Hoe overheid en burgers met elkaar vraagstukken uit de samenleving innovatief kunnen oplossen. Ardo de Graaf 06 52056179

1. Veranderende rol van de overheid
Van ‘de Burgermeester’ uit Swiebertje
naar een 2.0 community
Buitenhuis
14 september 2010
Organisatieadvies

2. Organisatieadvies
‘Swiebertje’
Televisieserie tussen 1961 en 1975
Overheid als monopolistische aanbieder van
producten (telefoon)
diensten (veldwachter)
vermaak (woensdag middag, Nederland 1)
informatievoorziening (o.a. Fabeltjeskrant)
Afleveringen werden gekenmerkt door onbegrip
en doordat iedereen voortdurend ruzie met elkaar had

3. Organisatieadvies
Serie kende 4 rollen
Kennisinstellingen
Adviseren (‘Ti ta Tovenaar’)
Tovenaar’
Gekozen Ambtenaren
bestuurders
Verzinnen beleid voor
of geven opdracht aan
Informeren
Lobby’en
uitvoeringsorganisaties,
Kiezen agentschappen en zbo’s
Werknemer
Burgers Bedrijven
Consumeren 3

4. Organisatieadvies
Uit: interview met acteur Piet Ekel ‘Malle Pietje’, in 2010
“Ik ben er niet rijk van geworden, maar wel populair.
De tijd waarin dat gebeurde was een andere dan later,
waar de mensen eerst over geld praatten
en dan pas wat deden.
Wij deden het zomaar, omdat we
plezier in het vak hadden.”

5. Kritiek Fortuyn
Organisatieadvies
”Nederland wordt in toenemende mate geregeerd door
maatschappelijk middenveld van lobbygroepen”
Bestuurders Ambtenaren
Verkiezen Lobby’s
Burgers Bedrijven
Na ‘Poldermodel’ van Paars II en door o.a. Bouwfraude en Ceteco affaire
sterk afbrokkelend kiezersvertrouwen !
5

6. Organisatieadvies
Fysica van Samenwerking (2001)
Bestuurders Ambtenaren
Verkiezen Lobby’s
Burgers Bedrijven
Complexiteit van de vraagstukken: zoeken naar oplossingen voor (infrastructurele)
problemen, verdergaand dan in poldermodel; burger is “terug van weggeweest”
6

7. Organisatieadvies
Vorming agentschappen (2005)
Bestuurders Ambtenaren
Oprichten van
agentschappen en zbo’s
Verkiezen Lobby’s
Burgers Bedrijven
Antwoord kabinet: scheiding van beleid en uitvoering 7

8. Organisatieadvies
Imperfecties
• Bestuurlijke hartslag verschilt per bestuurslaag
• Fluiditeit tussen bestuurslagen blijft
• Burgers komen vooral met korte termijn klachten, terwijl bestuurders lange
termijn beslissingen (zouden moeten) nemen
• Pluriformiteit van burgers
• Snelle organisatie van nieuwe groepen via internet
• ‘burgers’ zijn de nieuwe lobby?
8

9. Organisatieadvies
Swiebertje anno 2010
Het Swiebertje van vroeger is niet meer
• Meeste acteurs overleden: Joop Doderer (84), Riek Schagen (94), Bert
Dijkstra (83), Lou Geels (71), Ellen de Thouars (82)
• Swiebertje slaapt 2x per week bij het Leger des Heils
• Saartje is verdwenen; Saartjes werken als ZZP’er in de thuiszorg
• De Barones is aandeelhouder in een conferentieoord, museum of pretpark
• Bewaking gebeurt met camera’s, opsporing via forensische recherche;
Veldwachter Bromsnor is nu parkeerwachter met een Sedgewick
• Malle Pietje heeft een internetwinkel
• Dorpsbewoners gaan niet langer naar de kerk, maar naar hun Hyves groep
• Herinneringen worden geromantiseerd en geëxploiteerd:
”Niet Oudewater maar het Groningse dorp Wedde moet een Swiebertjedorp
worden. De gemeente hoopt met Swiebertje meer toeristen naar Wedde te
lokken.” (citaat 11-3-2010)
9

