1. Сэрүүлэг дээд сургууль
Гүйцэтгэсэн: ОУХБМ-ийн 3-р ангийн оюутан Т.Мөнхбат
Улаанбаатар
2010

2. Үндэсний үйлдвэрлэлийн тулгамдаж буй асуудал
Дэлхийн зургаан тэрбум гаруй хүн төрөлхтөний хэрэгцээ, хэрэглээ өдөр ирэх
бүрт ойртон ижилсэж, даяаршлын бүлээн агаар цаг мөч өнгөрөх бүрт хурдсан
түргэсэж, олныг хамарч байна. Даяаршил бидэнд шинжлэх ухаан мэдээлэл,
техник технологи гэх мэт аливаа зүйлийн хөгжилтэй хөл нийлүүлэн алхах
хүндтэй боломжийг олгодог ч гэвч бас бид бүхэнд чухлаар тооцогдох үндэсний
үзэл, үндэсний үйлдвэрлэл хоѐрын хөгжлийг, удаашруулан саармагжуулдаг
сөрөг нөлөө буруу хандлагатай. Өнөөдөр Монголчууд бидний амьдралд гадны
бүтээгдэхүүний эзлэх байр суурь харьцангуй их, харамсмаар олон. Ийнхүү
Монгол улсын дийлэнхи хэрэглэгчид маань бусад улс орны бараа бүтээгдэхүүн
авч хэрэглээндээ нийцүүлэн дасал болгож байгаа маань өөрийн орны үндэсний
үйлдвэрлэлийг зах зээлээс шахан гаргах нэг гол нөхцөлийг бүрдүүлээд байгаа
нь тодорхой. Энэ бол Манай Улсын үндэсний үйлдвэрлэлийн салбар сул
хөгжсөнийг гэрчлэх бодит баримт, энэ бол бид бүхэн үндэсний үйлдвэрлэлийг
эх орондоо дорвитой хөгжүүлэхгүй бол үндэсний аюулгүй байдал алдагдах
болно гэдгийг сануулах дохио юм. Ийм учир үйлдвэрлэгчид маань нэн даруй
Монгол хэрэглэгчийнхээ зан төлөвийг нарийн судлах , тэдэнтэй зөв харилцаа
тогтоон гол нь зах зээл дээр өөрийн үнэнч хэрэглэгчийг бий болгох нь чухал
байна. Ийнхүү үнэнч хэрэглэгчийг бий болгохын тулд өөрсдөө хэрэглэгчиддээ
үнэнч байж, эх орноо гэсэн үндэсний үзлээр цэнэглэгдэх хэрэгтэй.
Түлхүүр үг: 3 зөв, 2ү буюу
 Зөв тэмүүлэл
 Зөв байгууллага
 Зөв шуналтай Үнэнч ажиллах хүчин
 Үндэсний үзэл
 Үнэнч хэрэглэгч

3. Оршил
Аливаа нэгэн уралдаан тэмцээнд ямар ч субъект тодорхой зорилго чиглэлгүй
оролцдоггүй. Бүгд л тэргүүлэхийн төлөө, бүгд л амжилтанд хүрэхийн төлөө
хичээн хөдөлмөрлөдөг. Ийнхүү амжилтанд хүрэхэд саад бартаа бэрхшээл
тулгарах нь зайлшгүй. Үйлдвэрлэгчид хэрэглэгчдийг өөртөө хэрхэн татах,
хэрхэн бүтээгдэхүүнээ зах зээл дээр амжилттай борлуулах вэ? зэрэг нийтлэг
бэрхшээлтэй
асуудалтай
тулгарч
байдаг.
Энэхүү
шийдвэрлэхийн тулд үйлдвэрлэгчид яах ѐстой вэ?
хүндрэлтэй
асуудлыг
санхүүгийн хямралыг
хялбар болгох, хэрэглэгчдийн худалдан авах чадварыг сайжруулах, доллар
ахын ноѐрхолыг үгүй болгох, зэрэг олон асуудалтай холбон тайлбарлагдах
байх. Гэвч би бодох нь үйлдвэрлэгчидэд маань үндэсний үзэл гээч юм
дутагдаад
байгаа
юм
боловуу.
