Psychosynthese Typologie - Roberto Assagioli

Psychosynthese Typologie
Psychosynthese
Typologie

Roberto Assagioli

Roberto Assagioli

Psychosynthese Typologie

Met een voorwoord van
Diederik van Rossum,
directeur van het Instituut voor Psychosynthese

Inhoud
Eerste druk april 2010

Copyright © Stichting Psychosynthese 2010

Een compilatie van notities door Roberto Assagioli.
Voorwoord 7
Samengevoegd door het “Instituto di Psicosintesi”, Florence. Inleiding 9
Het Wiltype 19
Oorspronkelijke titel: I Tipi Umani
Het Liefdetype 31
Vertaling: H. Rutten en M. van der Leeuw
Bewerking: A.T. Wester
Het Actieve type 51
Vormgeving: jet grafische vormgeving en dtp Het Creatief-artistieke type 69
ISBN 978 90 73129 02 3 Het Wetenschapstype 81
Het Devotionele type 95
Stichting Psychosynthese
Biltstraat 200, 3572 BS Utrecht Het Organisatietype 109
tel. 030-271 46 34
stichting@psychosynthese.nl
www.psychosynthese.nl

Voorwoord

De interesse van de Italiaanse wetenschapper en grond-
legger van de psychosynthese Roberto Assagioli (1888-
1974) ging met name uit naar de wijze waarop de mens
omgaat met zijn diepste motieven en hoogste aspiraties.
Psychosynthese heeft zich sinds het begin van de vorige
eeuw dan ook geleidelijk ontwikkeld tot een methode die
het meest bijzondere in elk mens bewust maakt, tot leven en
tot wasdom brengt. De doelstelling hierbij is om de veelheid
aan uitingen in leven en werk van elk mens af te stemmen
op zijn hoogste streven en diepste verlangen. Deze hoogte en
diepte in elk mens zijn nauw verbonden met een moeilijk
onder de woorden te brengen en vaag besef van ‘bestem-
ming’. Paradoxaal genoeg herinnert de mens zich dit besef
in de mate van afwezigheid daarvan.

7

Dit boekje beschrijft zeven ‘typische’ manieren waarop
onderzocht kan worden hoe de mens zich verhoudt tot dit
vage besef. De fysieke, emotionele en mentale oriëntatie op
de innerlijke en uiterlijke wereld wordt per type beschre-
ven. Er is een dynamische onderlinge samenhang tussen de
typen. Ze zijn door hun kenmerken wel te onderscheiden,
maar niet te scheiden. Alle typen of constellaties maken in
wezen deel uit van elk mens, maar er is in elk individu wel Inleiding
onderscheid in de mate waarin hun dynamiek zich meer of
minder op de voorgrond doet voelen. Als we onszelf en de
ander onderzoeken met behulp van deze typologie ontdek-
ken we al spoedig dat we van alles wel iets herkennen. In die
herkenning begint het leren. Dit leren is bij Psychosynthese Het praktische belang van de wetenschap der menstypen
gericht op het menselijk initiatief en de durf om in het ligt in haar toepassing op onszelf. De poging om onszelf en
gemiddelde van het bestaan aan het meest bijzondere dat in anderen te rubriceren of te ordenen, is een belangrijke en
ons is gestalte te geven en daarbij noch aan ons zelf, noch nuttige oefening die onze psychologische waarneming zal
aan de ander, noch aan de wereld schade te berokkenen. verfijnen. Hierbij ontdekken wij dat het soms makkelijk is
Ik ben ervan overtuigd dat Roberto Assagioli met zijn om typen een plaats te geven, terwijl bij de ordening ten
typologie een bijdrage wilde leveren aan de vrede en harmonie aanzien van andere typen de twijfel en verwarring toeslaat.
in de wereld die van dit leerproces uiteindelijk het gevolg zal Ook moeten we ons oordeel na indeling achteraf wel eens
zijn. Die vrede begint in het hart van de individuele mens, ik compleet wijzigen.
raad aandachtige studie van dit boekje dan ook van harte aan.
Er zijn verschillende oorzaken voor het ontstaan van
Diederik van Rossum die moeilijkheid, en het is interessant ze te onderzoeken om
Instituut voor Psychosynthese daarmee ons begrip over dit onderwerp te vergroten.
Utrecht

8 9

Inleiding Inleiding

In de eerste plaats zijn er individuen die iedere indeling of te herstellen in fysieke condities en functies. Een voor-
in klassen moeilijk maken. Zij kunnen onderverdeeld wor- beeld daarvan is de vernuftige wijze waarop de temperatuur
den in twee groepen: de ene van personen die weinig ontvan het lichaam, ondanks de grote veranderingen van kou en
wikkeld zijn en gevoelloos, de andere van ontwikkelde warmte daarbuiten, blijvend op peil gehouden wordt door
individuen die veelzijdig begaafd en bekwaam zijn en op middel van uitzetting en samentrekking van de bloedvaten
verschillende terreinen van hun persoonlijkheid een volle- en de ademhaling. Een ander voorbeeld is de ingewikkelde
dige uitgroei hebben bereikt. wederzijdse beïnvloeding van de endocriene klieren, wier
Op de tweede plaats kan het grondtype van een per- goedgeregelde polariteiten een dynamisch evenwicht vor-
soonlijkheid door een levensfase of door een bijzondere men, dat het fysieke leven mogelijk maakt.
levenservaring tijdelijk verborgen blijven en ons dan de Datzelfde beginsel werkt ook in ons psychologisch
indruk geven tot een ander type te behoren. leven: daar corrigeert het overdaad en onregelmatigheden
Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat een wetenschapstype door elementen op te wekken die tegengesteld zijn aan of
verliefd wordt (ook de meest uitgedroogde wetenschapper aanvullend op de overheersende elementen. Om verschil-
is niet ongevoelig voor liefde) en dit feit kan tijdelijk de lende redenen evenwel werkt dat vermogen van zelfregule-
indruk wekken dat hij behoort tot het liefdetype, hetgeen ring en compensatie niet altijd volmaakt. Noch in ons
leidt tot een verkeerde indeling. fysiek, noch in ons psychologisch leven. Soms werkt het
niet voldoende, dan weer werkt het teveel door het voort-
Tenslotte is er nog een oorzaak die tot fouten leidt. Deze brengen van overdreven reacties, of, wat men zou kunnen
oorzaak is het meest interessant, omdat deze toe te schrij- noemen overcompensatie. Wij hebben inderdaad vaak de
ven is aan een grondbeginsel van ons psychologisch leven, neiging teveel waarde te hechten aan de hoedanigheden die
dat op zijn beurt de uiting is van een natuurwet. Het gaat wij missen.
namelijk over het bestaan van compensaties en overcom-
pensaties. De medische wetenschap heeft in ons lichaam Twee beroemde voorbeelden van overcompensatie zijn
het bestaan ontdekt van een prachtig vermogen van zelf- die van Nietzsche en Tolstoi. Nietzsche beschikte over een
regulering en compenserende reacties. Dit vermogen is gevoelige, hartstochtelijk en nogal zwakke natuur. In zijn
erop gericht om steeds evenwicht en harmonie te bewaren verwoede pogingen om zijn beperkingen te overwinnen,

10 11

Inleiding Inleiding

overschatte hij de waarde van de kracht en van de harde en heid en inschikkelijkheid. Een soortgelijk geval is dat van
strenge wil. Dit bracht hem er zelfs toe om wreedheid goed overgevoelige typen die hun ontroeringen met geweld
te praten. onderdrukken en een kille en ongevoelige houding aan-
Het geval van Tolstoi betreft juist het tegenovergestelde nemen.
uiterste. Hij was van nature zeer levenskrachtig, impulsief
en gewelddadig, en had een grote liefde voor schoonheid en Na ontdekt te hebben tot welk menstype wij behoren,
fysiek welzijn. Hij trachtte zich te beheersen in zijn strijd moeten wij het probleem onder ogen zien – of het nu prak-
tegen zijn uitbundige natuur. Zoals we lezen in zijn dag- tisch of geestelijk van aard is – hoe de aldus verkregen kennis
boek (een menselijk document van grote psychologische benut kan worden voor zelfrealisatie.
waarde) kwam hij ertoe geen weerstand te bieden aan het De taken die ieder psychologisch type te verwerken
kwaad en het celibaat te verheerlijken, de moderne bescha- krijgt, kunnen samenvattend aldus worden aangeduid:
ving volkomen te veroordelen en de kunst overdreven te
onderschatten. 1. uiting
Naast deze bekende voorbeelden zijn er nog vele geval- 2. controle
len, soms grappig en soms triest, van zwakke angstige men- 3. harmonisatie.
sen zonder enig succes, die zich gedragen alsof ze Napoleon
zelf zijn.
Uiting
Deze overcompensaties kan men vaak zien in het uiter- Het eerste wat ons te doen staat, is het type waartoe we
lijk gedrag. Zo treffen we angstige personen aan die, als het behoren inwendig te aanvaarden. Hier gaat het niet om het
ware uit reactie, zich hoogmoedig gedragen en op brutale passief of onbewust aanvaarden van het eigen karakter,
wijze spreken. Minder bekend zijn misschien personen van zonder zelfkennis en zonder enige poging tot ontwikkeling,
de tegenovergestelde soort, die zich vreesachtig en besluite- zoals we dat kunnen waarnemen in de massa personen die
loos voordoen, maar toch onstuimig zijn en uit vrees de zich blindelings laten meeslepen door gebeurtenissen. Inte-
uitbarstingen van hun karakter niet te kunnen beheersen, gendeel: het gaat om de bewuste en vrijwillige erkenning
het controleren en verbergen onder een schijn van gedwee- van de mogelijkheden die in ons type gelegen zijn, wat we

