность, сопротивляемость), чтобы противодействовать заражению и заболеванию инфекционными болезнями, а возбудитель — свою патогенность, с тем, чтобы преодолеть эту устойчивость. Клинически больные животные — это самый интенсивный источник возбудителя инфекции. Во время клинического проявления, особенно при остром течении, возбудитель практически постоянно и в большом количестве выделяется во внешнюю среду всеми доступными ему путями — с калом, мочой, молоком, мокротой, слюной, кровью (при кровотечениях), с абортированными плодами, истечениями из носа, глаз, половых органов. Животные при скрытых инфекциях (атипичных, субклинических, латентных формахЮ, абортивном течении) представляют собой менее активные, но не менее опасные источники возбудителя инфекции. Постановка диагноза в данном случае затруднена и выявить источник возбудителя инфекции сложно. Животные в инкубационный период могут быть источником возбудителя инфекции при ряде болезней (бешенство, чума свиней, ящур и др.), так как начинают выделять возбудителя до проявления клинических признаков заболевания. Животные-реконвалесценты на стадии выздоровления после исчезновения клинических признаков могут продолжать выделять возбудителя. При некоторых болезнях период реконвалесценции может длиться до нескольких месяцев (чума свиней, болезнь Ауески, сальмонеллёз и др.). Здоровые животные-микробоносители также могут быть источником возбудителя инфекции. В этом случае они становятся микробовыделителями. Здоровое микробоносительство при некоторых инфекциях (рожа, мыт, инфекционный ринотрахеит, парагрипп, пастереллез, эшерихиоз, сальмонеллез и др.) встречается довольно часто. При этом состояние зараженности животного может переходить в бессимптомную или явную инфекцию без заноса возбудителя извне (аутоинфекцию). Выявить здоровое микробоносительство еще труднее, чем скрытую инфекцию, так как оно обычно не сопровождается никакими патологическими изменениями и иммунологическими реакциями, и его обнаруживают обычно только после убоя и лабораторного исследования. Микробоносители не менее опасны, чем явно больные с точки зрения заноса, сохранения и распространения возбудителей инфекционных болезней среди животных.
- Обычно при инфекционном процессе, вызываемом политропными или пантропными возбудителями, вначале отмечают первичную локализацию (в одном определенном месте) с последующим расселением возбудителя по многим органам и тканям или попаданием в строго определенные ткани и органы — вторичная локализация. В эпизоотическом процессе значение имеет только та локализация, при которой становится возможной передача возбудителя. Во время пребывания возбудителя во внешней среде он не только сохраняется, но может перемещаться и распространяться на других животных и большие территории. Фазы выделения и пребывания во внешней среде могут быть кратковременными или долговременными (от нескольких минут до недель и месяцев). Фаза внедрения в организм обычно кратковременная, если это не связано с повторным заражением. При инфекционных болезнях возбудитель может передаваться как одним, так и всеми способами. Обычно один из способов при этом является основным, остальные дополнительными, встречающимися значительно реже.
- На восприимчивость животных к тем или иным болезням влияет множество факторов: пол, порода, возраст, физиологические особенности, кормление, режим эксплуатации, факторы внешней и внутренней среды, естественная неспецифическая резистентность и формирующийся иммунитет. В результате взаимодействия физиологических, функциональных, неспецифических и специфических факторов формируется групповая восприимчивость или невосприимчивость поголовья.
- Гадаад орчны тохиромжтой нөхцөлд халдварын үүсгэгч нэгээс нөгөөд дамжин шилжих замаар хувьсах хөгжлийн явцад биологийн төрөл зүйлээ хадгалан үлдэж, хүн, мал, амьтны бие махбодод паразитлан амьдрахад дасан зохицсон байдаг. Иймээс хүн, мал, амьтны халдварт өвчний тархалтын цар хүрээ, давтамж зэрэг үйл явц нь хоорондоо салшгүй холбоотой, биологийн цогц ойлголт юм.