10. Organisatieadvies
En de ‘Burgemeester’?
– Begrotingstekort, milieudebat, zorgdebat, mobiliteitsdebat,
vergrijzing ... het valt niet mee om daarvan burgemeester te zijn
– “Wil” een krimpende overheid en 18 miljard bezuinigen
– Politiek weinig coalitiemogelijkheden: ieder-voor-zich
– De veldwachter werd in Hoek van Holland bijna gelyncht
– Op zoek naar efficiëntie: reorganisatie van de publieke omroepen,
privatisering in de zorg, bezuinigen bij agentschappen
De ‘burgemeester’, ooit aanbieder van producten en diensten,
vraagt nu om oplossingen...
10

11. Organisatieadvies
Idee: kortere ontwerpcyclus
vereist andere samenwerking
VAN: ‘Gesloten’ innovatie NAAR: ‘Open’ innovatie
1. D esign D
2. B uild
O
3. F inance
F B
4. M aintain
=satellietspelers
5. O perate
M
met ‘valorisatie’ door
kenninstellingen
11

12. Organisatieadvies
Innovation Lecture 2008
Er is behoefte aan moderne ‘Swiebertjes’
• Economische Zaken gaat ‘beleid maken’ via
internet (maart 2009)
• Level playing field: 10% ambtenaren, 90%
niet-ambtenaren
• Hoge kwaliteit discussies
• Off-line bijeenkomsten o.a. jaarlijks 1 juli
• Tot nu toe nog steeds (bijna) zero-budget
• LinkedIn Community groeit naar 4000 leden
12

13. Organisatieadvies
‘Community of Talents’
Vanwege complexiteit van de problemen gaan burgers, bedrijven en
uitvoeringsorganisaties samen op zoek naar innovatieve oplossingen
Bestuurders Ambtenaren
Uitvoeringsorganisaties:
agentschappen en zbo’s
Verkiezen
Lobby’s
CoT
Burgers Bedrijven
13

14. Organisatieadvies
Eerste ervaringen
…hoe beter de vraagstelling door een voorbereidend groepje wordt gearticuleerd …
bestuurders Ambtenaren
Uitvoeringsorganisaties:
agentschappen en zbo’s
Verkiezen
Lobby’s
CoT
Burgers Bedrijven
14

15. 15
vanuit de samenleving worden aangedragen
… des te beter de oplossingen die daarna
Ambtenaren
Ambtenaren Bestuurders
Bestuurders
Uitvoeringsorganisaties:
agentschappen en zbo’s
Verkiezen
Lobby’s
CoT
Bedrijven
Bedrijven Burgers
Burgers
Organisatieadvies

16. Traditionele voorbeelden Organisatieadvies
16

17. Organisatieadvies
17

18. Organisatieadvies
(min. Klink en Eurlings zijn beide van het politieke toneel verdwenen) 18

19. Organisatieadvies
Nieuwe toepasssingen...
• Leuk & eervol om mee te discussiëren over beleid
• Inhoudelijke inbreng kennis & ervaring (blijft)belangrijk
• Voor sommigen een hobby naast betaalde baan,
voor ondernemers deels verlengstuk van hun ‘werk’
• Beleid maken is (en blijft) een vak
• Hoe verdeel je op een eerlijke manier tijd, investeringen, risico’s en
opbrengsten bij open innovatie via communities?
– Kost veel tijd
– Successen onttrekken zich aan de waarneming
– Een goed idee heeft vele vaders (m/v)
– Intellectueel eigendom nog in ontwikkeling
– Interne spelregels zijn noodzakelijk: net als bij Scrabble heb je woorden van
anderen nodig om zelf woorden te vormen
Waar zit de relatie tussen een internetdiscussie en de “echte” wereld?
19

20. Organisatieadvies
… en nieuwe vragen:
‘hoe ga je als overheid om met antwoorden die
Inspraak.nl en Community of Talents’ aanreiken?
• Namens wie mag de ambtenaar meediscussiëren: is dat werk of privé?
• Vragen om oplossingen kan misschien betekenen dat je vanuit de
overheid moet gaan (mede)experimenteren
• Wie is verantwoordelijk voor de keuzes
• Maatschappelijk middenveld claimt nog steeds traditionele rol van
belangenbehartiger (ondanks aftakelende statuur)
• Vele meekijkende ogen zijn er als de kippen bij om mislukte
experimenten neer te sabelen: kortere houdbaarheid van bestuurders
20