12 13

Inleiding Inleiding

ervan kunnen leren, welke de mogelijkheden en gevaren ontwikkeling, namelijk om volledige individuen voort te
zijn en tenslotte ook welke soort hulp het ons kan geven. brengen met ontwikkelde vermogens op alle niveaus.
Het gaat om een open en verlichte aanvaarding, steunend Maar we kunnen nog meer zeggen. Als één kant van
op de erkenning van het feit dat wij ons alleen door verstan- ons zich in overdreven mate ontwikkelt, dan komt het zó
dige benutting van onze huidige “uitrusting” kunnen bevrij- ver dat zijn eigen kwaliteiten er schade onder lijden. Bij-
den van zijn beperkingen. Dit doel kunnen wij niet berei- voorbeeld: als in een wetenschapstype de ontwikkeling en
ken als wij ons type niet kennen, het minachten of trachten de werkzaamheid van het verstand de levenskracht volledig
te ontlopen, zoals sommigen bewust of onbewust doen in beslag gaan nemen, terwijl het gevoelsleven onvruchtbaar
door andere psychologische typen te imiteren of de eigen blijft en het fysieke leven uitgeput, dan is het gevolg dat de
beperkingen dwangmatig te verbeteren door middel van verstandelijke werkkracht zelf vermindert. Iets dergelijks
overcompensatie. Het is de belangrijkste taak om ons type gebeurt ook bij alle andere psychologische typen. Daarom
te uiten en vervolmaken op de meest zuivere en de meest is het nodig dat er verstandig controle wordt gehouden op
ontwikkeld mogelijke wijze. de kwaliteiten die de overmacht hebben en dat zij binnen
bepaalde grenzen worden gehouden. Dit is geen gemakke-
lijke opgave, ja zelfs vaak de onaangenaamste, en zij brengt
Controle soms onze persoonlijkheid in opstand.
De tweede opgave betreft het controleren en bijstellen van Maar het leven zelf met zijn begrenzingen en strenge
de uitwassen van het psychologische type waartoe wij beho- verplichtingen dwingt ons vaak tot een min of meer blij-
ren. Wij hebben allemaal de neiging ‘de weg van de minste vend en volledig toezicht op ons psychologisch type. Als dit
weerstand’ te volgen. Dit betekent meestal dat we doorgaan het geval is, moeten wij niet droevig worden, ons niet
met de uiting en ontwikkeling van talenten die al in ons opwinden of vechten tegen de omstandigheden, zoals we
werkzaam zijn. Dit is een aangename, vruchtbare en, schijn- maar al te dikwijls geneigd zijn te doen. De juiste houding
baar tenminste, ook een positieve gesteldheid. Maar toch, is die van een verstandige aanvaarding, gebaseerd op kennis
als er hier teveel aan wordt toegegeven, ontstaat een toene- van het leven en het begrijpen van zijn rechtvaardigheden
mende disharmonie en een gestoorde ontwikkeling. Dit en zijn heilzame bedoelingen. Zó zullen wij onszelf leren
vertraagt het bereiken van het uiteindelijke doel van deze reguleren op een meer milde en begrijpende wijze.

14 15

Inleiding Inleiding

het leven zelf of beter nog, door de wet van polariteit, waar-
Harmonisatie door een aantrekking tussen tegengestelde polen tot stand
Deze derde taak, vaak samenvallend met de vorige, bestaat komt (een duidelijk voorbeeld hiervan ziet men in de aan-
uit het verzorgen van de tot nu toe niet in ons ontwikkelde trekking tussen de sexen, die het duidelijkst uitkomt op het
hoedanigheden, die dus nog geen deel uitmaken van onze fysieke vlak, maar ook elders werkt). Om deze reden is
huidige psychologische uitrusting. Ook deze onderneming vriendschap en omgang tussen personen van verschillende
is soms onaangenaam voor onze persoonlijkheid en kan typen weldadig en vruchtbaar. We zouden om deze reden
tegengestelde reacties oproepen. Dit is het geval bij indivi- allemaal in onze vrije tijd het gezelschap moeten zoeken
duen van het kunstenaarstype die verplicht worden prak- van personen die behoren tot andere psychologische typen
tisch werk te verrichten, bij gevoelige typen die in een onbe- dan het onze. Bijvoorbeeld iemand van het wetenschapstype
schaafde omgeving moeten leven, enzovoort. zou vriendschap moeten onderhouden met kunstenaars en
Ook hier kunnen wij een levensles leren en met hoe zich interesseren voor hun werk. Een praktisch iemand zou
meer bereidheid wij eraan beginnen en tot het einde door- in zijn vrije tijd gezelschap moeten zoeken van personen
zetten, des te eerder zullen wij uit onze onaangename toe- van het verstandstype of het kunstenaarstype enzovoort.
stand bevrijd zijn. Zodra het doel bereikt is, is er immers Dit is een gemakkelijke en aangename manier om onze
verder geen reden om zich onaangenaam te voelen. latente eigenschappen tot ontwikkeling te brengen en de
Er zijn vele manieren waarop wij actief kunnen toezien eenzijdigheid en begrenzingen van ons type te verbeteren.
op de uitwassen en zorg kunnen dragen voor de ontwikke- De kennis, waardering en het juiste gebruik van tegenstel-
ling van de elementen die nog niet zijn uitgegroeid. Het is lingen is niet alleen een grondbeginsel van de schilderkunst
voornamelijk een zaak van willen in zijn verschillende en de muziek, maar ook van de levenskunst. Elk mens kan
aspecten: besluitvaardigheid, doelgerichtheid, volharding en moet van het levend materiaal van zijn persoonlijkheid
en zelfbeheersing. – of het nu zilver, marmer of goud is – een voorwerp van
schoonheid maken. Op deze wijze kan ieder van ons het
Deze taak kan bovendien vergemakkelijkt worden door transpersoonlijk Zelf op bekwame wijze uiten in de
vruchtbare en levendige contacten met individuen van een wereld.
ander type. Deze contacten worden vaak veroorzaakt door

16 17

Het Wiltype

Het is een tamelijk verrassend en in bepaald opzicht
zeer betekenisvol feit, dat de bestudering en beschouwing
van de wil in de hedendaagse psychologie in het algemeen
verwaarloosd is.
Natuurlijk kunnen gedragswetenschappers nooit waarde
hechten aan dit inwendige vermogen, dat uiteindelijk het
meest storende element zou vormen voor hun mythe dat de
mens een geheel van reflexen is. Ook de psychoanalyse
heeft aan de wil maar weinig gelegen laten liggen door zo’n
waarde te hechten aan de interactie van instincten en fanta-
sieën en aan de centrale rol van het onbewuste. Zelfs Jung
en Schmitz, ofschoon zij een wijzer en meer progressief
streven vertegenwoordigen, hebben weinig aandacht
geschonken aan de wil.

18 19

Het Wiltype Het Wiltype

Toch is er wel een streven in de psychologie te onder- psychische elementen samengebracht en geordend kunnen
kennen geweest met betrekking tot het onderzoek naar wil- worden.
len en met name vrije wil. Wilhelm Wundt, grondlegger Een tweede belangwekkend resultaat van dit onderzoek
van de experimentele psychologie was aanhanger van een is, dat de wil de meest directe uitdrukking is van het Zelf.
voluntaristische leer, maar zijn opvatting van de wil was te Als we het bekende gezegde van Descartes “Ik denk dus ik
onbestemd. Er werd geen onderscheid gemaakt tussen ben” stellen tegenover dat van de Poolse filosoof Ciesz-
andere psychologische kwaliteiten en functies, zoals waar- kowsky “Ik wil, dus denk ik en besta ik” heeft dit laatste
neming en gevoel. blijkbaar een grotere geldigheid.
Het derde resultaat van dit onderzoek is, dat de wil geen
Er is bovendien een beperkt aantal wetenschappers dwangmiddel is, maar doel, keuze, beslissing, met andere
geweest dat experimenteel onderzoek heeft verricht naar de woorden: een vermogen dat leidt, dat initiatief neemt, dat
wil, met zeer interessante en waardevolle resultaten. De richting geeft.
pioniers op dit terrein waren Ach en Michotte. De laatste Als men deze eigenschappen van de wil voor de geest
jaren werden hun methoden toegepast en vervolmaakt, houdt, is het niet moeilijk de kwaliteiten die het wiltype
vooral door Aveling. Door het gebruik van nauwkeurige bezit, te beschrijven en te begrijpen.
en betrouwbare methoden kwam hij tot zeer waardevolle
conclusies. De voornaamste is deze: door onderzoek van
de wilsdaad wordt de directe en zekere ervaring van het
Fysiek niveau
bestaan van het Zelf als levende werkelijkheid wetenschap- Op fysiek niveau wordt het wiltype gekenmerkt door snel,
pelijk bevestigd. Dit feit heeft verstrekkende consequenties. beslist handelen, door moed en door het vermogen de
Het geeft opnieuw steun aan de stelling van hen die, dankzij fysieke omgeving evenals andere mensen te overwinnen,
de groei van hun bewuste zelfinzichten, een directe erva- over hen de baas te spelen en hen te beheersen, met neiging
ring van de werkelijkheid van het Zelf hebben gehad. En tot wedijver, zelfs tot geweld en vernielzucht.
de realiteit van het Zelf – als haar bestaan en haar primaire
plaats in het “psychisch” leven eenmaal aanvaard zijn–
kan een centraal punt vormen waaromheen alle andere

20 21


doelgerichtheid. Op het mentale niveau uit het zijn strijd-
Gevoelsniveau baarheid in lust tot discussiëren en kritiek, wat dan een van
Op gevoelsniveau is het wiltype beslist introvert. Het zijn hoofdgebreken is. Zijn vermogen om te kwetsen is
ontzegt zich iedere uiting van emoties en van gevoeligheid, groot en kan zelfs even vernietigend zijn als fysiek geweld.
omdat het die beschouwt als beletsels en gevaren voor de
doelmatigheid en doelgerichtheid van zijn handelen. Maar Deze neiging tot kritiseren is uitermate ontwikkeld
het remt niet alleen iedere uiting van ontroering af, maar vooral bij hen die in hun leven geen enkele gelegenheid
probeert ze zelfs volledig te onderdrukken. Het heeft niet hebben tot intensieve lichamelijk activiteiten waarin zij hun
alleen weinig aandacht voor de gevoelens van anderen, strijdvaardige en dynamische krachten kwijt kunnen.
maar ook voor die van zichzelf. Deze gewoonte kan leiden Daarom gebruiken zij deze energie in mentale kritiek en in
tot heldendaden, tot verheven uitingen van zelfopoffering, woordenstrijd (waartoe de gunstige gelegenheden nooit
maar kan ook gemakkelijk tot ongevoeligheid, hardvoch- ontbreken). De neiging tot kritiek groeit nog door de zeker-
tigheid en wreedheid leiden bij beperkt geëvolueerde per- heid en de mentale trots, daar er bij dit type nooit enige
soonlijkheden. In ieder geval leidt het tot beperking van de twijfel bestaat over zijn gelijk.
ontwikkeling der psychische gevoeligheid, zij het van per-
soonlijke of transpersoonlijke aard. In de actieve uitingen Het wiltype is begiftigd met een scherpe zin voor recht-
van zijn gevoelsleven heeft het wiltype een neiging om vaardigheid en het heeft een gezonde rechtszin. Het kan
ongeduldig, agressief en gauw prikkelbaar te zijn. een goede wetgever zijn en het heeft de gave de bestaande
wetten rechtvaardig uit te leggen en ze onpartijdig toe te
passen. Hierbij heeft het evenwel de neiging al te streng en
Mentaal niveau te formeel te zijn, bij gebrek aan waardering voor het men-
Op mentaal niveau heeft het wiltype vaak een heldere visie, selijke element van het geval. De misdaad abstract beoorde-
niet gekleurd of verdraaid door gevoelens. Wanneer het lend en vergetend de nodige aandacht te schenken aan de
wiltype geëvolueerd is, heeft het een open geest en een syn- psychologie van hem die misdeed en aan de bijzondere
thetische visie en ziet eerder grote lijnen dan details. Het omstandigheden waarin hij leefde en handelde.
heeft een groot concentratievermogen en een dynamische

22 23


Op het intuïtieve niveau ontmoeten wij een schijnbare Het voornaamste persoonlijke kenmerk van het wiltype
tegenstelling. De eerste indruk is dat dit in het wiltype in is de wil tot macht. Deze uit zich als ambitie, zelfverzekerd-
hoge mate ontbreekt: inderdaad begrijpt hij andere mensen heid, verlangen om anderen te beheersen en om de centrale
gewoonlijk niet. Zijn egocentrisme, zijn gevoelsisolement, figuur te zijn op het toneel. Dit kenmerk ontaardt gemak-
zijn gebrek aan psychische gevoeligheid maken hem tot een kelijk in egoïsme, eigenzinnigheid en koppigheid. De mens
weinig waardevol psycholoog. Hij is niet geïnteresseerd in van dit type kan, om zijn doel te bereiken, gemakkelijk aan-
anderen in zoverre zij psychische wezens zijn. Maar als matigend worden en zonder scrupules. Een ander funda-
wij overgaan van het terrein van het menselijk leven naar menteel kenmerk dat een gevolg is van de onderdrukking
dat van de symbolische en van de abstracte werkelijkheid, van de gevoelens is het isolement. Hij heeft geen behoefte
dan kan dit type een zeker en snel intuïtief begrip vertonen aan anderen, wantrouwt hen en houdt hen daarom op een
van principes, van algemene wetten en van universele ver- afstand. Dit ook omdat hij op die manier meer macht over
banden. hen kan hebben.