Манай
энэхүү
үйлдвэрлэн
гаргасан
бүтээгдэхүүнийг Монгол хэрэглэгчид маань хэрэглэх болохоор чанартай мөн
орлогын түвшин, стандарт шаардлагад нийцүүлэн үйлдвэрлэн бүтээх хэрэгтэй
гэсэн үзлээр цэнэглэгдэх хэрэгтэй юм боловуу. Гэвч бас дан ганц энэ үзэл
дутагдснаас болж үндэсний үйлдвэрлэгчид амжилтгүй ажиллаж байна гэж
тодорхойлох нь хэт өрөөсгөл ойлголт болох юм. Амжилттай ажиллая,
байгууллагынхаа зорилго өөд тэмүүлье гэж байгаа бол дотроосоо эхлэх
хэрэгтэй. Нэн түрүүнд зөв шуналтай хүний нөөцөөр, зөв бүтэцтэй, зохистой
байгууллагыг зөв тэмүүлэл дор бий болгох. Үүнийхээ дараа тэрхүү зөв зорилго
доор
нэгдсэн
байгууллагын
ажилчид
үндэсний
үзлээр
цэнэглэгдэж,
бүтээгдэхүүнээ ээждээ, эхнэртэй, найз нөхөддөө болон дотны хэн нэгэндээ
зориулан бүтээж байгаа шиг, бүх бүтээгдэхүүндээ ингэж хандвал үнэнч
хэрэглэгч өөрөө танайхыг зорин ирэх юм. Ийнхүү зах зээл дээрх үнэнч
хэрэглэгчийг бий болгохын тулд юуны түрүүнд хүний нөөцөө зөв бүрдүүлэн, зөв
байгууллагыг зөв тэмүүлэл дор цогцлоон байгуулах нь чухал.

4. 3-н зөв 2 ү гэж юу вэ?
Үндэсний үйлдвэрлэл яагаад хөгжөөгүй вэ? Алт, зэс, инфляци, дяфляци, эдийн
засаг улс төр зэрэг олон хүчин зүйлээр тайлбарлагдах байх. Гэвч би бодох нь
үйлдвэрлэгчид маань чадварлаг хүний нөөцөө зөв бүрдүүлээгүй юм боловуу,
зөв зохистой байгууллагыг бий болгож зөв тэмүүлэлтэй ажиллаж чадахгүй
байгаа юм боловуу, хийсэн ажилдаа хүн бүр эзэн нь байх үзэл дутагдсан юм
боловуу, хэмээн тунгаана. Зөв тэмүүлэл: байгууллага өөрөө зөв зорилготой,
зөв тэмүүлэлтэй байсны үндсэн дээр үйл ажиллагаагаа явуулах хөрсөө бэлтгэж
байгаа юм. “Бид чухам юуг хүсэж байна вэ? Бид хүссэн үр дүндээ хүрэхэд юуг
яаж өөрчлөх вэ? гэдгийг туйлын тодорхой төсөөлөх явдал юм. Зураг
төсөлгүйгээр
байшин
барьж
болдоггүйтэй
адил
тов
тодорхой
зорилт
тавихгүйгээр амжилтанд хүрэх боломжгүй. Эхний асуудал бол ерөнхийдөө
байгууллага бүрт нийтлэг асуудал, бүгд л адилхан ашиг олж, амжилттай
борлуулалт хийх хүсэлтэй. Харин 2 дахь асуудал бол бид энэхүү амжилтанд
хүрэхийн тулд бид юу юу хийх ѐстой вэ, яаж өөрчлөгдөх хэрэгтэй вэ? зэрэгт
хариулах хэрэгтэй. Ажилчин бүр дор бүрнээ манай байгууллагын зорилго юу вэ,
энэхүү зорилгод хүрэхэд би юу хийж чадах вэ? зэргийг байнга өөрөөсөө асууж,
өөрийн байгууллага дахь үүргээ ойлгож байх хэрэгтэй.
