2. ვახტან გორგასლის
ბიოგრაფიული ცნობები:
ვახტანგ გორგასლი იყო მირიდატისა და საგდუხტ
დედოფლის შვილი.
მისი გამეფებისა და გარდაცვალების შესახებ
სამეცნიერო ლიტერატურაში აზრთა სხვადასხვაობაა:
ვახუშტი ბატონიშვილის მიხედვით მოღვაწეობდა 439–
499 წლებში; გამეფდა 7 წლის.
ივ. ჯავახიშვილის აზრით
მოღვაწეობდა 442–502
წლებში;
ვახტანგ გოილაძის აზრით
მოღვაწეობდა 431–491
წლებში;
სარგის კაკაბაძის აზრით 423/4–485/6 წლებში
მოღვაწეობდა;

3. ,,ქართლის ცხოვრება’’
შემდეგნაირად ახასიათებს მას
• ,,იგი ყოფილა უმშვენიერესი სახითა და
ძლიერი ძალითა, ისე, რომ
შეჭურვილი
ქვეითად ირემს მიეწეოდა, ჩასჭიდებდა რქებში
ხელს და დაიჭერდა; შეჭურვილ ცხენს
გაიდებდა მხრებზე და ასე ავიდოდა
მცხეთიდან არმაზის ციხემდე’’ მისი სიმაღლე
12 მტკაველი ანუ ორი მეტრზე მეტი იყო.
ისტორიაში იგი გორგასლის ზედწოდებითაა
ცნობილი, ,,გორგ–ა–სარ’’ სპარსულად ,,მგლის
თავს’’ ნიშნავს, ეს სახელი მას იმიტომ ეწოდა,
რომ მის მუზარადზე მგელი–ფარნავაზიანთა
საგვარეულო ემბლემა იყო გამოსახული.

4. იგი იყო სასანიადური ირანის
ოთხი შაჰის თანამედროვე:
•
•
•
•
იეზდიგერ II (438-457 წწ. )
ჰორმიზდ III (457-459 წწ.)
პეროზი (459–484 წწ.)
კავადი (488–535 წწ.)

5. ქართლის პოლიტიკური
მდგომარეობა:
• ქართლში პოლიტიკური სიტუაცია მძიმე იყო:
პოლიტიკურად
იგი
ირანის
ვასალად
ითვლებოდა და ქართლის მეფეს ხარკის სახით
ევალებოდა ირანის სამხედრო ოპერაციებში
მონაწილეობდა, ჩრდილოკავკასიის ზეკარების,
კერძოდ, დარიალის და, აგრეთვე, დვალეთის
ორი კარის არდონ–ლიახვის და ფიაგდონის
გასასვლელებს რომ კეტავდა, დაცვა–გამაგრება.
• ირანი არ მიმართავდა ქრისტიანთა დევნას,
მაგრამ ცეცხლმსახურებას ქრისტიანობასთან
ერთად უფლებრივად დაშვებული რელიგიის
მდგომარება ჰქონდა.

6. ქვეყნის გაერთიანებისათვის მას
მნიშვნელოვანი სამოქმედო გეგმა
ჰქონდა:
• 1. ირანის ვასალური მდგომარეობის გამოყენება
• 2. ქვეყნის შიგნით მოღალატე ერისთავების ალაგმა;
• 3. ჩრდილო კავკასიის გადმოსასვლელების გამაგრება
სწაყის ეტაპზე ირანელთა დახმარებით;
• 4. ჩრდილო კავკასიის ხალხებთან ურთიერთობის
დამყარება;
• 5. საეკლესიო რეფორის ჩატარება და იდეოლოგიური
ბრძოლის გაჩაღება ირანელთა წინაღმდეგ;
• 6. ადმინისტრაციული რეფორმის გატარება;
• 7. კულტურული საქმიანობის გაჩაღება ქვეყანაში;

7. საეკლესიო რეფორმა:
• მეფე ვახტანგმა
ქართულ ეკლესიას
დამოუკიდებლობა
(ავტოკეფალია)
მოუპოვა
და
ქართლის
ეკლესიის
უზენაესი
ხელისუფლის
სტატუსი
მთავარეპისკოპოსიდან
კათალიკოსად
აღაზევა.
• ამ მიზნით მან კონსტანტინეპოლიდან
მოიწვია კათალიკოსად პეტრე და 12
ეპისკოპოსი.