Alvorens de kenmerken van de persoonlijkheid en die Een type van dit soort is eenvoudig, duidelijk omlijnd
van het Zelf te beschouwen, is het voor de duidelijkheid en gemakkelijk herkenbaar. Maar er zijn personen, beheerst
goed om te zeggen dat ik – als ik ze opnoem zowel van dit door de wil tot macht, waarin zonderlinge complicaties en
type als van de overige – als kenmerken van de persoonlijk- reacties aanwezig zijn. Wanneer de wil tot macht geremd
heid beschouw die welke te zien zijn in een egocentrische wordt door een fysieke minderwaardigheid van welk soort
separatieve menselijke persoonlijkheid zoals deze is alvorens ook, of door de tegenstand van een individu dat sterker is
in bewust contact te komen met het Zelf en er de invloed (vooral in de jeugd en adolescentie), of door een grote
van te voelen. gevoeligheid of door behoefte aan genegenheid, kan er van
Aan de andere kant zal ik als kenmerken van het Zelf alles gebeuren. Het meest voorkomende is de verbittering
beschouwen die, welke een echte transpersoonlijke kwali- van de machtswil, die zich dan laat gelden op extreme, ver-
teit bezitten en uitgedrukt worden, wanneer het Zelf de schrikkelijke en wrede wijze. Dit geeft de sleutel voor het
persoonlijkheid doordringt en erin slaagt enigszins door begrijpen van vele criminele handelingen. Een ander gevolg
haar heen te schitteren en te werken. is de bewuste, of vaker onbewuste, poging om te heersen

24 25


via indirecte bedrieglijke en geheime middelen, bijvoor- type. Zijn heldhaftige tegenstander, Prometeus, is er een
beeld door neurotische symptomen en gedrag. ander ideaal model van en nog een ander is Hercules. De
Dit speciale type is knap beschreven door Alfred Adler. grote heersers en veroveraars uit de geschiedenis vertonen
in verschillende proporties de min of meer bewonderens-
De transpersoonlijke eigenschappen van dit type zijn waardige trekken ervan. Wij denken hier aan Alexander de
mooi, bewonderenswaardig en weldadig, terwijl de per- Grote, Julius Caesar en Napoleon.
soonlijke afstotelijk en vaak schadelijk zijn.
De transpersoonlijke wil vertoont zich voornamelijk als De studie van psychologische typen is niet alleen nuttig
morele moed, als vaardigheid en bekwaamheid om verant- om de aard en het gedrag te begrijpen van individuen maar
woordelijkheid te aanvaarden, om gevaren van aller aard te ook van groepen, zoals volkeren, naties, beschavingen en
trotseren, om het eigen welzijn, reputatie en zelfs leven te culturen. De Spartanen en de oude Romeinen, die verove-
riskeren voor ‘de goede’ zaak. raars, heersers en wetgevers waren, karakteriseren dit type.
Ook de Engelsen met hun wil en begaafdheid om te heersen,
Andere eigenschappen van het wiltype zijn: echt zelf- met hun karakter van “eilandbewoners”, hun zelfbeheersing
vertrouwen en innerlijke onafhankelijkheid; standvastig- en hun onderdrukking van gevoelens. Het type is ook in
heid; eenvoud in voorstellen; individuele volharing; vrij- zeker opzicht te vinden bij de Duitsers en de Joden. *
gevigheid gebaseerd op gemis aan belangstelling voor
materiële dingen; brede visie en onpartijdigheid. * De oude Hebreeuwen (en zij die getrouw gebleven zijn aan
De hoogste uitdrukking van het wiltype is: de totale het oorspronkelijke type), waren oorlogszuchtigen, separa-
overgave van de individuele wil aan de Kosmische Wil, de tisten vol trots, die zichzelf als uitverkorenen beschouwden.
identificatie met het ritme van het Heelal. Zij hadden een echte verering en scherpe zin voor de Wet: zij
beoefenden de zelftucht en gestrengheid. Enige kenmerken
Het is niet moeilijk belangrijke voorbeelden van het van de moderne Joden, verschillend en schijnbaar eraan
wiltype te vinden. Verschillende mystici en enkele histori- tegengesteld, kunnen beschouwd worden als overcompensa-
sche persoonlijkheden hebben het vertegenwoordigd. Zeus- ties, afwijkingen en afleidingen tengevolge van bijzondere
Jupiter is de meest reusachtige projectie van wezens van dit omstandigheden en uiterlijke druk.

26 27


In de filosofieën en godsdiensten vinden wij duidelijk en in het algemeen van strijder op alle terreinen naar bene-
kenmerken van dit type: in het Oude Testament, in de den, tot dat van bokser toe, en ook ontdekker.
Vedantafilosofie (vooral van de school Advaita), in het Ik zou hieraan nog willen toevoegen dat van chirurg,
Zen-Boeddisme. Onder de moderne filosofen kunnen we want er is wil en moed voor nodig om verantwoordelijkheid
noemen, Nietzsche, Max Stirner en Julius Evola. op zich te nemen met de plicht vaak snel te beslissen en ook
omdat hij in vele gevallen optreedt als weldadige vernieler
In de architectuur en in de beeldhouwkunst kunnen wij van zieke ledematen en organen. Het is ook bekend dat chi-
de Dorische stijl in Griekenland vermelden, die met zijn rurgen in het algemeen impulsief zijn en mannen van de
eenvoud, soberheid en strengheid de indruk wekt van inge- klok, zoals ook het wiltype probeert te zijn.
houden kracht.
In de muziek is het Wagner’s genie dat inspireerde met
motieven, die sterk doen denken aan de vibraties van wil en
Psychosynthetische taken
macht, zoals de Walkyrenrit, het motief van Siegfried en de De psychosynthetische taken van het wiltype zijn te verde-
heldhaftige vertolking van de intocht der Goden in het len in twee groepen:
Walhalla. 1. Afstemming, harmonisatie, integratie, vereniging;
2. Omvorming en sublimatie.
Functies en beroepen 1. Daar dit type vaak uitgesproken doelgericht is en zijn
Als wij de belangrijkste functies van dit type samenvatten, groot vermogen en behendigheid hem bekwaam maken
kunnen wij bezigheden en werkzaamheden aanwijzen om invloedrijke bestuursposten te veroveren, wordt hij
waarin het het meest bekwaam is en waarin het succes zal een gevaarlijk man en heeft dus afstemming en integratie
hebben. Zijn voornaamste functies zijn namelijk: heersen, nodig. Het zó nodige fundamentele evenwicht kan hij
besturen, leiden, rechtspreken, straffen, strijden, vernielen, bereiken door het opwekken van de liefde in hem. Hij
veroveren. Hiermee zijn de betreffende beroepen aange- heeft het inderdaad nodig om liefde, begrip, empathie
duid, namelijk van leider in de rol van koning, keizer, presi- en medelijden te ontwikkelen, om zo in staat te zijn,
dent van een staat en vervolgens van wetgever, van militair zijn goede wil te laten zien.

28 29

Het Wiltype

Andere eigenschappen die het wiltype moet aankweken
zijn: gevoeligheid, intuïtie, en de vaardigheid om samen te
werken, in plaats van te domineren, te dwingen en ande-
ren leiding te geven. Hij moet juist die eenzaamheid,
waaraan hij zo gehecht is, opgeven, afdalen uit zijn ivo-
ren toren en leren leven te midden van zijns gelijken.

2. Het werk van sublimatie, dat ieder mens, begiftigd met Het Liefdetype
een sterke wil, moet aanpakken, is: zijn persoonlijke,
egoïstische en scheidende wil om te vormen tot een
transpersoonlijke wil, gericht op actieve dienstbaar-
heid.
Er is nog een hogere sublimatie, die bestaat in de onder- Liefde is een onderwerp van vitaal en blijvend belang
werping van de transpersoonlijke wil aan de Kosmische voor iedereen. Het woord “liefde” is waarschijnlijk het
Wil. Deze absolute overgave, die schijnbaar de “dood” is meest gebruikte woord na “ik” en misschien “geld”. Bijna
van de persoonlijke wil, bewerkt de waarachtige spiri- allen zijn wij ooit verliefd geweest of zullen het worden.
tuele bevrijding van de mens. Liefdesliederen vullen het luchtruim, liefdesverhalen wor-
den door duizenden auteurs geschreven en door miljoenen
met spanning gelezen. Men “houdt van” ongeveer alles:
snoepjes, kinderen, het andere geslacht, zijn eigen land,
bloemen, schilderijen, boeken en God. Het zou daarom
vanzelfsprekend lijken dat wij tamelijk goed weten wat
“liefde” is. En toch: als wij er eens voor gaan zitten en pro-
beren te denken wat de betekenis is, dan moeten we al
spoedig tot onze verlegenheid en onze schande ontdekken,
en als we eerlijk zijn ten aan zien van onszelf, ook erkennen,