Өнөөдөр зурагтын
буудал дээр үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа засварын газар 5 жилийн дараа
Microsoft,
Jeneral Motors
компаниудтай
дүйцэхүйц
хэмжээний
томоохон
корпораци болохыг үгүйсгэхгүй. Puma, Adidas, Daewoo зэрэг пүүсүүд бүгд л
жижижг мини хэлбэрийн пүүсүүд байлаа. Гэтэл одоо дэлхийн салбар бүртээ зах
зээлийг эзлэж байна. Тэд бүгд л зорилготой, чиглэлтэй дэлхийн зах зээлийг
эзлэх хүсэл мөрөөдөлдөө автагдан үйл ажиллагаагаа явуулж байсан байх юм.
Энэ мэтчилэн том, жижиг ямар ч байгууллага зөв тэмүүлэл , зөв зорилготой
байх нь чухал юм.
Зөв шуналтай үнэнч ажиллах хүчин: Ертөнцөд дуугаа хадаан мэндэлсэн хэнд
ч шунал гэх зан чанар байдаг. Харин энэхүү зан араншин зөв, буруу гэсэн 2
янзаар хөгжих чиглэлэээ олж, ааш араншин хэлбрээр илэрдэг. Аливаа ажлыг
дүрэм, зарчимд нийцүүлэн явуулахыг урьтал болгохгүй, өнгө, мөнгөнд
тулгуурлан, хээл хахуулиар, хөрөнгөжүүлэн исэлдүүлж, зөвхөн би-д хамаарах,
түүнд ашигтай байхаар зохицуулж байгаа нь нийтийн ухарсарыг бохирлож,
хууль эрх зүйн орчныг хиртүүлж, төрийг хүчгүйдүүлж байна, үүнийг буруу шунал

5. гэнэ. Албаны хөрөнгийг өөрийнх мэт аашлаж, би л болж байвал бусад хүмүүс
яах нь надад хамаагүй хэмээн сэтгэх нь буруу шунал мөнөөс мөн. Харин хийсэн
ажилдаа эзэн нь байж, байгууллагын зорилгыг эн тэргүүнд нь тавин, авилгал
хээл хахуулийг жигшиж, хууль ѐсыг дээдлэн, залхуурлыг ялан, өөрийгөө олж,
өөрийн ажилдаа амтшин дурлаж, болох бүтэх талаас нь хардаг эрүүл сэтгэлгээг
зөв шунал гэх юм. Өөрийгөө хөгжүүлэн өрөөл бусдад туслаж, боловсрол,
мэдлэг, чадвар ухааралд шунаж буй шунал бол эрүүл зөв шунал мөнөөс мөн.
Эрүүл шуналаар цэнэглэгдсэн боловсон хүчинг өөрийн байгууллагадаа бий
болгохын тулд байгууллагын удирдлага өөрөө зөв бодолтой байх нь чухал.
Чадварлаг хүний нөөцийг сонгон бүрдүүлж, тэднийг ажилд нь амтшуулан
дурлуулж, эрүүл сэтгэлгээгээр идэвхижүүлэх нь байгууллагын удирдлагад
ноогдож буй хүндтэй үүрэг юм.
Зөв байгууллага:
 зөв тэмүүлэл дор эрүүл сэтгэлгээгээр цэнэглэгдсэн ажиллах хүчин
хоорондоо нэгдэн нийлж, өөрийн улс орондоо ашиг тустай үйл
ажиллагаа явуулж буй байгууллагыг
 ажилчид удирдлагын харилцаа найрсаг дотно, үзэл санаа бодлын
эргэх холбоотой байгууллагыг
 ажилчид үргэлж ажиллах урам зоригоор дүүрэн, нөхөрсөг уур
амьсгалтай байгууллагыг
 удирдлагын хэв маяг ардчилсан хэлбэртэй байгууллагыг
 татвараа цаг тухайд нь үнэн зөвөөр төлдөг байгууллагыг
 авилгал хээл хахууль худал хуурмагаас хөндий байгууллагыг
зөв
байгууллага гэх.
