1. Pagsulat ng Balita
PAMAMAHAYAG: PAGSULAT NG BALITA
Balita – ito’y maaaring pasulat o pasalita sa mga pangyayaring naganap na, nagaganap o
magaganap pa. Lamang.
Salik na Mahalaga sa Balita – mga pangyayari, kawilihan at mambabasa.
Katangian
1. May ganap na kawastuhan- dapat tumpak, paktual, maayos ang mga detalye na
inilahad, tamang pagbibigay diin, hindi magulo ang diwa.
2. walang kinikilingan
3. Kaiklian
4. Kalinawan
5. Kasariwaan
6. timbang-kaukulang diin sa bawat katotohanan
Anyo ng Balita
1, Tuwirang Balita – sinusulat ito batay sa baligtad na piramide mula sa pinakamahalaga
hanggang sa pinakamaliit na kahalagahan ng balita. Hindi maligoy at maikli ang mga
pangungusap na madaling maunawaan ng mga mambabasa.
2. Balitang Lathalain – nababatay sa tuny na pangyayari ng katulad ng tuwirang balita.
2. Ang karaniwang ayos nito ay ang pinagpalibang pinakamahalagang pangyayari (susupended
interest structure), kagaya ng ayos ng isang kuwento. Ito ay nasa pagitan ng pagbabalita,
editorial o lathalain batay sa paksa at pamamaraan.
3. Balitang Iisang Paksa – iisang pangyayari o paksa ang taglay ng pamatnubay. Sa
katawan ng balita ipinaliliwanag ang mga detalye.
4. Balitang Maraming Itinatampok – Maraming bagay o paksa ang itinatampok sa
pamatnubay. Nakahanay sa pahupang kahalagahan (according to decreasing importance).
Ang pagpapaliwanag sa mga paksa ay nakahanay sa katawanng balita na ayon din sa
pagkakaayos ng mga ito sa pamatnubay.
Hakbang sa Pagsulat ng Balita
1. Isulat ng buod
2. Itala ang mga pangyayari ayon sa pababa o paliit na kahalagahan.
3. Hanapin ang impormasyong itatampok sa pamatnubay. Unahin ang pinakatampok.
4. Isulat ang balita ayon sa pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari sa pababang
kahalagahan.
Mungkahing Paraan sa Pagsulat ng Balita
1. Isulat kaagad ang balita.
2. Bigyang diin at palawakin ang nangingibabaw na pangyayari.
3. Maging tumpak.
4. Iwasan ang magbigay ng opinion.
3. 5. Banggitin ang awtoridan o pinagmulan ng balita lalo na kung a. nangingibabaw ang
opinion, 2. ang balita ay kontrobersyal, 3. ito ay nagpapatalastas ng bagong
regulasyon.
6. Ibigay ang buong pangalan ng tao sa unang pagbanggit pagkatapos ng G. Bb. O
Gng.
7. Ilahad ang pangyayari na walang kinikilingan.
8. ipakilala ang pangalang binanggit.
9. Iwasan ang paggamit ng kulay sa paggamit ng salita o pariralang maaarinf
makapinsala sa paniniwala at asal ng mambabasa o ng ibinabalita.
10. Simulan sa kawili-wiling pangyayari.
11. Sumulat ng maikling pangungusap gamit ang payak at tiyak na salita.
12. Ilagay ang tuwiran at di-tuwirang sabi sa magkakahiwalay na talata.
13. Iwasan ang pampakapal o pampahabang pangungusap.
14. Sumulat ng mabisang pamatnubay gamit ang ASSaKaBa.
15. Gamitin ang tinig na tukuyan (active voice) kaysa balintiyak (passive voice) maliban
kung layon ang higit na mahalaga kaysa gumaganap.
Kasukdulan Pababang Kahalagahan
4. Ang ASSaKaBa ay lagging nasa
pamatnubay ng balita. Kung minsan
ang ibang ASSaKABa ay nasa
ikalawang parapo na kilala sa tawag na
supported lead. Ang pamatnubay ang
siyang puso ng balita, sapagkat narito
ang Ano, Sino, Saan, Kailan at Bakit.
Kahalagahan
Datos
Ang mga Uri ng Pamatnubay
1. Pamatnubay ( summary lead) na nakapaloob lahat ang mga bumubuo ng
ASSaKaBa at paano na siyang buod ng balita.
Hal.
