1. 1.4.Etik Sistemleri1.4.Etik Sistemleri
Etik ilkelerin geliştirilmesindeEtik ilkelerin geliştirilmesinde
temel alınan yaklaşımlartemel alınan yaklaşımlar
hakkaniyet ilkesi, insan hakları,hakkaniyet ilkesi, insan hakları,
faydacılık ve bireysellik ilkeleridir.faydacılık ve bireysellik ilkeleridir.
Hakkaniyet, bütün kararlarınHakkaniyet, bütün kararların
tutarlı, tarafsız vetutarlı, tarafsız ve
gerçeklere dayalıgerçeklere dayalı olmasıolması üzerindeüzerinde
durur.durur.
2. . İnsan hakları, bireylerin varlığı,. İnsan hakları, bireylerin varlığı,
bütünlüğü ve temel insan haklarıbütünlüğü ve temel insan hakları
üzerinde dururüzerinde durur
3. Faydacılık, herkes için iyi olacakFaydacılık, herkes için iyi olacak
kararın verilmesini üstlenir.kararın verilmesini üstlenir.
4. Bireysellik, bireylerin temelBireysellik, bireylerin temel
amaçlarının uzun dönemli olarakamaçlarının uzun dönemli olarak
kişisel kazançlarınıkişisel kazançlarını artırmakartırmak
olduğunu savunur.olduğunu savunur.
5. 1.4.1.Amaçlanan Sonuç Etiği1.4.1.Amaçlanan Sonuç Etiği
Amaçlanan sonuç etiği genellikleAmaçlanan sonuç etiği genellikle
faydacılık olarak bilinir.faydacılık olarak bilinir.
Sorunlara pratik bir yaklaşımıSorunlara pratik bir yaklaşımı
getirir ve elde edilecek sonuçlaragetirir ve elde edilecek sonuçlara
odaklaşırodaklaşır
6. . Bu etik, haz arama ve acıdan. Bu etik, haz arama ve acıdan
kaçmakaçma
üzerine kurulmuştur. Mill’e göreüzerine kurulmuştur. Mill’e göre
bir eylemi “iyi” kılan şey sonuçtabir eylemi “iyi” kılan şey sonuçta
getirdiği fayda ile mutluluğugetirdiği fayda ile mutluluğu
sağlamasıdırsağlamasıdır
7. ““İyi”nin ölçütü olan mutluluğun,İyi”nin ölçütü olan mutluluğun,
sadece eylemde bulunanın değilsadece eylemde bulunanın değil
ilgili herkesin, dolayısıyla tümilgili herkesin, dolayısıyla tüm
insanlığın mutluluğu olduğunuinsanlığın mutluluğu olduğunu
savunur.savunur.
8. Amaçlanan sonuç etiğininAmaçlanan sonuç etiğinin
sorunlara pratik yaklaşımısorunlara pratik yaklaşımı veve
eylemlerin etkileyeceğieylemlerin etkileyeceği
bireylerin, verilen karardabireylerin, verilen kararda
dikkate alınmasınıdikkate alınmasını gerektirengerektiren
faydacıfaydacı yaklaşımıyaklaşımı günlükgünlük
sorunların çözümüne yardımsorunların çözümüne yardım
edebilir.edebilir.
9. Mill’in faydacılık ilkeleriMill’in faydacılık ilkeleri
Bir eylemin doğru ya da yanlışBir eylemin doğru ya da yanlış
olduğuna karar verebilmek içinolduğuna karar verebilmek için
sonuçlarına yoğunlaşmak gerekirsonuçlarına yoğunlaşmak gerekir
11. Eylemlerin doğruluk oranıEylemlerin doğruluk oranı
arttıkça, mutluluk da artar;arttıkça, mutluluk da artar;
azaldıkça mutluluk da azalır.azaldıkça mutluluk da azalır.
12. Her insan kendi mutluluğunuHer insan kendi mutluluğunu
istediği sürece, bu onların enistediği sürece, bu onların en
yüksek mutluluğa ulaşmalarıyüksek mutluluğa ulaşmaları içiniçin
yeterli bir nedendir.yeterli bir nedendir.
13. Mutluluk, insan eyleminin tekMutluluk, insan eyleminin tek
amacıdır ve onun ölçütü ahlakiamacıdır ve onun ölçütü ahlaki
oluşudur.oluşudur.
