1. Konferencja„Podzielić się szczęściem, sercem, chlebem – by Inny nie został sam” Dobrzany – Brzeżno, 28-30 kwietnia 2010 r.

2. Bariery w rozwoju gospodarki społecznej w Polsce Barbara Sadowska

3. Podejście tradycyjne W minionych 20-leciu w Polsce rozwijały się podejścia, które najczęściej oferowały usługi nadrabiające braki systemu pomocy społecznej. W większości przypadków przyjmowały one strategię opartą o tradycyjny model pomocy skierowanej do grup szczególnego ryzyka, w którym postrzega się beneficjentów jako biernych odbiorców świadczeń/usług dostarczanych przez grupy profesjonalistów.

4. System prawny Na system ten składają się: 1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, 2. Ustawa z dnia 13 czerwca 2003r. o zatrudnieniu socjalnym; 3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006r o spółdzielniach socjalnych; 4. Ustawa o Działalności Pożytku Publicznego i Wolontariacie z dnia 24 kwietnia 2003r. 5. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; 6. Ustawa z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych.

5. Dotychczasowe doświadczenia W latach 2005 – 2008 wiele organizacji i instytucji, opierając się o w/w ustawy realizowało w Polsce programy partnerskie w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, w wyniku którego testowane były innowacyjne projekty przedsiębiorczości społecznej włączającej w przestrzeń społeczno-gospodarczą we wspólnocie lokalnej osoby z grup zagrożonych lub wykluczonych społecznie.

6. Gospodarka społeczna, w jakim miejscu jesteśmy ? Funkcjonuje ok. 45 ZAZ-ów Powstało ok. 64 CIS-ów (ok. 20 upadło z powodu braku finansowania) Powołanych zostało ok. 300 KIS-ów Powołanych zostało ok. 200 spółdzielni socjalnych; 8% organizacji pozarządowych uruchomiło działalność odpłatną lub gospodarczą Powstało w Polsce kilka spółek z o.o. non-profit

8. Sieci i partnerstwa PARTNERSTWA LOKALNE Powiatowe Urzędy Pracy Publiczne Ośrodki Pomocy Społecznej (MOPS, MOPR) OWES, OWSS Firmy komercyjne Organizacje pozarządowe OWES – Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej Wsparcie w pozyskiwaniu grantów, wsparcie w pozyskaniu środków z 6.2 , w zakresie poręczeń, tworzenie Izb Społecznej Gospodarki Rynkowej, wsparcie dla tworzenia Partnerstw Lokalnych, powiatowych i regionalnych, Instytucje szkoleniowe Rady mieszkańców osiedli Władze powiatowe i regionalne Spółdzielnie mieszkaniowe Parafie EDUKACJA LIDERÓW EKONOMII SPOŁECZNEJ 8

9. Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej/ OWES OWES jest instytucją nowej generacji uczestniczącą w formowaniu partnerstwa lokalnego na rzecz ekonomii społecznej. OWES integruje lokalnych partnerów - samorząd, ośrodki pomocy społecznej, PUP, organizacje pozarządowe i firmy biznesowe - wokół idei włączenia osób i grup do życia społeczno-gospodarczego we wspólnocie lokalnej poprzez powołanie partnerstwa i nowych instytucji.

10. OWES OWES animuje powoływanie instytucji ekonomii społecznej takich jak: kluby integracji społecznej, centra integracji społecznej, zakłady aktywności zawodowej, spółdzielnie socjalne, przedsiębiorstwa społeczne funkcjonujące przy stowarzyszeniach i fundacjach, spółki z. o.o non- profit. Zadaniem OWES jest też animowanie nowych stowarzyszeń w miejscowościach/ dzielnicach, gdzie inicjatywy obywatelskie nie są jeszcze podejmowane.

11. OWES osoby fizyczne, które chcą utworzyć stowarzyszenie, spółdzielnię socjalną organizacje pozarządowe (fundacje i stowarzyszenia), zamierzające do uruchomienia działalności ekonomicznej (działalności odpłatnej pożytku publicznego lub gospodarczej według Ustawy o Działalności Pożytku Publicznego i Wolontariacie) jako tzw. przedsiębiorstwo społeczne

12. Kto może korzystać z usług OWES? gminy, zainteresowane animowaniem inicjatyw ekonomii społecznej ( zakładaniem CIS-ów, KIS-ów, spółdzielni socjalnych), budowaniem partnerstw lokalnych gospodarki społecznej; firmy biznesowe, zainteresowane podejmowaniem współpracy z instytucjami gospodarki społecznej, realizujące idee społecznej odpowiedzialności biznesu

13. Przeszkody w rozwoju GS Finansowanie CIS Przykład CIS-ów, instytucji powstałych w oparciu o ustawę o zatrudnieniu socjalnym, z których wiele znalazło się w sytuacji likwidacji, gdyż nie otrzymało finansowania w ramach EFS ani ze środków samorządu lokalnego, pokazuje, że brak jest strategicznej wizji dalszego rozwoju sektora i zapewnienia ciągłości jego funkcjonowania. Należy włączyć CIS-y w projekty systemowe, a docelowo włączyć je w finansowanie ze środków funduszu pracy.

