1. გაკვეთილი № 11
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. V0(C2H2) = 17,23ლ
2. m(C6H6) = 63,4გ
3. 2C6H6 + 15O2 12CO2 + 6H2O
4. m(C6H14) = 110,3გ V0(H2)=114,9ლ
არომატული ნახშირწყალბადები
ბენზოლის ბირთვის შემცველ ნახშირწყალბადებს არომატული
ნახშირწყალბადები ეწოდებათ. ბენზოლის ბირთვში ნებისმიერი წყალბადის
ნაცვლად შეიძლება ორგანული ჯგუფი იყოს ჩანაცვლებული. მაგ:
ექვსკუთხედის წვეროებში ჩანაცვლების ადგილზე C, დანარჩენ ადგილებზე კი CH
იგულისხმება.
ეთილბენზოლის იზომერებია:
თუ განვიხილავთ ბენზოლისა და ბენზოლის იმ ნაწარმების შედგენილობას,
რომლებიც ბენზოლის მოლეკულაში ნაჯერი ჯგუფების ჩანაცვლებით მიიღება
დავასკვნით, რომ მათი ზოგადი ფორმულაა: CnH2n-6. ასეთ ნახშირწყალბადებს
ალკილბენზოლები ეწოდებათ. გავიხსენოთ:
CH4 – მეთანი CH3 – მეთილი

2. -2-
C2H6 – ეთანი C2H5 – ეთილი
ან ილ ზოგადად ალკანი ალკილი
ბენზოლის უმარტივესი ნაწარმი ტოლუოლი შეიძლება მივიღოთ ჰეპტანისგან
ამ ნახშირწყალბადს არომატული ნახშირწყალბადის ყველა თვისება ახასიათებს,
მაგრამ ბენზოლთან შედარებით ბევრად უფრო ადვილად მიდის ჩანაცვლების
რეაქციები ბენზოლის ბირთვის 2, 4 და 6 მდგომარეობაში. ეს ბენზოლის ბირთვზე
CH3 ჯგუფის გავლენის გამო ხდება. მაგ:
(ტროტილი ძალიან ძლიერი ფეთქებადი ნივთიერებაა)
თავის მხრივ ბენზოლის ბირთვის გავლენის გამო მეთილის ჯგუფი ადვილად
გარდაიქმნება. ეს ჯგუფი ისეთ რეაქციებში შეიძლება შევიდეს, რაც მეთანისთვის არ
არის დამახასიათებელი. მაგ:
(მეთანი არ რეაგირებს KMnO4-ის ხსნართან)
არომატული ნახშირწყალბადების სახელწოდების მისაღებად ბენზოლის ბირთვის
ნახშირბადატომები უნდა გადავნომროთ და შემდეგ მივუთითოთ რომელ
ნახშირბადატომთან რომელი ჯგუფია ჩანაცვლებული. მაგ:
ზოგჯერ უფრო მოსახერხებელია ბენზოლის შესაბამისი ჯგუფი ჩამნაცვ ლებლად
ჩავთვალოთ და სახელი ისე დავარქვათ ორგანულ ნაერთს. მაგ:
ბენზოლის ბირთვში შეიძლება ჩანაცვლდეს როგორც ნაჯერი ისე უჯერი ჯგუფები,
მაგ
ამ ნაერთს სტიროლი (ვინილბენზოლი) ქვია. სტიროლი უჯერი და არომატული
ნაერთებისათვის დამახასითებელ ყველა რეაქციაში შედის.
მას იღებენ ეთილბენზოლის გადამუშავებით და გამოიყენება პოლიმერების
მისაღებად.

3. -3-
ბუტადიენისა და სტიროლის ერთდროული პოლიმერიზაციით მიიღება
ბუტადიენსტიროლური კაუჩუკი.
საშინაო დავალება:
1. დაწერეთ ა) 1,4-დიმეთილ-2,6-დინიტრობენზოლის
ბ) 1,3-დიმეთილ-5-პროპილბენზოლის
გ) 1-ქლორ-4-ნიტრობენზოლის
დ) 1-მეთილ-4-ვინილბენზოლის
გრაფიკული ფორმულები
2. დაარქვით სახელები შემდეგ ნაერთებს
3. პოლისტიროლის პოლიმერიზაციის ხარისხი 1200-ს უდრის. როგორი იქნება
პოლიმერის მოლეკულური მასა?
4. 25გ ჰეპტანის გარდაქმნისას რამდენი გრამი ტოლუოლი და რამდენი ლიტრი
H2 (ნ.პ.) მიიღება?