2.  Хүний мичин өвөг нь 70 сая жилийн өмнө амьдарч
байсан шавжаар хоололдог хөхтөн амьтан юм.
Түүний хувьсал хөгжил гуравдагч галав (80 -13 сая
жилийн өмнө) –ын үед эрчимжжээ. Үүний үр дүнд
хүний өвөг гуравдагч галавын үед бич төрхөө олсон
байна.
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

3. Аймаг Амьтан
Хүрээ Хөвчтөн
Анги Хөхтөн
Баг Бичин
Дэд баг Хүн төрхтөн
Бүлэг Хавчиг Хоншоорт
Дээд овог Дээд хавчиг Хоншоорт
Овог Хомонид (хүн төстийн)
Төрөл Хомо(хүний)
Зүйл Хомо сапиэнсис(ухаант хүний)
Дэд зүйл Хомо сапиэнс сапиэнсис
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

4.  Дөрөвдөгч галвын их дулаарлын үед Африк тивийн
ширэнгэн ой устаж, цөлөрхөг болон бутархаг саванна
болож хувирсан. Энэ үед шигүү ширэнгэн ойд амьдарч
байсан дээд хөгжилт өргөн хоншоорт бичний зарим
хэсэг нь цөлөрхөг саваннад дасан зохиоцож хувьссан.
Үүний үр дүнд 4 -1 сая жилийн өмнө хоѐр хөл дээрээ
явдаг, шүдний бүтцээрээ хүнтэй илүү төстэй нэгэн
төрөл бичнүүд бий болсон. Тэднийг Австралопитек
(Australopithecus) гэдэг.
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

5. Хөнгөн
30 – 60 кг
Australopithecus
Afarensis
Australopithecus
Africanus
ᠮᠮᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
Хүнд , бахим
40 – 80 кг
Australopithecus
Robustus
Australopithecus
Boisei

6. ᠮᠮᠮᠮᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮᠮ
Танзаны Олдувойн хавцлаас
Johanson, Edey нар 1980 онд олдсон
Люси гэж нэрлэгдсэн нэгэн эмэгчин
А.Афаренсисийн үлдэц илрүүлсэн юм.
Түүний араг ясны 40% нь олдсон.
Анхны Хомо буюу хүн А.Афаресисээс
үүсчээ .
Австралопитекийн олдвор зөвхөн
Африкаас олддог. Иймд хүнийг Африк
тивд үүссэн гэж үздэг.

7. ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

8.  Australopithecus Afarensis –ийн араг яс хүн болон
мичний завсрын шинжийг ихээр агуулсан байдаг.
Аарцаг нь намасч, хөлийн хуруунууд нь богиносон
хөлийн эрхий хуруу бусад хуруутайгаа зэрэгцэн
байрладаг болсон, гавлынх нь суурь доошилон хоѐр
хөл дээрээ босоогоороо явахад зохицсон нь харагддаг.
Гэхдээ хараахан хоѐр хөл дээрээ явахад бүрэн төгс
зохицож чадаагүй байжээ.
ᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

9. A.Afarensis –аас бусад зүйлийн
Australopithecus –ууд устаж үгүй
болсон бөгөөд A.Afarensis –ээс
анхны хүн (Homo) салбарлан
хөгжиж бий болжээ. Түүний
чадварлаг хүн буюу Хомо Хабилис
(Homo Habilis) гэдэг. Тэд анхны
багаж хийж хэрэглэдэг байсан
эртний хүн учраас чадварлаг хүн
хэмээн нэрлэжээ.
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

10.  Хомо Хабилис 2.4 -1.4 сая жилийн өмнө зүүн болон
өмнөд африкт амьдарч байжээ. Тэдний олдвор
ихэвчлэн Олдувойн хавцлаас олддог ба араг ясны
хамт болхи хийцтэй чулуун зэвсэг ихээр гардаг.
Эдгээр чулуун зэвсгийг Олдувойн соѐл гэдэг.
 Араг ясны анатомын хувьд А.Афарэнсис, Хомо
Хабилис хоѐр илт ялгаа багатай ч араанууд нь
жижгэрч, тархны багтаамж нь нэмэгдэж аарцаг нь
илүү өргөн, намхан болж хэвлий, нуруу, өгзөгний
булчингууд хүчтэй болсон нь хоѐр хөл дээрээ
босоогоороо явах чадварыг нь нэмэгдүүлсэн.
 Зарим судлаачид Хомо Хабилисийг хүний хөгжлийн
биеэ даасан нэг шат гэж үзэлгүй. Зөвхөн
Австралопитек гэдэг бичээс Хүн үүсэх хөгжлийн
шилжилтийн хэлбэр гэх нь байдаг.
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

11.  Homo Habilis буюу чадварлаг хүнээс Homo Erectus буюу
босоо явагч хүн салбарлан хөгжсөн.
 Байгаль газар зүйн олон бүсд тархсан
 2 -1,5 сая жилийн өмнө амьдарч байв
 Хятад –Синантроп, Индонез –Питикантроп, Европ –
Хайделбергийн хүн
 Галыг анхлан хэрэглэсэн байсан
 Чулуун, мод, ясаар зэвсэг хийдэг байв
 Тархины багтаамж нь 750 -1250 см куб
 Хомо Эректусуудад хэл ярианы анхны хэлбэр хөгжиж
байжээ.
 Хомо Эректусийн үлдээсэн чулуун зэвсгийн соѐлыг
Ашелийн соѐл гэдэг.
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

12. ᠮᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
Синантропын гавал
Синантропын канибалист
байсныг баталгаа

13. ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

14. ᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
Хамгийн алдартай
олдвор нь умард Кенийн
Туркана нуураас олдсон
Турканагийн хүү хэмээх
олдвор юм.