30 31

Het Liefdetype Het Liefdetype

dat “liefde” ons toeschijnt als iets onbegrijpelijks, tegenstrij- Op psychologisch terrein daarentegen is de directe en
digs en mysterieus. Wanneer wij er een duidelijke, juiste, en persoonlijke ervaring nodig om tot kennis te komen, want
volledige definitie van willen geven, weten we niet meer wat de informatie over kwantiteit en andere materiële factoren
te zeggen. Deze ontdekking verrast ons en brengt ons in kan gegeven en ontvangen worden door woorden en getal-
verlegenheid, maar zij helpt ons ook een belangrijke psy- len, maar de kennis van de kwaliteit en van subjectieve
chologische waarheid te begrijpen, namelijk dat ervaring feiten kan niet door dezelfde middelen meegedeeld worden.
en echte kennis twee zeer verschillende dingen zijn. Toch geeft de directe ervaring op zich, al is zij ook nodig,
Gewoonlijk moeten we om iets te kennen er eerst mee niet voldoende betekenis. De ervaring geeft ons alleen maar
experimenteren, maar toch is ervaring alleen nog geen indrukken en gevoelens. Het verkrijgen van kennis hier-
echte kennis. Wij kunnen bijvoorbeeld een boom waarne- over eist verwerking met behulp van het verstand. Terwijl
men. We zien hem en vinden daarin ook een esthetisch synthetische kennis, die ook echt begrijpen inhoudt, het
genoegen. Maar zijn inwendige structuur, de wetten van gebruik van de intuïtie vereist.
zijn groei en de kwaliteit van zijn hout blijven ons onbe-
kend. Daarom moeten we ons niet verwonderen dat de erva-
ring van hartstochtelijk verliefd zijn (geweest) ons geen ver-
Om echte kennis te verkrijgen zullen we een nauwkeu- standelijk inzicht geeft in de ware natuur van de liefde. Een
rig en systematisch onderzoek moeten doen en dan met dergelijk inzicht is werkelijk moeilijk te verkrijgen, want in
ons verstand de verkregen gegevens interpreteren. Op het de verschillende ervaringen met “liefde” komen verschil-
terrein van de natuur kan men kennis verkrijgen zonder lende en tegenstrijdige elementen voor. Wij vinden er een
directe persoonlijke ervaring, maar bij volmacht om zo te mengsel van verlangen, hebzucht en bezitsdrang aan de ene
zeggen, door kennis te nemen van de ervaringen van ande- kant, en van edelmoedigheid, naastenliefde en altruïsme
ren. Als wij bijvoorbeeld iets lezen over astronomie kunnen aan de andere kant. Wij vinden er instinct en intuïtie,
wij nauwkeurige kennis verkrijgen van de chemische actieve impulsen en passief gevoel, lichaam en ziel, materie
samenstelling, het gewicht en de afstand van sterren die we en geest.
nooit gezien hebben. Er bestaat evenwel een andere karaktertrek of grondei-
genschap, die de ware natuur en het wezen van de liefde

32 33


uitmaakt. Hierdoor kunnen de verschillende en tegenge- “overgeven aan” een zaak of persoon die we beminnen
stelde elementen begrepen en in zekere zin verzoend wor- en ons erdoor in bezit te laten nemen en absorberen.
den. 3. De vereniging (unificatie) kan ook het resultaat zijn van
een “wederzijdse” aantrekking met erop volgende toe-
Als we de veelzijdige uitingen van liefde bekijken, vinden nadering en contact. Deze aantrekking kan tot gevolg
wij altijd dat zij de uitdrukking zijn van de wet van aantrek- hebben dat twee of meerdere wezens samensmelten en
king, van de neiging tot toenadering, aanraking, vereniging dan een nieuwe grotere eenheid gaan vormen.
en samensmelting.
Maar deze algemene, ja zelfs universele neiging werkt Deze analyse geeft ons een idee van de structurele en
op verschillende en vaak tegenovergestelde manieren: functionele aspecten van de liefde, objectief beschouwd.
1. De vereniging (unificatie) kan tot stand komen door de Ook kan zij ons ook helpen om de vele gezichtspunten tot
persoon of het voorwerp dat wij beminnen actief naar een samenhangende structuur te ordenen die hun relatie
ons toe te halen en er bezit van te nemen. Dat doen wij onthult op verschillende niveaus van het menselijk leven.
vooral met gerechten die ons bevallen en die we letter- Dit alles moeten wij dus voor de geest houden bij de
lijk verslinden en in ons opnemen, maar we doen het- beschrijving van het type “liefde”, dat wil zeggen van de
zelfde met geld en met alle soort materie en wij probe- man en de vrouw in wie de hoedanigheid “liefde” overwe-
ren hetzelfde te doen met onze vrouw of onze man, met gend en bepalend is.
onze kinderen en onze vrienden. Voor wie voorwerp is
van zo’n gulzige en “opslurpende” liefde is het gelukkig
dat wij er vaak niet in slagen ze te bezitten zoals we zou-
Fysiek niveau
den willen. In vele – te vele – gevallen echter slagen wij In de fysieke sfeer kan het liefdestype sterke seksuele impul-
erin ze te bezitten door ze tot min of meer toestem- sen vertonen. Ik zeg “kan”, want het zou een grote vergissing
mende slaven te maken en onze kinderen tot ware psy- zijn te veronderstellen dat het altijd zo is. Vaak is het element
chische invaliden. liefde gericht op fysieke voorwerpen als geld en alle soorten
2. De verenging (unificatie) kan het resultaat zijn van een van bezit. Anders drukt zij zich uit via emoties of gedachten
tegengesteld proces, namelijk het “gaan naar” of het zich in plaats van op fysiek gebied. Daarom zijn er wel veel

34 35


individuen van het liefdetype die op seksueel gebied weinig maatschappelijke en geestelijke verantwoordelijkheid. Deze
ontwikkeld zijn. Bij de studie van de kwaliteiten van ver- paren geven bewust aan nieuwe menselijke wezens de gele-
schillende typen is het belangrijk voor ogen te houden dat genheid op de wereld te komen, er te leven en hun bijdrage
er individuen kunnen zijn die geen van de kenmerken ver- te leveren aan de maatschappij. In deze gevallen hebben wij
tonen die het meest natuurlijk en voor de hand liggend zijn voorbeelden van een edele, onbaatzuchtige liefde, die haar
bij dat gegeven type. Overhaaste conclusies zouden ons in oorsprong vindt in de hoogste geestelijke en gevoelsniveaus,
dit geval kunnen brengen tot grote vergissingen in onze uitgedrukt in de fysieke daad van de seksuele eenwording.
waarderingen.
De seksuele impuls van het liefdetype – en tot op zekere Een belangrijke eigenschap van het normale liefdetype
hoogte van ieder individu – toont duidelijk de twee tegen- is het verlangen naar bezit van materiële goederen. Deze trek
overgestelde karakteristieken die de liefde kan hebben. Vele kan zich uiten in een lust naar de gemakken des levens,
individuen, vooral mannen, verlangen naar en voltrekken zoals: een mooie auto, een goede koelkast enzovoort, of
de seksuele eenwording vanwege het fysieke genot dat deze ook, als die lust sterker geaccentueerd is, in een hevige nei-
henzelf geeft, met weinig of geen aandacht voor de partner. ging naar weelde, naar het beste en het kostbaarste. In
Dit is het toppunt van de egoïstische liefde. andere gevallen wordt de neiging om te bezitten meer spe-
cifiek en richt zich op bijzondere klassen van voorwerpen,
Aan de andere kant is er een groeiend aantal personen bijvoorbeeld bij de boekenmaniak, de verzamelaar van por-
dat, ofwel omdat zij hun gevoel van liefde van zijn beste selein, van kevers, postzegels enzovoort. Deze gevallen ver-
kanten hebben ontwikkeld, ofwel omdat zij een wijze sek- tonen een andere eigenaardigheid van dit type en wel de
suele opvoeding hebben gehad, in de fysieke omgang de belangstelling voor kleine dingen en het vermogen om te
meeste aandacht geven aan het genot van de partner. Dit gaan met details.
geeft hen evenveel, zo niet meer voldoening dan hun eigen Op het fysieke vlak is het liefdetype dikwijls inschikke-
genot. lijk en houdt van gemak. Het is niet actief, maar eerder
Dan is er nog een groeiende minderheid van paren, die traag en passief en laat zich graag met de stroom meegaan.
in verschillende mate, maar soms ook hoofdzakelijk, tot de
seksuele omgang worden aangedreven door een gevoel van

36 37


wordt bevestigd door het feit dat zij zeer geïnteresseerd
Gevoelsniveau zijn in hun eigen gevoelens, die ze dan ook bekijken, ont-
Het was te verwachten, dat de meesten van hen die behoren leden en tot in het kleinste onderzoeken met een interes-
tot het liefdetype de gevoelssfeer tot centrum van hun aan- sante vaardigheid. Enkele Franse en Russische romans
dacht en van hun leefkracht hebben. De hartstochtelijke en geven goede beschrijvingen van dit soort individuen. Aan
romantische liefde (vaak in verschillende verhoudingen het andere uiterste treffen wij degenen die zeggen en eerlijk
door elkaar) hebben meestal hun voornaamste belangstel- ook geloven dat zij hun man, vrouw, kinderen of vrienden
ling in het leven. Dit soort liefde is zó welbekend en werd “liefhebben”, terwijl wat zij eigenlijk willen is: bemind
zodanig tot in kleinigheden beschreven en handig ontleed te worden door hen. Dit onbewuste egoïsme – want dat is
in talrijke psychologische romans en boeken, zoals “De het in werkelijkheid – ligt verborgen onder een verheven
l’amour” van Stendhal en anderen, dat we niet verder op dit uiterlijk van gevoelens en genegenheid en is oorzaak
onderwerp behoeven in te gaan. van vele conflicten, leidend tot uiteengaan en echtschei-
ding. Daarom is het van het grootste belang voor ons allen
Hier zien we opnieuw de twee tegengestelde houdingen op dit punt duidelijk te zijn en eerlijk en moedig een
waarover we al hebben gesproken. Aan het ene uiterste vin- analyse te ondergaan. Wij dienen ons af te vragen:
den we degenen wier inwendige noodzaak het vooral is ver- “Wanneer ik zeg of meen dat ik mijn dierbaren liefheb,
liefd te zijn om over iemand, wie dan ook, de overvloed van welke zijn dan mijn gevoelens, mijn houding en motive-
hun gevoelens uit te storten, terwijl het voorwerp van hun ring? Bemin ik ze voor wat zijzelf zijn, onafhankelijk van
liefde in wezen van secundair belang is. Dit blijkt duide- mijzelf, of vraag en eis ik hun liefde voor mij? Wil ik mijzelf
lijk uit het betrekkelijke gemak waarmee deze indivi- aan hen geven of wil ik van hen liefde ontvangen zonder te
duen (een soort eigen subtype) zonder veel complicaties letten op hun levensbelang, hun gevoelens en hun wettige
van liefdesobject veranderen. Men kan de personen van dit rechten?”
slag in zekere zin als introvert beschouwen, want hun
inwendige leven is voor hen van meer gewicht dan de Zo’n analyse kan uitlopen op onaangename en zelfs
wezenlijke verhouding tot het object buiten hen. Van meer verwarrende ontdekkingen. Maar als wij deze ontdekkin-
gewicht dan welke objectieve gebeurtenis dan ook. Dit gen eerlijk en moedig onder ogen zien, zullen zij een welda-