Үндэсний үзэл:
Үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн хэрэглэх нь Монгол үйлдвэрлэлээ,
Монгол хүнээ дэмжиж байгаа гэдгийг хэрэглэгчдэд ойлгуулах нь туйлын чухал
болоод байна. Хэрэглэгчид хэдий үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн
хэрэглэх нь үндэсний үйлдвэрлэлийн хөгжилд ихээхэн тустай, дэмжлэгэтэй
гэдгийг ойлгосон ч, өөрт хэрэггүй, дэмий мөнгө зарсан бүтээгдэхүүн худалдан
авахгүй нь тодорхой. Ийм учир үндэсний үйлдвэрлэгчид маань өөрсдөө
үндэсний үзлээр цэнэглэгдэж, бүтээгдэхүүнээ ээждээ, эхнэртэй, мөн найз

6. нөхөддөө
зориулан
үйлдвэрлэж
байгаа
шиг
бүх бүтээгдэхүүнээ
ингэж
үйлдвэрлэх хэрэгтэй байна. Өөрөөр хэлбэл үндэсний үйлдвэрлэгчид маань
бидний бүтээгдэхүүнийг Монгол хүмүүс маань хэрэглэх болохоор чанартай мөн
орлогын түвшин, стандарт шаардлагад нийцүүлэн үйлдвэрлэх хэрэгтэй гэх
үзлээр цэнэглэгдэх нь нэн чухал асуудал. Үйлдвэрлэгчид маань Монгол
хэрэглэгчийнхээ үндэсний үзлийг сэргээж, бахархах бахархалыг өөрсддөө бий
болгож чадвал амжилт олоход илүү дөхөм байх боловуу гэж тодорхойлж байна.
Үнэнч хэрэглэгч: Дээр дурьдсан 4 зүйл маань эцэстээ бүгд
л үнэнч
хэрэглэгчийг хэрхэн зах зээл дээр бий болгохтой холбогдсон алхмууд юм.
Хэрэглэгчтэй холбоотой байж үйлдвэрлэл гээч зүйл утгаа олдог. Тийм болохоор
хэрэглэгч бол үйлдвэрлэгчдийн гол зүрх юм. Гол зүрхээ зөв удирдахгүй бол
үйл явц будлиантаж үгүйрэн хоосорно. Өөрийн бүтээгдэхүүнийг байнга
хэрэглэдэг хэрэглэгчдийг зах зээл дээр бий болгохын тулд тэдний эрэлт
хэрэгцээ, зан төлөвийг нарийн судлах шаардлагатай. Хэрэглэгчдийн зан төлөв,
үзэл бодол үргэлж өөрчлөгдөн, шинэчлэгдэж байдаг. Тийм болохоор үнэнч
хэрэглэгчийг бий болгохын тулд тэдний үзэл бодолтой нь арга барилаа
нийцүүлэн зохицуулан ажиллах нь чухал. Цаашдаа үндэсний үйлдвэрлэл маань
дэлхийн зах зээл дээр өрсөлдөхөд дундаж амжиргааны түвшинтэй 2,700,000
гаруйхан
хэрэглэгчийнхээ
хэрэгцээг
хангаж,
тэднийг
байлдан
дагуулж
дотроосоо эхлэх нь зүйтэй. Бидэнд МОНТАНА фирмийн жинс шиг Монгол
бүтээдэхүүнийг гадаадад экспортлох боломж байгаа, гагцхүү энэ боломжийг
нээж илрүүлэн хэрэгжүүлэх нь ирээдүйн үйлдвэрлэгчидэд ноогдож байгаа
хүндтэй үүрэг юм. Харин үүнийхээ дараагаар дэлхий зах зээл хэмээх том
далайд бүтээгдэхүүнээ
экспортлож дэлхийд танигдсан брэнд бий болгох
боломж бидэнд байгаа. Зөв зорилго тэмүүлэлгүй, зөв байгууллага бий
болохгүйгээр, үнэнч ажиллах хүчингүйгээр, зөв арга барил үзэлгүйгээр үнэнч
хэрэглэгчийг бий болгох боломжгүй бөгөөд энэ 5 зүйл хоорондоо бие биенээ
нөхцөлдүүлэн
байдаг
хүчин
зүйлүүд
юм.
Үндэсний
үйлдвэрлэгч
байгууллагуудын нийтлэг зорилго бол өөрийн бүтээгдэхүүнийг хэрэглэдэг
хэрэглэгчийг бий болгох байдаг. Зүгээр ч нэг хэрэглэгч биш үнэнч хэрэглэгчийг
бий болгох асуудал чухал. Үнэнч хэрэглэгчийг бий болгох тэдний зан төлөв үзэл
бодлыг судлах нь судалгааны ажлын маань зорилго юм.