14. Mutluluk, bireyin kendiMutluluk, bireyin kendi
mutluluğu değil, eylemin herkesmutluluğu değil, eylemin herkes
için doğruluğudur.için doğruluğudur.
15. Eylemin fayda derecesi,Eylemin fayda derecesi,
mutluluğu yaratabilir ya damutluluğu yaratabilir ya da
mutsuzluğu engeller.mutsuzluğu engeller.
16. Bir eylemin etik olarak doğruBir eylemin etik olarak doğru
sayılmasısayılması için, eylemin sağladığıiçin, eylemin sağladığı
toplam faydanın, bireyintoplam faydanın, bireyin
yapacağıyapacağı başka bir eyleminbaşka bir eylemin
sağlayacağısağlayacağı toplam faydadantoplam faydadan
dahadaha
büyük olmasıbüyük olması gerekir.gerekir.
17. Faydacılık birbirine zıt etikFaydacılık birbirine zıt etik
yükümlülükler arasından seçimyükümlülükler arasından seçim
yapmada, genel bir hakemdiryapmada, genel bir hakemdir
18. Bu etik anlayışında amaçlananBu etik anlayışında amaçlanan
sonuca ulaşmak önemlidir.sonuca ulaşmak önemlidir.
19. İlkelerin fazla bir önemi yoktur.İlkelerin fazla bir önemi yoktur.
Bir nevi “hedefe giden yolda herBir nevi “hedefe giden yolda her
şey mubahtır” anlayışışey mubahtır” anlayışı hâkimdirhâkimdir
denebilir.denebilir.
20. Bu sistemi en iyi anlatanlardanBu sistemi en iyi anlatanlardan
biri de Machiavelli (1469–biri de Machiavelli (1469–
1527)’dir. Onun ahlak1527)’dir. Onun ahlak
anlayışı“Amaca ulaşmak için heranlayışı“Amaca ulaşmak için her
şey mubahtır.”şey mubahtır.”
21. 1.4.2. Kural Etiği1.4.2. Kural Etiği
Yaşam içerisinde uyulmasıYaşam içerisinde uyulması
gereken kurallar vardır. Bugereken kurallar vardır. Bu
kuralların bir kısmıkuralların bir kısmı yazılıyazılı
kurallardır.kurallardır.
22. Bunlara yasa denir. Bu kurallaraBunlara yasa denir. Bu kurallara
uymamanın cezai yaptırımıuymamanın cezai yaptırımı
vardır. Yalnız yasal olan her şeyvardır. Yalnız yasal olan her şey
etik değildir. Gerçek etik yasaletik değildir. Gerçek etik yasal
olandan üst düzeydedirolandan üst düzeydedir
23. Bir de yazılıBir de yazılı olmayan kurallarolmayan kurallar
vardır. Bunlar da topluma özgüvardır. Bunlar da topluma özgü
gelenek, örf ve adetler ile toplumgelenek, örf ve adetler ile toplum
tarafından doğru olduğunatarafından doğru olduğuna
inanılmışinanılmış bazıbazı inançlardırinançlardır
25. Ancak toplum içerisindeAncak toplum içerisinde
kökleşmişkökleşmiş olmalarıolmaları nedeniyle bunedeniyle bu
kurallara uymayanlar toplumkurallara uymayanlar toplum
tarafından dışlanmaya kadartarafından dışlanmaya kadar
sonuçlarla karşılaşabilirlersonuçlarla karşılaşabilirler
26. Bireyler yaşamlarıBireyler yaşamları süresincesüresince
kurallarla karşıkurallarla karşı karşıyadır.karşıyadır.
Ailede, okulda, toplumda,Ailede, okulda, toplumda,
işhayatında birçok kural vardır.işhayatında birçok kural vardır.
Bireylerin yaşamıBireylerin yaşamı bu kurallarlabu kurallarla
düzenlenir.düzenlenir.
27. Kurallar toplumların yaşamınıKurallar toplumların yaşamını
düzenler. Kural etiği Immanueldüzenler. Kural etiği Immanuel
Kant tarafından geliştirilmiştir.Kant tarafından geliştirilmiştir.