38 39


dige verheldering en een harmonieus herstel van onze ver- Naar de graad van transpersoonlijke ontwikkeling varieert
houdingen scheppen op een veilige basis van waarheid. dit van ondoeltreffend en sentimenteel medelijden tot het
Met uitzondering van de kleine minderheid die op hoogste en verstandigste medelijden dat de ware oorzaak
onbaatzuchtige wijze bemint, sluit de “gevoels”liefde van het lijden ziet en probeert deze te elimineren. In dege-
gehechtheid in of brengt ze voort. Dit is een gemeenschap- nen echter, die egocentrisch zijn, ontaardt deze neiging tot
pelijke karaktertrek van de persoonlijke liefde en de oor- medelijden in zelfbeklag. Deze gevoelsvorm van egoïsme is
zaak van een enorme hoeveelheid lijden en ongenoegen; de zeer verspreid en niet beperkt tot het liefdetype ofschoon
hoge prijs die de mensheid betaalt voor deze manier van deze er wel krachtiger aan onderworpen zijn.
liefhebben. Dit hoeft ons niet te verwonderen: gehechtheid
immers leidt tot bezitsdrang en deze beide zijn een van de
hoofdoorzaken van angst. En angst is op haar beurt de
Mentaal niveau
grootste oorzaak van menselijk lijden. Zowel direct, door In de mentale sfeer vertoont het liefdetype trekken die
de angst te verliezen wat men bezit en waaraan men zich verrassend lijken en tegengesteld zijn aan de heersende
gehecht heeft, als indirect, door de domme en vaak wrede opvatting die men ervan heeft. Dit feit bewijst hoe nodig
handelingen die voortkomen uit een wanhopige poging het het is alle kenmerken van een bepaald type te bekijken in
werkelijke of ingebeelde gevaar, de “beminde” persoon te alle aspecten en uitdrukkingen van het menselijk leven.
verliezen, te vermijden. Niet alleen in datgene wat het lijkt te zijn en tot op zekere
hoogte ook werkelijk is, namelijk de meest natuurlijk kant
Een andere oorzaak van de angst die de liefdetypen van dat type.
vaak kwelt, is hun extreme psychische gevoeligheid, waar- Terwijl dus de “liefde” haar meest natuurlijke en voor-
door zij zich afstemmen op en identificeren met de gevoe- naamste uitdrukking heeft in de gevoelssfeer, vertoont zij
lens van anderen en de gemoedstoestanden van de gemeen- zich ook op mentaal niveau en dit is natuurlijk vooral het
schap en de gemoedsgolven die door het menselijk geslacht geval bij degenen die mentaal gepolariseerd zijn of met
heengaan. Deze tendens naar emotionele vereenzelviging andere woorden: tot het verstandstype behoren.
verklaart ook het medelijden dat zij sterk voelen voor alle Op mentaal vlak openbaart de liefdesimpuls zich voor-
wezens die lijden en bang zijn, dieren niet uitgezonderd. namelijk als verlangen naar kennis en begeerte naar infor-

40 41


matie. Dit brengt weer mee belangstelling in details, in De individuen die ertoe behoren zijn vriendelijk en ontvan-
eruditie en in het verzamelen van gegevens. Zo’n individu kelijk, en als zij niet al te gevoelig zijn, behoren zij ook tot
kan de schijn wekken koel en ongevoelig te zijn. In werke- de gezelschapsmensen. Zij hebben een duidelijke afkeer
lijkheid is hij vriendelijk, maar op een nogal negatieve van en echte vrees voor eenzaamheid. Daarom zijn zij steeds
manier; zijn aandacht gaat immers vooral uit naar mentale op zoek naar kennissen, naar gezelschap en maatschappe-
voorwerpen en belangstellingen. lijke contacten. Als zij alleen zijn vervallen zij gemakkelijk
De algemene neiging van dit type tot identificatie toont in een toestand van passiviteit, ontmoediging en lusteloos-
zich in de mentale sfeer als inclusieve mentaliteit, of als heid. Om zichzelf te uiten hebben zij de prikkel nodig van
het vermogen om alle aspecten van een vraagstuk te zien. interactie met anderen. Zij verwezenlijken zichzelf door
Dit brengt breedheid van gezichtskring en gelijkmoedig- middel van relaties. Daarom laten zij zich ook gemakkelijk
heid mee, soms samengaand met een gebrek aan flinkheid beïnvloeden door anderen. Zij zijn dikwijls zó wisselvallig
en beslistheid. in hun snel veranderende gemoedstoestanden en gezichts-
De meest ontwikkelde vertegenwoordigers van het lief- punten, dat zij een voortdurende bron van verrassingen
detype zijn vaak intuïtief en vertonen een vriendelijk begrip, zijn, en soms van wanhoop voor de typen, die meer een-
aanleg voor psychologie en een gemeenschap met het Zelf voudig, concreet of strak zijn. Zoals voor hen in wie de wil
van anderen. In dit laatste geval is er sprake van heilig of het praktisch verstand of waarbij wetenschappelijk en
schouwen en universele liefde, die het hartstochtelijke ver- organisatorisch talent overheerst.
langen en soms de bereikte extase van de echte mysticus
uitmaken. Waar het verstand zó ontwikkeld is dat het de
intuïtieve lichtflitsen weet te vertolken, komt de wijze liefde
Subtypen
voor de dag. Maar waar dit ontwikkelde verstand niet aan- Zij die behoren tot het liefdetype kunnen beschouwd wor-
wezig is, zijn de intuïties vaak verwrongen en vermengd den als fundamenteel extravert, want voor hen vormen de
met onbetekenende beelden. vitale verhoudingen met anderen hun voornaamste belang-
stelling. Maar sommigen zijn deels introvert, zij zijn dik-
Als we deze verschillende karakteristieken optellen, wijls hevig geïnteresseerd in hun eigen gevoelens, die zij
krijgen wij het volgende duidelijk beeld van het liefdetype. observeren, ontleden en soms met een verrassende

42 43


bekwaamheid beschrijven. Dit egoïsme en dit egocentrisme beperkingen worden door anderen graag geaccepteerd,
worden in sommige gevallen zó groot, dat het voorwerp van daar zij er gemakkelijk van kunnen profiteren. Daarom roe-
hun gevoelens bijzaak wordt, niets meer dan een gelegen- pen zij ook geen enkele weerstand op, ja zelfs worden zij
heid om zich bezig te houden met hun eigen emoties. door anderen vaak bijgevallen en aangemoedigd.
Bovendien moeten wij onderscheid maken tussen
actieve en passieve subtypen. Zij verschillen veel van elkaar De bovenbewuste eigenschappen van het liefdetype zijn
en zijn zelfs in bepaalde opzichten tegengesteld aan elkaar. voornamelijk die, welke de verschillende aspecten van de
Het actieve subtype wordt gekenmerkt door een harts- geestelijke liefde uitdrukken. Het zijn: de liefde voor het
tochtelijke liefde, door een verlangen en een gehechtheid Universele Zelf, of Hoogste Werkelijkheid, en de liefde voor
die het begerig en expansief maken ten aanzien van het verde kosmische uiting ervan, voor haar voortschrijdende
langde voorwerp, hetzij een persoon of een zaak. Dit drijft openbaring in de natuur en in de mens. Daaruit voort komt
hem ertoe het voorwerp op een jaloerse en eisende manier het zoeken naar en het beminnen van het Zelf, het trans-
als bezit te behandelen. In het slechtste geval zijn deze per- persoonlijke element dat verborgen ligt in alle wezens.
sonen onverzadigbare bloedzuigers. Evenals het spirituele mededogen, het groepsbewustzijn,
Het passieve subtype is daarentegen meegaand, omvorm- ontwikkeld door liefdevolle interactie en identificatie met
baar, vatbaar voor suggestie en nogal goedgelovig. Het is anderen. Maar er is nog een tweede reeks van bovenbewuste
toegeeflijk tevreden en is het gaarne eens met de persoon eigenschappen. Ofschoon enigszins verbonden met het
die het laatst het woord heeft gehad. Het maakt de indruk eerste, zijn zij er toch van te onderscheiden. Het zijn de
van grote zwakte, die er soms ook wel is, maar toch in vele eigenschappen verbonden met het verlangen naar kennis.
gevallen geen echt gebrek aan kracht is. De krachteloosheid De verbinding van psychische gevoeligheid, intuïtie,
van dit subtype is het gevolg van besluiteloosheid, van affectieve verhouding en identificatie met het “Zelf ” brengt
gebrek aan concentratie en een zucht naar breedsprakig- een volledig begrip voort van anderen, van hun wezenlijke
heid. Daaruit volgt dan weer versnippering en verkwisting natuur, van hun noden en aspiraties en ook een begrip van
van krachten en van zeer deugdelijke eigenschappen. het leven in al zijn aspecten. Dit betekent wijsheid in de
Het liefdetype en het passieve subtype in het bijzonder meest brede zin.
is niet kwaadwillend, het is goeiig en ook sympathiek. Zijn

44 45


Bij sommigen van de verder ontwikkelde vertegen- De belangrijkste en meest algemene uitingen van de
woordigers van dit type komt de kwaliteit “liefde” meer geestelijke kwaliteit van liefde vindt men in de grote gods-
naar voren, bij anderen staat de wijsheid op de voorgrond. diensten en filosofieën. Het woord “religio” (godsdienst),
In werkelijkheid kunnen deze twee aspecten op het niveau etymologisch afgeleid van “verbinden” en “eenmaken”, geeft
van het “Zelf ” niet gescheiden worden. Het ene impliceert al aan welke een van de wezenlijke functies is van het onder-
noodzakelijk het andere. Dit komt op prachtige wijze tot havige type. *
uiting in het leven en de leer van de twee grootste bekende Als we de kunst bezien, vinden we dat de mens in de
vertegenwoordigers van dit type onder de mensheid: Chris- muziek een wonderbaar middel heeft om de volheid van
tus en Buddha. zijn liefdegevoelens tot uiting te brengen. Met geheel de
In het leven van Buddha was de belangrijkste impuls
om tot kennis te komen, de oorzaken van lijden te ontdek- * Natuurlijk vinden wij in de historische godsdiensten en insti-
ken en de waarheid te achterhalen, die haar hoogtepunt had tuties ook kenmerken van de andere psychologische typen,
in de verlichting. Maar het was de liefde voor zijn gelijken want mensen van alle slag hebben ertoe behoord en hebben
en het medelijden met hun lijden dat hem een halve eeuw bijgedragen aan de groei ervan. Daarom zullen wij nog zien
door India voortdreef, onvermoeibaar de “edele Weg van de hoe de mystici, die in het middeleeuwse christendom zoveel
bevrijding” wijzend. In dit onderricht zit meer liefde en invloed hadden, voornamelijk behoorden tot het devotionele
begrip vervat dan algemeen erkend wordt. In het leven van type, terwijl de ingewikkelde structuren en de nauwkeurig
Christus zijn de liefde tot God, zijn leerlingen en het mede- georganiseerde rituelen van de katholieke en van andere ker-
leven met het lijden van de massa de voornaamste geeste- ken de vruchten zijn van de organisatorische gaven van eni-
lijke kwaliteiten. Het is echter duidelijk, ook uit het (waar- gen van hun leden.
schijnlijk onvolledig) document van het Evangelie, hoeveel In de grote filosofieën, vooral die een (inclusieve en) geeste-
wijsheid zijn liefde doordrong. Zijn woorden en zijn para- lijke aard hebben, vinden wij de resultaten van een dorst naar
bels openbaren ons zijn zeer diep begrip van de menselijke kennis en de grote maat van wijsheid, bereikt door de meest
natuur en onderwijzen op een eenvoudige en duidelijke vooraanstaande denkers van de mensheid. Maar in enkele
wijze enige wetten van het geestelijk leven. moderne filosofieën met een zeer concrete tendens vinden
we ook de invloed van het wetenschapstype.

