‘Comfort, gezondheid en binnenmilieu zijn de belangrijke prestatie-indicatoren in de bouwsector’, zegt innovator Jan Willem van de Groep. Hij is onder meer bedenker en initiator van de Stroomversnelling en mede-oprichter van ARXlabs. Een bedrijf dat zich richt op het aanjagen van innovatie in de bouw. Jan Willem van de Groep staat bekend als iemand die geen blad voor de mond neemt en stelt onder meer dat het Bouwbesluit ook wel op drie A4-tjes past.

1. 10 | www.nbd-online.nl en www.omgevingindepraktijk.nl |
Sturen op gezondheid
en betaalbaarheid
‘Comfort, gezondheid en binnenmilieu zijn de belangrijke prestatie-indicatoren in de
bouwsector’, zegt innovator Jan Willem van de Groep. Hij is onder meer bedenker en
initiator van de Stroomversnelling en mede-oprichter van ARXlabs. Een bedrijf dat zich
richt op het aanjagen van innovatie in de bouw. Jan Willem van de Groep staat bekend
als iemand die geen blad voor de mond neemt en stelt onder meer dat het Bouwbesluit
ook wel op drie A4-tjes past.
Tekst ing. Frank de Groot
J
an Willem van de Groep laat nog even op
zich wachten, dus wacht ik buiten op het
terras in de zon, omringd door Achter-
hoekse natuur, bij ARXlabs in Wolfers-
veen. Een fraai buitengebied bij Zelhem, waar
je ultieme rust en ruimte kunt vinden. Juist hier
vinden we de thuisbasis van ARXlabs. ‘Binnen
enkele jaren zijn we het centrum van innovatie
in de bouw’, beweert mede-oprichter Alfonso
Wolbert. Hij verontschuldigt zich vervolgens,
omdat hij naar China moet. China? ‘Ja, we heb-
ben ook een vestiging in Shanghai. Daar gaat
het hard. Maar ik hoef er niet fysiek heen hoor.
Ik heb straks weer overleg via internet.’
Binnen loopt een opzichter, betrokken bij
wegwerkzaamheden aan de voorzijde van
ARXlabs, waar de weg volledig open ligt.
‘We hebben een KPN signaalkabel kapot
getrokken. Die kabel stond niet eens op de
KLIC-melding!’, hoor ik de man zeggen in zijn
smartphone. Ja, in de wegenbouw is er nog
een lange weg te gaan blijkbaar. Achter op
het buitenterrein van ARXlabs is een grote
groep MBO-leerlingen bezig om onder leiding
van een docent een oude schuur compleet
duurzaam te renoveren. Dit als onderdeel van
het project ‘De Duurzame Werkplaats’, één
van de vijf labs die inmiddels zijn opgericht.
Leerlingen van verschillende opleidingen
(installatie, bouw en groen) leren samenwer-
ken tijdens het project. Kortom: het bruist in
de Achterhoek en we gaan de komende jaren
waarschijnlijk nog veel horen van ARXlabs.
Innovatiebedrijf
Inmiddels is Jan Willem van de Groep
aangeschoven. Zeven jaar werkte hij bij een
Jan Willem van de Groep: ‘De basis van het bouwproces begint bij samenwerking. En dan niet voor één project,
maar voor de ontwikkeling van een product: een gezonde en energieneutrale of zelfs energieleverende woning.’

2. | Bouwkwaliteit in de Praktijk | nr. 6 juni 2016 | 11
→
Gezondheid
bouwbedrijf, in diverse functies. Vervolgens
was hij drie jaar manager planontwikkeling bij
woningcorporatie Sité Woondiensten in Doe-
tinchem. Sinds 2006 is hij zelfstandig advi-
seur en was hij van 2008 tot 2010 onder meer
manager vastgoed en vastgoedontwikkeling
bij woningcorporatie Wonion in Ulft. Hij kwam
in die periode samen met de gemeente Oude
IJsselstreek met een spannende uitvraag:
maak 61 energieneutrale woningen.
Vijf consortia kregen de opdracht een plan te
presenteren voor de energieneutrale wijk. De
lat lag hoog: de huizen moeten zelf ener-
gie opwekken, goed geïsoleerd zijn, goede
ventilatie hebben en daarnaast gekenmerkt
zijn met een hoog comfort. En dat alles met
een prettig prijskaartje eraan. In de consortia
zaten architecten, installateurs en aannemers.