8. მეფის აღნიშნულმა ქმედებამ:
აღაშფოთა
ქართლის
მთავარეპისკოპოსი
მიქაელი, რომელმაც მეფეს რჯულის ღალატში
დასდო ბრალი და დაწყევლა მეფე თავისი სპით.
სამეცნიერო ლიტერატურაში დღეს აზრთა
სხვადსხვაობაა ამ კონფლიქტის მიზეზების
შესახებ: ერთი შეხედულებით მეფემ მიქაელს
ეკლესიის ქონების მიტაცებაში დასდო ბრალი
(,,შენ დაგიტევებიეს ქრისტე და ცეცხლსა ესავ’’).
ასევე არ გამორიცხავენ რომ ამ დაპირისპირებაში
იდგა საკითხი არა სარწმუნოების არამედ
რწამსის.

9. ქართლის მეფემ ავტოკეფალიის
მოპოვების პარალელურად:
• კონსტანტინეპოლიდან მოწვეული ეპისკოპოსები განაწესა
ძველ და ახლად დაარსებულ საეპისკოპოსო კათედრებში:
• კლარჯეთში–ახიზის;
• არტაანს–ერუშეთის;
• ჯავახეთში–წუნდის;
• ქვემო ქართლში–მანგლისის, ბოლნისის;
• კუხეთში–რუსთავის;
• სუჯეთში–ნინოწმინდის;
• ჰერეთში–ჭერემის;
• კახეთში–ჩელეთის;
• კამბეჩანის–ხორნაბუჯის;
• გარდაბანში–აგარაკის;
• შიდა ქართლში–მცხეთის, ნიქოზის;

10. ქართლის მეფემ პირველრიგში:
•შეუტია ირანელთა იდეოლოგიურ
საყრდენს
ცეცხლთაყვანისმცემლობას. მეფემ,
წერს მემატიანე
,,ამაგრებდა
ციხეთა და ქალაქთა, და ჰკაზმიდა
მხედართა
და განამზადებდა
ბრძოლად სპარსთა, მაშინ შეაგდო
საპყრობილესა ბინქარ მაცდური,
ეპისკოპოსი ცეცხლის მსახურთა
და მოსრნა და განასხნა ყოველნი
ცეცხლის მსახურნი საზღვართა
ქართლისათა.’’

11. 482–484 წლები:
•ვახტანგ
მეფე
ეკლესიაზე
კონტროლის დამყარების შემდეგ,
გადადის
აქტიურ
სამხედრო
საქმიანობაზე და 482 წელს იწყებს
ირანელთა წინაღმდეგ აჯანყებას.
•აჯანყების
დაწყების
წინ
მან
მოაკვლევინა
,,უსჯულო
ბდეშხი
ვაზგენი’’.
•ამ აქტით გამოიკვეთა მეფის პოზიცია,
რომ ის არ ეგუება სარწმუნოების და
ქვეყნის ღალატს .აღნიშნული ქმედება
მნიშვნელოვანი იყო სომეხ ხალხთა
ურთიერთობის დამყარებისათვის.

12. ქართლის მეფემ:
• აჯანყება ისეთ დროს შეარჩია, როცა
ირანის შაჰს პეროზსს ქვეყნის შიგნით
ჰეფთალებთან ბრძოლის გამო დიდი
პრობლემები ჰქონდა და საბოლოოდ მათან
ბრძოლაშიც დაიღუპა.
• ვახტანგ მეფემ თავდაპირველად ამით
ისარგებლა და ირანელები ქართლიდან 482
წელს განდევნა, მაგრამ დამპყრობლები
ახალი ძალით ქართლში 483 წელს კვლავ
შემოიჭრნენ.

13. 482–484 წლების ქართლის
აჯანყება:
• საბოლოოდ დამრცხდა, რაშიც მნიშვნელოვანი
როლი სომეხ ნახარართა მხრიდან ღალატით იყო
გამოწვეული.
• მიუხედავად
მარცხისა
აჯანყებას
დიდი
მნიშვნელობა ჰქონდა ქართლის საბოლოოდ
გათავისუფლების საქმეში. ყოველივეს ზედ
დაერთო ირანში დატრიალებული არეულობები,
პეროზ მეფის დაღუპვა (484 წ) . ქვეყნის შიგნით
ტახისათვის
ბრძოლა,
ირანის
საგარეო
პრობლემები, ირან–ბიზანტიის დაპირისპირება.
რამაც ირანის შაჰი აიძულა ქართლიდან თავისი
ჯარები გაეწვია.