Tinanghal na kampeon ang Mataas na Paaralan ng Rizal, Pasig City laban sa 49 na
pangkat mula sa 25 na paaralang pribado at publiko sa Tagisan ng kaalaman sa Kalikasan
5. ’03 nang makapagtala ng 39 na puntos ang deligado ng MPR laban sa kanilang katunggali
na ginanap sa UP College of Geological Science noong Pebrero 22.
2. Pamatnubay na nakakagulat (punch lead) Maaari ito ay isang salita o maikling
pangungusap.
Hal.
Katarungan!
Ito ang sigaw ng mga Overseas Contract Workers na siyang tinaguriang bagong
bayani ng bansa sa ginanap na Press Conference na idinaos sa National Press club dahil sa
pagkamatay nina Delia Maga at Flor Contemplacion.
3. Naglalarawan pamatnubay ( descriptive lead ) naglalarawan ng mga
pangyayaring mahalaga na may kaugnayan sa isang natatanging okasyon o
pangyayaring may kaugnayan sa napakahalagang pangyayari.
Hal.
Mula sa itaas ng Bundok ng Samat at natanaw niya sa kanyang kinatatayuan ang
maputing ulap na tila bulak na puting-puti nakakumot pa sa kagubatang iyon. Alam niya,
limang kilometro mula sa kanilang kinaroroonan paakyat na ang pulutong ng mga kawal-
Hapones. Sila’y tila langgam, pero siya ay hindi natitinag. Hawak niya ang kanyang baril
katulad ng kaniyang mga kasamahang kawal ng digmaan.
4. Pamatnubay na naghahambing ng dalawang pangyayari (contras lead )
Hal.
Binuhay ng Edsa 1986 ang natutulog na damdaming makabayan ng mga Pilipino,
pinukaw naman ng pagdiriwang ng 10th
World Youth Day ang nanghihinang
pananampalataya ng buong sambayanan.
6. 5. Pamatnubay na patanong (question lead) Patanong ang simula ng pamatnubay.
Hal.
Maunlad na kaya ang Pilipinas sa taong 2008?
6. Pamatnubay na masidhi ang paglalarawan (picture lead ) halos kauri ito ng
descriptive lead, ang natatanging pagkakaiba nito sa huli higit na nakakaakit ito dahil
sa emosyon, sa panahong nagsusulat ang reporter ay sumsanib sa kanya ang
lungkot ng damdamin at emosyon ng kanyang paksa.
Hal.
Hindi na nila muling maririnig ang iyak ni Nene. Si Nene ay isang musmos na
larawan ng kawalang malay. Maitim siya, bilugan ang mukha, kulot ang buhok at malimit
siyang tuksuhin ng kanyang kapwa bata na negra. Pero sa kanyang bagong ina’t ama na
kumalinga sa kanya, nang magsara ang Base Militar si Nene ay isang munting anghel. Di na
nila muling narinig ang halakhak at iyak ni Nene. Kasama siya sa nagging biktima sa
trahedya sa Bocaue, Bulacan.
7. Siniping pamatnubay (quotation lead) Maaari ito ay mula sa kasabihang Pilipino,
sa mga salawikain na inuugnay sa isang pangyayari. Kalimitan ang mga balitang
galling sa interview, talumpati, forum, seminar ay ginagamitan ng siniping
pangungusap.
Hal.
‘Kami ay di nagtapos ng PH degree. Wala kaming MA sa Journalism. Sabi ng iba ay
wala kaming K – Karapatan, pero kami namay nagtapos sa unibersidad ng H.K. Hard
Knock, karanasan ang nagging guro naming sa pagsusulat.’
Ang mga salitang maaaring gamitin sa pagsulat ng pamatnubay bilang simula ng
pangungusap.
8. Dead on arrival sa ospital ng Makati ang 64 anyos na si Dulce Quintan Saguisag
sanhi ng pagkabasag ng bungo at pinsala sa katawan matapos na salpukin ng
dump truck ang kanilang van kahapon ng madaling araw sa Makati City.
2. Timbang- Kaukulang diin sa bawat katotohanan
Ayon sa ulat dakong alas- 12:30 ng madaling araw kahapon nang maganap ang
insidente sa gate ng bahay ng biktima ng naturang lugar.
Nabatid na naglalakadpauwi ang biktima matapos na makipag-inuman sa ilang
kapitbahay at nang papasok sa kanilang gate ng bahay ay biglang sumulpot ang
suspek mul sa isng madilim na bahagi hawak ang di-mabatid na kalibre ng baril.
3. Walang Kinikilingan
Inamin ni Geronimo na siya mismo ang may kasalanan dahil nagulat siya nang
biglang sumulpot ang van. Iginiiit din niya na naka-green light kaya tuloy-tuloy
siya.