46 47


heftigheid van op en neer slaande golven en met heel de der langzaam, indringend, gespreid, evenwel kan zij allengs
rijkdom en fijnheid van variaties en schakeringen. De laten zien van lange adem te zijn, diepgaand en duurzaam.
muziek kan voor een goed deel beschouwd worden als een Het is een kalme uitstraling die op het eerste gezicht tame-
viering van de liefde. Van de eenvoudigste liefdesliedjes van lijk onopgemerkt kan blijven en geen tegenstand oproept,
de primitieven tot de talloze volksliedjes van alle naties. maar juist daarom indringend kan zijn, duurzaam en doel-
Van de hartstochtelijke duetten van de opera’s, tot aan de treffend (terwijl meer agressieve en sterke beïnvloedingen
grote hymnen. Zoals in het hoogtepunt van Tristan en falen door de geweldreactie die zij oproepen).
Isolde Wagner getracht heeft uitdrukking te geven aan de De roepingen en beroepen waarin dit type zijn functies
volledige fusie van liefde die over de dood heen iedere per- kan uitoefenen zijn talrijk en verscheiden. Zij omvatten
soonlijke scheiding te boven gaat. bijvoorbeeld: psycholoog, leraar, arts, verpleger en sociaal
werker. In zekere zin kan de functie van moeder, met als
Op het terrein van de literatuur is de lyrische dichtkunst voornaamste eigenschap haar beschermende liefde, tot dit
een geëigend middel geweest om hoop, vrees, vreugde en type gerekend worden.
verdriet van geliefden te uiten.
Psychosynthetische taken
Functies en beroepen De psychosynthetische taken welke zij die tot het liefdetype
Uit het voorgaande is het duidelijk welke de specifieke func- behoren te vervullen hebben, zijn gedeeltelijk aangeduid in
ties van het liefdetype zijn en in welke roepingen zij haar de voorgaande beschrijving. De centrale en moeilijkste
eigenschappen en talenten het beste kan uiten. opgave is: te zorgen dat er geen gehechtheid ontstaat, om
Het spreekt vanzelf dat deze functies betrekking heb- van de liefde het begerige en bezittende element te verwij-
ben op: menselijke contacten, verenigen, samensmelten, deren en om te beminnen met innerlijke vrijheid en tevens
beschermen, voeden, versterken, begrijpen, onderrichten, volledige vrijheid latend aan de beminde.
opvoeden en verlichten. Om zo’n onthechting te verkrijgen, zal de liefde volledig
De aldus uitgeoefende invloed is noch vluchtig noch omgevormd en op een hoger plan gebracht moeten wor-
dynamisch (zoals dat het geval is bij het wiltype), maar eer- den: de persoonlijke liefde moet gezuiverd worden van zijn

48 49

Het Liefdetype

persoonlijke en egocentrische bestanddelen, zodat haar
ware natuur vrij en zichtbaar wordt als die van een welda-
dige uitstraling, van een altruïsme dat zich oplost in een
grotere eenheid, in een groot geheel.
Een andere belangrijke psychosynthetische opgave
waaraan dit type zich dient te wijden om beperkingen en
tekorten weg te werken, is de ontwikkeling van een sterke
wil. Deze wezenlijke menselijke eigenschap is over het alge- Het Actieve type
meen weinig ontwikkeld in het liefdetype en dit gebrek
heeft vaak ernstige gevolgen. Een niet gereguleerde liefde,
ook al is ze edel, veroorzaakt verdriet van allerlei aard, terwijl
een persoon die liefdevol is maar ook in staat is te willen,
een spirituele kracht verkrijgen kan die uiterst weldadig is. De grondeigenschap die dit type kenmerkt, is verstan-
dige werkzaamheid. Hiermee wordt dezelfde intelligentie
bedoeld die de moderne natuurkundigen ontdekt hebben
in de zogenaamde anorganische substantie. Preciezer
gezegd betreft het hier de intelligentie die, in de verschil-
lende uitingen van energie, de structuur vormt van wat zich
aan onze zintuigen voordoet als vaste stof. Men heeft ont-
dekt, dat al die trillingen, golven, hoeveelheden energie,
gereguleerd worden door wetten, logische samenhangen en
mathematische formules die noodzakelijkerwijze het
bestaan van een grote Intelligentie aantonen. Dit is duide-
lijk en overtuigend naar voren gebracht door grote natuur-
kundigen, astronomen en mathematici.

50 51

Het Actieve type Het Actieve type

Deze Intelligentie is nog duidelijker zichtbaar in het
functioneren van de organische stof, van levende lichamen,
Fysiek niveau
zowel plantaardige, dierlijke als menselijke. Voorwaarde is Uit de voorgaande beschouwingen volgt natuurlijk, dat man-
wel dat we hiernaar kijken zonder materialistische of beha- nen en vrouwen in wie deze specifieke eigenschap over-
vioristische vooroordelen. In de organische wereld vinden heerst, sterk praktisch zijn. Zij hebben een ingeboren han-
wij overal een constant bewijs van subtiele aanpassingen, digheid om stof te bewerken en deze te onderwerpen voor
van bekwame keuzen en van het gebruik van middelen die verschillende gebruiken. Zij hebben vaak een grote hand-
geëigend zijn voor het bereiken van specifieke doeleinden. vaardigheid en zijn vaardig en succesvol in het maken en
Bewijzen voor deze wonderbaarlijke intelligentie vin- herstellen van voorwerpen. Zij voelen zich op hun gemak in
den we in de subtiele functionele coördinatie van verschil- de buitenwereld, die voor hen “werkelijk” en interessant is.
lende organen, hun snelle aanpassingen, hun handige ver- Onder de materiële voorwerpen waarin zij geïnteres-
dedigingsmechanismen en in het bijzonder in de seerd zijn, is er één dat zij boven welk ander ook waarderen
geschiktheid om te groeien en zich te vernieuwen. Bovenal en dat daarom het doel is van hun meest hardnekkige
vinden we deze intelligentie in het mysterieuze proces van inspanningen: geld. Dat moet ons niet verwonderen, want
voortplanting. Deze ‘hogere’ intelligentie is volledig ver- het is de meest voor de hand liggende en tastbare “waarde”
schillend van het strenge, onveranderlijke en stereotype en het middel waardoor alle materiële waarden verzekerd
functioneren van zelfs onze meest gecompliceerde machi- zijn. Daarom ziet men dat het actieve type in de regel bege-
nes. rig streeft naar winstgevende werkzaamheden en geïnteres-
seerd is in welstand en in materieel succes. In dit opzicht
Dit is dezelfde intelligentie die de mens vertoont in zijn kan dit type lijken op het liefdetype. Maar als men goed
geleidelijke beheersing van de natuur, vanaf de eerste lompe kijkt, is er een groot verschil tussen die twee: het liefdetype
wapens en werktuigen tot en met de telegraaf, de radio, de verlangt geld en andere bezittingen om het plezier, de wel-
televisie, de moderne chirurgie, de scheikunde en helaas stand, de veiligheid om of andere voordelen die eraan ver-
ook de mitrailleurs, de bombardementsvliegtuigen en de bonden zijn en zijn verlangen is deze zaken zonder moeite
kernwapens. of zorg te bezitten en ze te krijgen via een erfenis, als
geschenk of uit de loterij.

52 53


Het actieve type evenwel is voornamelijk geïnteresseerd dringbaar geheim. Zijn praktische geest slaagt er niet in er
in het proces van geld verwerven. De interesse gaat uit naar enige betekenis in te zien.
het spel, naar de handel, de bank en soortgelijke zaken. Hij Zo handig als hij is in het behandelen van zaken, cijfers
waardeert het geld ook als een symbool en een toetssteen en ook andere mensen, zo onhandig en falend is hij in
van zijn handigheid, van zijn succes en van zijn “sociale de psychologische omgang met vrouwen. Het komt vaak
waarde”. De Amerikaanse spreuk “Die man is zoveel dollar voor dat een succesvol zakenman zijn vrouw alle mogelijke
waard” is een eenvoudige en kenmerkende uitdrukking van luxe genoegens bezorgt, aan al haar materiële verlangens
zo’n houding. voldoet, maar haar laat sterven van de honger op het emo-
tionele belevingsniveau. Hij vraagt zich dan met droefheid
en leedwezen af waarom zij onvoldaan, onrustig en neuro-
Gevoelsniveau tisch is en waarom zij, zoals vaak voorkomt, van hem wilt
Op gevoelsniveau heeft het actieve type als waardevolle scheiden.
trekken het impulsieve en het actieve verlangen. Dit type is
totaal extravert. Al zijn emoties roepen onmiddellijk moto-
rische reacties op. Daarom is hij dikwijls efficiënt, soms
Mentaal niveau
edelmoedig, maar ook onbezonnen, onrustig, onstuimig, In de mentale sfeer vertoont dit type een merkwaardige
ongeduldig. Wachten, het gunstige ogenblik afwachten is tegenstelling. Hij is vaak verstandig, mentaal actief, onder-
misschien wel hetgeen hem het meeste moeite kost. nemend en vlug in het vinden van de juiste methoden. Dit
echter alleen maar in het behandelen van concrete en prak-
Op het gebied van de subjectiviteit, in het ingewikkelde tische problemen. Wanneer het gaat over algemene ideeën
leven van gevoelens, in de fijnzinnigheid van het gevoels- of principes, dan is hij niet geïnteresseerd. Hij laat gewoon-
leven, in de vluchten van esthetische verbeelding heeft het lijk zijn aandacht voor het onderwerp los als oppervlakkig,
actieve type de neiging bot, verward en onverschillig te zijn. niet praktisch, te abstract, “waar je niets voor koopt”.
Deze functies zijn bij hem over het algemeen ingeslapen of Eenzelfde onverschillige houding neemt hij ook aan ten
zijn te weinig ontwikkeld. Het “vrouwelijke” aspect van de aanzien van kunstvoorwerpen, literatuur en “culturele”
psyche, veranderlijk en plastisch, is voor hem een ondoor- zaken. Soms verzamelt hij antiek of kunst. Hij doet dat