15.  Хомо Эректусаас Хомо Антецессор (H. Antecessor 1.2 сая -
500,000 жилийн өмнө) гэх завсрын хэв шинжүүдээр дамжин
Хомо Сапиэнс (Homo Sapiens) үүссэн.
 H.S.Neanderthals ба H.S.Rhodesiensis (Archaic H.sapiens)
 Х.С.Ниандерталь 600,000 -30,000
 Эртний Ниандерталь нь 600,000 -150,000 жилийн өмнө
амьдарч байсан ба сонгодог Ниандерталь нь 150,000 -30,000
жилийн өмнө амьдарч байжээ.
 Тархины багтаамж 1412см куб
 Эрчүүдийнх нь өндөр 165 -168 см, эмэгтэйчүүдийнх нь өндөр
152 -156 см байжээ.
 Ниандертальчуудын үйлдсэн чулуун зэвсгийн соѐлыг хамгийн
их олдсон газрынх нь нэрээр Мустьегийн соѐл гэдэг
 Хийсвэр сэтгэлгээ хөгжсөн
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

16.  1997 онд АНУ –ын Пенсилваны Их Сургуулийн
эрдэмтэн Марк Стонкин Ниандерталуудын
олдвороос метахондралны ДНХ –ийг ялгаж, орчин
үеийн хүнийхтэй харьцуулж үзэхэд өнөөгийн
хүний өвөг биш гэдэг нь батлагджээ.
 Ниандерталчууд орчин үеийн хүний хөгжлийн
мухар салаа юм. Тэднийг ягаад мөхөх болсон тухай
нэлээд олон санал байдаг боловч нийтээр хүлээн
зөвшөөрсөн үзэл баримтлал одоохондоо байхгүй
байна.
ᠮᠮᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

17. ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
Х. Ниандерталийн тархалт Х.Ниандерталийн олдвор
олдсон газрууд

18. ᠮᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

19.  Хомо Саппиэнс Родесиэнс (H.Rhodesiensis 300.000 -125.000 жилийн
өмнө) –ийн олдворыг хэрэглэж байсан чулуун зэвсгийнх нь хамт 1939
онд Танзаны Мугарет Эль Алия гэдэг агуйгаас олсон. Чулуун зэвсэг
нь хийцээрээ мустьегийн үед холбогдож байжээ.
 Тэд гавлынхаа шинжээрээ баруун европын Ниандерталь болон орчин
үеийн хүний завсрын шинжтэй байжээ.
 Homo Sapiens Sapiensis буюу ухаант хүн (орчин үеийн хүн) 40,000
жилийн өмнө ойрх дорнод үүсчээ. Улмаар тэндээсээ европ, азиар
тархсан байна. Америк тиврүү хоѐр удаа их нүүдэл хийсэн.
 35,000 жилийн өмнө Беренгийн хоолойгоор гарч умард америк,
цаашаа өмнөд америк хүртэл тархжээ.
 15,000 -10,000 жилийн өмнө хоѐр дахь удаагийн нүүдэл болсон.
Үүгээр умард америкийн хүн ам бүрэлдэн тогтсон.
 Өнөөгийн хүнийг бодвол эрүү, гавлын яс нь харьцангуй эртний
шинжүүд нь хөгжингүй, бахим араг ястай, хөмсөгний төвгөр нь
хөгжингүй, бахим байжээ.
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

20. ᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

21. ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

22. ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

23. Хомо төрлийнхэний харьцуулалт
Зүйл
Амьдарч
байсан үе
(сая жилээр)
Амьдарч
байсан газар
Өндөр Жин
Тархины
багтаамж
(cm³)
Олдворын
тоо
Нээлт
хийгдсэн он
Хомо
Хабилис
2.2 – 1.6 Африк 1.0–1.5 м 33–55 кг 660 Олон 1960/1964
Хомо Эректус 2 – 0.03
Африк, Еврази
(Ява, Хятад,
Кавказ)
1.8 м 60 кг
850 (эртний) –
1100 (хожуу)
Олон 1891/1892
Хомо
Антецессор
1.2 – 0.8 Испань 1.75 м 90 кг 1000 2 газраас 1997
Х.
Хайделберг
хүн
0.6 – 0.25
Европ, Африк,
Хятад
1.8 м 60 кг 1100–1400 Олон 1908
Х.
Ниандерталь
0.35 – 0.03
Европ, Баруун
Ази
1.6 м 55–70 кг 1200–1700 Олон (1829)/1864
Хомо
Родесиэнс
0.3 – 0.12 Замби 1300 Маш цөөн 1921
Х. Сапиэнс
Сапиэнсис
0.2 –өнөөг
хүртэл
Дэлхий даяар 1.4–1.9 м 50–100 кг 1000–1850
Амьдарч
байна
—/1758
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

24. ᠮᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ

25. 1. An introduction to Human Evolutionary anatomy
Leslie Aiello, Christopher Dean. Academic press
2. Human evoted,
3. Neanderthals
4. Human Evolution
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ
ᠮᠮᠮᠮᠮ