28. 1.4.3.Toplumsal Sözleşme Etiği1.4.3.Toplumsal Sözleşme Etiği
Toplumsal sözleşme etiği bireyToplumsal sözleşme etiği birey
olarak toplumun genelince kabulolarak toplumun genelince kabul
gören ilkeler ve standartlarıngören ilkeler ve standartların
benimsenmesi, toplum halindebenimsenmesi, toplum halinde
yaşamanın getirdiği çatışmalarınyaşamanın getirdiği çatışmaların
çözümlenmesinde yararçözümlenmesinde yarar
sağlayabilir.sağlayabilir.
29. Öncüsü Jean Jack Rousseau’dur.Öncüsü Jean Jack Rousseau’dur.
Onun için en önemliOnun için en önemli
olgu, otorite ve özgürlükolgu, otorite ve özgürlük
arasındaki dengedir. Bireylerlearasındaki dengedir. Bireylerle
toplum arasındaki ilişkileritoplum arasındaki ilişkileri
30. düzenleyen ve uyulmasıdüzenleyen ve uyulması zorunluzorunlu
olan kurallara hukuk kurallarıolan kurallara hukuk kuralları
denir.denir.
31. Hukuk kurallarının insanlarınHukuk kurallarının insanların
birbirleri ile uzlaşmalarıbirbirleri ile uzlaşmaları sonucusonucu
ortaya konulduğu ileri sürülür.ortaya konulduğu ileri sürülür.
32. İnsanlar «toplumsal sözleşme»İnsanlar «toplumsal sözleşme»
adınıadını alan bir sözleşmeylealan bir sözleşmeyle
belirledikleri hukuk kurallarınabelirledikleri hukuk kurallarına
uymak zorundadırlar.uymak zorundadırlar.
33. Hukuk kurallarıHukuk kuralları özgür insanlarözgür insanlar
arasında eşit koşullar altındaarasında eşit koşullar altında
yapılan toplumsal sözleşmeyeyapılan toplumsal sözleşmeye
dayanırdayanır
35. 1.4.4. Kişisel Etik1.4.4. Kişisel Etik
Kişisel etik sisteminin en önemliKişisel etik sisteminin en önemli
temsilcilerinden olan Martintemsilcilerinden olan Martin
Buber, kişisel etiğin kaynağınınBuber, kişisel etiğin kaynağının
bireyin içinden gelen ses (vicdan)bireyin içinden gelen ses (vicdan)
olduğunu savunur.olduğunu savunur.
36. Kişisel etik, kişinin toplumKişisel etik, kişinin toplum
içerisindeki bireysel duruşunuiçerisindeki bireysel duruşunu
belirler. Bu etik anlayışbelirler. Bu etik anlayış bireyinbireyin
ahlaki alt yapısınıahlaki alt yapısını temel alır.temel alır.
37. Bireyin yaşadığıBireyin yaşadığı ve çevresindeve çevresinde
yaşanan olaylar karşısındayaşanan olaylar karşısında
gösterdiği tepkiler ya da koyduğugösterdiği tepkiler ya da koyduğu
tavırdır.tavırdır.
38. Bireyin kendine dönmesi veBireyin kendine dönmesi ve
kendini kusursuzlaştırmak içinkendini kusursuzlaştırmak için
gereksinim duyduğu gücü, kendigereksinim duyduğu gücü, kendi
vicdanından almasınıvicdanından almasını sağlayarak,sağlayarak,
bireyin karşılaştığıbireyin karşılaştığı özelözel
durumlarda doğrudurumlarda doğru
kararlar vermesinde yararkararlar vermesinde yarar
sağlayabilir.sağlayabilir.
39. Kişisel etiğin özellikleriKişisel etiğin özellikleri::
Kişisel etik, gerçeğin doğrununKişisel etik, gerçeğin doğrunun
sadece zekâdan değil bireyinsadece zekâdan değil bireyin
içinden geldiğini savunur.içinden geldiğini savunur.
40. Doğruluk ve etik davranışlarDoğruluk ve etik davranışlar
herkesin içinde vardır.herkesin içinde vardır.
41. Kişisel etik bireyin kendisineKişisel etik bireyin kendisine
dönmesini sağlar.dönmesini sağlar.
45. Birey bir grupta yer aldığıBirey bir grupta yer aldığı
için, haksızlığa göz yummaz.için, haksızlığa göz yummaz.
