ทันตสุขภาพสำหรับผู้พิการ PDF สำหรับอ่าน ทพ.วรพจน์ ตรีประเสริฐสกุล

1. โรงพยาบาลป่าบอน
ทพ.วรพจน์ ตรีประเสริฐสกุล

2. คนพิการแบ่งเป็น 5 กลุ่ม
1) พิการ ด้านการมองเห็น
2) พิการด้านการได้ยิน
3) พิการด้านการเคลื่อนไหว เช่น เสียแขนขา หรือ โรคหลอดเลือดสมอง (CVA)
- สาหรับ CVA อาจจะเพิ่ม เรื่องการกินยาสม่าเสมอ เพราะผู้ป่วยมักมียาที่ต้องทาน
ต่อเนื่อง เช่น ASA หรือ ยาโรค ความดัน เบาหวานที่มักเป็นมาคู่ๆกันกะ CVA
- ระวังเรื่องการเกิดเลือดออกได้ หากกินยาละลายลิ่มเลือด (ASA) นานๆ หรือ ต้อง
ไปทาฟัน
สองกลุ่มนี้ ดูแลป้องกันเรื่อง อุบัติเหตุต่างๆ ในกิจวัตร
ประจาวัน จัดการเรื่องสถานที่ที่อาจจะทาให้อันตรายได้

3. คนพิการแบ่งเป็น 5 กลุ่ม
4) พิการทางจิตใจ หรือ พฤติกรรม เช่น คนไข้ จิตเวชที่ไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้
- อาจเน้นเรื่องการกินยาและพบแพทย์ตามนัด การป้องกันอันตรายต่อ ผู้ป่วยเองเช่น
ทาร้ายตนเอง ฆ่าตัวตาย รวมถึงทาร้ายบุคคลใกล้ชิด
5) พิการทางสติปัญญาหรือ การเรียนรู้ เช่น คนไข้ ปัญญาอ่อน
- คงเน้นเรื่อง สุขลักษณะเบื้องต้น การดูแลความสะอาดร่างกาย การแปรงฟัน การ
ทางานง่ายๆ หรือ ช่วยเหลือตนเองเบื้องต้นเพื่อแบ่งเบาภาระ ครอบครัว

4. คนพิการที่จาเป็นต้องมีผู้ช่วยเหลือดูแลช่องปาก
 คนพิการที่ช่วยเหลือตัวเองได้น้อย
 ที่ช่วยเหลือตัวเองไม่ได้
 ไม่สามารถเคลื่อนไหวได้ ต้องนอน หรือนั่งอยู่กับที่
 มีภาวะป่วยทางจิตที่ไม่สามารถดูแลตนเองได้
- แปรงเอง
- ช่วยแปรง
ช่วยแปรง

5. กรณีคนพิการรับรู้ สามารถจับแปรงและเคลื่อนไหวมือได้
 ควรให้คนพิการแปรงฟันเอง หรือช่วยจับมือ เพื่อให้คนพิการรู้สึกว่า ตนเองมี
ความสามารถ มีอิสระอยู่
 แต่อาจช่วยหาอุปกรณ์ที่ทาให้จับด้ามแปรงได้ถนัดมือยิ่งขึ้น หรือใช้แปรงสีฟันไฟฟ้า

6. กรณีคนพิการไม่สามารถช่วยเหลือ เคลื่อนไหวตัวเองได้
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 ยกศีรษะคนพิการขึ้น เพื่อกันการสาลัก โดยให้คนพิการอยู่ในท่าครึ่งนั่งครึ่งนอน โดยอาจ
ใช้หมอนหนุนบนเตียง หรือให้ศีรษะพิงผู้ดูแลซึ่งยืนอยู่ด้านหลังก็ได้ หนุนหมอน หรือไข
เตียงให้ศีรษะสูงจากพื้นเตียงประมาณ 1 ฟุต
 เลื่อนตัวคนพิการให้ชิดริมเตียงข้างที่ผู้ดูแลยืนอยู่ คลุมผ้าเช็ดตัวที่หน้าอก
ให้คนพิการทาความสะอาดปาก และฟัน แต่ถ้าผู้ป่วยทาเองไม่ได้ ให้ทาความสะอาดปาก
และฟันให้