Sinalungat naman ng isang taxi driver na si Joeffrey Olmagiz, 28, ng Holy
Spirit, Quezon City, ang pahayag ng driver ng dump truck. Sinabi niya na kasunod
siya ng sasakyan ni Saguisag at naka-green light sila.
Kahalagahan ng Balita
1. Nagbibigay Impormasyon
9. Ang kakabaihang regular na natutulog nang mas kokonti pa sa pitong oras gabi-
gabi ay may mas mataas na panganib sa pagtaas ng presyon ng dugo, ayon s isang
bagong pag-aaral.
Natuklasan ng mga mananaliksik na Briton na sa mahigit 10,000 adults na
isinailalim sa pag-aaral sa loob ng limang taon, ang kababaihang gabi-gabing
natutulog ng anim na oras o mas konti pa ay may mas malaking posibilidad na
tumaas ang presyon ng dugo kaysa sa mga babaeng natutulog nang maayos.
2. Nagtuturo
Ang relaxation techniques ay isang mabuting paraan para labanan ang strees at
mapanatili ang magandang kalusugan.
Subukin ang mga sumusunod na para tulungan kang magrelaks:
· Pasiglahin ang kalamnan sa pamamagitan ng masahe.
3. Lumilibang
Siyempre naman, nag-aalala ako nang malaman ko na kinagat ng pusa si Gladys
Reyes sa presscon ng My Only Love. Nakakaloka ang pusa dahil gumawa ito ng
sariling eksena para mapansin siya.
4. Nakapagpapabago
10. Matapos na masangkot sa anomalya ang mga pulis ng Manila Police District-
Station Anti Illegal Drugs, iniutos ni Manila Mayor Alfredo Lim ang pagbalasa sa 11
police station ng Manila police District ( MPD)
Sangkap ng Balita
1. Aksyon o pakikihamok
Hindi sa dating labanang super feather weigth division maaring magkitang muli
sina Filipino boxing hero Manny Pacquiao at Mexican world champion Juan Manuel
Marquez.
2. Nakagaganyak sa mga Tao
Ayon kay Duque, kailangang pag-aralan kung ano ang nagtulak sa 12-
anyos na bata na kitlin ang kanyang buhay. Si Mariannet Amper ay nagbigti nang
di maibigay ng kanyang ama na si Isabelo ang Php 100 na gagamitin sa school
project.
3. Kakaiba
Inilabas na kahapo sa ICU ng pasay City General Hospital ang isang buwang
sanggol na pinapak ng mga naglalakihang daga, kamakailan sa nabanggit na
lungsod upang isalang naman sa surgical operation.
11. 4. Nagaganap sa Kasalukuyan
Nanindigan kahapon sina Sens. Panfilo Lacson at Richard Gordon na hindi na
maaring tumakbo sa 2001 presidential eletions si Dating Pangulong Joseph
Estrada.
5. Naganap sa malapit na pook
Patay ang apat katao, marami pa ang nasugatan, habang anim namang
kabahayan ang nawasak matapos ang isang malakas na pagsabog sa isang
umano’y pagawaan ng bomba sa siyang sub-divisin sa Bacoor,Cavite kahapon ng
hapon.
6. Pagsulong
Isinusulong ng Dangerous Drugs Board sa Kongreso ang pagpapasa ng
batas upang payagan ang mga law enforcement agencies na magsagawa ng
wiretapping sa paglaban sa illegal na droga sa Pilipinas.
7. Romansa o Pakikipagsapalaran
Isang 18-anyos na dalaga ang nagpatiwala sa pamamagitan ng pag-inom ng lason
matapos nitong malaman na nakabuntis ng ibang babae ang kanyang nobyo
kahapon ng umaga sa Malabon City.
12. 8. Bilang o Estadistika
Natuklasan ng isang grupo ng Tufts University na ang mga taong may
normal blood zinc concentrations ay halos 50% malayong magkaroon ng
pneumona kaysa sa mga may mababang concntratins.
Pamatnubay - pangunahing bahagi ng isang balita na natatagpuan sa unang
talata. Ito ay naglalaman ng pinakatampok o pinakamahalagang pangyayari sa
balita.
Dalawang Uri ng Pamatnubay:
1. Kombensyonal – Nilalaman nito ang kasagutan sa mga tanong na ano, sino,
bakit, Kailan at paano.
1.