Судалгааны дүгнэлт

7. Уг судалгааг хийхдээ илүү бодит болгох үүднээс түүврийг гудамжинд явж
байгаа энгийн хүмүүсээс эхлээд худалдан авалт хийж буй хүмүүс гэх мэт бүхий
л хүрээг хамрахыг хичээсэн. Нийт 13-90 насны 104 хүнээс судалгаа авсан
бөгөөд 4 материалыг шаардлага хангаагүйн улмаас хассан ба ийнхүү 100 хүний
100 хэрэглэгчийн судалгаанд дүн шинжилгээ хийж дүгнэлт гаргасан.
1. Таны нас доорх ангиллын алинд нь хамаарах вэ?
40
30
30
25
20
23
14
10
3
5
0
18-25
25-35
35-45
45-60
60-аас дээш
13-17
2. Таны өөрийн орлого
60
50
50
40
30
20
10
14
18
9
6
3
0
Орлогогүй
130000-200000
200000-280000
280000-330000
330000-350000
350000-аас дээш
Судалгааны эхний 2 асуулт ерөнхийдөө хувийн мэдээлэлтэй холбоотой асуулт
байгаа бөгөөд судалгаанд оролцогчдын дийлэнх нь буюу 50 хувь нь 200000280000 гэсэн хариултыг сонгожээ. Түүнчлэн 30 хувь нь 35-45 насныхан 25 хувь
нь 18-25 насныхан байгаа нь судалгаанд оролцогчдын дийлэнх хэсгийг эзлэж
байгаа юм.

8. 3.Та хэрэглээндээ алиных нь бүтээгдэхүүнийг илүү
хэрэглэдэг вэ?
үндэсний үйлдвэрлэлийн
гадны орны
4. Бүтээгдэхүүнийг худалдан авахад нөлөөлдөг гол хүчин
зүйл
үндэсний зан заншлыг агуулсан
20
3
нэр хүнд
28
хэрэглээнд нийцсэн байдал
12
баталгаатай байдал
37
0
10
20
30
хямд үнэ
40
Дараагийн асуултууд маань ерөнхийдөө хэрэглэгчид яагаад гадны орны
бүтээгдэхүүн хэрэглэдэг, мөн нөлөөлдөг гол хүчин зүйлийг тодруулахыг
хичээсэн. Та хэрэглээндээ алиных нь бүтээгдэхүүнийг илүү хэрэглэдэг вэ? гэсэн
асуултууд 73 хувь нь гадны орны гэсэн хариултыг сонгосон ба ийнхүү гадны
орны бүтээгдэхүүнийг худалдан авахад нөлөөлдөг гол хүчин зүйл нь хямд үнэ
ба хэрэглээнд нийцсэн байдал гэсэн харилтыг сонгосон байна. Дээрхээс
дүгнэхэд дэлхийн зах зээл тогтворгүй хэрэглэгчдийн худалдан авах чадвар сул
байгаа нь хямд бүтээгдэхүүн сонгох нэг гол шалтгаан болж байна гэж үзэж
байна. Мөн хэрэглээндээ үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн түлхүү
хэрэглэдэг гэсэн 27 хэрэглэгчийн материалаас харахад бүтээгдэхүүн худалдан
авахад гол хүчин зүйл хэрэглээнд нийцсэн байдал болон үндэсий соѐл зан
заншлыг түлхүү агуулсан байдаг болохоор сонгодог гэж хариулсан байна. Энэ
нь
үндэсний
үйлдвэрлэл
амжилттай
ажиллах
гол
нөхцөл
нь
тухайн

9. хэрэглэгчийнхээ хэрэгцээнд нийцүүлэн, уламжлалт зан заншлыг агуулсан
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх нь чухал гэдгийг илтгэж байгаа юм.
5. Ямар төрлийн үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн
хэрэглэдэг вэ?