14. Finansowanie CIS-ów W Polsce funkcjonuje ok. 45 CIS-ów. Najczęstszym problemem jest tendencja do ograniczania przez urzędy gmin kategorii osób, na które przyznawane jest dofinansowanie do osób po odbytej terapii ( takie stanowisko przesłała do urzędów PARPA). Podobne stanowisko zajął ostatnio UMWW, który według Ustawy o Zatrudnieniu Socjalnym może wspierać funkcjonowanie CIS przez 3 miesiące ( według liczby uczestników i kadry x 50 % wartości zasiłku dla bezrobotnych). Urząd Marszałkowski proponuje przyznanie dotacji w przeliczeniu tylko na osoby, które ukończyły terapię i proporcjonalnie do tej liczby, na wyposażenie i adaptację warsztatów.

15. Interpretacja Ustawa o Zatrudnieniu Socjalnym mówi, że środki z programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych nie są przeznaczone wyłącznie na osoby, które ukończyły terapię, ale również na osoby bezrobotne, bezdomne, po pobytach w zakładach karnych, niepełnosprawne, zagrożone wykluczeniem społecznym itp. Taką interpretację przysłało MPiPS. Mimo tego dyskusja trwa nadal i dotyczy przekonania wśród urzędów o wyższości Ustawy o Wychowaniu w Trzeźwości nad Ustawą o Zatrudnieniu Socjalnym. Brak spójności pomiędzy obiema Ustawami.

16. Status osoby bezrobotnej i status poszukującej pracy Kolejna kwestia dotyczy roli CIS-ów w przygotowywaniu uczestników CIS do zakładania spółdzielni socjalnych. brak spójności pomiędzy Ustawą o Zatrudnieniu Socjalnym a Ustawą o Promocji Zatrudnienia i Instytucjach Rynku Pracy: osoba uczestnicząca w CIS ma status osoby poszukującej zatrudnienia, tymczasem osoba zakładająca spółdzielnię socjalną ma status osoby bezrobotnej. Ważnym elementem reintegracji jest świadczenie integracyjne (700 zł miesięcznie). Pod koniec okresu uczestnictwa w CIS osoby mogłyby płynnie przechodzić do rejestracji spółdzielni socjalnej, ale muszą wypisać się z CIS-u i zarejestrować ponownie jako osoba bezrobotna. Wtedy tracą świadczenie integracyjne. Rejestracja spółdzielni socjalnej może zająć kilka miesięcy i w tym okresie osoby zakładające spółdzielnię są bez środków do życia. Należy pilnie dokonać zmian w Ustawie o Zatrudnieniu Socjalnym i Promocji Zatrudnienia, które umożliwią przejście z CIS-u do założonej spółdzielni socjalnej.

17. Likwidacja CIS-ów jako gospodarstw pomocniczych Kolejna kwestia dotyczy przekształcania CIS-ów funkcjonujących jako gospodarstwa pomocnicze w inne formy organizacyjno-prawne ( spółki z o.o non-profit, spółdzielnie socjalne, organizacje pozarządowe). Istnieje tutaj kwestia przekazania majątku będącego dotychczas własnością gminy dla nowopowstających podmiotów ( budynki, wyposażenie warsztatów), kwestia kontynuacji projektów realizowanych w latach 2010-2012 (podpisanie umowy z nowym podmiotem) itd.

18. Przeszkody w zakładaniu spółdzielni socjalnych Poręczenia: Poręczenia osób fizycznych ( trudności w znalezieniu po 2-3 poręczycieli na osobę) Poręczenia gmin dla spółdzielni socjalnych (gmina poręcza osobie prawnej tj. spółdzielni socjalnej; PUP oczekuje poręczenia osobom fizycznym