54 55


dan als hobby, omdat het “in de mode” is en om zich een danken. Algemeen gesteld danken we aan dit type de mate-
hogere sociale positie in de gemeenschap te verzekeren. riële uiting van het immateriële. Het beste in onze heden-
Zelden doet hij het uit werkelijke waardering en met oprecht daagse beschaving, de ongelofelijke vooruitgang en verbe-
genoegen. tering van de levensstandaard, het opruimen van veel
kwaad, de verhoging van de beheersing van de materie en
Ook in de intuïtieve sfeer voelt het actieve type zich zel- nog veel meer is voor het grootste deel te danken aan de
den op zijn gemak. De zogenaamde “intuïtie” van de suc- kwaliteiten van dit type.
cesvolle zakenman heeft weinig te maken met echte intuïtie.
Deze houdt rekening met transpersoonlijke kwaliteiten en De beperktheden van dit type zijn even duidelijk als
waarden, met de waarneming van de zin der dingen, het zijn kwaliteiten. Het basisgebrek is de neiging naar een
liefdevolle begrip en de wijsheid van het Zelf. materialistische visie, die gemakkelijk voert tot een over-
schatting van uiterlijke veroveringen en aards succes. Een
Deze korte analyse levert voldoende gegevens om een andere beperking, verbonden aan de eerste, is een overdre-
beeld te schetsen van de goede kanten welke met de per- ven en onvruchtbare gejaagdheid, overdreven ambitie,
soonlijke begrensdheid van het actieve type verbonden zijn. intense gejaagdheid, agressieve en lastige opdringerigheid.
De goede kanten kunnen als volgt worden samengevat: Vele vertegenwoordigers van dit type handelen indirect en
sociaal vaardig, doelmatig, snel, handig in het manipuleren proberen het verlangde doel te bereiken door “manipule-
en vindingrijk. Dit type gebruikt en beheerst de “wet van de ren” en door het gebruik van listige middelen, intriges en
economie” tot in zijn vingertoppen. In zijn handigheid weet uitbuitingen van andermans zwakheid. Hij heeft hierbij
hij het grootste resultaat te bereiken met de minste moeite geen last van scrupules. Hij is ongetwijfeld de vertegen-
en de minste kosten aan tijd en materiaal. Deze kwaliteiten woordiger van de beste kwaliteiten én van de grootste
stellen hem in staat zijn belangrijkste functie te vervullen in gebreken van de huidige beschaving.
het bijdragen aan de ontwikkeling van de mensheid en aan Dit type kan op zijn eigen manier – even goed als de
het benutten en verbeteren van alles wat er in de uitwendige andere – transpersoonlijke waarden uitdrukken. Beheer-
wereld bestaat. Aan het actieve type hebben wij de prakti- sing van de materie, kennis en gebruik van de natuurwet-
sche uitwerking van de menselijke ideeën en idealen te ten, de inventieve en constructieve begaafdheden zijn onge-

56 57


twijfeld transpersoonlijke krachten, die tot het hoogste haar bij uitstek praktisch karakter (ofschoon dit voor ons
welzijn van veel mensen strekken, als men ze gebruikt voor hedendaags begrip zeker niet praktisch overkomt). De Chi-
dat doel – en dat gebeurt vaak zo – met onbaatzuchtige nezen waren het volk van de Oudheid dat het grootste aan-
motieven. De zeer toegenomen verbetering van de levens- tal uitvindingen en praktische toepassingen op zijn naam
omstandigheden, de verspreiding van kennis, de vermeer- had (denk maar aan het papier, de boekdrukkunst, het
dering en vervolmaking van communicatiemiddelen zijn kompas). Zij hadden de gave van een scherpe zin voor de
de materiële basis voor de interrelatie, samenwerking en vorm en hun schilders tonen een prachtige “artistieke eco-
mondiale eenwording. Dit zijn de onschatbare gaven die dit nomie” met hun kundigheid een geheel landschap op te
type, vaak in combinatie met het wetenschapstype, heeft roepen met weinige eenvoudige trekken. Ook hun dichters
gegeven en nog steeds blijft geven aan de mensheid. suggereren met 4 of 5 korte regels een fijne gemoedstoe-
stand, een uitgelezen schakering van gevoelens.
Voorbeelden van het actieve praktische type zijn welbe-
kend. Wij vermelden er maar één, die inderdaad zeer De Fransen belichamen het actieve type met hun juiste
typisch is: Henry Ford. Als men zijn autobiografie leest ont- zin voor vorm en de exacte structuur van hun taal: ook met
komt men er niet aan zijn genie te bewonderen in het mani- de soberheid en de geldzucht van hun boeren (of, anders
puleren van de “wet der economie”, in het ontdekken van gezegd: de Fransen kunnen beschouwd worden al een com-
machines en van kleine bezuinigingen die een hogere pro- binatie van het actieve type en het wetenschapstype. Vele
ductie mogelijk maakten, door de prijs van de auto’s te ver- Franse kunstenaars en dichters hebben en cultus gemaakt
lagen en de winsten te verhogen. (Men zou misschien kun- van het vormgevende principe bijvoorbeeld de Parnassers).
nen zegen, dat Ford een goed voorbeeld was van een De psychologische analyse van de respectievelijke filo-
combinatie van het actieve en het organisatietype). sofieën bevestigt deze zienswijze. De filosofie van Confu-
Als men de algemene kenmerken van de hedendaagse cius met zijn concreet en praktisch karakter en zijn bewon-
beschaving buiten beschouwing laat, zijn enige volkeren en derenswaardige levenswijsheid behoort duidelijk tot het
naties er collectieve voorbeelden van, met name de Chine- actieve type en ditzelfde kan gezegd worden van de positi-
zen in het verleden en de Fransen in de moderne tijd. Als vistische neiging van vele moderne Franse denkers, van
we de oude Chinese beschaving bestuderen, bemerken wij Auguste Comte tot Hyppolite Taine.

58 59


psychologische kwaliteiten, van schoonheid. Door het
Functies en beroepen ontwikkelen van meer verheven gevoelens, de kunst
Functies van het actieve praktisch type zijn: openbaren, van de beschouwing welke leidt tot het peilen van diep-
belichamen, produceren, aanpassen, uitvinden. Deze func- ten en beklimmen van hoogte der gevoelens, der
ties kunnen uitgeoefend worden bij verscheiden beroepen, gedachten, van het transpersoonlijke leven, beter dan
waarvan er enige altijd bestaan hebben als zijnde de nood- zich te haasten van de ene richting naar de andere, en
zakelijke grondslag voor een minimum van beschaafd steeds aan de oppervlakte te blijven. Dit zal hem helpen
leven. Andere evenwel zijn nieuw en een specifiek product het teveel aan “activeitendrang” te beheersen en te eli-
van onze tegenwoordige beschaving. Zij omvatten de werk- mineren. Hij moet de waarde en de kunst van kalmte,
zaamheden van alle soorten handwerkers, vanaf de eenvou- ontspanning en stilzwijgen aanleren: een kunst die voor
dige maar fundamentele bezigheid van de boer tot aan die hem moeilijk en niet prettig is.
van de handigste ingenieurs en ambachtslieden, vanaf ijve- 2. De praktische en transpersoonlijke aspecten van zijn
rige bezigheden van een huisvrouw en huisknechten tot aan natuur één maken door de verheffing van zijn activiteit.
de volmaakte kundigheid van de kanten gobelinkunste- Dit verkrijgt men door er een nieuwe betekenis en een
naars. Zij betreffen tevens de bouwactiviteiten van ingeni- hogere waarde mee te verbinden. Dit doel kan op ver-
eurs, het werk van kooplui, de agressieve opdringerigheden schillende wijzen vorm worden gegeven al naar gelang
van straatverkopers en de diensten van sociaal werkers. de mentale en emotionele verscheidenheid van de per-
soonlijke ervaring van ieder. Het kan nuttig zijn ver-
schillende formuleringen aan te geven zodat men in de
Psychosynthetische taken verscheiden uitdrukkingswijzen één zelfde houding
De psychosynthetische taken waarmee het individu van dit herkent.
type te maken krijgt, zijn:
1. Zijn eigen ingeboren beperkingen overwinnen door het De Christenen spreken van “zijn eigen daden aan God
vastberaden aankweken van kwaliteiten van andere toewijden” of “werken voor zijn glorie”. De Indianen noem-
typen: vooral van het liefdetype en creatieve type. Door den het “werken zonder gehechtheid aan de persoonlijke
het erkennen van de wereld van het onaanraakbare, van vruchten van de arbeid” en “Karma yoga” dat is transper-

60 61


soonlijke realisatie en vereniging met het Opperwezen, ver- teiten door zich te wijden aan transpersoonlijke doeleinden
worven door een onthechte en altruïstische vervulling van en de activiteiten in harmonie te brengen met de machtige
zijn eigen taak. Een filosofische en objectieve manier om vloed van de wereldevolutie en met het welzijn van het
hetzelfde uit te drukken is: “Werken voor het grotere wel- Geheel. Dit is geen algemene houding van toewijding maar
zijn van het grootst mogelijke aantal mensen”. Tegenwoor- een zeer precies proces, een omvorming van de eigen
dig is de meest gebruikte term “dienst verlenen”. Maar dan manier van leven en werken die revolutionaire resultaten
niet verstaan in de weinig diepe en algemene zin waarin het voortbrengt.
vaak gebruikt wordt. Wat men ermee wil aangeven is niet
een of andere sociale dienst (ofschoon dit al een stap in de Deze resultaten vertonen zich in hun toepassingen op
goede richting is voor hen die niet meer kunnen of willen drie grote gebieden van het persoonlijk leven, namelijk
doen) maar het sluit ook in de “toewijding” van al zijn wer- seks, voeding en geld.
ken en van geheel zijn persoonlijke leven, ook van de fysieke De toewijding van het seksuele en het persoonlijke
functies. leven is in het kort aangeduid in de beschrijving van het
liefdetype. Zij is gebaseerd op de erkenning van de heelma-
Zo’n wijding of “heelmaking” vereist een bepaalde kende functie waaruit door de geslachten heen het fysieke
innerlijk houding. Zij vooronderstelt op de eerste plaats leven vereeuwigd wordt.
een spirituele vrijheid, die vrij is van alle soorten gehecht-
heden, met inbegrip van polariserende gesteldheid, afkeu- De wijding van de voeding is gebaseerd op de kennis
ring, vijandigheid en verkeerde wil. Dit zijn allemaal van het zelfde feit, namelijk dat het ware doel is het ontwik-
vormen van een negatieve gehechtheid die niet minder kelen en in stand houden van het fysieke instrument dat het
binden en gevangen houden dan de gehechtheid in haar Zelf nodig heeft voor de verwerkelijking van zijn doelein-
positieve vormen. Het geestelijk ontwaakte individu staat den. Dit is ook gebaseerd op de erkenning van het feit, dat
innerlijk ver boven alle activiteiten en is in staat ze bewust voeding voornamelijk is gevormd uit vegetale en animale
te kiezen, te richten, te regelen in plaats van erdoor geleid levende schepsels. Deze “lagere” rijken in de natuur beho-
en volledig ingepakt te worden. Op deze wijze legt hij ren tot hetzelfde universele leven waar wij deel van uitma-
bewust en vrijwillig een hogere zin en waarde in de activi- ken. Wij zullen dus planten en dieren die ons voeden met