бусад
бичиг хэргийн
гэр ахуйн
гоо сайхан
Хувцас
Хүнсний
0
20
40
60
80
Тавдугаар асуулт буюу ихэвчлэн ямар төрлийн үндэсний үйлдвэрлэлийн
бүтээгдэхүүн хэрэглээндээ ашигладаг вэ? гэсэн асуултанд 76 хувь нь хүнсний
төрлийн бүтээгдэхүүн ашиглаж байна гэсэн хариултыг өгсөн нь Монгол улсын
үндэсний үйлдвэрлэлийн чухал салбар нь хүнсний үйлдвэрлэл болоод байгаа
бөгөөд цаашлаад хүнсний үйлдвэрлэлээ түлхүү хөгжүүлэхэд хэрэглэгчдийн
энэхүү нааштай хандлага ихээхэн дэмжлэг үзүүлэх юм. Түүнчлэн хувцас, гоо
сайхан, гэр ахуйн, бичиг хэргийн, бусад салбарт өрсөлдөгч байхгүй сул зах зээл
байгаа нь ихээхэн боломж бий гэдэг нь харагдаж байна.
6. үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүнээс татгалзах
гол шалтгаан
60
33
53
6
40
3
20
0
5
гадаад бүтээгдэхүүнээс хоцрогдсо
өнгө үзэмж муу
маркетингийн бодлого тааруу
найдваргүй
үнэтэй
Үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн худалдан авахаас татгалзах болдог гол
хүчин зүйлийг тодруулахын тулд дээрх асуултыг оруулсан. Дүгнэхэд үндэсний

10. үйлдвэрлэлийн бараа бүтээгдэхүүн үнэтэй буюу гадны бүтээгдэхүүнээс
хоцрогдсон байдаг нь худалдан авахаас татгалзах болдог гол хүчин зүйлс
болдог байна. Энэ нь шинэ арга барил, тоног төхөөрөмжөөр бүтээгдэхүүнийг
үйлдвэрлэх зайлшгүй шаардлагатай байгааг илэрхийлж байгаа юм. Түүнчлэн
хэрэглэгчид маань худалдан авалт хийхдээ аль болох хөнгөлөлт, урамшууллыг
харгалзаж үзэх
болсон гэдэг нь харагдаж байна. Гадны орны бараа
бүтээгдэхүүнээс хоцрогдсон гэх сэтгэгдлийг төрүүлэхгүйн тулд үйлдвэрлэл аж
ахуй нэгж байгууллагууд маань нэн түрүүнд дотоод өөрчлөлт болох шинэ
төхөөрөмж, чадварлаг боловсон хүчин мөн бас бусад өөрчлөлтүүд хийх
шаардлагатай байна.
39
31
40
35
30
25
15
15
мэдэхгүй
0
20
12
10
ямар ч нөлөөгүй
бага нөлөөтэй
нөлөөтэй
5
их нөлөөтэй
0
Долдугаар асуулт буюу дээрх графикаас харахад хэрэглэгчид худалдан авагчид
маань үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн хэрэглэх нь улсын хөгжил
дэвшилд нэг их нөлөөлөхгүй үүний талаар тодорхой мэдээлэлгүй байдаг нь
харагдаж байна. Тухайн орны хэрэглэгчид өөрийн оронд үйлдвэрлэсэн
бүтээгдэхүүнийг хэрэглээндээ ашиглах нь ядуурлыг багасгах, ажлын байрыг
нэмэгдүүлэх, цаашлаад ДНБ-ий өсөлт, улс орны гадаад харилцааны чухал
хүчин
зүйл
болдог
гэдгийг
хэрэглэгчид
ойлгох
хэрэгтэй.
Үндэсний
үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн хэрэглэх нь Монгол үйлдвэрлэлээ, Монгол хүнээ
дэмжиж байгаа гэдгийг ойлгох нь туйлын чухал. Ингэхийн тулд эхлээд
үйлдвэрлэгчид маань өөрсдөө үндэсний үзлээр цэнэглэгдэж, бүтээгдэхүүнээ

11. ээждээ эхнэртэй мөн найз нөхөддөө зориулан үйлдвэрлэж байгаа юм шиг бүх
бүтээгдэхүүнээ
үйлдвэрлэх
хэрэгтэй
байна.