- Существование источника возбудителя инфекции поддерживается генотипическими (патогенность) и фенотипическими (вирулентность) свойствами микроорганизма. Каждый возбудитель имеет определенный круг хозяев — источников возбудителя инфекции. При этом абсолютное большинство возбудителей инфекционных болезней способны только переживать и сохраняться во внешней среде более или менее длительне время, но не размножаться. Исключение составляют некоторые микроорганизмы, которые могут при благоприятных условиях не только сохраняться, но накапливаться и размножаться в продуктах питания, кормах, объектах внешней среды (сальмонеллы размножаются в молоке при нарушении условий хранения и переработки; листерии могут накапливаться в силосе при низкой температуре и определённом рН; лептоспиры – в воде; иерсинии – в продуктах питания при низких температурах; возбудитель сибирской язвы – в почве).
- Эмгэг төрүүлэх чанар гэдэг нь халдварын үүсгэгч-паразит эзэн амьтныхаа физиологийн хэвийн үйл явцыг алдагдуулж, өвчлүүлэх шинж чанар юм. Түүнийг хоруу чанараар нь хэмждэг.
- Сүүлийн үед дээрх нэр томъёоны оронд инваз чанар гэсэн нэр томъёог хэрэглэх болсон. Эмгэг төрүүлэгч нянгууд амьтны эдэд нэвртэн орж хамгаалалтын саадуудыг даван гарч, бие махбодод тархан үржих чадварыг инваз чадвар гэж нэрлэдэг.
- в микробиологии способность микроорганизма преодолевать клеточные, тканевые и гуморальные защитные барьеры, проникать в организм человека, животного или растения и распространяться в нем; Это связано с наличием специфических поверхностных структур, подавляющих фагоцитоз или активность комплемента, с продукцией ферментов, так наз. факторов распространения — гиалуронидазы (см.), нейраминидазы (см. Нейраминовые кислоты), а также с особенностями метаболизма, обеспечивающими размножение возбудителя в организме хозяина.
- При инфекционных болезнях, общих для животных многих видов (зоонозах), источником возбудителя инфекции для домашних животных могут быть животные других видов, в том числе дикие, а также человек: например, при туберкулезе — это человек; роже свиней — дикие свиньи, птицы, грызуны, человек; лептоспирозе — дикие плотоядные, грызуны; бешенстве — лисы, волки, летучие мыши и т. д. Резервуар возбудителя инфекции - совокупность определенных биологических видов, являющихся естественными хозяевами тех или иных патогенных микроорганизмов и обеспечивающих их существование в природе. Например, жвачные животные, в основном овцы, могут быть резервуаром возбудителя бруцеллеза для людей, дикие плотоядные - бешенства, грызуны - туляремии, лептоспироза листериоза и т. д. Различие понятий «источник возбудителя инфекции» и «резервуар инфекции» состоит в том, что источником может быть отдельное животное, а резервуаром лишь популяция.При сапронозах основным резервуаром возбудителя служат субстраты внешней среды (почва, вода, и др.).
- Цус сорогч шавьж ихээхэн нягтралтай байх нь халдварт өвчний гаралтыг улирлын шинж чанартай болгодог. Ялангуяа урин дулааны улиралд шавьжаар дамжин халдварладаг өвчний эпизоотын процесс эрчимтэй явагдана. Кроме этого, есть группа инфекционных болезней, при которых фактором патогенности служат токсины (яды) возбудителя. Например, микотоксикозы, возбудители которых размножаются не в организме, а во внешней среде, кормах и растениях, в которых затем накапливаются их токсины. При поедании этих кормов возникают соответствующие заболевания. Степень опасности зараженного организма неодинакова и зависит от периода, остроты течения и формы проявления инфекционной болезни. В целом, источником возбудителя инфекции могут быть животные на любой стадии инфекционного процесса: клинически больные, животные при скрытых инфекциях и в инкубационный период, животные-реконвалесценты, микробоносители (микробовыделители).