Het consortium met daarin ARX architecten
uit Hengelo (gld), Klomps Bouwbedrijf uit
Dinxperlo en Klein Poelhuis installatietechniek
uit Winterswijk, won de competitie met een
gedegen doordacht concept. In 2012 werd de
‘Bomenbuurt’ opgeleverd: de eerste groot-
schalige energieneutrale wijk van Nederland.
‘Ik kwam later Alfonso Wolbert van ARX archi-
tecten weer tegen. We liepen met dezelfde
gedachten rond. Er moet iets veranderen in
de bouw. Begin dit jaar hebben we daarom
ARXlabs opgericht om radicale bouwinno-
vaties te initiëren’, aldus Van de Groep. ‘Het
is een commercieel innovatiebedrijf, dus
geen stichting of iets dergelijks. Er moet wel
degelijk geld mee verdiend worden. Inmiddels
hebben we vijf verschillende labs opgericht.
Met deze opzichzelfstaande minibedrijf-
jes, willen we de innovatieafdeling van de
Nederlandse bouwsector zijn. Het begint bij
een idee, plan of innovatie. Vervolgens zoekt
ARXlabs partners die het beoogde resultaat
kunnen verwezenlijken. Ieder lab heeft zijn
eigen verdienmodel. Eentje gaat bijvoorbeeld
over klaslokalen die voor weinig geld, op een
snelle manier een gezonde werk- en leerplek
worden. Energieneutraal, want dat betalen we
met de bespaarde energiekosten. Andere labs
gaan over huisvesting voor vluchtelingen, on-
derwijsvernieuwing in de bouw, Virtual Reality
als designtool en tiny houses in combinatie
met zonneparken.’
Samenwerken
Van de Groep geeft aan dat het project Bomen-
buurt in Ulft mede een succes werd door
partijen te laten samenwerken: ‘We hebben
de kennis van de toeleverende industrie,
aannemer, installateur, architect en adviseur
gebundeld. In de bouw is er nog teveel sprake
van suboptimalisatie. Iedereen is bezig zijn
eigen producten en processen te verbeteren,
maar dat is een doodlopende weg. Innovatie
en daardoor forse kostenbesparing bereik
je alleen door samen te werken en kennis te
delen. Dat geldt dus ook voor gezond bouwen.
Ik zie allemaal stromingen, zoals passief bou-
wen en Active House, maar de basis begint bij
samenwerking. En dan niet voor één project,
maar voor de ontwikkeling van een product:
een gezonde en energieneutrale of zelfs ener-
gieleverende woning.’
Het succes van de Bomenbuurt bleef niet
lang opgemerkt. De toenmalige Stuurgroep
Experimenten Volkshuisvesting (SEV) nam
contact op; of de kennis die was opgedaan
met de Bomenbuurt gebruikt kon worden voor
de Innovatieagenda Energie. Hieruit ontstond
al snel Innovatieprogramma Energiesprong:
een innovatieprogramma dat Platform31
(dat in 2012 ontstond uit een fusie van SEV,
KEI, Nicis en Nirov) tot eind 2016 uitvoert in
opdracht van het Ministerie van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Doel van
het programma is om de condities te creëren
waarmee op grote schaal vraag en aanbod
ontstaat voor energieneutrale gebouwen.
‘Binnen het programma Energiesprong richtte
ik me op het versnellen van radicale innova-
ties door onder meer de introductie van een
nieuwe industrieel sectormodel. Ik ben onder
De bouw moet de toeleverende industrie beter betrekken bij het bouwproces. De industrie heeft namelijk
technologie en competenties die in combinatie met hun procesmatig denken kunnen leiden tot geheel nieuwe,
producten, componenten, en bouwdelen. Foto: Built4U.

3. 12 | www.nbd-online.nl en www.omgevingindepraktijk.nl |
←
andere bedenker en initiator van de Stroom-
versnelling, een initiatief van Energiesprong,
waarbij de bouw- en corporatiesector door
middel van radicale innovaties binnen vijf jaar
111.000 woningen willen renoveren naar het
niveau Nul op de Meter’, aldus Van de Groep.
Zoals eerder opgemerkt is de sleutel voor
succes dus samenwerking: ‘Stroomversnelling
biedt die samenwerking, door de ontmoeting
te organiseren, hulp en kennis te bieden,
vraag en aanbod samen te brengen en barriè-
res weg te nemen. De bouw is momenteel nog
te veel projectgericht. We hebben een stuk
grond en focussen dan op het zo snel mogelijk
realiseren van een project op dat stuk grond.