19. Interpretacja MRR „Zgodnie z § 10. rozporządzenia MPiPS z dnia 17 kwietnia 2009 r. w sprawie dokonywania refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego oraz przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej formami zabezpieczenia zwrotu przez podmiot - refundacji, a przez bezrobotnego - otrzymanych ze środków Funduszu Pracy jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodarczej, założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej, może być poręczenie, weksel z poręczeniem wekslowym (aval), gwarancja bankowa, zastaw na prawach lub rzeczach, blokada rachunku bankowego albo akt notarialny o poddaniu się egzekucji przez dłużnika".Tym samym istotny jest fakt, że w przypadku niektórych form poręczenia nie jest istotne kto dokonuje poręczenia. Powiatowy Urząd Pracy otrzymuje zabezpieczenie środków i to należy uznać za wystarczające. Natomiast, odnośnie indywidualizacji udzielanej dotacji, nie ulega wątpliwości, że środki są przyznawane imiennie, choć rozporządzenie dopuszcza możliwość złożenia wspólnego wniosku. Warto jednakzwrócić uwagę, że środki te trafiają na wspólny fundusz spółdzielczy. Tym samym nie ma przeszkód, aby jednostka samorządu terytorialnego poręczyła za spółdzielnie,jako podmiot, a nie osoby indywidualne, na której majątek składają się środki kilku osób otrzymane z Funduszu Pracy.”

20. Przykład Byczyny Uchwała Nr XXVIII/259/05 Rady Miejskiej w Byczynie z dnia 30 czerwca 2005r. §1 Udziela się poręczenia pożyczki do kwoty 134.400 zł udzielonej przez Powiatowy Urząd Pracy w Kluczborku na rzecz Spółdzielni Socjalno- Usługowo -Handlowo-Produkcyjnej w Byczynie z przeznaczeniem na utworzenie nowych miejsc pracy do dnia 30 września 2006 r. §2 Spłata ewentualnych zobowiązań z tytułu poręczenia będzie następować z dochodów uzyskanych z podatku od nieruchomości i podatku rolnego. §3 Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Byczyny. §4 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Miejskiej W Byczynie Józef Lucjan Kędzia

21. Przykład Kamienia Pomorskiego Uchwała Rady Miejskiej w Kamieniu Pomorskim z dnia 23 października 2009 roku § 1 Wyraża się zgodę na utworzenie z udziałem Gminy Kamień Pomorski Kamieńskiej Spółdzielni Socjalnej „Warcisław” w Kamieniu Pomorskim. §2 Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Gminy Kamień Pomorski. § 3 Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Przewodniczący Rady Miejskiej mgr Henryk Masłowski

22. Pomoc publiczna Udzielenie wsparcia już funkcjonującym podmiotom GS jest traktowane jak pomoc publiczna ( np. w ramach 7.2.2); Powinien pojawić się zapis w SzoP, że wsparcie doradcze i szkoleniowe dla istniejących spółdzielni socjalnych jest udzielane jako pomoc de minimis i w związku z tym, projekty zawierające takie wsparcie mogą otrzymać dofinansowanie 100%.

23. Partnerstwa kompleksowe podejście: zintegrowany system polityki społecznej, gdzie działania ośrodków pomocy społecznej, urzędów pracy, instytucji gospodarki społecznej, organizacji obywatelskich i instytucji kształcenia ustawicznego wzajemnie się uzupełniają doprowadzając do samodzielności ich beneficjentów. W SzoP brak zapisów o możliwości wsparcia w ramach projektów systemowych jako beneficjentów wójtów, burmistrzów, przedsiębiorców itp. Brak współpracy i partnerstwa: działania tych instytucji nie są skoordynowane a osoby potrzebujące pomocy i wsparcia biernie przechodzą z jednej instytucji do drugiej, najczęściej nie osiągając samodzielności.

24. Edukacja Rozwój gospodarki społecznej wymaga edukacji szeroko rozumianego otoczenia, współpracy partnerów lokalnych. Polski model kształcenia w obszarze gospodarki społecznej powinien odwoływać się do systemów wartości opartych o solidaryzm i sprawiedliwość społeczną. W edukacji tej ważne są aspekty filozoficzne pokazujące więziotwórczy i integracyjny charakter pracy oraz jej funkcje prowadzące do doskonalenia samego człowieka, a nie tylko jej aspekty materialne, zapewniające byt ( czego oczywiście nie można też zlekceważyć). Kolejnym ważnym elementem pozarynkowym w gospodarce społecznej jest odwołanie się do wspólnotowości (komunitaryzmu) w funkcjonowaniu przedsiębiorstw społecznych, która stanowi istotny element odróżniający je od indywidualistycznej i konkurencyjnej formuły gospodarki mniej uspołecznionej.

25. Zespół ds. Rozwiązań Systemowych Ekonomii Społecznej Grupy robocze: Grupa strategiczna Grupa ds. prawnych Grupa ds. finansowych Grupa ds. edukacji Zespół opracowuje Pakt na rzecz ES

26. Projekty systemowe Projekt 1.18 „Gminne standardy wychodzenia z bezdomności” Projekt 1.19 „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” Projekt 1.20 „Kompleksowe formy reintegracji społeczno-zawodowej w środowisku lokalnym”

27. Dziękuję za uwagę Barbara Sadowska www.barka.org.pl