46. Birey özgürleştikçe kendi etikBirey özgürleştikçe kendi etik
standartlarınıstandartlarını geliştirir.geliştirir.
47. Birey sadece kendi çabalarıBirey sadece kendi çabaları
ile kusursuzluğa erişir. Başkalarıile kusursuzluğa erişir. Başkaları
bunu kişi adına yapamaz.bunu kişi adına yapamaz.
49. 1.4.5. Sosyal Yaşam Etiği1.4.5. Sosyal Yaşam Etiği
Kişinin sosyal yaşam içerisindeKişinin sosyal yaşam içerisinde
kurduğu ilişkilerde uymasıkurduğu ilişkilerde uyması
gereken kurallar bütünüdür.gereken kurallar bütünüdür.
50. Hiçbirimiz dünyada yalnızHiçbirimiz dünyada yalnız
yaşamıyoruz. Doğadaki heryaşamıyoruz. Doğadaki her
canlının yaşamak için diğercanlının yaşamak için diğer
canlılara ihtiyacıcanlılara ihtiyacı vardır. Şüphesizvardır. Şüphesiz
bu ihtiyacıbu ihtiyacı en fazla hisseden canlıen fazla hisseden canlı
türü insandır.türü insandır.
51. Ancak gerek insanların kendiAncak gerek insanların kendi
aralarındaki ilişkilerde gereksearalarındaki ilişkilerde gerekse
insanın doğadaki diğer canlılarlainsanın doğadaki diğer canlılarla
kurduğu ilişkilerde uymasıkurduğu ilişkilerde uyması
gereken kurallar vardır. Bunlaragereken kurallar vardır. Bunlara
sosyal yaşam etiğisosyal yaşam etiği
diyoruz.diyoruz.
52. İnsanlar birbirleri ile olanİnsanlar birbirleri ile olan
ilişkilerini karşılıklıilişkilerini karşılıklı saygısaygı veve
nezaket kuralları çerçevesindenezaket kuralları çerçevesinde
yürütürler.yürütürler.
53. Tüm taraflar görevlerininTüm taraflar görevlerinin
gerektirdiği hak vegerektirdiği hak ve
sorumlulukların bilinci içindesorumlulukların bilinci içinde
davranırlar.davranırlar.
54. Nüfuz ve güç kullanımıNüfuz ve güç kullanımı gibigibi
baskıbaskı yöntemleri kullanılmaz.yöntemleri kullanılmaz.
56. Toplumun tüm üyeleriToplumun tüm üyeleri
uygunsuz olarakuygunsuz olarak
nitelendirilebileceknitelendirilebilecek
davranışlardan kaçınır.davranışlardan kaçınır.
57. Ahlaki SorgulamaAhlaki Sorgulama
-Sorunu tanımla ve açıklığa kavuştur.-Sorunu tanımla ve açıklığa kavuştur.
-Tüm gerçekleri öğrenmeye çalış-Tüm gerçekleri öğrenmeye çalış
-Tüm tercihleri-seçenekleri sırala-Tüm tercihleri-seçenekleri sırala
-Her tercihini bunları sorarak test et-Her tercihini bunları sorarak test et
Doğru mu? Yasal mı? Yararlı mı?Doğru mu? Yasal mı? Yararlı mı?
-Kararını ver.Hala emin değilsen şunları yap:-Kararını ver.Hala emin değilsen şunları yap:
Eğer yanlış olduğunu biliyorsan yapmaEğer yanlış olduğunu biliyorsan yapma
Emin değilsen sorEmin değilsen sor
Yanıt alıncaya kadar sormaya devam etYanıt alıncaya kadar sormaya devam et
-İki soru daha sorarak kararını gözden geçir:-İki soru daha sorarak kararını gözden geçir:
Ailem bunu öğrenseydi kendimi nasıl hissederdimAilem bunu öğrenseydi kendimi nasıl hissederdim
Vereceğim karar basında yayınlanmış olsaVereceğim karar basında yayınlanmış olsa
kendimi nasıl hissederdim.kendimi nasıl hissederdim.
58. Hiçbir ulus yoktur ki etikHiçbir ulus yoktur ki etik
esaslara dayanmadanesaslara dayanmadan
yükselebilsin.yükselebilsin.
ATATÜRKATATÜRK