Өөрөөр
хэлбэл
үндэсний
үйлдвэрлэгчид маань бидний бүтээгдэхүүнийг Монгол хүмүүс маань хэрэглэх
болохоор чанартай мөн орлогын түвшин, стандарт шаардлагад нийцүүлэн
үйлдвэрлэх хэрэгтэй гэдэг үзлээр цэнэглэгдэх нь чухал болов уу хэмээн дүгнэж
байна.
8.Үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүнийг ихэвчлэн
хаанаас худалдан авдаг вэ?
Үйлдвэрээс нь ба
нэрийн барааны
дэлгүүрээс
3
97
0
50
100
худалдааны
байгууллагаас
150
Үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүнийг ихэвчлэн хаанаас худалдан авдаг
бөөний төвөөс, захаас худалдан авдаг харин 3 хувь нь үйлдвэрээс нь буюу
нэрийн барааны дэлгүүрээс худалдан авдаг хэмээн хариулжээ. Өөрөөр хэлбэл
худалдааны байгууллагаас худалдан авдаг гэсэн хариултыг дийлэнхи нь
сонгосон байгаагаас харахад үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүний нүүр
царай болсон худалдааны байгууллагууд үйл ажиллагаандаа ихээхэн анхаарч
мөн үйлдвэрлэгчидтэй нь хамтран ажиллах мөн хэрэглэгчидтэйгээ харилцах
харилцаанд ихээхэн анхаарах нь үндэсний үйлдвэрлэгчидэд ихээхэн дэм болох
юм.

12. 9.Үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн ямар шинжийг
агуулсан байвал худалдан авах сонголт хийх вэ?
бусад
2
өнгө үзэмж сайтай
3
хямд
23
2
Худалдан авахад ойрхон
2
баталгаатай байдал
18
50
0
10
20
30
40
Монголчуудын бахархал
болсон брэнд
эрүүл мэндийн гаж
нөлөөгүй
50
Судалгаанд оролцогчдын хагас нь буюу 50 хувь нь эрүүл мэндийн гаж нөлөөгүй
бараа
бүтээгдэхүүн
худалдан
авах
сонголт
хийнэ
хэмээн
хариулжээ.
Хэрэглэгчид худалдан авалт хийхдээ эрүүл мэндэд ямар нэгэн гаж нөлөөгүй,
эрүүл мэндээ ихээхэн анхаарч бүтээгдэхүүнийг худалдан авах сонголт хийх
хандлагатай байгаа нь дээрх графикаас ажиглагдаж байна.
10.Үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн эх
орноороо бахархах сэтгэгдлийнтөрүүлдэг
үү?
78
80
60
40
20
7
15
0
тийм
зарим нэг нь
үгүй
Үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүн танд эх орноороо бахархах сэтгэгдэл
төрүүлдэг үү? Гэсэн асуултанд 78 хувь нь үгүй 15 хувь нь зарим нэг нь үлдэх

13. хувь нь тийм гэж хариулжээ. Судалгааны үр дүнгээс ажиглахад үйлдвэрлэгчид
маань цаашдаа үндэсний соѐл уламжлалыг түлхүү агуулсан бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэхийн зэрэгцээ даяаршиж буй өнөө үетэй нийцүүлэн бүтээгдэхүүнээ
үйлдвэрлэн гаргах нь чухал гэдэг нь судалгаагаар нотлогдож байна. Цаашдаа
үндэсний
үйлдвэрлэгчид
маань
хэрэглэгчиддээ
эх
орноороо
бахархах
сэтгэгдлийг төрүүлэхийн тулд үндэсний соѐл уламжлал, бахархал хүндлэл
болсон зүйлсийг агуулж бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэхийн зэрэгцээ цаг үе, орчин
нөхцөлтэйгөө уялдуулан үйлдвэрлэн бүтээх хэрэгтэй боловуу? Гэж дүгнэн
тодорхойлж байна.
Ном зүй
 Д.Баяндалай-“Оршихуйн гүн ухаан” УБ 2009
 www.trademongolia.mn Б. Оргил “үндэсний үйлдвэрлэл” 2009 он 10 сар
 Маркетинг” сэтгүүл 6 сар