7. กรณีคนพิการไม่สามารถช่วยเหลือ เคลื่อนไหวตัวเองได้
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 เริ่มด้วยการให้คนพิการจิบน้าเล็กน้อย เพื่อให้ช่องปากมีความชื้น
 ใช้แปรงสีฟันขนอ่อน และยาสีฟันผสมฟลูออไรด์เล็กน้อย แต่ควรระวังอย่าใช้แปรง
ขนาดใหญ่หรือสอดเข้าไปในด้านลาคอลึกเกินไป เพราะอาจทาให้อาเจียน
นุ่ม
พอเหมาะ
ตัดตรง

8. กรณีคนพิการไม่สามารถช่วยเหลือ เคลื่อนไหวตัวเองได้
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 แปรงฟัน และเหงือกเบาๆ โดยจับมือคนพิการแปรง หรือแปรงให้ ให้ครบทุกซี่
 หยุดพักให้คนพิการบ้วนน้าลาย หรืออมน้าเล็กน้อยบ้วนลงในชามอ่างใบเล็ก ก่อนแปรง
ต่อ สลับการหยุดพัก 2-3 ครั้ง

9. กรณีคนพิการไม่สามารถช่วยเหลือ เคลื่อนไหวตัวเองได้
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 อาจใช้น้ายาบ้วนปากชนิดผสมฟลูออไรด์ อมบ้วนปากกรณีที่มีฟันเหลืออยู่ในปาก เพื่อ
ป้องกันฟันผุ สาหรับน้ายาบ้วนปากแบบฆ่าเชื้อโรค ก่อนใช้ควรปรึกษาทันตบุคลากร

10. กรณีคนพิการไม่สามารถช่วยเหลือ เคลื่อนไหวตัวเองได้
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 การดูแลริมฝีปาก ควรดูแลริมฝีปาก โดยเฉพาะมุมปากไม่ให้แห้ง มีรอยแตก เป็นแผล
โดยการทาวาสลินหลังแปรงฟัน หลังรับประทานอาหาร

11. กรณีคนพิการไม่สามารถช่วยเหลือ เคลื่อนไหวตัวเองได้
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 ดูแลภายในช่องปากให้ชุ่มชื้น ถ้าช่องปากแห้งควรให้จิบน้าบ่อยๆ

12. กรณีคนพิการไม่สามารถช่วยเหลือ เคลื่อนไหวตัวเองได้
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 กรณีใส่ฟันเทียม ควรมีการถอดออกทาความสะอาดทั้งฟันเทียม และช่องปากของคน
พิการทุกครั้งหลังรับประทานอาหาร

13. กรณีคนพิการช่วยเหลือตัวเองไม่ได้และไม่รู้สึกตัว
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 สามารถช่วยทาความสะอาดช่องปากได้ โดยใช้ไม้กดลิ้นเปิดช่องปากคนพิการ

14. กรณีคนพิการช่วยเหลือตัวเองไม่ได้และไม่รู้สึกตัว
การดูแลสุขภาพช่องปาก
 ใช้ปากคีบ คีบผ้าก๊อส สาลี ที่ชุบน้าหมาดๆ เช็ดฟัน ลิ้น เหงือก กระพุ้งแก้มให้ทั่ว หรือ
ใช้นิ้วพันผ้านุ่มชุบน้าหมาด เช็ดในปากให้ทั่วก็ได้

15. กรณีคนพิการช่วยเหลือตัวเองไม่ได้และไม่รู้สึกตัว
ผู้ดูแลควรจะสังเกตความผิดปกติอื่นๆ ในช่องปากคนพิการ ขณะทาความสะอาดด้วย
โดยดูว่า
 ฟันเทียมของคนพิการที่ใส่อยู่หลวม หรือเสื่อมสภาพแตกหักไปบางส่วน บาดเนื้อเยื่อ
ในช่องปากเป็นแผลหรือไม่ มีการอักเสบบริเวณใต้ฟันเทียมหรือไม่

16. กรณีคนพิการช่วยเหลือตัวเองไม่ได้และไม่รู้สึกตัว
ผู้ดูแลควรจะสังเกตความผิดปกติอื่นๆ ในช่องปากคนพิการ ขณะทาความสะอาดด้วย
โดยดูว่า
 ตรวจดูในปากว่ามีรอยโรคลักษณะอื่นๆ เช่น ฝ้าขาว แผล เนื้องอกเป็นก้อนที่ผิดปกติ
เชื้อราหรือไม่ ถ้าสงสัยให้ปรึกษาเจ้าหน้าที่สาธารณสุข หรือทันตบุคลากรเพื่อทาการ
รักษาต่อไป

17. ขอบคุณครับ