1. Binibigyan- diin ang tao - ( Sino )
Bumuo kahapon si Pangulong Gloria Macapagal Arroyo ng Anti Kotong at Anti-
Colorum task force bilang tugon sa panawagan ng transport section na magtaas
ng pasahe dahil sa patuloy na pagtaas ng presyo ng produktong petrolyo.
1.
2. Binibigyang-diin ang pamamaraan ( Paano )
13. Malaking tulong ang computer sa ating mga anak sa pagri-research. Pero minsan,
naabuso rin ito kapag masyado na silang nalilibang lalo na sa paggamit ng
Internet.
1.
3. Binibigyang – diin ang sanhi o dahilan – ( Bakit )
Binabantayan umanong mabuti ng Philippine National Police ang ilang lugar sa
Mindanao na posibleng gamitin ng kontrobersyal na dating election supervisor na
si Lintang Bedol na labasan patungo sa ibang bansa.
1.
4. Binibigyang- diin ang pangyayari – ( Ano )
Isang nakagigimbal na opresa ang ibinigay kagabi ng papasikat na cue artist na si
Joven Bustamante ng Pilipinas kay dating world pool champion Wu-Chia-Ching ng
taipei matapos itakas ang 10-8 tagumpay at isulong sa round – of-16 ang laban sa
prestihiyosong 2007 World Pool Championship sa Big Dome.
1.
5. Binibigyan diin- ang lugar o pook na pinaganapan ( Saan )
Bacoor, Cavite- Tatlo katao ang namatay , 12 sugatan at 14 na bahay ang nasira
nang sumbog ang mga dinamitng ina-aassemble sa isang bahay dito.
1.
6. Binibigyan diin- ang araw o petsa - ( Kailan )
14. Lilipad ngayong linggo patungong Beijing, China ang national Wushsu Squad
upang magpartisipa sa prestihiyosong 9th
World Wusshu Championship mula
Nobyembre 11-15.
2. Di- Kombensyonal na Pamatnubay- Nagsisimula ito sa payak na pahayag o
sanligan nang nangyari nang balita na may karugtong sa kasalukuyang
balita.
1. Payak na Pahayag
2.
1. Payak na Pahayag
Hiniling ng Catholic Bishops’ Conference of the Philippines sa Business leaders na
tumutulong para maibsan ang kahirapan at dami ng mga nagugutom.
2.
2. Nakaraang balita na karugtong ng bagong balita.
Agad na nakiramay si Pangulong Gloria Macapagal Arroyo sa sinapit na trahedya ni
dating Sen. Rene Saguisag at may bahay nitong si Dulce na naaksidente
sa Makati City kahapon ng madaling araw.
15. 2.
3. Siniping sabi ( siniping pahayag )
“ Gov’t wag sisihin sa suicide “
Ayon kay Pangulong Arroyo, di dapat sisihin ang gobyerno sa pagpapakamatay
ni Mariannet Amper dahil ang Davao City ay highly –urbanized at di kabilang sa
priority area.ang lalawigan ay dir in kabilang sa 10 pinakamahirap sa bansa.
2.
4. Pagtatanong na sinasagot kaagad ng sumulat upang linawin sa
mambabasa ang tinatalakay.
Kung mataas ang LPG dama mo ba ang malakas na piso?
Umabot na sa $ 100 kada bariles ang presyo ng petrolyo sa world market!
Nangangahulugan na lolobo sa Pph3 hanggang Pph5 ang presyo kada litro ng
petrolyo. Kaya lahit bumaba ang dolyar kontra piso ay patuloy pa ring magiging
kawawa ang mga obrerong apektado ng pagtaas ng langis.
2.
5. ,Paglalahad ng kaibahan
Higit na mataas ang populasyon ng mag-aaral sa Pilipinas na umabot sa 18 Milyon
lamang kumpara nang nagdaang tatlong taon na may 15 Milyon lamang na
nagpatalang mag-aaral.
16. 2.
6. Hindi hayagang sinbi ng nagsasalita.
Malaki ang paniniwala ng Philippine National police ( PNP ) na posibleng
nakatakas na palabas ng bansa ang wanted na election supervisor na si Lintang
Bedol sa pamamagiatn ng pagdaan nito sa “ southern backdoor’ bago pa man
magpalabas ng kauusan ang Comelec na hulihin siya.
Sanggunian: Gabay sa Pag-aaral ng Pamamahayag sa Elementarya at Sekondarya Ni Alex M. Magsino
Pamamahayag Pangkampus ni Ceciliano Cruzlick to add text, images, and other content