We werken daarbij op projectbasis samen met
diverse bouwpartners. Al die partners doen
hun best om hun producten en diensten te
optimaliseren, maar een integrale aanpak ont-
breekt. Na een project beginnen we allemaal
weer opnieuw.’
Volgens Van de Groep moet de bouw
procesmatig leren denken: ‘We moeten de
toeleverende industrie beter betrekken bij
het bouwproces. De industrie heeft namelijk
technologie en competenties die in combi-
natie met hun procesmatig denken kunnen
leiden tot geheel nieuwe producten, compo-
nenten en bouwdelen. Hierdoor ben je in staat
complete concepten te ontwikkelen die in de
fabriek worden gemaakt. Op de bouwplaats
assembleren we alleen nog. Het gevolg
daarvan is dat de kosten omlaag gaan en de
kwaliteit omhoog.’
Woningfabriek
Jan Willem van de Groep is tevens een van de
founders van Factory Zero. Een nieuw soort
bedrijf dat de ambitie heeft om binnen vijf jaar
marktleider te zijn op het gebied van woning-
make-overs. ‘Door verdergaande prefabricage
wordt bouwen steeds goedkoper. In mijn visie
kun je zo ook de bestaande bouw upgraden
naar energieneutraal. Alleen het casco blijft
staan. Alle installaties zitten in de gevel- en
dakelementen die de bestaande schil vervan-
gen.’
Alle installaties in de schil? Dat klinkt wel erg
ambitieus. ‘Ook dat vraagt een andere manier
van denken. We moeten bestaande technie-
ken integreren in één installatie, met één
printplaat, die zorgt voor ventilatie, verwar-
ming, koeling, monitoring, licht, enzovoort.
Verre toekomst? Ik ben met LG uit Zuid-Korea
bezig en die hebben sensoren voor al die
aspecten. Die sensoren kun je ook integreren
in één installatie. Dan wordt het binnenmilieu
dus compleet automatisch geregeld. En wel
vanuit een stekkerklare installatie in gevel of
dak. Straks hopen we met Factory Zero al snel
op pakweg 8.000 modificeerbare eenheden
per jaar te zitten met een seriegrootte van 1.
Maximale flexibiliteit dus. Want prefabricage
wil niet zeggen dat je niet flexibel bent en
zeker niet dat alles op elkaar gaat lijken.’
Van de Groep spreekt dan ook liever van
playmobilisering op de bouwplaats dan
legolisering: ‘Een prachtige vondst van
hoogleraar Hennis de Ridder, maar ik wil nog
verder dan legosteentjes. Het moet gaan om
modificeerbare intelligente bouwdelen die
je op de bouwplaats assembleert. Je gaat
als klant dan niet meer naar een architect of
aannemer, maar naar een inkoper of system
integrator. Die maakt samen met de klant een
3D-visualisatie van de gewenste woning. Na
akkoord wordt deze met een druk op de knop
in de fabriek gemaakt. Bouwen draait straks
meer om software dan om bakstenen.’
Gezond bouwen
Gezond bouwen vanuit de fabriek, kan dat
wel? ‘Je kunt je beter afvragen of dat op de
traditionele wijze op de bouwplaats wel kan’,
reageert Van de Groep. ‘Aannemers moeten
zich goed bewust zijn van de noodzaak tot
bijvoorbeeld goede aansluitingen, materiaal-
gebruik en dimensionering van installaties.
Gezondheid wordt een belangrijke prestatie-
eis. Inmiddels is veel bekend over de invloed
van CO2, relatieve vochtigheid, emissies,
geluid, temperatuur en licht op mensen die in
een gebouw verblijven. Dan kun je daar ook
prestatie-eisen aan hangen. En je kunt het
meten met sensoren, die waar nodig de instal-
laties bijsturen.’
‘Een gezond gebouw wordt een van de be-
langrijkste selling-points. Ik heb Onno Dwars,
Hoofd acquisitie & innovatie bij VolkerWes-
sels Vastgoed, al horen zeggen: ‘Ik ga straks
iemand een vijf jaar langer leven bezorgen’.
Maar dan moet het wel betaalbaar zijn. Door
industrieel te bouwen kun je beter bouwen
tegen een lagere prijs. En gezonder.’Gezond bouwen en procesmatig werken: van 18 tot 22 april 2016 gingen 60 jonge mensen van het Graafschap
College en AOC Oost in Doetinchem achter het ARXlabs in Wolfersveen aan het werk om de ‘verduurzamings­
opgave’ van theorie naar praktijk te brengen. Jong geleerd is oud gedaan…