14. ვახტანგ გორგასალი აქტიურად იბრძვის
ტერიტორიების შემომტკიცებისათვის:
• მის
დროს
ქართლს
შემოუერთდა
ისტორიული არგვეთი; სვანეთი; ასევე
ქართლის გავლენა გავრცელდა ეგრისზე;
იბრუნებს ბიზანტიის მიერ მიტაცებულ
კლარჯეთს, ქართლს ასევე შემოუერთდა
ჰერეთი, კამბეჩანი (ქიზიყი) და ჩრდილო–
აღმოსავლეთით
მდებარე
ჰერეთი,
სახელდობრივ, წუქეთი და კავკასიონის
მთიანეთის ნაწილი.

15. ვახტანგ მეფის ადმინისტრაციული
სტრუქტურა შემდეგნაირია:
• ,,ჯუანშერ სპასპეტი, მპყრობელი შიდა ქართლისა’’;
რომელიც იყო მეფის შემდეგ პირველი პირი სახელმწიფოში
და ,,ყოველთა ერისთავთა’’ უფროსი.
• ,,დემეტრე, ერისთავი კახეთისა და კუხეთისა’’
• ,,გრიგოლ, ერისთავი ჰერეთისა’’;
• ,,ნერსან, ერისთავი ხუნანისა’’;
• ,,ადარნასე, ერისთავი სამშვილდისა’’;
• ,,სამნაღირ, ერისთავი შიდა ეგრისა და სუანეთისა’’;
• ,,ბაკურ, ერისთავი მარგვისა და თაკვერისა’’;
• ,,არტავაზ, ერისთავი კლარჯეთისა’’;
• ,,ნასარ, ერისთავი წუნდისა’’;
• ,,ბივრიტან, ერისთავი ოძრხისა’’;
• ცხრა საერისთაო და ერთი საპასპეტოა.

16. მეფის კულტურული საქმიანობა:

17. მეფის კულტურული საქმიანობა:
•
მის
სახელს
უკავშირდება
შემდეგი ქალაქების მშენებლობა:
•
არტანუჯის (კლარჯეთში)
•
ჭერემის (კახეთში)
•
უჯარმა
•
ხონაბუჯი (ჰერეთში)
•
თბილისი

18. ეკლესია–მონასტრების მშენებლობიდან მის
სახელს უკავშირდება:
• მემატიანის
ცნობით
მან
აღაშენა ,,ციხე არტანუჯისა და
მონასტერი,
რომელ
არს
ოპიზა და სამნი ეკლესიანი:
დაბა მერისა, შინდობისა,
ახიზისა და განაახლა ციხე
ახიზისა’’.
• პირველი ქვის სვეტიცხოვლის
ტაძარი’
• ახიზის, ან
არტანუჯის, ან
სვეტიცხოვლის
სურათი.

19. ,,ქრისტესთვის იწამა ქრისტეს
მოწამე იგი მეფე’’
• ვახტანგ გორგასალი დაიღუპა 502 წელს
სამგორის ველზე ირანელებთან ბრძოლის დროს
,,ვინმე მონაყოფილის მიერ, რომელმაც იცოდა
მეფის ჯაჭვის ფერანგის თუ სად იყო გარღვეული
და მოღალატე ,, სპარსმან ვინმე სცა ისარი
მკერდსა ვახტანგისასა’’.
• გმირი მეფე დაკრძალეს სვეტიცხოვლის ტაძარში,
წყაროთა ცნობით მისი საფლავის ახლოს მისი
გამოსახულება ყოფილა, ხოლო მისი აბჯარი და
საბრძოლო სამოსელი იქვე ინახებოდა ვითარცა
რელიქვია. ქართულმა ეკლესიამ იგი წმინდანად
შერაცხა და მისი ხსენების დღედ 30 ნოემბერი (13
დეკემბერი) დაწესაა.

20. ,,ეძიებდეთ ქრისტესთვის
სიკვდილსა”