62 63


eerbied en dankbaarheid moeten behandelen, wanneer zij iets waarvan het actieve type met zijn haast en ongeduld
aan ons worden opgeofferd. * gemakkelijk het slachtoffer wordt. Ten overvloede dit: een
gevoel van vreugde is een opbeurend middel met digestieve
Bij het eten zouden wij vraatzucht, kieskeurigheid en kracht en goed voor een juiste verwerking van de spijzen.
nonchalante haast moeten vermijden en daarvoor in de
plaats dankbaarheid en waardering voor de smaak en de Als we tenslotte het gebied van het geld bezien en ons-
schoonheid van vormen waarmee de vitaliteit van de natuur zelf onderzoeken met die moedige oprechtheid die onmis-
voor ons gebruik wordt aangeboden stellen. Deze gewoonte baar is voor een geestelijk leven, die naam waardig, dan
zou bijzonder bijdragen aan het bestrijden van de neiging worden wij ons bewust dat de gedachte aan geld in ons een
om voedsel zonder het noodzakelijk kauwen door te slikken, diepe en intense weerklank wekt. Dit tumult van obscure
emoties, van hartstochtelijke reacties, toont aan dat het geld
* Deze beschouwingen kunnen de vraag opwerpen, of vanuit zeer gevoelige snaren in onze persoonlijkheid aanroert. Het
dit gezichtspunt het gerechtvaardigd is dieren te doden of is nodig licht te brengen in die chaos en daarom in ons
niet. Dit probleem kan niet op een passende wijze, in zo´n bewustzijn, zonder enige censuur, alles uit de onderwereld
kort bestek behandeld worden, want er zijn meerdere belang- naar boven te laten komen. Dan komt een troebele vloed
rijke punten mee gemoeid. Men kan alleen maar zeggen dat naar boven waarin door elkaar gemengd zijn stromen van
een volledig afzien van voedsel uit dieren moeilijk te realise- vrees, van verlangen, van hebzucht en gehechtheid, en dan
ren is in de praktijk, vooral in de Noordelijke streken en in nog gevoelens van schuld, afgunst en wrok.
koude klimaten. Van de andere kant zou de algemene oriën-
tatie naar een geleidelijke vermindering van dierlijk voedsel De basis van het juiste individuele gebruik van geld
kunnen gaan. Ook de manieren om dieren te doden zouden bestaat uit het afzien van het idee het bezit als een persoon-
zodanig gekozen moeten worden dat zo min mogelijk pijn lijk recht te beschouwen. Het juridische eigendom is een
wordt gedaan en, wat nog belangrijker is, de gehele manier zaak die psychologisch en praktisch te rechtvaardigen is,
van “gebruik” van dieren zou met meer zorg en menselijk- gezien het gemiddelde niveau van de morele ontwikkeling
heid moeten gebeuren, zodat zij schadeloos gesteld worden van de mensheid. Het verlangen te bezitten is een kracht
voor het offer dat zij ondergaan. van de eerste rang waarmee men degelijk rekening moet

64 65


houden: men kan die niet doden of met geweld onderdruk- Om deze resultaten te bereiken zijn natuurlijk goede
ken. Maar spiritueel gezien neemt het eigendom heel andere wil en liefde nodig. Zoals Verlaine zo juist gezegd heeft: “La
aspecten en betekenissen aan. Daar is het geen persoonlijk vie humble, aux travaux ennuyeux et faciles est une oeuvre
recht meer, maar wel een verantwoordelijkheid. de choix qui vaut beaucoup d’amour”. En het is de moeite
Vanuit spiritueel gezichtspunt kan men de mens alleen waard, want een liefdevolle en begripvolle houding trans-
maar zien als beheerder, bestuurder, “vertrouwensman” van formeert het leven van iedere dag en verandert de verve-
de materiële goederen wier juridisch bezit hij op een of lende eentonige routine van het dagelijkse werk in vreugde-
ander manier verkregen heeft. Deze goederen betekenen volle straling.
voor hem een ware, eigen “proef ” waaraan hij zich onder- Dankzij deze consecratie die in haar wezen in het bereik
werpt, een spirituele, morele en sociale verantwoordelijk- van eenieder ligt, zou de hele karakteristiek van onze
heid. Het is zeer moeilijk om die waardig te dragen. beschaving kunnen veranderen en van “wereldlijk” en
materialistisch zou deze een heilig karakter kunnen krijgen.
Het is goed het volgende op te merken: terwijl de “sacra- Dit is gebeurd in enige oude beschavingen toen ze op hun
lisatie” van alle functies het middel bij uitstek is van het hoogtepunt waren. En dit kan nu gebeuren op een hogere
actieve type, moet zij toch gepraktiseerd worden door alle draai van de spiraal met een veel grotere reikwijdte, want
typen, daar wij allen functioneren via een lichaam en actief het kan de gehele technische vooruitgang omvatten, die het
zijn in de wereld. Daarom is het handelen vanuit de juiste voornaamste kenmerk is van ons tijdperk.
houding iets dat ieder van ons aangaat. Bijzondere aandacht
moet aan dit feit geschonken worden door hen die een Terwijl deze manier van leven, zoals we al zeiden, in het
tekort hebben aan de kwaliteiten van het actieve type. Voor bereik is van iedereen, zal er toch wat dit betreft een funda-
degenen die overmatig introvert zijn, is dit een noodzake- menteel verschil zijn tussen de verschillende typen, omdat
lijk trainingsmiddel en een manier om hun persoonlijkheid hun motieven van handelen verschillend blijven. In andere
te vervolmaken. De “sacralisatie” van hun activiteiten zal typen is de prikkel tot activiteit, tot werk, tot iets afronden
hun een goede hulp zijn om het praktisch werk te waarde- in de wereld daarbuiten, niet primair en spontaan. Deze
ren en het graag en met genoegen te verrichten (wat voor impuls wordt bezeten door – of beter de impuls zelf bezit
dit soort mensen zeer moeilijk is). het actieve type. Zo zal voor het wiltype de drijvende prikkel

66 67

Het Actieve type

ambitie zijn, voor het liefdetype zijn dierbaren of zijn eigen-
dom of zijn land, voor het devotionele type de toewijding
aan een of ander ideaal enzovoort. Dit feit moet men goed
begrijpen om de anderen echt te verstaan en om de dwaling
te vermijden dat al degenen, die wij actief en met inspan-
ning zien werken, gezien moeten worden als behorend tot
het actieve type. Dat wat het echte verschil is en de basis
vormt van de typologische classificatie, is de kracht van de Het Creatief-artistieke type
diepe motieven. Deze kracht vormt de essentiële aard en het
“specifieke kenmerk” van elk afzonderlijk individu, niet de
uitingen van die drijfveren. Deze laatste kunnen immers
bepaald en geconditioneerd zijn door een verscheidenheid
aan factoren. Een zelfde type activiteit kan worden opge- Het creatief-artistieke type is moeilijker te beschrijven
wekt door vele motieven, terwijl hetzelfde motief zich kan en te herkennen dan de andere typen. Dit komt vooral
bedienen van vele verschillende uitingen. omdat het minder helder is begrensd en verschillende uitin-
gen heeft die aan elkaar tegengesteld kunnen lijken. Toch is
het een echt en eigen type met een eigen kenmerkende psy-
chologische kwaliteit. Om dubbelzinnigheden en vergissin-
gen te vermijden, is het goed meteen duidelijk te maken,
dat het woord “artistiek” niet betekent dat alle kunstenaars
en zij alleen tot dit type behoren. Vele personen zijn op ver-
schillende manieren creatief en bezitten enkele trekken van
het artistieke type zonder ook maar enige mate “artistiek” te
zijn. Terwijl er kunstenaars zijn die tot andere psychologi-
sche typen kunnen behoren, tenminste in bepaalde opzich-
ten. Dit is toe te schrijven aan een belangrijk feit, namelijk

68 69

Het Creatief-artistieke type Het Creatief-artistieke type

het bestaan van gemengde typen. Eenzelfde persoon kan in wijze behandelen. Ik zal alleen enkele punten aangeven die
het diepste van zijn wezen de kwaliteiten van het ene type direct in verband staan met het creatief-artistieke type.
wezenlijk bezitten, terwijl zijn uiterlijke persoonlijkheid de 1. Beheersing door een derde element, dat in het midden
trekken van een ander type vertoont. ligt of superieur is en resulteert in evenwicht en in het
volgen van de gulden middenweg.
Het kenmerk van het creatief-artistieke type is de har- 2. Synthese door een intieme versmelting van de twee
monie. Het resultaat van een bereikte harmonie is de open- tegenovergestelde elementen. Het eenvoudigste voor-
baring van de schoonheid. Maar in de mensenwereld is de beeld hiervan is de elektrische vonk, waar twee ladin-
harmonie niet iets dat tevoren al bestaat. Harmonie is niet gen van statische elektriciteit, een positieve en een
zelden het resultaat van een zware strijd, bereikt na lang- negatieve, zich vermengen en dan verloren gaan.
durige en smartelijke conflicten. Het is een eindpaal, bereikt Andere voorbeelden zijn zekere chemische combina-
door intense inspanning van vormen, verfijnen, verbinden ties, zoals zuren en basen die zouten voortbrengen, of
en samensmelten van vele elementen, die tevoren los van ook de fusie van twee geslachtscellen bij de conceptie.
elkaar en zelfs tegenover elkaar stonden. Het is de diepe en 3. Schepping van een derde kwaliteit of entiteit door wis-
ingewikkelde opdracht om orde te scheppen vanuit de selwerking en de vereniging (vaak tijdelijk en gedeelte-
chaos. Daarom, ofschoon de wezenlijke natuur van dit type, lijk) van de tegenovergestelde principes, substanties of
volledig gerealiseerd, harmonie, vrede, schoonheid is, zijn wezens.
toch hun meest voorkomende uitingen onvoldane verlan- Hiervan is een voorbeeld het tijdelijke eenworden van
gens, innerlijke en uiterlijke conflicten, strijd tegen weer- een mannelijk en vrouwelijk lichaam (in tegenstelling tot
barstige materialen en rebellerende krachten en schomme- de fusie van de voortplantingscellen) waaruit zich eerst een
ling tussen polariteiten. nieuw organisme vormt, dat dan geboren wordt.
Alle vormen van menselijke schepping zijn het resultaat
De laatste zin stelt het grote probleem van polariteiten, van dit laatste proces. Bijvoorbeeld een kunstwerk of een
het mysterie van de dualiteit en de eenheid, dat gezien kan machine is het product van een wisselwerking tussen een
worden als het centrale mysterie van heel het universele idee, een beeld of een model en een of ander soort materiaal
leven. Dit belangrijke onderwerp kan ik hier niet op adequate of substantie, gevormd naar dit model.

70 71

Psychosynthese Typologie - Roberto Assagioli

Psychosynthese Typologie - Roberto Assagioli

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (9)

Ähnlich wie Psychosynthese Typologie - Roberto Assagioli

Ähnlich wie Psychosynthese Typologie - Roberto Assagioli (20)

Psychosynthese Typologie - Roberto Assagioli